درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۰۱ تا ۲۲۰ مورد از کل ۷٬۷۶۶ مورد.
۲۰۱.

ردّ پاهای بوم شناختی در سیره رسول خدا(ص)

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۷ 87-102

کلیدواژه‌ها: اکولوژی بوم شناسی جزیره العرب سیره پیامبر (ص) محیط زیست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳ تعداد دانلود : ۱۵۲
بوم شناسی (اکولوژی) به معنای انعکاس متقابل زیست بوم در جامعه بشری است؛ از این رو جوامع بشری بدون رعایت، ملاحظه و تعامل با زیست بوم اطراف خویش، امکان پاگیری یا تداوم حیات نمی یابند. مقاله پیش رو، با پرهیز عامدانه از به کارگیری واژه محیط زیست، بر آن است تا با واکاوی و معرفی جنبه ای کمتر مورد توجه قرار گرفته از سیره پیامبر(ص)، به بازشناسی نحوه تعامل و پاسداشت زیست بوم جزیره العرب عصر رسول خدا بپردازد. بهره گیری از رویکرد زمینه شناسی در پژوهش حاضر، گزارش های در خور توجهی را در نوع مواجهه حضرت با عناصر و اجزای زیست بوم آن دوران ارائه می کند که می توان از آنها با عنوان برخورد مهربانانه، انسانی و متعادل با تمام هستی در سیره رسول خدا تعبیر کرد.
۲۰۲.

جایگاه پاشالیک بغداد و امارت بابان در روابط ایران و عثمانی 1236-1266 هجری قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۸ ۱۱۱-۸۳

کلیدواژه‌ها: ایران عثمانی پاشالیک بغداد امارت بابان فتحعلی شاه محمود دوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۳۰
نقش و جایگاه پاشالیک بغداد و امارت بابان در روابط ایران و عثمانی، مورد غفلت قرار گرفته است. دولت عثمانی مدتی بعد از پیمان زهاب (1049ق.)، پاشالیک بغداد را تأسیس کرد. در مناطق کُردنشین شمال عراق نیز امارت بابان دارای استقلال نسبی بود. دولت ایران از پیمان زهاب تا عهدنامه دوم ارضروم (1263ق.)، به مدت 214 سال، با سه کانون قدرت باب عالی، بغداد و بابان مواجه شد. در این دو سده، قلمرو غرب ایران، در معرض انواع تهدیدها قرار گرفت. در پژوهش حاضر، بر پایه منابع ایران و عثمانی، به روش داده کاوی و رویکرد تحلیلی- انتقادی، نقش و جایگاه پاشالیک بغداد و امارت بابان در روابط ایران و عثمانی تبیین شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، با به قدرت رسیدن سلطان محمود دوم، رشته اصلاحاتی در دولت عثمانی آغاز شد که به تدریج منجر به احیا و افزایش نفوذ و قدرت دولت مرکزی عثمانی در ایالات شرقی گردید. با تغییر ساختار قدرت در بغداد، زمینه برای برچیدن امارت بابان فراهم شد. با غلبه بغداد بر بابان که در حقیقت چیرگی عثمانی بر عراق بود، روابط ایران و عثمانی وارد مرحله جدیدی شد.
۲۰۳.

بررسی الگوهای نام گذاری مسلمانان از بعثت تا پایان حکومت امویان (با تکیه بر مردم مکه و مدینه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۱ ۷۸-۵۹

کلیدواژه‌ها: الگوی نام گذاری نام های اسلامی نام گذاری زنان نام های ائمه شیعه نام های خلفای اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۲۳۹
با گسترش دین اسلام در حجاز، الگوهای نام گذاری اعراب متحول شد و نام های دوران جاهلی جای خود را به نام های اسلامی دادند. این فرایند که با اقدامات پیامبر خدا (ص) آغاز شد، در دوران خلفای راشدین ادامه یافت و تا پایان دوره اموی، الگوی اسلامی متفاوتی را به وجود آورد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از آمار، به بررسی الگوهای نام گذاری مسلمانان در حجاز از بعثت پیامبر خدا(ص) تا پایان دوران اموی می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد نام هایی که یادآور بت پرستی بودند یا معنای ناپسندی داشتند، در نسل اول مردان مسلمانان به سرعت محو شدند و نام هایی که نشان از یکتاپرستی داشتند، در نسل دوم به نام های غالب تبدیل شدند، ولی تغییر الگوی نام گذاری زنان با تأخیر بیشتری انجام شد. همچنین، بروز فرقه گرایی بین مسلمانان و سیاست های امویان علیه تشیع، بر نام گذاری مسلمانان تأثیر گذاشت و رقابتی آشکار بین نام های ائمه شیعه(ع) و نام های خلفای سه گانه به وجود آورد.
۲۰۴.

نوع مواجهه امیرمؤمنان علی(ع) با ایرانیان غیرمسلمان (عصر حاکمیت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۵) 67 - 80

کلیدواژه‌ها: مدارا زرتشتیان امیرمؤمنان علی (ع) عصر حاکمیت امیر مؤمنان (ع) ایرانیان غیرمسلمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۱۴۳
آگاهی از نوع مواجهه امیرمؤمنان علی(ع) با ایرانیان غیرمسلمان در زمان حاکمیت خویش، از آن جهت که می تواند الگویی شایسته از فرهنگ برخورد با غیرمسلمانان را به نمایش بگذارد و نیز در روشن تر شدن چگونگی مواجهه آن حضرت با ایرانیان و رفع پاره ای از شبهات و گمانه ها مؤثر باشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. سؤالی که این نوشتار درصدد است تا پاسخ شایسته ای برای آن بیابد، این است که نوع مواجهه امیرمؤمنان(ع) با ایرانیان غیرمسلمانان در زمان حاکمیت خویش چگونه بوده است؟ دستاورد این نوشتار که با بهره گیری از شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته، چنین است: امام علی(ع) در برابر غیرمسلمانان سیاست مدارا را در پیش گرفته و آنان را به عنوان اهل ذمه پذیرفته بودند و تحکمی بر آنان روا نمی داشتند؛ عدالت را در برخورد با آنان رعایت می کردند و می کوشیدند مشکلات آنان را برطرف سازند؛ در دریافت جزیه و خراج بر آنان سخت گیری نمی کردند و در مواردی هدایای آنان را نیز می پذیرفتند. امام رأفت اسلامی را در برخورد با آنان به نمایش می گذاشتند و این رفتار مداراگونه در گرایش آنان به اسلام و اهل بیت(ع) بی تأثیر نبوده است.
۲۰۵.

نقد گزارش بیت ذوالأقفال در فتح طلیطله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 31 - 60

کلیدواژه‌ها: فتح اندلس تاریخ نگاری اندلس بیت ذوالأقفال طلیطله طارق بن زیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۲۱۱
فتح اندلس، در زمان خلافت ولید بن عبدالملک (86-96ق)و به رهبری موسی بن نصیر (19 97ق) و طارق بن زیاد (50 101ق) طیّ سال های 92-95ق کامل شد و در نتیجه این فتح، اقوام متعددی به اندلس قدم گذاشتند. این نوشتار، با هدف چگونگی ورود اقوام مختلف به اندلس و تأثیر آنها در تدوین گزارش های تاریخی، گزارش بیت ذوالأقفال در طلیطله را بررسی می کند. یافته های پژوهش با روش وصفی تحلیلی و واکاوی اسناد تاریخی، نشان می دهد در نتیجه فتح اندلس و ترکیب قومی و فرهنگی جدید ساکنان این منطقه، داستان ها و روایات ساختگی برگرفته از فرهنگ تاریخی این اقوام، به تاریخ نگاری اندلس راه یافت. ازاین رو، گزارش بیت ذوالأقفال در فتح طلیطله، از روایات ساختگی فتح اندلس است که داستان آن، از این امتزاج فرهنگی برآمده و به منابع تاریخی راه یافته است.
۲۰۷.

تأثیر ترجمه قرآن به زبان های اروپایی بر انگاره سازی از پیامبر(ص) در غرب

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۷ 71-86

کلیدواژه‌ها: اسلام در غرب ترجمه قرآن رابرت کتونی الکساندر راس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۷
نخستین انگاره سازی غربیان از پیامبر(ص)، با انگیزه های دینی و معمولاً با نوعی افسانه سازی همراه بود. تداوم و تکرار این نوع انگاره ها تا پایان قرون وسطی، سبب شد تا مدت ها ذهنیت غرب از آن متأثر باشد. عوامل متعددی بر نوع انگاره سازی غرب نسبت به پیامبر(ص) تأثیر داشت. جنگ های صلیبی و افزایش دامنه تعصب مسیحیت و اسلام سبب شد تا پیتر ارجمند، راهب دیر کلونی، دستور دهد ترجمه ای مغلوط و مغرضانه از قرآن صورت پذیرد. این ترجمه مغلوط، تأثیر بسزایی در تصویرسازی منفی از رسول خدا داشت. این تصویرسازی ها به حدی تبلیغ شد که حالت دگماتیسم یافت. مقاله حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، در پی پاسخ گویی به این پرسش است که ترجمه های قرآن به زبان های اروپایی چه تأثیری بر تصویر پیامبر6 در غرب داشته است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که اولین ترجمه قرآن به زبان لاتین در قرن دوازدهم میلادی، بر دامنه تعصب مسیحی نسبت به پیامبر(ص) افزود و مرجع آثار عالمان مسیحی پس از آن قرار گرفت. تنها پس از ترجمه صحیح قرآن به زبان انگلیسی در قرن هجدهم، زمینه شناخت واقعی تر از پیامبر اسلام(ص) فراهم شد.
۲۰۸.

بررسی رهیافت ها و مؤلفه های تمدن ساز در دولت شهر اشعریان قم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۱ ۹۸-۷۹

کلیدواژه‌ها: اشعریان قم تشیع دولت شهر تمدن سازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۵۴
اشعریان به عنوان اولین دولت شهر شیعی ایران تا قرن چهارم هجری اختیار و اراده حاکمیت را در جغرافیای قم به دست گرفتند و با تعاملات و رفتارهای منطقی با بومیان این منطقه توانستند به ایجاد یک فضای اجتماعی مطلوب و مشترک دست یابند. براساس بررسی منابع تاریخی و تعمیم رویدادهای مهم این دوران با الگوهای شناخته شده در علوم سیاسی می توان رهیافت های تمدن سازی را در حیات این خاندان احصاء نمود؛ از آنجا که یکی از مقدمات تأسیس تمدن ها تشکیل حکومت هاست این دولت شهر گام های اولیه ای در جریان تداوم حکومت خود برداشت که در مفهوم واقعی تلاش برای زمینه چینی ایجاد یک تمدن تلقی می گردد. لذا کوشش برای تغییر حیات اجتماعی منطقه به سمت شهرنشینی، تشکیل ساختار اجتماعی و سیاسی منظم، ترویج قوانین بر اساس عقود عهدنامه ها، رسمیت بخشی به مذهب تشیع، تعامل سیاسی با حاکمیت، مدارای مذهبی با هم کیشان و تأسیس مدارس و ترویج علوم از ملزومات تمدن سازی این جامعه در راستای ایجاد یک تمدن بوده که هرچند در کنش های سیاسی و بعد از روی کار آمدن آل بویه از کانون توجهات خارج شد اما به عنوان پیش درآمدی برای تمدن اسلامی بود که در قرن چهارم به دوران شکوفایی خود رسیده بود.
۲۰۹.

تقابل عقیدتی صفویان و ازبکان با تأکید بر اندیشه های فضل الله روزبهان خنجی و مکاتبات مبادله شده بین عالمان و دولتمردان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۹۳) 121 - 150

کلیدواژه‌ها: صفویان ازبکان شاه عباس اول فضل الله روزبهان خنجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۲۰۴
اختلافات صفویان (1135-907 ه ق) و ازبکان (1007-906 ه ق) منحصر به آوردگاه نظامی نبود و این دو در عرصه های دیگر نیز تقابل داشتند. در این میان، تقابل عقیدتی که از ابتدای شکل گیری روابط دو حکومت، به وجود آمد و در قالب مکتوباتی، خودنمایی کرد، از اهمیت زیادی برخوردار بود. این تقابل از زمان شاه اسماعیل (930-892 ه ق) و شیبک خان (916-855 ه ق) آغاز شد و در دوره شاه عباس اول (978-1038 ه ق) و عبدالمؤمن خان (م 1006 ه ق)، به اوج رسید. پرسش اصلی پژوهش پیش رو، این است که تقابل عقیدتی و فکری صفویان و ازبکان از چه مؤلفه هایی تشکیل شده بود؟ روش تحقیق این مقاله با توجه به ماهیت موضوع، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است و با بهره گیری از منابع لازم و مرتبط، تلاش شده است تا وجوه مختلف این تقابل ، بررسی گردد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تقابل عقیدتی این دو حکومت دربرگیرنده مؤلفه هایی است که از سوی دو مدعی باهدف مشروع جلوه دادن مبانی حکومتی خود و نیز شبهه افکنی در مشروعیت رقیب، مورداستفاده قرارگرفته است. کما این که عناصر محل اختلاف تشیع و تسنن که استمرار تاریخی طولانی ای داشته، در این تقابل ، مؤثر بوده است. نتیجه ی این تقابل مذهبی در عرصه ی روابط سیاسی دو قدرت بازتاب یافت و این دو رقیب از تنش های مذکور، در پیشبرد آمال سیاسی خود بهره بردند. آثار مرتبط باقی مانده این دوره، نشان دهندهٔ حضور گروهی از اندیشمندان است که در تهیه مفاد نامه های رسمی و نیز مکاتبات مستقل به این تقابل دامن زده اند.
۲۱۰.

اعتبارسنجی پیشنهادهای سه گانه سیدالشهدا (ع) به عمر بن سعد بر پایه گزارش عُقبه بن سِمعان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۵) 99 - 116

کلیدواژه‌ها: عُقبه بن سِمعان عمر بن سعد پیشنهادهای سه گانه سیدالشهدا (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۴۵
شیوع خبر پیشنهادهای سه گانه سیدالشهدا(ع) به عمر بن سعد در میان مردم، با تکذیب عُقبه بن سِمعان [غلام رباب، همسر امام(ع)] روبه رو شد. متن خبر پیشنهادها و جزئیات مخالفت عقبه، در اخبار عاشورایی ابومخنف انعکاس یافته است. بازگشت به حجاز، تبعید به یکی از مرزها برای جنگ با غیرمسلمانان، و رفتن به شام و دست در دست یزید نهادن، سه پیشنهاد منسوب به امام(ع) است. قبول خبر پیشنهادها یا ترجیح تکذیب عقبه، تأثیر بسزایی بر نتایج تحلیل های عاشورایی دارد و بر اهمیت پرداختن به این دو خبر افزوده است. پژوهش پیش رو ضمن توجه به سند، با کمک سایر گزارش های تاریخ کربلا، به اعتبارسنجی محتوایی این دو خبر نیز پرداخته است. اتصال سند گزارش عقبه، در مقایسه با مُرسَل بودن سند خبر پیشنهادها، و نیز همراهی دیگر گزارش های عاشورایی با سخن او در مقایسه با عدم هماهنگی آنها با خبر پیشنهادها، نشان از برتری و ترجیح تکذیب وی نسبت به خبر پیشنهادها دارد.
۲۱۱.

ویژگی های مدرسه فقهی و کلامی امام باقر (ع)

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 9 - 24

کلیدواژه‌ها: امام باقر (ع) قرآن محوری سنت ولایت مداری عقل گرایی اجتهاد و تقیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۵۹
دوران امامت امام باقر (ع) حدود دو دهه طول کشید. در این ایام پرتلاطم که جامعه اسلامی با شکوفایی علم و دانش و ظهور فرقه های مختلف کلامی و فقهی مواجه بود، امام باقر(ع) مدرسه عظیمی بنیان نهاد و شاگردان برجسته ای مانند زراره و محمدبن مسلم را تربیت کرد. این مدرسه بزرگ تفاوت های اساسی با آموزه های سایر مذاهب و مکاتب داشت. مدرسه بزرگ فقهی و کلامی امام باقر (ع) ویژگی هایی داشت که اگرچه با سایر معصومین مشترک بود، اما باتوجه به دوران خفقان قبل از امام باقر (ع) و فراهم نبودن شرایط برای سایر معصومین تا زمان ایشان، می توان دوران امامت امام باقر (ع) را تجلی گاه این ویژگی ها دانست. محوریت و حاکمیت قرآن، استناد به سنت رسول خدا (ص)، حاکمیت عقل و خرد، نقش عمل گرایی، اعتدال و میانه روی، باورمندی به باز بودن باب اجتهاد، اهتمام ویژه به علم و دانش، ولایت مداری، توصیه به تقیه و حفظ اسرار از مهمترین این شاخصه هاست. میزان استناد به این موارد باتوجه به شواهد و اقتضائات زمانی و مکانی متفاوت است. امام باقر (ع) در دوران 20 ساله امامت خود با تکیه بر این ویژگی ها از حریم تشیع در برابر فرقه ها و مکاتب مختلف کلامی و فقهی دفاع کرد.    
۲۱۲.

تجارت دریایی و اقتصاد متکی بر رود نیل دولت فاطمی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۹۶) 121 - 148

کلیدواژه‌ها: فاطمیان رود نیل تجارت دریایی تاریخ اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۵
فاطمیان، دولتی شیعی بودند که در شمال افریقا استقرار یافتند و پس از توسعه قدرت سیاسی، فرهنگی و نظامی خود، مصر را نیز به تصرفاتشان افزودند. هدف اصلی از نگارش این مقاله، بررسی اقتصاد مبتنی بر تجارت دریایی و کشاورزی و اقتصاد متکی به رود نیل فاطمیان و تأثیر آن بر اقتصاد پایدار حکومت فاطمی برای مدتی بیش از دوونیم قرن، یعنی از 297 تا 567ق است. مسئله اصلی پژوهش، این است که آیا تجارت دریایی فاطمیان بر شکوفایی اقتصادی و در نتیجه، بهره مندی از یک اقتصاد پایدار، تأثیر داشته است یا نه؟ مقاله به روش توصیفی از نوع کیفی، تبیینی و با بررسی اسنادی و کتابخانه ای و با مراجعه به منابع معتبر و تحلیل و تفسیر یافته ها، نگاشته شده است. نتیجه پژوهش، حاکی از آن است که فاطمیان از یک اقتصاد شکوفا، قدرتمند و مبتنی بر تجارت در حوزه مدیترانه، دریای سرخ و نیل با همسایگان و نیز با هند و شرق دور به منظور دستیابی به اقتصادی پایدار که لازمه توسعه اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی است، سود برده اند.
۲۱۳.

در جست وجوی مؤلف کتاب مقصد الراغب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 107 - 123

کلیدواژه‌ها: علی بن ابی طالب‏‫ ‏‫(ع) تاریخ اهل بیت (ع) متون حدیثی قرن هفتم قمری نسخه شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۸۰
:  مقصد الراغب فی فضائل علی بن أبی طالب عنوان مختصر کتابی است که دست کم از قرن یازده قمری به دلیل مطالب منحصر به فرد و نقل از منابع کهن یا مفقود، مورد توجه و جزو منابع علمای شیعه -از شیخ حر عاملی و علامه مجلسی- تاکنون بوده است. اغلب مؤلف را حسین بن محمدبن حسن از عالمان قرن پنجم قمری دانسته اند. در این پژوهش پس از معرفی اثر و تنها نسخه شناخته شده آن که به فضایل دوازده امام و حضرت زهرا -علیهم السلام- اختصاص دارد، علت انتساب اشتباه کتاب به فرد مذکور مطرح شده و سپس فرایندی که بر روی نسخه -برای برداشتن دو برگ از روی برگ نخست اصل نسخه- انجام شده، تشریح گردیده است. روی برگ نخست، داده هایی درباره پدر مؤلف کشف شد که راه را برای شناخت وی هموار کرد. جست وجو در منابع تراجم اسلامی، فرضیه ای را پیشِ رو قرار داد که بررسی شواهد موجود در نسخه و متن اثر، آن را تأیید کرد و به شناسایی مؤلف آن «خلیل بن حسین موصلی» منجر شد که در قرن هفتم قمری در موصل و اربل زندگی می کرد. عنوان کامل کتاب نیز به این شرح مشخص شد: کتاب مقصد الراغب الطالب فی فضایل الامام علی بن أبی طالب و اهل بیته نجوم السماء و مصابیح الدجی و سفن النجی علیهم الصلوه و السلام. این پژوهش باب جدیدی برای مطالعات تاریخ شیعه در موصل قرن هفتم قمری می گشاید.
۲۱۴.

بررسی انتقادی دیدگاه ها درباره رحلت حضرت معصومه (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۹۶) 65 - 82

کلیدواژه‌ها: معصومه امامزادگان قم ساوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۱۸
پاره ای از رویدادها، مانند زمان تولد یا وفات بزرگان دین و چگونگی زندگی و از دنیا رفتن آنها، فاقد دقت کافی در منابع تاریخی هستند. به فراوانی دیده می شود که گاه برای یک حادثه، چندین تاریخ ذکر شده و یا درباره چگونگی رحلت، گاه از تعبیر وفات و گاه از تعبیر شهادت استفاده شده است. کوشش برای رسیدن به یک نتیجه روشن و قابل قبول تر، در این گونه موارد، ازآن رو دارای اهمیت است که این رویدادها دارای پیامدهای اجتماعی و آیینی است. در این تحقیق، با بهره گیری از روش تاریخی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای متقدم، به بررسی انتقادی نوشته های معاصر در خصوص وفات حضرت معصومه پرداخته شده است. یافته های پژوهش، نشان می دهد که مستندات ادعاهای نویسندگان معاصر در خصوص چگونگی رحلت آن بانو ، از اعتبار لازم برخوردار نیست.
۲۱۵.

رشد و گسترش اخباری گری در بحرین سده 11 و 12 هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۰ 63 - 80

کلیدواژه‌ها: اخباری گری اصولیان بحرین تاریخ حدیث صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۰۰
اخباری گری یکی از مهم ترین مکاتب فقهی تشیع است. روش این فرقه برای دست یابی به احکام شرعی، پیروی از اخبار و احادیث است. این مکتب فقهی در اوایل قرن یازدهم هجری توسط محمدامین استرآبادی (متوفای 1036) و با نگارش کتاب فوائد المدنیه در قالبی نو مطرح و احیا شد و به سرعت در سرزمین های اسلامی گسترش یافت. سرزمین بحرین به دلیل پیشینه حدیث گرایی و تشابهات فرهنگی و مذهبی با ایران عهد صفوی به سرعت از این جریان فکری متأثر شد؛ به طوری که بنا بر تصریح منابع تاریخی، بحرین مرکز اصلی جریان اخباری گری شده بود. این پژوهش بر آن است تا با رویکرد توصیفی - تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای به بررسی و تبیین دلایل رشد و گسترش این مکتب فقهی در بحرین بپردازد. سوال اصلی پژوهش این است که چه عواملی موجب رشد و گسترش اخباری گری در بحرین در سده 11 و 12 هجری شد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که عواملی همچون تأثیرپذیری از مکتب اخباری گری دوره صفوی، وجود سنت علم الحدیث در بحرین و تضعیف جایگاه علمای اصولی در آن سرزمین موجب رشد و گسترش اخباری گری در بحرین شد.
۲۱۶.

تحلیل ویژگی های مؤثر بر بهبود عملکرد سازمان دعوت فاطمیان (297 -567ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 141 - 172

کلیدواژه‌ها: خلافت فاطمیان اسماعیلیه سازمان دعوت تبلیغات دینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۲۳۲
سازمان دعوت به عنوان بزرگ ترین دستگاه تبلیغاتی خلافت فاطمیان (297 567ق)، وظیفه خطیر گسترش و تبلیغ آموزه های اسماعیلی و فراهم آوردن زمینه های تسلط فاطمیان به عنوان تنها خلافت مشروع بر سرزمین های اسلامی را بر عهده داشت. این سازمان، فاطمیان را در مصاف با خلافت عباسی و جهان اهل سنت قرار می داد. این نوشتار با روش وصفی تحلیلی به تبیین ویژگی هایی از سازمان دعوت فاطمی می پردازد که در بهبود عملکرد این سازمان مؤثر بودند. نتایج این بررسی حاکی از آن است که سازمان دعوت فاطمی با برخورداری از ویژگی هایی مانند نظم و انضباط سازمانی، نظارت و کنترل سازمانی، تمرکز سازمانی، تقسیم کار و هماهنگی بین وظایف اعضای سازمان، فعالیت مستمر و فراگیر، پنهان کاری تشکیلاتی و پیروی از زنجیره فرمان توانسته بود در پیشبرد اهداف سیاسی و مذهبی خلافت فاطمی به ویژه در خارج از مرزهای آن عملکرد بهتری داشته باشد.
۲۱۷.

واکاوی شخصیت وکیل اول امام مهدی(عج) با تاکید بر منابع تاریخی– روایی

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 83 - 106

کلیدواژه‌ها: امام مهدی (عج) عصر غیبت نواب خاص عثمان بن سعید سازمان وکالت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۲۰۹
شیعیان تا قبل از آغاز دوره غیبت به امام معصوم دسترسی مستقیم داشتند و در مسائل و مشکلات به ایشان مراجعه می کردند. با آغاز غیبت جامعه شیعیان دچار چالش و بحران گردید. امامان شیعه برای حل چالش ها و عبور از بحران هااز سازمان وکالت و برخی وکلای امین برای رتق و فتق امور شیعیان استفاده کردند. طبیعی است که شخصیت وکلا و ویژگی های آنها در چنین وضعیتی خاص است و مطالعه این شخصیت ها و بررسی نقش انها و تحلیل فعالیت شان در آن دوره برای مطالعه تاریخ تشیع و تبیین وضعیت اجتماعی و فرهنگی شیعیان بسیار کاربرد دارد. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال واکاوی شخصیت عثمان بن سعید اولین وکیل امام مهدی(عج) و بررسی فعالیت های او بر اساس منابع تاریخی و حدیثی خواهد بود. یافته های تحقیق نشان می دهد وظایف وکیل اول امام زمان(عج) در بعد سیاسی و اجتماعی، شامل زدودن شک و حیرت مردم، پنهان کردن نام امام و تقیه کردن و در بعد فرهنگی، شامل آموزش عملی معارف اهل بیت(ع) و پاسخ گویی به پرسش های فقهی بوده است.
۲۱۸.

واکاوی مواضع انجمن یهود در فرایند قدرت یابی بنی امیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۴) 59-80

کلیدواژه‌ها: بنی امیه یهود معاویه خلافت استحاله فرهنگی و سیاسی کعب الاحبار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۳۱۰
نقش آفرینی یهودیان در جامعه اسلامی در نیم قرن اول هجری از مباحث اساسی در مطالعات تاریخ اسلام است. تحرکات پنهان برای به قدرت رساندن معاویه و بنی امیه نیز یکی از فعالیت های احتمالی انجمن یهود در صدر اسلام است که نوشتار حاضر به بررسی این مسئله پرداخته است. هدف از این مطالعه، تبیین چگونگی تأثیرگذاری یهود در زمینه سازی برای قدرت یافتن بنی امیه از جهات فکری، سیاسی و فرهنگی با روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی است. پیشینه طرح خلافت معاویه به عهد رسول خدا برمی گردد. یهودیان مخفی در تعهدات قریشی و شکل گیری سقیفه حضور داشتند و برخی رجال یهود، مانند کعب الاحبار و دیگران، در عصر خلفای اربعه تلاش های پیدا و پنهانی برای قدرت یافتن بنی امیه داشتند. با توجه به جستار و واکاوی کادرسازی و مواضع انجمن یهود در فرایند قدرت یابی بنی امیه، فرضیه اصلی پژوهش «ارزش آفرینی اجتماعی و استحاله فرهنگی جامعه و حمایت فکری و سیاسی انجمن یهود از معاویه» است.
۲۱۹.

تأملی در بازخوانی نزاع اشکانی- ساسانی در کتاب های درسی ابتدایی دورۀ پهلوی اول (1304- 1320ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 37 - 57

کلیدواژه‌ها: کتاب های درسی تاریخ نگاری اشکانیان ساسانیان پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۷۴
در کتاب های درسی مقطع ابتدایی طی سال های 1304 تا 1320ش. روایتی از تاریخ اشکانیان در ایران صورت بندی شده که دارای ابعاد گفتمانی و ایدئولوژیکیِ معناداری است. در این روایت، دانش آموزان در معرض آفرینشِ روایتی از تاریخ باستانیِ ایران قرار می گرفتند که در آن، برآمدنِ ساسانیان به مثابه غلبه نور بر تاریکی و ملی گرایی بر بیگانه پرستی بود. اشکانیان در این روایت، نه تنها ایرانی قلمداد نمی شدند، بلکه نوعی غلبه روحِ غیرایرانی بر هویتِ ایرانی رخ داده بود که اینک به واسطه ظهور ساسانیان، خاتمه یافته و دوره ای از رستگاریِ ملی آغاز شده بود. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که روایتِ غالب در متون مذکور، تحت تأثیر کدام زمینه های گفتمانی و ایدئولوژیکی، تبدیل به روایتی ضدّ اشکانی شد و در نقطه مقابل آن، ساسانیان به ناجیان ایران از تاریکی و تباهی مشهور شدند؟ فرضیه این است که اقتضائاتِ ایدئولوژیکی، الزامات مشروعیت بخش و همچنین تقویتِ نوعی حس ملی گرایی در میان کودکان مقاطع پایه، سبب برآمدن روایتی شد که در آن انکار، تحقیر و تلاش برای فراموشی میراث اشکانیان، هسته کانونی آن شد

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان