ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۷٬۷۰۹ مورد.
۱.

کاوشی تاریخی در شمار نیروهای عمربن سعد در روز عاشورا بر اساس منابع تا قرن پنجم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تاریخ کمی عاشورا کربلا کوفه سپاه عمربن سعد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۱۳۴
دسترسی به آمار در تحلیل رویدادهای تاریخی، به ویژه آن دسته از رویدادهایی که جزئیات آن بر ما پوشیده است، نقشی مهم و اثرگذار دارد. در رویداد کربلا، آگاهی از تعداد نیروهای عمربن سعد در روز عاشورا، ازآنجاکه این نیروها از کوفه فراهم آم ده بودند، در تح لیل چگ ونگی مواجهه کوفیان با امام حسین اثرگذار است. برای آگاهی از آمار نیروهای تحت فرمان عمربن سعد در روز عاشورا، با استقرا در منابع تاریخی تا قرن پنجم هجری، داده ها بر اساس سیر زمانی نگارش منابع گردآوری شد و سپس، ضمن ترسیم تطور آنها در سنج ش با یکدیگر، بررس ی و تح لیل گ ردیدند؛ تا بتوان به یک دیدگ اه برآم ده از تاریخ دس ت یافت. برای اعتبارسنجی این دیدگاه، به تحلیل حادثه در بستر تاریخی نیز توجه شده است.یاف ته ها نش ان از آن دارد که اگرچه که ن نگاش ته های تاریخ ی به آم ار نیروه ای عمربن سعد در روز عاش ورا نپرداخته اند، ولی گزارش بلاذری از نیروهای اعزامی، سازگاری بیشتری با دیگر منابع دارد و از سوی دیگر، نیمی یا بیش از نیمی از نیروهای اعزامی از کوفه، حاضر به رویارویی با امام نبودند و در راه می گریخته اند. ازاین رو، بین آمار نیروهای اعزامی از کوفه و افراد حاضر در صحنه کربلا نیز تفاوت وجود دارد.
۲.

عباسیان و چالش مشروعیت (سیمای علی بن عبدالله بن عباس در متون تاریخ نگاری سده های نخست قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خلافت عباسی مشروعیت خلافت علی بن عبدالله بن عباس علویان نقد فرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۶۰
عباسیان برای کسب خلافت، با گروه های مختلف از جمله علویان همکاری داشتند، اما بعد از قدرت گرفتن، آنها را رقیب خود دیدند. قرابت خانوادگی با پیامبر(ص) یکی از دستاویزهای عباسیان برای اثبات شایستگی شان در کسب قدرت بود. علویان نیز با تأکید بر نسبتشان با دختر پیامبر(ص)، این ادعای عباسیان را رد می کردند. عباسیان با مسئله مسلمانی عباس عموی پیامبر(ص) و همکاری او با قریشیان مقابل پیامبر(ص) در جنگ بدر نیز مواجه بودند؛ به همین دلیل به تدوین و نقل اخبار تاریخی درباره نیاکانشان با هدف ارائه چهره مطلوبی از آنها اهتمام ورزیدند؛ از جمله تلاش کردند در تاریخ نگاری مربوط به خاندانشان، علی بن عبدالله بن عباس را فردی پرهیزکار و شایسته جانشینی برای پیامبر(ص) معرفی کنند. با توجه به ماهیت داستانی روایت های تاریخی، نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از شیوه های نقد فرم روایت - به طور خاص شیوه هنکلمن، مبتنی بر شناسایی شباهت میان متون مختلف درباره واقعه ای خاص و ارتباط آن با روایت های مشابه - در پی پاسخ به این سؤال بوده است که روایت های مربوط به علی بن عبدالله تا چه اندازه ماهیت داستانی دارد و همسو با سیاست مشروعیت سازی عباسیان نقل شده است؟ ظاهراً رقابت های میان عباسیان با علویان، در برساخت روایت های مربوط به علی بن عبدالله نقش داشته و بیشتر روایت ها درباره او ماهیت تاریخی ندارد.
۳.

ارتباط شهادت امام حسین(ع) با «ذبح عظیم» در آیه 107 سوره صافات

کلیدواژه‌ها: آیه 107 سوره صافات ابراهیم (ع) امام حسین (ع) ذبح عظیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۳
ظاهر روایات در بیان ذبح عظیم در آیه 107 سوره صافات مختلف است. برخی بر شهادت امام حسین(ع) و برخی بر قوچ دلالت دارند. بنابراین چگونه آیه می تواند دلالت بر عظمت شهادت حضرت داشته باشد در حالی که ذبح عظیم گوسفند آسمانی دانسته شده است؟ آیا دلالت آیه بر عظمت شهادت امام به دلالت ظاهر است یا باطنی و نمی توان رابطه ظاهر آیه را با آن درک کرد؟ این پرسش ها، دغدغه هایی هستند که در فهم و ارتباط آیه با شهادت امام حسین(ع) بسیار تاثیر گذارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش ها است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که ارتباط عمیقی بین ظاهر آیه و عظمت شهادت امام وجود دارد و مقصود از ذبح عظیم، قوچ آسمانی ذبح شده توسط ابراهیم(ع) نیست.
۴.

دشواری های سیره نگاری پیامبر و راه حل های آن

نویسنده: مترجم:

کلیدواژه‌ها: سیره نگاری پیامبر اسلام تاریخ نگاری صدر اسلام سیره پژوهی در غرب روش شناسی تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۳۳
مقاله حاضر به بررسی رویکردهای نویسندگان قدیم و جدید مسلمان و غربی در سیره نویسی محمد بن عبدالله اختصاص دارد و منابع زندگانی او و روش های مختلف سنجش اعتبار آنها را مورد ارزیابی قرار می دهد. پژوهش حاضر، با مرور سیر مطالعاتی سیره پیامبر در سنت تحقیقاتی غربی، گزارشی از رویکردهای مختلف اسلام پژوهان غربی و سیر تحول آنها را ارائه می دهد. این روند که ابتدا با رویکردی تبشیری از سوی مبلغان مسیحی آغاز شد و به تدریج رنگ و بوی علمی به خود گرفت؛ بعدها با دشواری های مربوط به منابع صدر اسلام مواجه شد که محققان غربی را ملزم به اختیار روش هایی برای سنجش اعتبار این روایت ها کرد. بخش پایانی مقاله نیز مروری تطبیقی بر نگاه مسیحیان و مسلمانان به پیامبر خودشان (عیسی و محمد) است که در تصویرگری سکه های آن دوره نمود یافته است. 
۵.

واکاوی انتقادی دیدگاه دکتر عبدالهادی حائری درباره شخصیت و رویکرد سیاسی شیخ عبدالکریم حائری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: شیخ عبدالکریم حائری دکتر عبدالهادی حائری رضاشاه تأسیس حوزه علمیه قم دخالت در سیاست قدر مقدور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۸۳
بازتأسیس حوزه ی علمیه ی قم توسط آیت الله شیخ عبدالکریم حائری موجب شهرت و اهمیت بیشتر این فقیه گردید. بر این اساس، در طول یکصدسال گذشته، شخصیت، اندیشه و مواضع سیاسی ایشان محور برخی گزارش ها، تحلیل ها و واکاوی های تاریخی بوده است. در همین زمینه، دکتر عبدالهادی حائری (نواده ی شیخ عبدالکریم و تاریخ پژوه) در یکی از آثار خود، به مناسبت، مطالبی را در خصوص آیت الله حائری بیان کرده است. از این مباحث، می توان یک ادعا و یک القا درباره شیخ عبدالکریم به دست آورد: (1) ادعای شخصیت ذاتاً غیر سیاسی؛ (2) القای ریاست طلبی. نوشتار حاضر با روش تاریخی (توصیفی و تحلیلی) به ارزیابی دو مطلب مذکور پرداخته است. نتایج تحقیق بیانگر آن است که اولاً، فاصله گیری ظاهری مؤسس حوزه قم از سیاست و عدم تقابل ایشان با رضاشاه، به معنای غیر سیاسی بودن شخصیت وی نیست، بلکه به شناخت ایشان نسبت به محیط سیاسی ایران آن عصر بازمی گشت و ریشه در دو مطلب داشت: (الف) سلطه انگلیس بر کشور؛ (ب) حفظ حوزه علمی تازه تأسیس قم؛ ثانیاً، وجود گزارش های متعدد و موثق که بیانگر ریاست گریزی، زهد و تواضع شیخ عبدالکریم حائری است، القای دکتر حائری را به وضوح به چالش می کشد.
۶.

تحلیل مناسبات سیاسی علمای شیعه با حکومت (از صفویه تا اوایل قاجاریه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علما صفویه افغان ها افشاریه زندیه قاجاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۶۳
مسئله پژوهش حاضر بررسی موقعیت علمای شیعی با حکومت های زمانه صفویه تا اوایل قاجاریه است. پرسش این است که فراز و فرود حکومت ها از دوره صفوی تا عصر ناصری چه تأثیری بر مناسبات حکومت و علمای شیعه گذاشت و واکنش دو طرف تحت تأثیر چه عواملی بود و به عبارت دیگر، تغییر حکومت ها چه تأثیری بر موقعیت و نقش علمای شیعه، به خصوص از منظر مناسبات با حاکمیت های افغان ها، افشاریه، زندیه تا اوایل قاجار گذاشت؟ این پرسش از آن بُعد اهمیت مضاعف می یابد که علمای شیعه از حکومت متعصب شیعی وارد یک دوره تسنن و یا بی توجهی نیز شدند. پژوهش با شیوه تبیین تاریخی سامان یافته و بر این فرض استوار است که مناسبات یکدست و همسانی میان علما و حکومت های صفویه، افغان ها، افشاریه، زندیه و قاجاریه مشاهده نمی شود و این روند تابع شرایط و اقتضائات تاریخی، ملاحظات و مسائل عصری است. یافته های پژوهش نشان می دهد که این مناسبات متغیر با ورود علمای شیعی به ایران و در نتیجه «همکاری» آنها با حکومت صفویه صورت بندی شد. در ادامه تحت تأثیر عواملی چند رویکردهای متعارض و جدی تری میان آنها رقم خورد.
۷.

زمینه های گسترش تشیع در شهر قزوین با تأکید بر مهاجرت خاندان های شیعه

کلیدواژه‌ها: گسترش تشیع مهاجرت خاندان های شیعی تشیع در قزوین فعالیت های اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۴۶
گسترش اندیشه های مذهبی در مناطق، به عوامل گوناگونی بستگی دارد. قزوین به عنوان یکی از سرزمین های اسلامی همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و یکی از مهم ترین عوامل گسترش تشیع در این شهر، مهاجرت خاندان های شیعی به این خطه است. سؤال پژوهش حاضر این است که مهاجرت خاندان های شیعی به قزوین، چگونه موجب گسترش تشیع در این منطقه شده است؟ برای پاسخ گویی به این سؤال تلاش شد تا ضمن مراجعه به منابع و جمع آوری داده ها، این موضوع را تحلیل و بررسی کنیم. ازاین رو با معرفی خاندان های شیعی و نحوه مهاجرت و فعالیت اجتماعی افراد این خاندان ها، به میزان اثرگذاری آنان پرداخته شده است؛ افرادی که مناصب مهمی در شهر داشته اند و اغلب در شکل گیری مباحث فرهنگی و اجتماعی مؤثر بوده اند.
۸.

ویژگی های شناختی و رفتاری جعفربن ابی طالب(ع) در مجلس نجاشی در چشم انداز متون تاریخی

کلیدواژه‌ها: جعفر ابن ابیطالب هجرت به حبشه نجاشی ویژگی های شناختی ویژگی های رفتاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۳
مهاجرت دوم مسلمانان به حبشه، ازجمله وقایع مهم در تاریخ صدر اسلام به شمار می رود. بنا به توصیه پیامبر(ص)، سرپرستی مهاجران در این عرصه مهم فرهنگی و سیاسی، بر عهده جعفربن ابی طالب(ع) بوده است. بر اساس مستندات معتبر تاریخی، صفات والای شناختی و رفتاری نیک این صحابه نبوی، در دستیابی مسلمانان به دستاوردها ی مهم و بنیادی، نقشی کلیدی داشته است. بدین جهت، پژوهش پیش رو با رجوع به منابع تاریخی و با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است: در چشم انداز متون تاریخی، مهم ترین ویژگی های شناختی و رفتاری بروزیافته از جعفربن ابی طالب(ع) در مجلس نجاشی چیست؟ برایند تحقیق حاضر این است که اموری همچون: زمان شناسی و درک موقعیت، دین شناسی و دشمن شناسی، برخورداری از صبوری، بردباری و شجاعت، و بهره گیری از توان خطابه و سخنوری، از مهم ترین ویژگی های شناختی و رفتاری بروزیافته از جناب جعفربن ابی طالب(ع) در مجلس نجاشی محسوب می شوند.   
۹.

واکاوی و تحلیل مصداقی فتنه ناظر به وضعیت اجتماعی از دیدگاه امیرالمومنین علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فتنه نهج البلاغه سقیفه عثمان بنی امیه عباسیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۶۷
به دلیل پیشگویی و هشدارهای نقل شده از رسول خدا(ص)، برخی از صحابه در مصداق یابی روایات مربوط به «فتن» کوشش کردند. پرسش اینجاست که علی بن أبی طالب(ع) چگونه آن فتنه های هشدار داده شده را به جامعه معرفی و مصداق نمایی کرد؟ نگارندگان این نوشتار با رویکرد توصیفی-تحلیلی نشان داده اند که علی بن أبی طالب(ع) افزون بر بیان ماهیت و چیستی فتنه، به معرفی مصداق های دقیق و تشریح آن پرداخته است. او علاوه بر ماجرای سقیفه، به فتنه کشته شدن عثمان و پیامدهای این «فتنه کبری» نیز پرداخت. همچنین جنگ جمل را «داهیه کبری» (مصیبت بزرگ) و یکی از مصادیق فتنه «دهیماء» دانسته است. علی(ع) روی کار آمدن بنی امیه را نیز مصداق فتنه «عمیاء مظلمه» (فتنه کور و تاریکی آور) دانسته و از آن به عنوان ترسناک ترین فتنه یاد کرده است. او در خطبه ای دیگر پیامدهای فرمانروایی عباسیان در بلندمدت و نتایج دیگر فتنه ها را برشمرده است.
۱۰.

مواجهه سفرنامه نویسان ایرانی با مظاهر تمدنی جدید در استانبول و مصر با تأکید بر سفرنامه های حج و عتبات عالیات(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: زائران ایرانی خلافت عثمانی سفرنامه ها تمدن غرب استانبول مصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۱۳۰
با توجه به اینکه سرزمین حجاز در قلمرو دولت عثمانی قرار داشت، زائران و حجاج ایرانی برای زیارت عتبات عالیات و بیت المقدس و انجام مناسک حج، به آنجا رفت وآمد می کردند. آنها در قلمرو حکومت عثمانی (1341-678ق)، به ویژه استانبول و مصر، شاهد برخی از نوآوری ها و ابداعاتی بودند که دیدن آنها برایشان حیرت آور و اعجاب انگیز بود و مشاهدات خود را نیز در نوشته هایشان بازتاب داده اند. این زائران سعی کردند در قالب سفرنامه ها، هم وطنان خود را نیز در این یافته ها شریک کنند.پرسش این پژوهش، آن است که مواجهه زائران ایرانی با عناصر تمدنی غرب، تا چه حد از نظر معرفت شناسی به طرح پرسش های جدید در ذهن آنها انجامید. این پژوهش که با روشی وصفی تحلیلی به صورت عمده بر پایه اطلاعات موجود در سفرنامه ها و برخی آثار تحقیقاتی دیگر سامان یافته، به این نتیجه رسیده است که مواجهه زائران ایرانی با مظاهر جدید تمدن غرب، شگفت زدگی در برابر مظاهر تمدنی جدید در قالب های فرهنگی، هنری، اجتماعی و صنایع بود و برخی از آنها را به فکر انتقال فناوری به ایران سوق داد
۱۱.

تحلیل شاخص های هویت معنوی و اخلاقی فرهنگ حسینی (ع) در محتوای کتاب های درسی

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا فرهنگ حسینی کتاب های درسی معنویت و اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۱۰۹
هویت معنوی و اخلاق حسینی مبتنی بر معرفت، محبت، معبودیت، شریعت، حب الله، عبدالله و عندالله است. این هویت شاخصه اساسی قیام و فرهنگ حسینی است. این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی از منظر فرهنگ حسینی نوشته شده است. پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی از نوع استقرایی با گزینش هشت متن درسی انجام شده است. واحد تحلیل همه صفحات کتاب ها شامل نثر، نظم، تصویر، فعالیت و تکلیف درسی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شاخص های ایثار و فداکاری، ظلم و استکبار ستیزی، صبر و تحمل گرایی، شجاعت و وفاداری بیشترین توجه و محتوای کتاب هدیه های آسمان پایه سوم با دو درس مستقل به نام های «روز دهم» که به واقعه عاشورا و «بانوی قهرمان» که به رشادت های حضرت زینب(س) می پردازند، از بیشترین تأکید و مناسب ترین ظرفیت های هویتی برخوردارند.
۱۲.

مناسبات سیاسی- اجتماعی ایرانیان یمن (ابناء) در سه قرن نخست هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: ایران پیش از اسلام یمن ابناء زیدیه تاریخ تشیع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۲۸
یکی از موضوعات شایسته پژوهش در تاریخ روابط ایرانیان با اسلام، مناسبات سیاسی و اجتماعی ایرانیان با یمنی ها و نقش آنان در شکل گیری حکومت زیدیه در آن سرزمین است. زیدیه به عنوان یک فرقه شیعی، در اوایل قرن دوم هجری در دوران امویان پدیدار شد. قبل از ورود اسلام به یمن، خسرو اوّل (570 628م)، لشکری را به درخواست سیف بن ذی یزن، حاکم یمن، به آن سرزمین اعزام نمود. این سپاه، به فرماندهی وَهَرز دیلمی، پس از جنگ با احباش و اخراج آنان از یمن، در همان خطه استقرار یافتند. این اقلیت ایرانی که به «ابناء» شهرت یافتند، توانستند حاکمان مطلق آن نواحی شوند. در سال ششم هجری، یکی از والیان ایرانی یمن به نام «باذان»، به اسلام گروید و به دنبال اسلام آوردن وی، گروه زیادی از ایرانیان و قبایل صنعاء، بدون جنگ و خونریزیاسلام آوردند. این مقاله، با استفاده از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر وصف و تحلیل، در پی آن است که نقش ایرانیان در حکومت زیدیه یمن و مناسبات ایشان با این حکومت را از آغاز تا قرن سوم هجری بکاود. یافته های پژوهش، نشان می دهد که ایرانیان در تشکیل حکومت زیدیه، نقش مهمی داشتند و این عمل، به نوعی واکنش در مقابل خلافت اسلامی نیز بود. همچنین، بزرگ ترین خدمتی که ابناء در حقّ اسلام انجام دادند، سرکوب اهل رده و سایر فتنه هایی بود که جامعه اسلامی در آن روزگار بدان دچار شده بود .
۱۳.

تأثیر مجادلات نظامی بر پیدایش تشابه در تشکیلات نظامی عثمانی و صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تشکیلات نظامی عثمانیان صفویان تاریخ جنگ مشترکات فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۴۰
در ساختار نظامی عثمانی و صفوی تشابهات بسیاری وجود داشته که گرته برداری و اقتباس، در کنار عوامل مختلف، جایگاه ویژه ای در پیدایی این مشابهت ها داشته است. اقتباس از طریق داده هایی که به اَشکال مختلف به سرزمین های مجاور منتقل می شد، انجام می گرفت. هر یک از این اَشکال اقتباس و انتقال اطلاعات، سهمی در ایجاد همسانی ها داشته اند که در این میان، گمانه بهره گیری از نتایج مجادلات نظامی در پیدایی تشابه در تشکیلات نظامی، جایگاه مهمی می تواند داشته باشد. در این پژوهش تلاش شده است تا چگونگی تأثیرگذاری نتایج و برآیندهای مجادلات نظامی در پیدایش تشابه در ساختار نظامی عثمانی و صفوی به عنوان مسئله تحقیق مورد بررسی قرار گیرد. دستاورد پژوهش نشان می دهد که اسارت فرماندهان و متخصصان نظامی عثمانی و نیز غنیمت گیری ادوات آتشین عثمانی، سبب ورود داده ها و ایجاد تشابه در ساختار نظامی صفوی شده و این گمانه را تقویت کرده است که نتایج مجادلات نظامی از عوامل تأثیرگذار بر پیدایش این تشابه بوده است.
۱۴.

گونه شناسی و بررسی کمّی کاربست مفهوم «جاهلیت» در بیانات معصومان (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: روایات معصومان جاهلیت عصر جاهلیت حجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۱۲۹
واژه «جاهلیت»، مهم ترین و بارزترین اصطلاحی است که در یادکرد ساختار اجتماعی و ویژگی های رفتاری، اخلاقی و اعتقادی مردم منطقه حجاز در سالیان پیش از ظهور اسلام، به کار رفته است. مرور منابع حدیثی شیعه، نشان می دهد که معصومان:نیز در بیانات خود از این واژه در موضوعات متعدد و در مصادیق گوناگون استفاده کرده اند. در مقاله پیش رو، ابتدا به گونه شناسی و سپس به بررسی کمّی و تطبیقی اخبار دسته بندی شده، اشاره شده و رهاورد آن در جهت دستیابی به چارچوب اجمالی اندیشه معصومان:درباره عصر جاهلیت و بازخوانی مصادیق و چگونگی یادکرد از دوره جاهلیت، مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج تحقیق، نشان دهنده همسو بودن دیدگاه معصومان:با یکدیگر درباره عصر جاهلیت است؛ بااین تفاوت که این اصطلاح، از سوی هریک از معصومان:متناسب با اهداف متفاوت به کار رفته است و کم شمار یا پُرشمار بودن کاربرد آن در دوره های مختلف و نیز درنگ در تنوع موضوعات و مصادیق آن، می تواند زوایای تازه ای درباره نگاه معصومان:نسبت به مفهوم جاهلیت را آشکار نماید.
۱۵.

جایگاه منابع جغرافیایی در مطالعات تاریخ معصومین (ع)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: منابع جغرافیایی مطالعات تاریخ معصومین (ع) تاریخ محلی فتوح البلدان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۷
منابع و متون متنوع و گوناگونی در باب تاریخ و سیره معصومین((ع)) تدوین شده است. برخی از این منابع، به گونه اختصاصی و مستقل به مطالعه این موضوع پرداخته و برخی منابع، بخشی از اطلاعات خود را به معصومین ((ع)) اختصاص داده اند. ازجمله منابع نوع دوم، منابع جغرافیایی هستند که اطلاعات و آگاهی های قابل توجهی در این باره ارائه کرده اند و در مطالعات سیره و تاریخ معصومین ((ع)) یاریگر پژوهشگران این عرصه به شمار می روند. در این پژوهش، با مطالعه و بررسی انواع نوشتارهای جغرافیایی و باتکیه بر منابع کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، درصدد پاسخ گویی به این سؤال هستیم که منابع جغرافیایی، چه اطلاعاتی درباره حضرات معصومین ((ع)) در خود دارند؟ بر اساس یافته ها، منابع جغرافیایی می توانند اطلاعات ارزشمندی درباره زادگاه، محل زندگی، مسافرت ها، مزار و بارگاه، مناطق حضور شیعیان و مناسبات ایشان با ائمه((ع)) و اماکن منسوب به ائمه معصومین ((ع)) در اختیار قرار دهند.
۱۶.

سیره اخلاقی حضرت زهرا (س) با تکیه بر مفاهیم قرآنی تقوا، عدالت و صبر

کلیدواژه‌ها: اخلاق در قرآن تقوا سیره اخلاقی صبر عدالت فاطمه زهرا ‏‫(س)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۷
حضرت زهرا(س) الگوی برجسته سیره نبوی و فضائل اخلاقی در اسلام است. در این پژوهش برای نشان دادن سیره عملی حضرت زهرا(س) برای تحقق مهم ترین فضائل اخلاقی بر سه مفهوم اساسی قرآنی یعنی تقوا، عدالت و صبر، تأکیده شده است. تقوا حالتی در فرد است که به او مصونیت روحی و اخلاقی می دهد و باعث می شود وقتی در محیط گناه قرار می گیرد، گناه نکند. عدالت ریشه در هستى و فطرت انسان دارد و همه ابعاد وجودى عالم را در برمی گیرد. صبر و مقاومت نیز کیمیای اعظم و خمیرمایه پیروزی ها و پیشرفت هاست. این مقاله به دنبال درک عمیق تری از نقش والای حضرت زهرا(س) در ارتقای سیره اخلاقی جامعه است. برای این منظور ابتدا هر یک از مفاهیم عدالت، تقوا و صبر از منظر قرآن کریم بررسی شد و سپس ابعاد هریک از این مفاهیم در سیره عملی حضرت زهرا(س) مورد توجه قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که حضرت زهرا(س) از بزرگترین شخصیت های زن در تاریخ اسلام، نمونه ای بارز از تجسم این فضائل اخلاقی است و سیره آن حضرت می تواند الهام بخش زندگی روزمره ما باشد.
۱۷.

تحلیل تاکتیک های الموفق بالله عباسی برای فرونشاندن شورش صاحب الزنج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: زنگیان علی بن محمد (صاحب الزنج) الموفق بالله خوزستان جنوب عراق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۱۰۲
شورش بردگ ان به ره بری ع لی بن مح مد صاح ب الزنج (م.270ق) علیه خ لافت عباسی، یکی از مهم ترین رویدادهای میانه قرن سوم هجری است. زمینه های مساعد برای قیام بردگان از یک سو، و نبوغ شخص علی بن محمد از سوی دیگر، سبب شد که شورش طرف داران او به تشکیل حکومت و ساخت شهرها و پیام دهای متع ددی برای م ردم خوزس تان و جنوب عراق منجر شود. زنگیان بارها نیروهای خلافت را در هم شکستند؛ ولی در نهایت، الموفق بالله عباسی (278ق) توانست در طیّ یک جنگ فرسایشی سه ساله، زنگیان را شکست دهد و به شورش و حکومت پانزده ساله آنان پایان دهد. در این مقاله با رویکرد وصفی- تحلیلی، به بررسی تاکتیک های الموفق بالله بر ضدّ زنگیان و دلایل موفقیت آنها پرداخته شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، شاخص ترین تاکتیک های موفق عبارت بودند از: هوشیاری و جلوگیری از اسارت در کمین های زنگیان، فراهم آوردن تجهیزات لازم نظامی روز مثل کشتی های جنگی برای نبرد در باتلاق ها و رودخ انه ها و خن دق ها، نظ م دادن به دخ ل و خ رج دربار خلافت و پرداخت منظم مستمری نظ امیان درگیر ج نگ با زنگیان، امان دادن به زنگیان فراری و در نظر گرفتن مقرّری برای آنان، استفاده از اطلاعات نظامی و امنیتی زنگیان فراری، کوشش برای آزاد ساختن نوامیس مسلمانان گرفتار در چنگ زنگیان، جلب اعتماد عمومی از طریق تعمیر راه ها و مرمت پل ها و سرانجام توسعه بازرگانی در مناطق پس گرفته شده از زنگیان.
۱۸.

شخصیت عباس بن عبدالمطلب و تأثیر گفتمان سیاسی عباسیان بر شکل گیری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تاریخ اسلام شخصیت صحابه عباس بن عبدالمطلب عباسیان علویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۱۹
عباس بن عبدالمطلب صحابی و عموی پیامبر(ص) است. وجود روایات متعارض در منابع روایی، رجالی و تاریخی درباره او و جایگاهش به عنوان نیای خاندان عباسی که سرآغاز آن با تدوین منابع اسلامی مقارن و حاکمیتشان به سبب مناقشات با علویان با بحران مشروعیت مواجه بود، لزوم بررسی شکل گیری شخصیت رجالی وی از منظر تأثیر گفتمان سیاسی نوادگان وی را نمایان می سازد. این پژوهش به روش تحلیل تاریخی و با بهره گیری از منابع روایی، رجالی و تاریخی، نشان می دهد عباس تا فتح مکه مسلمان نشد و روایات مربوط به مدح وی و بزرگداشت معنوی او و خاندانش قابل اعتنا نیست. شخصیت تاریخی وی در سایه نیاز حکومت عباسیان به مشروعیت، در دو مرحله شکل گرفته است؛ نخست ناگزیر به همسونمایی با علویان بودند، اما در پی قیام حسنیان و بروز بحران مشروعیت، با تمسک به نظریه وراثت اعمام، به سلسله امامت عباسی و بزرگداشت مهره های آن از جمله عباس پرداخته اند.
۱۹.

شاخصه های فرهنگ عرب جاهلی و پیوند بین آنها از منظر قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم رسول خدا فرهنگ عصر جاهلی فرهنگ قبیلگی تاریخ صدر اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۴۹
کنش ها و رفتارهای هر جامعه، در پرتو فرهنگ آن جامعه معنا می یابد و فهم درست اندیشه ها، رفتارها و رویدادهای هر جامعه ای، در گروی توجه به فرهنگ حاکم بر آن جامعه است. فرهنگ جامعه جاهلی نیز اثری مستقیم بر رفتارهای عرب ها داشت و می توان گفت ریشه برخی اختلافات مسلمانان، مانند وقایع بعد از رحلت پیامبر، به فرهنگ قبیلگی عرب بازمانده از عصر جاهلی برمی گردد. این پژوهش، شاخصه های اصلی فرهنگ عرب جاهلی و عناصر تشکیل دهنده آنها و رابطه بین شاخصه ها را به روش وصفی تحلیلی از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش، حکایت از آن دارد که شاخصه های فرهنگ عرب جاهلی از منظر قرآن کریم، در سه نظام: فکری، ارزشی و رفتاری قابل دسته بندی است و نظام فکری و ارزشی عرب جاهلی، رابطه ای دوسویه داشتند و آن دو، نظام رفتاری ویژه ای را به وجود آوردند. در نگاه قرآن، عناصر نظام فکری عصر جاهلی، مبنایی خرافه گرایانه و عناصر نظام ارزشی آن دوره، مبنایی خرافی و مادی گرایانه داشت و عناصر نظام رفتاری که برآمده از دو نظام فکری و ارزشی بود، نیز اغلب با ویژگی مادی گرایانه شناخته می شد. 
۲۰.

تاریخ اجتماعی- فرهنگی زردشتیان ایران در دوره صفویه و قاجاریه با تکیه بر سفرنامه ها(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: زردشتیان عهد صفویه عهد قاجاریه سفرنامه ها تاریخ اجتماعی-فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۴۰
آیین زردشتی، یکی از کهن ترین ادیان جهان است که از سده ششم پیش از میلاد تا هفتم میلادی، دین رسمی ای ران بوده است. با ورود اسلام به ای ران، ان دک پی روان زردش تی که برای پیوس تن به دی ن ج دید مق اومت می کردند، متأثر از عوامل گوناگون به انزوا رفتند و با گذشت زمان، جمعیت زردشتیان به اقلیت های کوچک و پراک نده ای ف رو کاس ته ش د. بازماندگان پی رو آیین زردش ت که اک نون اغلب در ایران و هند زندگی می کنند، همچنان به آموزه هایی که پیامبرشان بدانها آموخته بود، باور دارند. در پژوهش حاضر به روش وصفی تحلیلی، تاریخ اجتماعی فرهنگی عامه زردشتیان مستند به اطلاعاتِ ارائه شده از سوی سفرنامه نویسان دوره صفویه و قاجاریه، شرح داده شده است. این بررسی، نشان می دهد که زردشتیان از دوره صفویه تا نیمه عهد قاجار، همواره از مسلمانان متمایز بودند و در زندگی دشوار خود، اغلب نقش کم رنگی در جامعه داشتند؛ ولی با وجود این، پایبندی به دین و سنّت خود را حفظ کردند. از اواسط دوره قاجار، اوضاع معیشتی زردشتیان با کمک پارسیان هند بهبود یافت و همین امر، سبب شد فشارها و تبعیض های موجود به مرور کم رنگ شود و زردشتیان به تدریج هویت ویژه خود را از لحاظ فرهنگی و اجتماعی بازیابند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان