درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۴۱ تا ۱٬۳۶۰ مورد از کل ۷۸٬۴۹۳ مورد.
۱۳۴۱.

روش آموزش توحید ذاتی در قرآن بر اساس دیدگاه علامه طباطبائی در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۳ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۱۶ 11 - 20

کلیدواژه‌ها: روش آموزش توحید ذاتی قرآن اعلام استدلال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۶۲
توحید ذاتی اولین مرتبه از مراتب توحید است که حقیقت معنای قرآنی آن از دیدگاه علامه طباطبائی، بر خلاف دیدگاه عمده مفسران که به تبع از فیلسوفان و متکلمان حاصل شده، وجود محض و نامحدود بودن خداوند است. این مقاله با استفاده از قواعد تفسیر انجام شده، روش آن، توصیفی تحلیلی، با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و هدف آن، کشف، بررسی و تبیین انواع روش برای آموزش توحید ذاتی در قرآن بر اساس دیدگاه علامه طباطبائی است .نتایج این تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه علامه، آموزش توحید ذاتی در قرآن، دارای دو روش اصلی «اعلام و القای صریح به مخاطب» و «استدلال»، و روش استدلال خود دارای سه گونه ی فرعی زیر است: استدلال به وحدت جنس «اِله»، استدلال به نامحدودیت «مثل» خدا، و استدلال به قهاریت خداوند. از کاربرد این دو روش در آموزش توحید ذاتی در قرآن به دست می آید که باید هم به منظور القا و تلقین این مرتبه از توحید به مخاطب، آن را صریحاً اعلام کرد؛ و هم به منظور تعقل و اندیشه ورزی او به انواع گونه ها برایش استدلال اقامه کرد.
۱۳۴۲.

خوشه مرکبِ مفهومِ «مادر» در قرآن کریم : مطالعه ای شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیایی ۳۰) 25-57

کلیدواژه‌ها: زن مادر قرآن خوشه بندی مدل شناختی خوانش ها ی معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۶۱
مقاله حاضر با رویکرد شناختی به خوشه مرکبِ مفهوم «مادر» در قرآن پرداخته است،آنچه در مورد «مادر» در ساختار خویشاوندی بیان می شود بیانگر یک مفهوم رایج از «مادر» است:اما به تفکیک فرهنگ ها می توان با گونه ها ی مختلف از این مفهوم مواجه بود،راهبرد روش شناختی مقاله بهره گیری از مقوله بندیِ پیش نمونه بنیاد و دستیابی به مدلِ شناختیِ ایده آل در خصوص مفهوم «مادر» در قرآن است.حاصلِ بررسی در پیکره قرآنی متشکل از 88 آیه مرتبط با حوزه «مادر و مادری» دستیابی به نه مدل شناختی بود، که با قراردادنِ مدل های مزبوردر کنار یکدیگر خوشه مرکب مفهوم «مادر» در قرآن شکل گرفت،مدل های به دست آمده اعم از مدل مادرِطبیعی،مادر بزرگ،مادرِ شیری،نامادری، مادرخوانده و مادرازدواج نکرده با مدل ارائه شده از سوی لیکاف مشترک است،اما مدل های مادرِ میانجی و مادر اهداء کننده از جمله مدلهایی است که در قرآن به آن اشاره نشده است و درعوض در خوشه مرکب مفهوم مادر در قرآن مدل مادرِ معنوی و مادرِ بکرزا قابل دستیابی است.آنچه زمینه انسجام بخشی در مدلها را فراهم آورده است طرحواره تصوریِ ارتباط از نوع علّی و به صورت نسبی/سببی/ حقوقی و معنوی می باشد،از میان مدل های مطرح، مدلِ مادرطبیعی در مقوله شعاعی«مادر» مدلِ شناختی ایده آل به شمار می آید.
۱۳۴۳.

تجلی صفاتی خدا در تنخ و قرآن با تأکید بر تفاسیر عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 7 - 24

کلیدواژه‌ها: تجلی صفات خدا تنخ قرآن تفاسیر عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۰
تجلی و شناخت خداوند از طریق صفات، ازجمله مسائل مهم در تنخ و سنت و عرفان یهودی و قرآن و سنت و عرفان اسلامی است که مقایسه ی نظرات این دو می تواند نتایج تازه ای به دنبال آورد که با استفاده از روش های توصیفی، تحلیلی و مقایسه ای مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که تجلی صفاتی خدا در هر دو کتاب و تفاسیر عرفانی آنها برای همگان قابل درک است؛ اما طریقه ی آشکار شدن خدا بر انسان، در مواردی در این دو یکسان نیست. تجلی صفاتی در قرآن و تنخ فقط مختص عرفا، سالکان و انبیا نیست و انسان های عادی نیز به اندازه ی فهم خودشان می توانند تجلی الهی را درک کنند. هرچند بیان تجلیات الهی در هر دو کتاب دارای مراتب و اشتراکات قابل توجهی نیز است، اما تجلی صفاتی خدا و راه های دستیابی به آن در تنخ دامنه ی گسترده ای دارد و افراد زیادی می توانند این نوع تجلی را شاهد باشند؛ ولی در قرآن کریم خواص و در موارد محدودی برخی از عموم مردم می توانند از درک چنین تجلی ای برخوردار باشند.
۱۳۴۴.

بررسی تطبیقی تناقض بدوی میان عصمت و استغفار پیامبر (ص) در تفاسیر فریقین، با تکیه برآیات 105 و 106 سوره نساء

نویسنده:
منبع: مطالعات دینی نبوت و امامت سال اول بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ 94 - 114

کلیدواژه‌ها: استغفار عصمت پیامبر «ایاک أعنی و أسمعی یا جاره» آیات 105 و 106 سوره نساء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۲
آیات 105 و 106 سوره نساء، ازجمله آیاتی است که در آن پیامبر خاتم به استغفار مأمور شده است. مسئله نوشتار پیش رو، تناقض بدوی میان استغفار و عصمت پیامبر در این دو آیه است که تلاش های مفسران فریقین در حل این تناقض ظاهری، از سه منظر سبب نزول، مفهوم استغفار و مخاطب شناسی، به صورت تطبیقی مطالعه و بررسی و نتیجه آن شد که اکثر مفسران شیعه با رویکردی برگرفته از روایات اهل بیت:درباره نزول قرآن بر سبیل «ایاک أعنی و اسمعی یا جاره» و با مسلّم دانستن اصل عصمت پیامبر به تبیین امر استغفار و متعلق آن پرداخته اند و برخی با ارائه معنایی نو از واژه استغفار، آن را نوعی تسبیح و عبادت لحاظ کرده اند. در مقابل، مفسران اهل سنّت نیز در دو رویکرد کلی، به بیان نظرهای خود پرداخته اند؛ برخی به دلیل مبنای کلامی «جواز صدور صغائر» از نبی، بدون اشاره به وجود تناقض، به تفسیر آیه پرداخته اند و برخی دیگر همچون مفسران امامیه، در پاسداشت مقام عصمت پیامبر، رویکردی نو در معنای استغفار اتخاذ کرده و یا خطاب آیه را متوجه امت آن حضرت دانسته اند.
۱۳۴۵.

کارکردهای مسجد تراز اسلامی با تأکید بر آموزه های دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱۷ 75 - 85

کلیدواژه‌ها: مسجد کارکردهای راهبردی تراز اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۲۹
مسجد محل عبادت در اسلام است و تأکید ویژه ای از سوی اولیای دین نسبت به ساخت و آباد نمودن آن شده است. آموزه های دینی اعم از قول، فعل و تقریر معصومان(ع) نسبت به گسترش کارکردهای مسجد، کاملاً گویاست. امور سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی از کارکردهایی هستند که دین اسلام آنها را بیان داشته است. در این میان، برخی از کارکردها نیز هستند که امروزه خود را نشان می دهند. راهبردهایی که پیشوایان دین اسلام در احکام به مسلمانان معرفی کرده اند، شامل مساجد نیز می شود. با نگاهی عمیق تر به این نوع از تأکیدات و عملکرد دیگر ادیان و ملل در رابطه با نشانه های ملی و دینی خود می توان دریافت که پیامبر اسلام(ص) و اولیای دین با نگاهی راهبردی به ساخت مسجد سفارش نموده اند. این تحقیق با استفاده از منابع اسلامی، بر اساس منابع کتابخانه ای نگاشته شده و نتایج این تحقیق نشان می دهد که مسجد در اسلام، علاوه بر اینکه مکانی برای عبادت و بصیرت افزایی و همچنین مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است، به عنوان نشانه و علامتی از تمدن اسلامی برای کل تاریخ به شمار می رود.
۱۳۴۶.

تحلیلی از نقش مبلغان دینی در باورمندسازی تمدن نوین اسلامی با تأکید بر ارائه راهکار از منظر رهبر معظم انقلاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱۷ 11 - 23

کلیدواژه‌ها: مبلغان نقشه راه باورمندسازی فرهنگ سازی تمدن نوین اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۳
امروزه، عصر بازگشت به اسلام، بیداری و احیای تمدن اسلامی است. پویایی تمدن اسلامی، با نقشه راه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، به عنوان دکترین نظام جمهوری اسلامی ایران توسط رهبر فرزانه انقلاب مطرح گردید. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و مطالعه اسنادی، در صدد تبیین نقش مبلغان دینی و ارائه راهکار باورمندسازی و پویایی تمدن اسلامی از منظر رهبر انقلاب است. یافته های پژوهش حاکی از این است که نیل به این تمدن، دارای چند مرحله پیروزی انقلاب اسلامی، تشکیل نظام، دولت، کشور اسلامی و امت یا تمدن اسلامی است که نقش مبلغان دینی در باورمندسازی و باور به امکان تحقق و پویایی تمدن اسلامی، با نقشه راه «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» بسیار حیاتی است؛ زیرا روحانیون با جهاد تبیین و ترویج بیداری اسلامی، زمینه ساز تحقق انقلاب اسلامی برآمدند که خمیرمایه اولیه ساخت هویت تمدنی را فراهم نمود و با شکل دادن به نظام و دولت اسلامی، در پی تشکیل کشور و تمدن اسلامی، در قالب تمدن نوین اسلامی ایرانی با الگوی مزبور هستند. عمدتاً دو راهکار اقدامات نظری و عملی، بسترساز باورمندی به پویایی تمدن اسلامی، به عنوان مهم ترین نقش مبلغان دینی در هدایت و بارومندسازی تحقق تمدن اسلامی در سه ساحت دینی، سیاسی و اجتماعی است.
۱۳۴۷.

بررسی مقایسه ای برجسته سازی و حاشیه رانی در گفتمان عرفانی حافظ و سپهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۸۰ 349 - 369

کلیدواژه‌ها: برجسته سازی غیریت پردازی حاشیه رانی گفتمان عرفانی گفتمان انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۶۹
در این مقاله گفتمان عرفانی حافظ و سپهری در دو سطح برجسته سازی و حاشیه رانی با رویکرد کاربردشناسی و زبانشناسی بر اساس نظریه های گفتمان شناسی، بویژه نظریه گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف بررسی مقایسه ای شده است تا رازها و رازناکی های اندیشه های عرفانی، سیاسی، فلسفی و اجتماعی این شاعران بیش از پیش آشکار شود. نتایج این پژوهش حاصل «مطالعه متن» شعر حافظ و سپهری است که در مطالعات فرهنگی ادبی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این پژوهش از روش تحلیل ایدئولوژیک محتوای کیفی استفاده شده است زیرا روش های کمی تحلیل محتوا بویژه در مطالعه متن و گفتمان نتایج آماری و شمارشی را حاصل می کند که ممکن است مقصود اصلی مورد نظر پژوهندگان از این راه فراهم نشود. نتیجه آنکه حافظ، رندانه مکتب رندی گفتمان عارفانه را در حاشیه رانی و برجسته سازی برمی آفریند و سهراب با محوری انسان گرایانه و با تمایلات عرفانی و پناه جستن به طبیعت، انسان را به دگرگونی در نگریستن به هستی و رهایی از قیل و قال زمانه پرآشوب فرامی خواند.
۱۳۴۸.

سبک شناسی لایه ای قصیده خالد نقشبندی در مدح ثامن الائمه (ع) و وصف حرم مطهر رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۴۷ 63 - 93

کلیدواژه‌ها: امام رضا (ع) مدیحه سرایی خالد نقشبندی سبک شناسی لایه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۸۹
مدیحه سرایی برای اهل بیتb به خصوص ستایش حضرت ثامن الحجج (ع) پیشینه ای بس طولانی در تاریخ ادبیات فارسی دارد و شاعران بزرگی چون سنایی غزنوی، خاقانی شروانی و جامی در این زمینه آثار شاخصی دارند. یکی از مشهورترین مدایح سروده شده خطاب به پیشگاه ثامن الائمه(ع) قصیده ای است که خالد نقشبندی شهرزوری از مشاهیر ادب و عرفان سده دوازدهم هجری، هنگام زیارت مشهد مقدس سروده است و از همان بدو سرایش، قبول عام یافت. در این پژوهش، نخست شرح مختصری از احوال و آثار شاعر ارائه داده ایم. سپس به روش توصیفی تحلیلی، بر اساس معیارهای سبک شناسی لایه ای، قصیده مد نظر را ذیل لایه های پنج گانه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک مورد واکاوی قرار داده و با تعیین ویژگی های ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﭘﺮﺑﺴﺎﻣﺪ، تشخص سبکی و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی ﺻﻮری ﻣﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮای آن توضیح داده ایم. بر این اساس، درلایه آوایی، وزن عروضی؛ در لایه واژگانی، لغات و ترکیبات مذهبی؛ در لایه نحوی، صدای نحوی منفعل؛ در لایه بلاغی، آرایه استفهام انکاری و در لایه ایدئولوژیک، درون مایه مبتنی بر مفاهیم بنیادین مذهبی، بیشترین نقش را در تشخص و برجستگی سبکی این قصیده ایفا کرده اند.
۱۳۴۹.

تحلیل تحولات وقف در دوره پهلوی (مورد مطالعه؛ آستان قدس رضوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۸ 91 - 131

کلیدواژه‌ها: وقف پهلوی آستان قدس تاریخ اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۸۵
این مقاله با تکیه بر داده های وقف نامه ها در آستان قدس رضوی و شواهد تاریخی، می کوشد تصویر روشنی از سیر وقف های غیرمنقول، واقفان، نوع رَقَبات و پراکندگی جغرافیایی شان، مصرف موقوفات و نیز واگذاری تولیت یا ناظر ارائه کند. برای توضیح این تحولات از تاریخ اجتماعی و پاره ای مفاهیم نظری بهره گرفته و از روش تاریخی توصیفی تحلیلی و مصاحبه استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن است که: میانگین سالانه وقف های غیرمنقول در پهلوی حدود یک و نیم است. 85% واقفان متعلق به پایگاه اجتماعی متوسط متوسط و متوسط بالا بوده و به جز اندکی از تجار و کسبه،40% تولیت موقوفه را به آستان واگذار کرده و54% ناظر تعیین نکرده اند. 68% موقوفات جنبه خاص داشته و حدود 22% مصارف برای امور درمانی بوده است. همچنین بیشترین فراوانی رقبات با 13% زمین است. میانگین سالانه وقف در زمان هایی که یک نفر متولی و استاندار بوده 07/2 درحالی که برای سال هایی که فقط متولی بوده 30/1بوده است. ضریب همبستگی ارتباط مستقیم بین اقدامات متولیان و میزان وقف و نیز ارتباط مستقیم و شدید بین تعداد رقبات و ماه های تولیت را نشان می دهد. ضمن آنکه باید به مؤلفه های وجهه اجتماعی نایب التولیه ها، ثبات اجتماعی، بوروکراتیک شدن آستان و تاثیر سیاست های حکومت نیز توجه داشت؛ بنابراین واقفان این عصر بر مبنای درکی از نیازهای جامعه که به واسطه اقدامات متولیان آستان و شبکه های اجتماعی متاثر از محیط نهادی، پررنگ تر شده بود، اقدام به وقف کرده اند. درضمن تمرکز در برخی شهرها را می توان با رویکرد شناختی و تداوم سنت وقف توضیح داد، ولی عدم تشویق و همراهی روحانیت و حکومت و نیز رشد بنگاه های خیریه بر عدم پراکندگی وقف موثر بود.
۱۳۵۰.

بررسی مفهوم «مبهم» در فلسفه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال ۲۲ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 39 - 56

کلیدواژه‌ها: صدرالمتألهین درک کلی عقل فعال ارزیابی معرفت مفهوم «مبهم»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۴۶
تحقق مفهوم کلی و نحوه ارزیابی آن از مسائلی است که ملاصدرا به آن پرداخته است. مشهور است، او درک جزئی را ناشی از قیّومیّت نفس و درک کلی را ناشی از نوعی اتحاد با عقل فعال میداند اما براساس تعریف از کلی در منطق و تفاوت آن با تعریف ارائه شده در فلسفه، نوع دیگری از مفاهیم قابل کشف است که مبانی و آثار آن مغفول است. صدرالمتالهین روشهای متعددی اعم از اتحاد با عقل فعال یا مشاهده رب النوع جهت درک کلی بیان نموده و ضمن تایید تجرید مفاهیم جزئی برای درک کلی آن را در برخی آثار نقد نموده است. در این نوشتار ضمن جمع بندی این روشها، با توجه به انواع کلی و جزئی و تاثیر قوای نفس در شکل گیری آنها، به بررسی وجودی و مبانیِ این نوع متفاوت از کلی به عنوان مفهوم مبهم پرداختیم. مفهوم مبهم از دخالت قوه متصرفه در مفاهیم جزئی و برداشتن قیود تعیین کننده بدستآمده و خاصیت فلسفیِ کلی بودن را دارا نیست؛ از اینرو پس از ارزیابی معرفتی، کاربردها و روشهای متفاوت ارزیابی آن بیان شده است.
۱۳۵۱.

بررسی تأثیرات اخلاقی اعتقاد به مهدویت در خانواده اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۳ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۱۷ 65 - 73

کلیدواژه‌ها: تأثیرات اخلاقی مهدویت خانواده اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۰
مهدویت از مهم ترین مباحث دین اسلام است که از دیرباز در میان مسلمانان رایج بوده و بیان تأثیرات اخلاقی آن در خانواده از مسائلی حیاتی است که تبیین آن در دوران غیبت ضرورت دارد. تبیین صحیح و اعتقاد راسخ به مهدویت، می تواند تحولی عظیم در زندگی خانواده اسلامی به وجود بیاورد وآثار و برکات مهم و قابل توجهی در پرتو آن نصیب خانواده می شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، با محور قرار دادن متون و منابع دینی با هدف بررسی تأثیرات اخلاقی اعتقاد به مهدویت در خانواده اسلامی انجام شده است. اعتقاد سازنده و صحیح به مهدویت در خانواده، در به وجود آمدن صفات حسنه در خانواده، جلوگیری از یأس و ناامیدی، احساس امنیت و آرامش، کسب کمال معنوی، ایجاد امید و افزایش تلاش برای حل مشکلات، ایجاد وحدت و همبستگی در خانواده و نقش اساسی در تربیت فرزند، کمک می کند که بدون این اعتقاد صحیح و سازنده، این تأثیرات در خانواده به وجود نمی آید.
۱۳۵۲.

تحلیل پیامدها و لوازم منطقی نظریه جواز تعبد به ادیان و مذاهب الهی و غیرالهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال ۲۰ بهار ۱۴۰۳ شماره ۷۶ 101 - 120

کلیدواژه‌ها: دین مذهب نظریه تعبد قطع اصولی مذهب احتمال پیامدها لوازم منطقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۱۶
در «نظریه جواز تعبد به ادیان» کوشیده شده تا قطع اصولی را به عنوان یک معرفت مطلق و معتبر در تفسیر دین و مواجهه ی با ادیان و معارف متکثر، پیشنهاد و معرفی شود. هر چند در مورد قطع اصولی، مباحثی در علم اصول مطرح شده است، اما هرگز قطع اصولی به عنوان پیشنهادی برای مواجهه با ادیان و روش تفسیر دین از سوی متفکرانِ فلسفه دین تنظیم و ارائه نشده بود، از این رو می توان نظریه حاضر را یک نظریه نو و جدیدی در «فلسفه دین» به شمار آورد. فرضیه نگارنده این است که نظریه مذکور دارای لوازم و پیامدهایی علمی و عملی باشد، از این رو می کوشد این نظریه را با روشی تحلیلی انتقادی ارزیابی کرده و آثار و پیامدهای آن را بیان کند. پرسش تحقیق این است که آثار و لوازم منطقی نظریه چیست و از این منظر چه نقدهایی بر آن وارد می شود؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که نظریه تعبد مستلزم پیامدهای علمی و مخاطرات اجتماعی فراوانی از جمله: پلورالیسم دینی، نسبیت معرفت، شکاکیت، و ممنوعیت امربه معروف و نهی از منکر می باشد.
۱۳۵۳.

انعکاس اوضاع اجتماعی فرهنگی جامعه در اشعار رمانتیسم انسی الحاج و هوشنگ ابتهاج(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 145 - 168

کلیدواژه‌ها: مطالعه تطبیقی مکتب رمانتیسم اوضاع اجتماعی- فرهنگی اشعار انسی الحاج اشعار هوشنگ ابتهاج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۵۵
نهضت رمانتیسم پیروان بسیاری در سراسر جهان داشته که به تاسی از پیشروان این مکتب آثار خود را به خواننده عرضه می داشتند. هدف اصلی پژوهش تبیین مبنای رویکرد انسی الحاج و هوشنگ ابتهاج در مکتب رمانتیک و بررسی تطبیقی سبک آن دو شاعر با در نظر گرفتن اوضاع اجتماعی و فرهنگی می باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی می باشد. به منظور گردآوری مطالب موردنیاز برای بررسی رمانتیسم در اشعار انسی الحاج و هوشنگ ابتهاج ابتدا مطالعاتی در باب تأثیر مکتب رمانتیسم در ادبیات و همچنین تأثیر آن در اشعار الحاج و ابتهاج صورت خواهد گرفت و مطالب موردنیاز از کتب، مقالات و سایت های معتبر علمی استخراج خواهد شد و با توصیف و تحلیل این مطالب و داده ها، رمانتیسم و نمودهای مختلف آن در اشعار الحاج و ابتهاج به صورت تطبیقی بررسی می شود و مهم ترین گرایش ها و نمودهای آن نشان داده می شود. در این پژوهش نتایج نشان می دهد، اﺑﺘﻬﺎج رﻣﺎﻧﺘیﺴﻢ را درزمینه ﻣﺒﺎرزه، ﺳیﺎﺳﺖ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ آزادی و اﻧﻘﻼب ﺑﻪ کﺎر می گیرد و ﻫﻤﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﺳیﺎﺳی و ﻋﻤﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋی ﻣﻌﻄﻮف ﻣیدارد و در اشعار الحاج، درآﻣیﺨﺘﻦ رﻣﺎﻧﺘیک ﺑﺎ ادﺑیﺎت اﻧﻘﻼﺑی و ﭘﻮیﺎ یکی از ویﮋﮔیﻫﺎی ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮ محسوب می شود. همچنین اﺑﺘﻬﺎج ﻣﺮگ در ﻣیﺪان را ﻣﺮﮔی ﺑﺲ ﺷﺎیﺴﺘﻪ و آن را ﻣﻌﺎدل ﭘیﺮوزی ﻣیداﻧﺪ ولی در شعر الحاج، تفسیر دیگری داشته و مرگ دریچه ای است که امید دیگری را بر او می گشاید. اﺑﺘﻬﺎج ازجمله ﺷﺎﻋﺮاﻧی اﺳﺖ کﻪ در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ خواهش های درون و رﻧﺞﻫﺎی روﺣی و رﻣﺎﻧﺘیﺴﻢ ﻃﺒیﻌﺖ، مهارت های زیﺎدی دارد و در اشعار الحاج رمانتیسم بازگشت طبیعت به چشم می خورد.
۱۳۵۴.

اعتبارسنجی حدیث «مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِیمَانًا وَاحْتِسَابًا، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال ۲۱ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۸۵ «ویژه پژوهش های حدیثی» ۸۱-۶۴

کلیدواژه‌ها: اعتبارسنجی ماه رمضان نماز تراویح حدیث «من قام...» مالک بن انس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۵۲
یکی از اعمال مستحبی مورد تأکید برخی اندیشمندان مسلمان در ماه رمضان اقامه «نماز تراویح» است، با استناد و ارجاع به روایت «مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِیمَاناً وَاحْتِسَاباً، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِه». این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به اعتبارسنجی سندی، تحلیل محتوا، تاریخ پیدایش در جوامع حدیثی این روایت می پردازد. بررسی ها نشان می دهد که چالش ارسال سند، وجود راویان ضعیف، تشویش، اضطراب، تحریف و تصحیف در متن روایت، آن را در زمره احادیث ضعیف قرار داده است و استناد به این روایت به تنهایی کفایت نمی کند. تاریخ تدوین حدیث مورد نظر، در کتب حدیثی به نیمه دوم قرن دوم در کتاب موطأ مالک بن انس بر می گردد. متن روایات بعد از وی، همگی رونوشت های از نقل اولیه مالک با اندک تغییراتی است که استدلال مبنی بر جعلی بودن حدیث را تقویت می کند؛ همچنین ارتباط این روایت با «نمازتراویح» طبق معیارهای قرآنی، عقلی، تاریخی ناسازگاراست.
۱۳۵۵.

نقشِ ایمان در معنای زندگی نزد استاد جوادی آملی و سورن کرکگارد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء پاییز ۱۴۰۳ شماره ۴۶ 5 - 32

کلیدواژه‌ها: جوادی آملی سورن کرکگارد عقلانیت ایمان معنای زندگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۵
مقاله حاضر به بررسی دیدگاه های جوادی آملی و سورن کرکگارد در مورد ایمان و معنای زندگی می پردازد. ایمان به عنوان یکی از بنیادی ترین مفاهیم در زندگی انسان ها مورد توجه هر دو متفکر قرار دارد و این مقاله درصدد است تا ببیند چگونه هر یک از آنان به موضوع ایمان و نقش آن در معنا بخشی به زندگی انسان می نگرند.هدف این تحقیق تحلیل تفاوت های بنیادی در رویکردهای این دو متفکر به ایمان و چگونگی تأثیر آن بر معنای زندگی است. این مطالعه تلاش دارد تا از طریق مقایسه این دو دیدگاه، به درک عمیق تری از ارتباط میان ایمان، عقل و معنای زندگی دست یابد. ضرورت این مقاله در فراهم آوری چارچوبی برای شناخت اساسی تری از ایمان به عنوان یک تجربه انسانی و پرمعنا و همچنین درک چالش های موجود در برابر پوچی و بی معنایی است. در دنیای مدرن، نیاز به شفاف سازی معنای زندگی و الگوهای صحیح ایمان بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که جوادی آملی بر سلامت و درستی ایمان تأکید دارد و آن را با عقل و استدلال پیوند می زند، در حالی که کرکگارد ایمان را به عنوان انتخابی مستقل و غیرعقلانی ارائه می دهد. هر دو دیدگاه به طور کل به ضرورت وجود ایمان در پیدا کردن معنای زندگی تأکید دارند، اما مسیرهای متفاوتی را برای تحقق این هدف پیشنهاد می کنند.
۱۳۵۶.

رسم الخط و قرائت نسخه عرب 1572a-328c(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 369 - 394

کلیدواژه‌ها: رسم الخط عدالآی قرائات مصاحف نسخه عرب 1572a-328c

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۲۵
قرآن کریم، به عنوان مهم ترین متن مقدس در اسلام، همواره محور اصلی مطالعات قرآنی و دینی بوده است. از زمان نزول این کتاب الهی تا به امروز، نسخه های متعددی از آن در مناطق مختلف جهان اسلام کتابت و ثبت شده اند. این نسخه های خطی که بخشی از میراث فرهنگی و دینی ما هستند، نه تنها از نظر محتوا اهمیت دارند، بلکه به عنوان آثار هنری و تاریخی نیز ارزشمند به شمار می آیند. بررسی دقیق این نسخه ها می تواند بینش های عمیق تری درباره تاریخ تدوین، کتابت و قرائات و همچنین تحول این فرایندها در طول زمان ارائه دهد. به عبارت دیگر، شواهد فیزیکی و مادی به جای مانده از قرون اولیه اسلامی به خصوص نسخه های قرآن در برخی مباحث تاریخ قرآنی مانند تاریخ کتابت و قرائت قرآن کریم اطلاعات سودمندی را در اختیار محققان قرار می دهد که در نقد یا تقویت نظریه پردازی در این زمینه و برطرف کردن تناقضات موجود در برخی گزارش های اسلامی بسیار راهگشا است. در این راستا پژوهش حاضر با تحلیل نسخه عرب 1572a-328c موجود در کتابخانه ملی فرانسه و کتابخانه دانشگاه بیرمنگام که از کهن ترین نسخه های خطی نگاشته شده به سبک حجازی به حساب می آید و در بردارنده فرازهایی از چند سوره قرآنی است تلاش دارد با توسل به جوانب مختلف نسخه شناسی مانند خط، رسم الخط، قرائت و عدالآی، زمان و مکان کتابت آن را تعیین و تا حد امکان به قرائت رایج در دوران نزدیک به عصر نزول نیز دست یابد. یافته های نسخه شناسانه پژوهش و نیز آزمایش کربن 14 حاکی از آن است که تاریخ کتابت این مصحف به قرن اول می رسد و نظام عدّالآی آن، گرچه بیشترین انطباق را با نظام مدنی و مکی دارد اما به لحاظ اختلاف قرائت، بیشترین قرابت را با قرائت قاریان مدنی دارد. در نتیجه می توان گفت که مصحف مدنی است به این معنا که ویژگی های مصاحف مدنی در آن بیشتر به چشم می خورد.
۱۳۵۷.

سازگاری آموزه وحدت شخصی وجود با تحقق کثرات، از دیدگاه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 1 - 18

کلیدواژه‌ها: وحدت کثرت حیثیت تقییدی وحدت وجود صدرالمتألهین بالذّات بالعرض

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۳۳
یکی از انتقادات اساسی بر وحدت شخصی وجود این است که قبول این نظریه، یا افتادن در دام سفسطه است، یا قبول تناقض. این پژوهش در صدد این است که از رهگذر تبیین موجودیتِ بالعرض کثرات، به اشکال مذکور که توسط برخی صاحب نظران معاصر، مطرح شده است پاسخ گوید. براین اساس، رهیافت پژوهش حاضر در دو گام بیان شده است: در گام اول، خوانشی دیگر از آموزه وحدت شخصی وجود در فرایند فهم و تفکیک مجاز عقلی از مجاز اعتباری به دست داده ایم و در گام دوم، از رهگذر تحلیل انواع حیثیات، به مسئله وحدت وجود بازگشته و فرضیه اساسیِ خود را بیان نموده ایم که عبارت است از موجودیتِ واقعی (نه بالذاتِ) کثرات به حیثیت تقییدی شأنی؛ به صورتی که واقعاً به نحو بالعرض، کثرات واجد نفس الامر بوده و به هیچ وجه این گونه نیست که معدوم محض یا هیچ و پوچ باشند. چرا که فرایند تحقق واقعی به دو صورت رخ می دهد: صورت اول: تحقق واقعیِ بالذات و اصیل؛ صورت دوم تحقق واقعیِ بالعرض و المجاز. البته باید دقت داشت که صورت دوم امری صرفاً زبانی نیست تا در اعتبارات بشری فانی باشد بلکه امریست متحقق اما نه به صورتی که بالذات باشد یا مقابل وجود باشد، بلکه شأنی از شئون همان موجود بالذات مطلق واحد می باشد. همچنین، این تحقق مذکور، هیچ تنافی با وحدت وجود ندارد، چون کماکان وجود، واحد است و آنچه متکثر است شئون می باشد؛ شئون امری غیر از وجود است که بالعرض موجود بوده و عین ربط به وجود واحد متعال است و این تکثر چون نه مقابل وجود است که عدم باشد، و نه وجود است که وحدت وجود را نفی کند، پس تنافی با وحدت شخصیه وجود نیز نخواهد داشت. با این رهیافت، به نظر می رسد اشکال مذکور مرتفع شده و بلکه تبیین معقول این نظریه از همین مسیر میسور است.
۱۳۵۸.

بررسی تحلیلی نقش ادراکات اعتباری در فرایند عمل از منظر علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۱ 137 - 155

کلیدواژه‌ها: ادراک اعتباری مبادی فعل اختیاری فلسفه عمل فرایند عمل علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۲۶
مشهور فلاسفه مسلمان، صدور فعل اختیاری انسان را فرایندی چندمرحله ای دانسته و هر مرحله را یک «مبدأ» می نامند. این مراحل اجمالاً عبارت اند از: مبدأ علمی، مبدأ شوقی، مبدأ عملی. علامه طباطبایی (ره) معتقد است که صدور فعل اختیاری به صرف این مبادی ضروری نمی شود، بلکه نوع خاصی از ادراک و اذعان لازم است تا صدور فعل از انسان ضرورت یابد. ایشان نام این سنخ از ادراکات را «ادراکات اعتباری»، «آراء اعتباری»، یا «علوم عملی» نهاده اند. این مقاله، به هدف پاسخ به این سؤال که از نظر علامه (ره)، ادراک اعتباری دقیقاً در چه مرحله ای از فرایند عمل قرار داشته و چه نسبتی با صدور فعل اختیاری دارد، با روش تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای سامان یافته است. در راستای تحلیل جانمایی دقیق ادراک اعتباری در مبادی عمل از نظر ایشان، یافته های پژوهش نشان می دهد برخی از عبارات علامه (ره) چنین دلالت می کند که ایشان ادراک اعتباری را مؤخر از مبدأ شوقی و به نحوی متأثر از آن می داند، درحالی که از برخی عبارات دیگر می توان برداشت کرد که ادراک اعتباری، جزء اخیر مبدأ علمی و مقدم بر مبدأ شوقی است.
۱۳۵۹.

تحلیل ابعاد فرامادی انسان در قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۵) 181 - 217

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ابعاد فرامادی روح نفس کارویژه انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۷۲
این مقاله به تحلیل جامع ابعاد فرامادی انسان در قرآن کریم، شامل روح، نفس، قلب، فؤاد، عقل، لب، سمع، بصر و فطرت پرداخته است. بیان مسئله این است که آیا این مفاهیم به یک حقیقت واحد اشاره دارند یا هرکدام نمایانگر بعدی مستقل و متمایز از وجود انسان هستند. نویسندگان با استناد به آیات قرآن و بهره گیری از متون تفسیری و فلسفی تلاش کرده اند ضمن تبیین کارویژه های هر بعد، تمایزات مفهومی و عملکردی آنها را مشخص کنند. روش تحقیق بر پایه تحلیل مفهومی و تطبیقی بوده و با استفاده از منابع تفسیری و فلسفی، معنای هر واژه و کارکردهای آن تبیین شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که این مفاهیم، ضمن ارتباط با یکدیگر، دارای معانی و کارکردهای مستقل هستند. روح که مهم ترین بعد فرامادی انسان است، عامل حیات، اتصال به عالم غیب و جاودانگی انسان معرفی شده است. نفس مسئول تدبیر بدن و پذیرای تزکیه یا انحراف است. قلب به مثابه مرکز ادراک معنوی و آزمون الهی عمل می کند. فؤاد محل تثبیت و تسکین در لحظات دشوار و همچنین آگاهی شهودی معرفی شده است. عقل و لب ابزار تمییز حقایق و هدایت اخلاقی اند. سمع و بصر علاوه بر دریافت اطلاعات حسی، ابزار درک معنوی و شناخت نشانه های الهی هستند. فطرت به منزله گرایش ذاتی انسان به توحید، حقیقت جویی و اخلاق عمل می کند. دستاورد اصلی این تحقیق روشن سازی تمایزات و پیوندهای میان این ابعاد است که به فهم بهتر هویت معنوی انسان و کارکردهای فرامادی او کمک می کند و بر اهمیت درک دقیق این مفاهیم در تفسیر صحیح آیات قرآنی تأکید دارد.
۱۳۶۰.

رویکردی به شهر اسلامی از دیدگاه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوه نامه فقه و علوم اسلامی دوره ۳ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 107 - 131

کلیدواژه‌ها: شهر اسلامی طراحی شهری برنامه ریزی توسعه محله آیت الله خامنه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۲۹
بحث درباره اسلام بدون مطرح کردن شخصیت حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) دشوار می باشد. بحران شهری به دلیل غرب گرایی جامعه، به موضوع مهمی تبدیل شده است. نظر کارشناسان این است که رویکرد اسلامی به دلیل نیاز مبرم به هماهنگ سازی، بهترین رویکرد می باشد. مفاهیم متعددی که به صورت آشکار در منابع بنیادی این مکتب، یعنی حدیث، قرآن و سنت یافت شده، نشان می دهند که مکتب اسلامی چقدر به رشد طبیعی و شهری توجه داشته است. این مطالعه به ارزیابی شهر اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه ای می پردازد. طبق شریعت، قانون کهن اسلام، این امر ایجاب می کند که محیط ساخته شده به گونه ای تجسم و اداره شود که سبب پیشرفت اخلاقیات و رشد جامعه شود. قوانین منطقه بندی شهری و کاربری اراضی باید انسجام اجتماعی و حمایت از حقوق و نیازهای مردم را در اولویت قرار دهند، چون تصمیمات برنامه ریزی شهری بر زندگی اجتماعی در محیط ساخته شده اثر می گذارند. هنگام برنامه ریزی کلان شهر اسلامی، باید انواع آرمان های اساسی اسلامی مانند رفاه و عظمت بشری، عدالت و برابری، توجه محوری، وحدت و مهربانی، توسعه اقتصادی، امنیت و ایمنی و حفاظت از محیط زیست درنظر گرفته شوند. د ر فرهنگ اسلام، بهترین انسان ها، کسانى هستند که براى مرد م سود مند تر باشند . مرد م سالارى د ینى برخلاف د موکراسی هاى ریاکار و عوام فریب، نظام خد مت رسانى خالصانه و بى منّت است، خد مت از سرِ اد اى وظیفه و همراه با پاک د ستى و پاکد امنى. معظم له همواره معتقد ند ، سرنوشت کشور و سعاد ت ملت،  وابسته به حضور و انتخاب مرد م می باشد و شوراهاى اسلامى شهر و روستا را مید ان خد مت رسانى به کشور و ملت می د انند و عرصه آزمایشى بزرگ براى منتخبان که د ر معرض امتحان الهى و د ر مرکز توقعات و انتظارهاى به حق مرد مى قرار گرفته اند که صاحبان حقیقى کشور و چشم به راه خد مات این نهاد قانونى و مرد مى اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان