درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۷٬۷۷۴ مورد.
۶۱.

گونه شناسی و بررسی کمّی کاربست مفهوم «جاهلیت» در بیانات معصومان (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 7 - 41

کلیدواژه‌ها: روایات معصومان جاهلیت عصر جاهلیت حجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۷۵
واژه «جاهلیت»، مهم ترین و بارزترین اصطلاحی است که در یادکرد ساختار اجتماعی و ویژگی های رفتاری، اخلاقی و اعتقادی مردم منطقه حجاز در سالیان پیش از ظهور اسلام، به کار رفته است. مرور منابع حدیثی شیعه، نشان می دهد که معصومان:نیز در بیانات خود از این واژه در موضوعات متعدد و در مصادیق گوناگون استفاده کرده اند. در مقاله پیش رو، ابتدا به گونه شناسی و سپس به بررسی کمّی و تطبیقی اخبار دسته بندی شده، اشاره شده و رهاورد آن در جهت دستیابی به چارچوب اجمالی اندیشه معصومان:درباره عصر جاهلیت و بازخوانی مصادیق و چگونگی یادکرد از دوره جاهلیت، مورد استفاده قرارگرفته است. نتایج تحقیق، نشان دهنده همسو بودن دیدگاه معصومان:با یکدیگر درباره عصر جاهلیت است؛ بااین تفاوت که این اصطلاح، از سوی هریک از معصومان:متناسب با اهداف متفاوت به کار رفته است و کم شمار یا پُرشمار بودن کاربرد آن در دوره های مختلف و نیز درنگ در تنوع موضوعات و مصادیق آن، می تواند زوایای تازه ای درباره نگاه معصومان:نسبت به مفهوم جاهلیت را آشکار نماید.
۶۲.

قاهره فاطمی: از شهری سلطنتی تا مرکزی تمدنی برای جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 231 - 258

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی تمدن فاطمیان شهرهای اسلامی شهرسازی مسلمانان قاهره فاطمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۶۱
شهر قاهره که به عنوان مرکزی سیاسی و اداری برای دولت فاطمی در 358 هجری بنا نهاده شد، هم به عنوان یک شهر مهم در تاریخ مصر و شمال آفریقا و هم به عنوان یکی از مهم ترین مراکز فرهنگی و تمدنی دوره اسلامی در بین شهرهای اسلامی اهمیت شایانی دارد. شهر قاهره را باید نماد تمدنی برای دوره فاطمیان به شمار آورد که از منظر تاریخ شهری، نقطه عطف مهمی در تاریخ مصرِ دوران اسلامی محسوب می شود. در این میان، تحولات تاریخی قاهره، از شهری نوتأسیس و مختص سکونت خاندان حاکمه، دولتمردان و سپاهیان فاطمی تا شهری پررونق از نظر اجتماعی و تجاری و پرشکوه در همین دوره فاطمیان در خورِ توجه است. بررسی تاریخی متکی بر تحولات شهری قاهره، می تواند بازتاب دهنده سرگذشت کلی مراکز تمدنی در جهان اسلام پیشامدرن نیز باشد. بنابر یافته های این پژوهش، تاریخ قاهره فاطمی را می توان در دو دوره متفاوت، دوران رشد و شکوفایی نخستین و دوران رشد و توسعه متأخر تقسیم کرد. مکان یابی مناسب و مطلوب و اهتمام فاطمیان به توسعه قاهره فاطمیِ نخستین، با بنیان نهادن بناها و نهادهای مورد نیاز زندگی شهری و الزامات یک شهر، آن را به یکی از مراکز مهم تمدنی جهان اسلام آن روزگاران مبدل کرد. همچنین، باوجود کاستی یافتن قدرت سیاسی حاکمان فاطمی به سبب برخورداری از بنیان های مطلوب شهری و تمدنیِ دوران متأخر نیز، توسعه قاهره از سوی وزیران صاحب قدرت و مکنت فاطمی ادامه یافت تا جایی که قاهره فاطمی متأخر، نه تنها مرکزیت تمدنی خود را حفظ نمود، بلکه ارتقاء هم داد. این ویژگی های منحصر به فرد قاهره فاطمی در بین شهرهای مصر و شمال آفریقا، زمینه استمرار جایگاه آن در ادوار پسافاطمی را فراهم آورد.
۶۳.

پیامبرشناسی در اروپا؛ بررسی موردی سامانه چند دانشگاه شاخص در دهه اخیر

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۸ 87 - 106

کلیدواژه‌ها: اسلام شناسی در غرب سیره پژوهی در غرب مصالعات اسلامی در اروپا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۹۹
سیره پیامبر اسلام(ص) همواره مورد توجه خاورشناسان بوده است. این توجه در دهه های اخیر به سبب رشد فزاینده مهاجرت مسلمانان به اروپا، حضور پررنگ تر محققان مسلمان در فضاهای علمی و آکادمیک اروپا، گسترش تبلیغات رسانه ای در راستای اسلام رحمانی و یا ترسیم فضای تروریسم و اسلام هراسی رو به فزونی نهاده است. گام نهادن در این مسیر مطالعاتی، همچون سایر حوزه های تحقیقاتی، مستلزم آشنایی محقق با سایر اقدامات انجام شده در این حوزه و شناخت پیشینه کار است. وارسی دقیق مطالعات سیره پژوهی سال های اخیر در دانشگاه های اروپا نشان می دهد که اگرچه این رویکرد پژوهشی در دانشگا ه های متعدد اروپایی دنبال می شود و مختص یک کشور خاص نیست اما اخیرا به طور برجسته تری در دانشگاه های بریتانیا و آلمان پی گرفته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که دانشگاه های پادربورن، هامبورگ، گوته، توبینگن، مونستر، آکسفورد، اوپسالا از مهم ترین مراکز علمی فعال در این حوزه هستند. انجام پروژه هایی تحت عنوان «سیر دگردیسی محمد از انسان به ابرانسان»، «پیامبرشناسی مسیحی با نگاهی به یهودیت و اسلام» و انتشار کتاب هایی مانند مطالعه هرمنوتیکی سیره پیامبر و تفکر تفسیری و سیره پیامبر نمونه هایی از اقدامات انجام شده در این مراکز است.
۶۴.

شناسایی مبانی فکری انجمن حجتیه و گرایش جوانان شهر تهران به اندیشه انتظار منفعل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۶۲ ۷۸-۵۳

کلیدواژه‌ها: انجمن حجتیه انتظار منفعل انتظار پویا جوانان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۵۵
انجمن حجتیه از جمله مراکزی است که اندیشه انتظار منفعل در دوران غیبت را تبلیغ و ترویج می کند. نظر به آنکه گرایش مذکور در تضاد با جریان فرهنگی انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن است، می تواند پیامدهای منفی در جامعه اسلامی به همراه داشته باشد. از این رو در جریان پژوهش حاضر بر آن شده ضمن شناسایی مهم ترین مؤلفه های این اندیشه، به میزان گرایش جوانان شهر تهران به آن پرداخته شود. برای گردآوری داده ها، در بخش تاریخی از روش اسنادی و کتابخانه ای و در بخش میدانی از شیوه پیمایش و ابزار پرسش نامه استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز در بخش تاریخی با بهره مندی از روش تحلیل محتوای کیفی و در بخش میدانی با روش آماری صورت گرفته است. نتایج تحقیق گویای آن است که مخالفت با برپایی حکومت اسلامی در دوران غیبت، جدایی دین از سیاست، عدم مبارزه با ستمگران و مفسدان در عصر غیبت، بدعت شمردن فلسفه و عرفان، مخالفت وحدت با اهل تسنن و غیره، از مهم ترین مؤلفه های این اندیشه به شمار می رود. ضمناً این یافته ها حاکی از آن است که از نظر گرایش به مؤلفه های یادشده، 6/21 درصد از پاسخ گویان در سطح بسیار کم، 5/30 درصد در سطح کم، 37 درصد در سطح متوسط، 1/9 درصد در سطح زیاد و 8/1 درصد در سطح بسیار زیاد قرار دارند. در مجموع، با توجه به میانگین حاصله می توان گفت گرایش به مؤلفه های یادشده در بین جوانان شهر تهران در سطح کم ملاحظه می شود.
۶۵.

تحلیل انتقادی مدخل امام حسین (ع) در دایرة المعارف اسلام: مطالعه موردی موضع امام حسین(ع) نسبت به صلح امام حسن (ع)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 25 - 34

کلیدواژه‌ها: صلح امام حسن (ع) امام حسین (ع) امام حسین پژوهی مستشرقان دایره المعارف اسلام لیدن ال. وچیا والییری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۵۲
نوشتار حاضر به تحلیل و نقد مقاله «امام حسین(ع)» نوشته ال. وچیا والییری در دایره المعارف اسلام لیدن می پردازد. این مقاله به بررسی موضع گیری امام حسین(ع) نسبت به صلح امام حسن(ع) اختصاص دارد. در این پژوهش، شبهات مطرح شده درباره شخصیت امام حسین(ع) تبیین و از منظر تاریخی نقد و بررسی شده است. برای رفع شبهات، علاوه بر منابع اهل سنت، از منابع شیعی نیز بهره گرفته شده که کمتر مورد توجه خاورشناسان قرار گرفته اند. هدف این پژوهش روشن ساختن چهره ای صحیح از شخصیت امام حسین(ع) و اثبات منزه بودن آن حضرت از اتهامات وارده است، به ویژه برای پژوهشگرانی که بدون سوگیری به مطالعه شرق شناسی، اسلام شناسی و امامت شناسی پرداخته اند. محققان غربی گاه در استفاده از منابع اسلامی دچار لغزش شده اند و اغلب توجه بیشتری به منابع اهل سنت نشان داده اند. ازاین رو، این مقاله با بررسی منابع اهل سنت و شیعی، تصویری دقیق تر از شخصیت امام حسین(ع) و موضع گیری ایشان نسبت به صلح امام حسن(ع) ارائه می دهد.  
۶۶.

رویارویی با علوم جدید درمیان آثار و آرای سید اسدالله خرقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 112 - 133

کلیدواژه‌ها: ایران سید اسدالله خرقانی عصر قاجار علوم جدید مسلمانان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۶۷
ورود علوم جدید به ایران مانندِ ورود سایر دستاوردهای نوین غربیِ عصر قاجار، با واکنش های متفاوتی همراه بود. بخشی از این واکنش ها را، عالمان دینی ای نشان دادند که در آن زمان در جامعه ایرانی جایگاه ویژه ای داشتند؛ از همین رو مطالعه رویارویی این گروه با علوم جدید، به عنوان یکی از مهم ترین مظاهر تمدنی غرب، می تواند در شناختی عمیق تر از رفتار ایرانیان با پدیده های نوین حایز اهمیت باشد. یکی از این علما، سیداسدالله میرسلامی خرقانی (1254-1355ق) بود که از جوانی، فعالیت های اجتماعی داشت و در ادامه هم جزو سیاسیون زمان مشروطه و پس از آن به حساب می آمد. خرقانی با علوم جدید و برخی مفاهیم آن آشنایی پیدا کرد و از نتایج این علوم برای اثبات آرای دینی و اجتماعی خود، برای مثال در موضوع شرب مسکرات و تعدد زوجات بهره گرفت. البته، این به معنای پذیرش بدون چون و چرا و قید و شرط علوم جدید نبود، بلکه ضمن توصیه مسلمانان به استفاده از مزایای این علوم، به ویژه در روش های آن و تشکیک در پذیرفته ها و پیش فرض های علوم طبیعی قدیم، در جایی نیز به نقد علوم جدیدی می پرداخت که مشهورترین آن نسبت به نظریه تکامل یا فرگشت است. پژوهش حاضر کوشیده است، ضمن بررسی استدلالات، همراهی ها و انتقادهای خرقانی در برابر علوم جدید، با محوریت آثار برجای مانده از او و با نگاه برنقش و زمینه دغدغه های اعتقادی وی، به این پرسش نیز پاسخ دهد که آیا او به طور مشخص در جایگاه مخالف یا موافق علوم جدید قرار می گیرد یا می توان نگاهی دیگر داشت؟
۶۷.

بررسی جایگاه غیر مسلمانان در جامعه عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۳ ۵۵-۳۳

کلیدواژه‌ها: اقلیت های دینی تساهل خودمختاری نظام ملت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۶۳
جامعه عثمانی متشکل از افرادی از ادیان، مذاهب و اقوام مختلف بود که چند سده تحت حاکمیت حکومت عثمانی زندگی کردند. مسئله اصلی پژوهش حاضر بررسی جایگاه اقلیت های دینی (مسیحیان و یهودیان) در ساختار حقوقی، اداری و اجتماعی عثمانی تا سده سیزدهم قمری/ نوزدهم میلادی است. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و نتیجه آن نشان داده است که عثمانی ها اختیارات و امتیازات نسبتاً زیادی به هر یک از جوامع مذهبی داده بودند؛ به طوری که هر جامعه دینی- مذهبی در به جای آوردن آیین و سنت های خود آزاد بوده و در امور مربوط به احوال شخصیه، قضاوت و آموزش خودمختار بوده است. هیچ غیرمسلمانی به سبب دین و اعتقادش به صورت سیستماتیک مورد ظلم، فشار و شکنجه واقع نمی شد. این موقعیت اقلیت ها و خودمختاری و آزادی عمل آنها در تضاد با وضع اقلیت های دینی- مذهبی در کشورهای اروپایی آن دوره بود که اتباع یهودی و غیرکاتولیک خود را به سبب مسائل دینی- مذهبی تحت تعقیب، آزار و شکنجه قرار می دادند.
۶۸.

واکاوی دلایل و اهداف راهبردی هجرت مسلمانان به حبشه

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 29 - 47

کلیدواژه‌ها: حبشه هجرت دلایل و اهداف هجرت به حبشه حفظ اساس اسلام ایجاد پایگاه استراتژیک انتشار اسلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۵۶
چرایی هجرت گروهی از مسلمانان به حبشه در دوران دشوار اسلام در مکه، یکی از موضوعات مهم در تاریخ اسلام به شمار می رود که در منابع و پژوهش های تاریخی دلایلی چند برای آن بیان شده است. هدف نوشتار حاضر آن است که ضمن بررسی و واکاوی دلایل این هجرت، دلایل و اهداف راهبردی را که از اهمیت بیشتری برخوردارند و می تواند تبیین گر چرایی این هجرت راهبردی باشد، تبیین نماید. شیوه گردآوری داده ها در این نوشتار کتابخانه ای، با تأکید متون و منابع کهن و دست اول تاریخی و روش پژوهش نیز توصیفی- تحلیلی است. بنابر یافته های این نوشتار، اگرچه برخی از دلایل مطرح شده برای این هجرت، مانند رهایی مسلمانان از آزار مشرکان و حفظ ایمان و عدم ارتداد نومسلمانان از شهرت بیشتری در منابع تاریخی برخوردار است، به نظر می رسد ایجاد پایگاهی دیگر برای اسلام و تجمیع راهبری گروهی از مسلمانان در مکانی امن به منظور حفظ اساس اسلام، به مثابه یک تفکر راهبردی از سوی رسول خدا (ص) دلایل مهمتر و اهداف راهبردی برای این هجرت به شمار می رود که در ورای دلایل آشکار مورد نظر پیامبر(ص) بوده است. برخی دلایل دیگر مانند انگیزه های اقتصادی، نظامی و اختلافات عقیدتی میان مسلمانان نیز برخواسته از ذهنیت های خاص برخی مستشرقان بوده و شواهد و مستندات قابل دفاعی ندارد.
۶۹.

تأملی بر تمهیدات صفویان در ایجاد امنیت و رسیدگی به راه های حج(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 143 - 175

کلیدواژه‌ها: صفویان حج مسیر حج خلافت عثمانی تاریخ اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۸۳
صفویان (907 1135 ق)، در راستای مشروعیت و مقبولیت بخشی به حاکمیت خود، اقدامات مهمی در زمینه های: سیاسی، نظامی، اقتصادی و مذهبی انجام دادند. از آنجا که آسان سازی و ایمن سازی سفر حج، همواره یکی از مؤلفه های اصلی قدرت پایدار در جوامع اسلامی محسوب می شد، صفویان ضمن برقرار کردن امنیت پایدار در سرحدات و شبکه ارتباطی قلمرو حکومت خویش، توجه بسیاری به احداث و تعمیر راه های ارتباطی، به ویژه مسیرهای زیارتی نمودند. ||  سال بیست و پنجم، شماره نود و هفتم، فروردین 140۳در این مقاله، با بهره جستن از روش وصفی تحلیلی، به این پرسش پاسخ داده شده که توجه صفویان به برقراری امنیت راه های حج و پیگیری مطالبات حجاج، تا چه اندازه در رونق حج تأثیر داشته است؟ یافته های این پژوهش، نشان می دهد اگرچه صفویان در برخی سال ها به دلایلی عزیمت ایرانیان به حج را ممنوع می کردند، اما در عین حال، به منظور کسب مشروعیت و تقویت حاکمیت خود، توجه ویژه ای به فریضه حج و امنیت راه های آن و پیگیری مطالبات حجاج ایرانی از عثمانی ها (699 1342ق) و حاکمان مسیر حج داشتند و این امر، رونق تجارت، رونق کاروان سراها و راهداری ها و رفع بیکاری را به دنبال داشت.
۷۰.

نقش آفرینی خاندان های محلی در تحولات شوشتر دوره افشاریه و زندیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 177 - 204

کلیدواژه‌ها: شوشتر تاریخ محلی افشاریه زندیه خاندان ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۱۹۱
در دوره افشاریه و زندیه، تنش ها و درگیری های بسیاری در ایران با مح وریت خاندان های محلی اتفاق افتاد. تأثیرات این منازع ات را در مناطق مختلف، از جمله شوشتر، می توان ملاحظه کرد. تحولات سیاسی و اجتماعی در شوشتر در این دوره، با محوریت خاندان های واخُوشتِی خ ان و گُرگِین بیگ گرجی، خاندان ایلدرم بیگ چرکس و خاندان های بومی همچون اعراب آل کثیر و آل مشعشع شکل گ رفت.این مقاله، با روش وصفی تحلیلی و به مدد منابع کتابخانه ای، در پی پاسخ گویی به این مسئله است که نقش خاندان های محلی در تحولات سیاسی و اجتماعی شوشتر دوره افشاریه و زندیه چه بوده است؟ یافته های پژوهش، نشان می دهد که خاندان های محلی، به میزان نفوذ در حاکمیت و توان نظامی خود، در تحولات سیاسی و اجتماعی اثرگذار بودند. ماجرای صفی میرزای دروغین، شورش علیه نادرشاه، قتل عام مردم شوشتر و کوچ اجباری مردمان آن به خراسان، از جمله مسائلی بود که خاندان محلی شوشتر، در آن نقش مؤثر داشتند.
۷۱.

اولویت سنجی آموزشی در طراحی و تدوین کتاب درسی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی مبتنی بر بحران هویت مخاطبان عصر ارتباطات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۶ ۶۰-۳۳

کلیدواژه‌ها: عصر ارتباطات بحران هویت هویت ملی و دینی غرب گرایی کتاب درسی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۶۹
عصر ارتباطات، علی رغم کارکردهای مثبت، زیر سلطه رسانه ای غرب به خصوص در دو دهه اخیر، تأثیرات محسوسی بر فرهنگ و هویت ملی و دینی جامعه گذاشته که باتوجه به اهمیت درون مایه های مخاطب محوری، تجدیدنظر در برنامه آموزشی معارف به خصوص درس تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی را طلب می کند. مقاله پیشِ رو به دنبال پاسخ به این سؤال است که باتوجه به میزان و نوع تأثّر مخاطب دانشجو از بحران هویت ناشی از تحولات عصر ارتباطات، کتاب درسی تاریخ و تمدن اسلامی در راستای تأمین نیازهای مخاطب و جامعه، چه اولویت هایی را در هدف گذاری آموزشی باید موردِتوجه قرار دهد؟ رویکرد عرضی و مقایسه ای به تاریخ، هدف گذاری نقد تمدن غرب، تقویت باورهای دینی با نگاه کارکردی به گزاره های اسلام، اولویت پاسخ به شبهات، پیوند بیشتر هویت ایرانی و اسلامی و ایجاد قدرتِ تحلیل در مخاطب، مهم ترین رسالت های این درس است. این تحقیق، ضمن گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و تکیه بر داده های آماری پژوهش های گذشته، با روش توصیفی_تحلیلی به بایسته های اولویت بندی اهداف ین کتاب درسی در دانشگاه می پردازد.
۷۲.

نقد و تحلیل دیدگاه شرق شناسان درباره اهداف حسینی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 55 - 72

کلیدواژه‌ها: اهداف قیام امام حسین (ع) عاشورا پژوهی مشتشرقان نهضت حسینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۵۳
امام حسین (ع) و عاشوراپژوهی از مباحث قابل توجه مستشرقان است. دلایل مطالعه دیدگاه مستشرقان درباره عاشورا و اهداف نهضت حسینی، شناخت اهداف و انگیزه های آنان در رابطه با این قیام مقدس و باعظمت است. آنان چگونه این نهضت تاریخی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده اند. این تحقیق به نقد کلی آرای خاورشناسان و اساس دیدگاه آنان با استناد از اهداف واقعی قیام امام حسین (ع) می پردازد و به روش تحلیلی –توصیفی، روایتگری و تحلیل های مستشرقانی را مورد بحث قرار می دهد که در آثار و تألیفات خود به موضوع اهداف نهضت حسینی رویکرد غیر منطقی داشته اند. براساس پژوهش های به دست آمده، هیچ یک از مستشرقان نتوانسته اند اهداف امام حسین (ع) را به صورت صریح منتقل کنند و نهضت عاشورا را به شکل حرکتی غیر عقلانی، سیاسی و قدرت طلبانه مورد تحلیل قرار داده اند. باتوجه به اینکه جهان اسلام و منابع موجود از ابتدا تحت سیطره اهل سنت بوده و به منابع شیعه کمتر اعتماد شده است شاهد نتایج مغرضانه و کمتر منصفانه بوده ایم. مستشرقانی همچون نیکولسن، سایکس و بایرناس تحت تأثیر عواطف شخصی، ملی و مذهبی واقع شده و این نهضت را با رویکرد منفی مورد بررسی قرار داده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تمامی اهداف قیام امام حسین (ع) احیای دین و سنت، نامه کوفیان، امربه معروف ونهی از منکر، مقاومت در مقابل یزید و باطل، تشکیل حکومت اسلامی برای جلب رضایت الهی بود.  
۷۳.

بازتاب اوضاع اجتماعی ایران در تاریخ نگاری عصر صفوی؛ بررسی موردی تاریخ عالم آرای عباسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۹۷) 119 - 141

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری عصر صفوی تاریخ اجتماعی تاریخ عالم آرای عباسی اسکندربیک منشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۸۷
متون تاریخی دوره میانه صفویه، از ابتدای حکومت شاه عباس یکم (978 1038ق) تا پایان حیات او، از نظر پرداختن به تاریخ اجتماعی، دارای رویکردی متفاوت با منابع تاریخ دوره اوّل است. نگاشته شدن این متون در برهه ای از زمان همراه با آرامش، امنیت و ثبات، سبب شده است که مسائل اجتماعی و فرهنگی، بیش از حدّ متعارف مورد توجه نویسندگان قرار گیرد. تاریخ عالم آرای عباسی، تألیف اسکندربیک منشی (968 1043ق)، یکی از منابع مهمّ تاریخ نگاری عصر شاه عباس یکم است. این تحقیق، بر آن است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، رویکرد آن را نسبت به مسائل مختلف اجتماعی، مانند: طبقات اجتماعی، روابط مردم با حکومت و پیامدهای اجتماعی جنگ، مورد بررسی قرار دهد.
۷۴.

مکان های خاکسپاری در شهرهای بزرگ ایران دوران اسلامی: از آغاز تا حمله مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ 205 - 230

کلیدواژه‌ها: آرامگاه های اختصاصی ایران اسلامی خاکسپاری گورستان های ایران دوره اسلامی مقابر علما و مشاهیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳ تعداد دانلود : ۶۵
این پژوهش به ارزیابی مکان های دفن مردگان در شهرهای بزرگ ایران از آغاز دوران اسلامی تا زمان حمله مغول، با تمرکز بر این پرسش اصلی که انتخاب این مکان ها از سوی مردم تحت چه تأثیراتی بوده، می پردازد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی رویه ها و عوامل تعیین کننده در انتخاب مکان های دفن و تبیین تاثیرات دینی، سنتی، اجتماعی و جایگاه فردی بر این انتخاب ها صورت گرفته است. با مروری بر مراجع تاریخ محلی و آثار رجالی به مثابه منابع اصلی، این تحقیق به روش کیفی و رویکرد تحلیلی-توصیفی، الگوهای دفن در جامعه ایرانی طی این دوره را بررسی می کند. یافته ها نشان دادند که محل دفن عامه مردم در گورستان های عمومی بوده و شخصیت های سرشناس، مانند رجال سیاسی-حکومتی و دانشمندان افزون بر آن، در مکان های خاص مانند منازل شخصی، مدارس، مساجد، خانقاه ها، بستان ها، کاخ ها و دارالاماره ها به خاک سپرده می شدند. تحلیل این داده ها بر این واقعیت تأکید دارد که عوامل متنوعی چون باورهای دینی، مسائل سیاسی و اجتماعی و هویت بخشی طبقاتی، در انتخاب مکان های دفن مؤثر بوده اند. همچنین در نتیجه گیری، این یافته ها به ما امکان می دهند تا از ساختارهای فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه ایرانِ دوران مورد مطالعه، درک عمیق تری داشته باشیم.
۷۵.

جهاد انگاری بایسته های غیر نظامی تمدّن سازی مبتنی بر دیدگاه اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۶ ۸۲-۶۱

کلیدواژه‌ها: تمدن سازی فرهنگ اسلامی اهل بیت جهادانگاری تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶ تعداد دانلود : ۵۰
مسئله پژوهش آن است که مبتنی بر دیدگاه اهل ِبیت(ع)، کدام یک از بایسته های غیرنظامی تمدّن سازی، به عنوانِ جهاد معرّفی شده اند؟ وفق یافته های پژوهش به روشِ تحلیلی، التزام همگانی به فرهنگ معیار، کنش گری سازنده مرد و زن در نهاد خانواده، کنش گری سازنده اجتماعی آحاد مؤمنان، مجاهدت علمی و تولید دانش و سرانجام، عدالت ورزی و فسادستیزی در نهاد حاکمیّت به عنوانِ جهادهای غیرنظامی در عرصه تمدّنی شناخته می شوند. درنتیجه مشخّص گردید که ثمره مشترک این موارد با جهاد نظامی در امنیّت آفرینی و قدرت زایی، باعث گردیده که در نگاه معصومان(ع)، عنوانِ جهاد منطبق بر این موضوعات باشد. به علاوه، فرهنگ اسلامی با جهادانگاری موارد فوق، بن بست و محدودیّت دسترسی به ارزش جهاد را در شرایط غیرنظامی، مردود می انگارد. درنهایت، جهادهای تمدنّی بسان جهاد نظامی، نیازمند نوعی ایثارگری و فداکاری است. زیرا در شرایط خاصّی می تواند خطر جانی برای مجاهد تمدّنی به دنبال داشته باشد.
۷۶.

بررسی دیدگاه علامه سید جعفر مرتضی عاملی درباره جعفر بن ابی طالب

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۷ 71 - 88

کلیدواژه‌ها: جعفر طیار جعفربن ابی طالب جعفر مرتضی عاملی بررسی و تبیین دیدگاه عاملی درباره جعفر طیار هجرت به حبشه مؤته

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴ تعداد دانلود : ۶۰
جعفر بن ابی طالب (ع) جزو پیشگامان در اسلام و از افراد شاخص در میان اصحاب رسول خدا (ص) است . ویژگی هایی مانند تعهد، ایمان استوار، عقل و درایت، شجاعت و بصیرت، هوشمندی و کیاست و بیان رسا و نافذ از او چهره تابناکی در میان یاران پیامبر اکرم (ص) ترسیم کرده است . منابع تاریخی، زندگی و نقش این شخصیت در دوره نبوی را تا حدودی گزارش کرده و در دوره های اخیر برخی پژوهش ها در مورد ایشان انجام شده است که از مهمترین آنها دیدگاه و تحلیلی علامه سید جعفر مرتضی عاملی در این مورد است . ازآنجاکه این تحلیل با نگاه انتقادی و نوآورانه همراه است بررسی آن در قالب طرح منسجم اهمیت و ضرورت جدی دارد . در پژوهش حاضر دیدگاه علامه سید جعفر مرتضی عاملی درباره جعفر طیار به روش توصیفی- تحلیلی بررسی شد. برخی از نتایج پژوهش عبارتند از: ایمان آوردن جعفر طیار که دومین مرد پس از امیرمؤمنان (ع) در ایمان آوردن بود، نشانه پیشگامی او در اسلام است . هجرت ایشان به حبشه نه به دلیل ترس از آزار قریش، بلکه برای اداره امور مهاجران و نمایندگی از رسول خدا (ص) در مواجهه و تعامل با دستگاه حکومتی حبشه بوده است . تبیین اقدامات فرهنگی پیامبر(ص) و ایجاد تحول روحی بزرگ در پادشاه آن سرزمین و درباریان و نفوذ فرهنگی و زمینه سازی پذیرش اسلام در آن دیار از مهمترین فعالیت های جعفر در سرزمین حبشه است . جعفر طیار در نظر رسول خدا (ص) شخصیت و جایگاه والای داشت اولین فرمانده در جنگ مؤته بوده است .
۷۷.

چالش اهل قلم و اهل شمشیر در تواریخ محلی عهد ایلخانان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰) 169 - 196

کلیدواژه‌ها: ایلخانان دیوان سالاران امیران نظامی تاریخ محلی رقابت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۹۲
کی از مسائل تأثیرگذار در اداره جامعه و حکومت در ایران دوران اسلامی، رقابت میان اصحاب دیوان و امرای نظامی است. در دوره مغول، با ورود اشراف و امرای مغول به ایران، این رقابت ابعاد گسترده تری پیدا کرد. فرمانروایان مغول که برای ماندگاری نیازمند اشرافیت نظامی بودند، به دلیل اقتضائات مملکت داری، به تجربه و دانش دیوان سالاران نیز نیاز پیدا کردند. این امر، سبب شد وضعیت پیچیده ای در مناسبات این دو گروه و کارکرد سیاسی آنها پدید آید. این موضوع، مورد توجه محلی نگاران دوره ایلخانی نیز قرار گرفته است. مقاله حاضر، می کوشد با رویکرد وصفی تحلیلی به بررسی این موضوع بپردازد. بر پایه یافته های این پژوهش، محلی نگاران دوره ایلخانی با پرداختن به مقولاتی همچون: خشونت و شدت عمل اهل شمشیر، سعایت و حسادت مقامات نسبت به یکدیگر، سوءتدبیر و گاه ناکارآمدی دیوان سالاران، چگونگی اثرگذاری هر دو طیف در امر جانشینی و مسائلی ازاین دست، تقابل میان این دو گروه را روایت کرده اند.
۷۸.

نظریه «وابستگی» در تاریخ روابط خارجی ایران (مطالعه موردی از کودتای 1299 تا سقوط رضاشاه)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 67 - 86

کلیدواژه‌ها: استعمار ایران رضاشاه روابط خارجی وابستگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۰۶
تاریخ عصر پهلوی دوره گذار ایران از عصر نیمه استعماری به دوران نو استعماری و وابستگی به قدرت های امپریالیستی است. پژوهش حاضر با بررسی روابط خارجی ایران در دوره پهلوی اول، آن را بر مبنای نظریه «وابستگی» مطالعه و بررسی کرده است. رضاشاه در حلقه رقابت دو قدرت برتر آن دوره (یعنی روس و انگلیس) عملاً به کارگزاری وابسته و فاقد اراده تبدیل شد. وی در چارچوب این رقابت مجری سیاست های استعمارگرانی بود که منافع خود را در وابستگی حکومت ایران به آنان جست وجو می کردند. پژوهش حاضر بر اساس روش «وابستگی» به دنبال بررسی مسئله اصلی پژوهش، یعنی کارکرد روابط خارجی ایران در دوران پهلوی اول بوده است. بر اساس یافته های این پژوهش، عشق و شیفتگی رضاشاه به فرهنگ و تمدن غربی، وی را به تقلید کورکورانه از آن و تلاش برای اجرای آن فرهنگ نامتجانس در جامعه اسلامی ایران سوق داد. در همین حال، ترس و نگرانی وی نسبت به توطئه غربیان علیه حکومت خود، او را به اطاعت بیشتر از بیگانگان واداشت که همین ایران را در مدار پیچیده وابستگی در ابعاد گوناگون گرفتار ساخت.
۷۹.

واکاوی راهبرد امنیت کلان اقتصادی در سیره نبوی (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۱ ۹۴-۶۳

کلیدواژه‌ها: سیره نبوی (ص) سیاست های کلان اقتصادی پیامبر (ص) امنیت اقتصادی تحلیل مضمون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۱۲۱
هجرت پیامبر اکرم(ص) به مدینه سرآغاز مشکلات و معضلات مختلفی چون مشکلات فراوان اقتصادی بود که رفع این مشکلات و چالش ها، تدابیر و سیاست های خاصی را از سوی پیامبر می طلبید. تأمل و دقت در آیات، روایات و گزارش های تاریخی و نیز استفاده از شاخصه های موجود در علم اقتصاد، نشان می دهد که سیاست های اقتصادی پیامبر(ص) دارای سطوح گوناگونی، از جمله سطح کلان است که برای رفع نیازهای اقتصادی و تأمین امنیت اقتصادی مردم مدینه اعمال شده است. از این رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است با استفاده از روش تحلیل مضمون و نیز با استفاده از تعاریف موجود در علم اقتصاد، به این سؤال اصلی پاسخ داده شود که سیاست های کلان اقتصادی پیامبر(ص) برای تأمین امنیت جامعه چه بوده است؟ و چگونه امنیت کلان اقتصادی را در جامعه برقرار ساخت؟ براساس پژوهش انجام شده، با بررسی و تحلیل مضامین مرتبط با سیاست های کلان اقتصادی پیامبر(ص) برای تأمین امنیت اقتصادی جامعه، شش مضمون «تمرکز بر تولید»، «تمرکز بر توزیع درست»، «توجه به مصرف درست»، «استفاده از منابع مالی و درآمدهای حکومتی»، «داشتن روابط تجاری خارجی» و «توجه به پیشرفت در علوم و فنون» به عنوان مضامین فراگیر در راهبردهای پیامبر(ص) در حوزه امنیت کلان اقتصادی شناخته شده اند.
۸۰.

سیاست دینی اتحاد جماهیر شوروی در قبال مردم مسلمان جمهوری آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۶۲ ۲۸-۷

کلیدواژه‌ها: اتحاد جماهیر شوروی اسلام سیاست دینی جمهوری آذربایجان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۱۶
: با وقوع انقلاب بلشویکی و برقراری حکومت اتحاد جماهیر شوروی، سرنوشت مسلمانان قلمرو روسیه تزاری نیز به سیاست های کمونیستی گره خورد. باکو در 28 آوریل 1920 به تصرف نیروهای شوروی درآمد. اکثریت مسلمان جمهوری آذربایجان از این زمان تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در معرض سیاست ضدّ دینی و سرکوب گرایانه قرار گرفتند. با وجود رویکرد کلی سرکوب، سیاست شوروی در قبال مسلمانان فراز و نشیب زیادی داشت. از بین بردن نهادهای دینی، ممنوعیت عبادت های جمعی، سرکوب آموزش دینی و نابودی کتب و متون دینی و همچنین عدم امکان برگزاری آیین های جمعی و سرکوب روحانیون، از جمله اقدامات اتحاد جماهیر شوروی در این دوره تاریخی بوده است. در عین حال، تبلیغ ماتریالیسم و باورهای الحادی و سبک زندگی غیردینی، برای تخریب باورهای دینی صورت گرفت. نگارندگان این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی درصدد بوده اند تا نشان دهند که سیاست دینی شوروی در قبال مردم مسلمان جمهوری آذربایجان چه فراز و نشیبی داشته و چه تأثیری بر دینداری مردم این جمهوری داشته است؟ نتیجه پژوهش نشان می دهد که سیاست شوروی برای از بین بردن نهادها، روحانیت و آموزش دینی در جمهوری آذربایجان، به شخصی شدن و کاهش اهمیت دین و تبدیل آن از ایمان و تعهد قلبی، به یکی از مؤلفه های هویت قومی تمایزبخش با جوامع هم جوار منجر شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان