ناصر قره خانی

مدیحه سرایی برای اهل بیتb به خصوص ستایش حضرت ثامن الحجج (ع) پیشینه ای بس طولانی در تاریخ ادبیات فارسی دارد و شاعران بزرگی چون سنایی غزنوی، خاقانی شروانی و جامی در این زمینه آثار شاخصی دارند. یکی از مشهورترین مدایح سروده شده خطاب به پیشگاه ثامن الائمه(ع) قصیده ای است که خالد نقشبندی شهرزوری از مشاهیر ادب و عرفان سده دوازدهم هجری، هنگام زیارت مشهد مقدس سروده است و از همان بدو سرایش، قبول عام یافت. در این پژوهش، نخست شرح مختصری از احوال و آثار شاعر ارائه داده ایم. سپس به روش توصیفی تحلیلی، بر اساس معیارهای سبک شناسی لایه ای، قصیده مد نظر را ذیل لایه های پنج گانه آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک مورد واکاوی قرار داده و با تعیین ویژگی های ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﭘﺮﺑﺴﺎﻣﺪ، تشخص سبکی و ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی ﺻﻮری ﻣﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮای آن توضیح داده ایم. بر این اساس، درلایه آوایی، وزن عروضی؛ در لایه واژگانی، لغات و ترکیبات مذهبی؛ در لایه نحوی، صدای نحوی منفعل؛ در لایه بلاغی، آرایه استفهام انکاری و در لایه ایدئولوژیک، درون مایه مبتنی بر مفاهیم بنیادین مذهبی، بیشترین نقش را در تشخص و برجستگی سبکی این قصیده ایفا کرده اند.

عبدالرحمن جامی از جمله شاعرانی است که با آثار و اندیشه های ابن عربی آشنایی داشته و از آن تأثیرپذیرفته است. از میان مجموعه هفت اورنگ او، تحفه الاحرار است که برپایه تفکرات ابن عربی خصوصاً وحدت وجود شکل گرفته است. جامی یکی از نخستین شاعرانِ شارحِ تفکرات ابن عربی درباب وحدت وجود است و از اندیشه های او بسیار تاثیرپذیرفته است. یکی از این تأثیرات، جمع نقیضین است؛ یعنی وحدت و کثرت، تشبیه و تنزیه، ظهور و بطون و ... پژوهش پیش رو کوشیده نگاه یگانه بین ابن عربی و جامی به مظاهر هستی و همگونی های اندیشه وحدت وجودی آن دو را با روش توصیفی تحلیلی و در چشم اندازی تطبیقی مورد کاوش قراردهد. برآیند پژوهش نشان می دهد هرچند جامی در این رویکرد به صورت پارادوکس و متناقض نما عمل می کند؛ اما درصدد یافتن نتیجه ای واحد و رسیدن به نقطه ا ی یگانه در ذهن خویش است. او برای رسیدن به این نتیجه تحت تاثیر اندیشه ابن عربی است و این دو عارف با رویکردی متناقض نما اندیشه های خود را بیان می کنند

إن الأدب ظاهره اجتماعیه تتأثّر بالواقع وتعتنی بالفکر والرساله وتلعب دورا هامّا فی توجیه الشعوب نحو قیم إنسانیه سامیه. ومن هذا المنطلق فإن شعر المقاومه اللبنانیه کنوع من الأدب الملتزم، یسعی لتحقیق أهدافه من خلال الترکیز علی الظروف الصعبه التی یعیشها الناس من ناحیه؛ ویحاول أن یقدم ما أقصی عنده وما یستطیع أن یقوم به لإذکاء الثقه بالنفس وتعضید الذات من ناحیه أخری.فهو الأدب المعبّر عن العمل من أجل تفجیر الطاقات الإیجابیه الواجبه لمواجهه الظلم والعدوان والذی یحثّ علی الأمل ویفتح آفاقا واسعه للصمود والاستمرار بالمقاومه.        فنجد شعراء المقاومه اللبنانیه من جانب یصورون الدمار والاحتلال والألم والوجع تصویراً صادقاً، ومن جانب آخر یتحمسون لکرامتهم ویثیرون إقبال الناس إلی مقاومه الاحتلال ویستنهضونهم للدفاع عن القعیده؛ فإذاً لایقل خطوره شعرهم عن سلاح المقاومین وهذه هی مهمه شاعر المقاومه الذی یرسم طریق الاستقامه للمستقبل و یحیی الأمل فی قلوب المضطهدین والمظلومین ویفعمها بالرجاء والنور.     هذه المقاله تلقی ضوءاً یسیراً علی هذه المهمه الشعریه والوظیفه الاجتماعیه عند شعراء المقاومه اللبنانیه الذین فتحوا نوافذ للنور عن طریق عقد الثنائیات ومقابله الضدین کاللیل والنهار والآه والبرکان والإذعان والملحمه والاحتلال والغضب والخیبه والأمل والموت والحیاه الأبدیه.