فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۲۱ تا ۲۴۰ مورد از کل ۳۲۰ مورد.
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۵ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱
241 - 269
حوزههای تخصصی:
هدف:هدف مقاله تعیین، شناسایی و بازتعریف محرک های پیچیدگی سازمان های دولتی درقالب مدل محرک های پیچیدگی سازمان های دولتی است. روش : از حیث روش شناسی در این پژوهش از نظریه داده بنیاد کلاسیک (GT)، بهره گرفته شده است. این روش، روشی کیفی در تحقیق است که با طی مراحل سه گانه کدگذاری باز، محوری و انتخابی به دسته بندی داده ها برای دستیابی به مدل پارادایمی می پردازد. برای اعتباربخشی به مدل اولیه نیز از روش کمّی «ارزیابی روایی محتوایی(CVR)» استفاده شده است. یافته ها: پس از انجام کدگذاری محوری، تعداد 68 خرده مقوله از محرک های پیچیدگی سازمان های دولتی شناسایی و احصا شد که پس از انجام اعتبارسنجی با توجه به نظر خبرگان، این تعداد به 52 محرک پیچیدگی سازمانی تعدیل و نهایی شد. نتیجه گیری :برمبنای یافته های پژوهش حاضر، مدل محرک های پیچیدگی سازمانی در بخش دولتی ایران با نگاه بر بازتعریف پیچیدگی های سازمانی که از مقوله های اصلی و زیرمقوله های کانونی تشکل شده است، شامل 11 مقوله اصلی و 52 زیرمقوله است. سهم ارزش افزایی پژوهش : این پژوهش با افزودن بُعد جدید محرک های پیچیدگی قانونی بر ابعاد پیچیدگی سازمان های دولتی که ریشه در نوع خط مشی گذاری و اجرای آنها در ایران دارد، رویکرد نوینی در ادبیات و علم پیچیدگی باز کرده است.
نگاشت آینده تمدنی؛ اضلاع تمدن نوین اسلامی و راه پایدارسازی و پابرجایی آن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲
23 - 42
حوزههای تخصصی:
تمدن هر ملت و امتی، بیش و پیش از هرچیز در فرهنگ مردمان و پیروانش ریشه دارد. تمدن اصیل اسلامی نیز تمدنی انسان محور و البته با رویکرد دینی و معنوی است؛ و عامل انسانی، یعنی آحاد مؤمنان به شریعت اسلام و مبانی آن، در مقایسه با عوامل مادی و طبیعی، مهم ترین نقش را در پیدایی، بقا و ارتقای این تمدن دارد. پس شناختِ مهم ترین ویژگی های شخصیتی شهروندان مدینه فاضله اسلامی، که قرآن و حدیث برای ایشان تعریف می کنند، به گونه ای ما را با اضلاع و ساختار جامعه و تمدن اسلامی و تفاوت های ماهوی آن با تمدن انسان محور سکولار و متکی بر سازه های اندیشه لیبرالیسم غرب نیز آشنا خواهد ساخت. ارزش های چهارگانه بینش (جهان بینی و باورهای الهی)، دانش (فرزانگی)، کنش (فرهنگ جهاد و تلاش) و منش (پایبندی به اخلاقیات و ارزش ها) اصلی ترین شاخصه های فرهنگی مسلمانان متمدن، و درنتیجه مهم ترین اضلاع تمدن اسلامی به شمار می رود. ارزش هایی که زمانی بودنشان مدینه النبی، جامعه علوی و پنج قرن اقتدار سیاسی و علمی را به مسلمین ارزانی داشت؛ و زمانی نیز فقدان یا تضعیفشان آن شکوه و اقتدار را به ورطه اضمحلال و نابودی کشاند؛ اما اکنون احیا و تقویتشان در نهاد آحاد شهروندان جهان اسلام، پایداری، استواری و ارتقای تمدن نوین اسلامی را به ارمغان خواهد آورد.
آینده نگاری شهری مشارکتی: یافته هایی از یک قوم نگاری رخداد در شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱
27 - 56
حوزههای تخصصی:
هدف:رشد روزافزون شهرها از نظر کمی، نقش بی بدیل آن ها در توسعه اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشورها، چالش ها و معضلات آن ها و دشواری مدیریتشان، موجبات اهمیت روزافزون نظریه ها و تجربه های آینده نگاری شهری را فراهم آورده است. در ادبیات حوزه شهر، مفاهیم و رویکردهای زیادی برای ارائه تصویر از آینده شهرها وجود دارد که یکی از مهم ترین این مفاهیم، مفهوم شهر هوشمند است. در همین راستا، آینده نگاری مشارکتی می تواند نقش مهمی را در ترسیم تصاویر آینده شهرها ایفا کند. پژوهش حاضر به دنبال ارائهراهکارهایی برای آینده نگری مؤثرتر پیرامون شهرها و برگزاری بهتر رخداد های آینده نگاری شهری است. روش:این مقاله پژوهشی در حوزه آینده نگاری شهری است. ابتدا، به عنوان گام نخست آینده نگاری، تعریف شهر هوشمند و مؤلفه های تأثیرگذار بر آن به صورت سامانمند گردآوری شد. سپس گزارشیغنی از یک قوم نگاری رخداد از کارگاه آینده پژوهی در شهرداری اصفهان با موضوعِ اصفهان 1420 ارائه می شود. یافته ها:استفاده از مباحثه مشارکتی پیرامون آینده شهرها با تلفیق تکنیک های مختلف آینده نگاری و قوم نگاری رخداد نوآوری اصلی این مقاله است. نتیجه گیری:تلاش برای «بازنمایی مادی» از آینده، شالوده شکنی گفتمان «آرمان شهرگرایی فناورانه»، تلقی از آینده نگاری به عنوان یک ظرفیت اجتماعی مبتنی بر «معرفت شناسی شهروندی» و «هم کنش گری»، عبور از «آینده های مستعمل» و خلق واژگان مناسب برای توصیف آینده، به عنوان پیشنهاد های اصلی این پژوهش برای خلق تصاویر بدیع و بومی از آینده های شهری در ایران هستند
شناسایی و تحلیل پیشران های توسعه گردشگری روستایی (مورد مطالعه: شهرستان ارومیه)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲
221 - 244
حوزههای تخصصی:
هدف: هدف از پژوهش حاضر، شناسایی پیشران هایی است که در آینده بر توسعه پایدار گردشگری روستایی منطقه شهرستان ارومیه اثرگذار خواهند بود.
روش: در این راستا، روش پژوهش توصیفی – تحلیلی و با رویکرد اکتشافی آینده پژوهی صورت پذیرفته است. بدین منظور، برای دستیابی به یافته های تحقیق مورد نظر، ابتدا با بهره گیری از تکنیک دلفی و با حضور 20 نفر از متخصصان و کارشناسان که به صورت هدفمند انتخاب شدند، پیشران ها شناسایی و سپس با بهره گیری از نرم افزار میک مک، روابط و نحوه اثرگذاری و اثرپذیری آن ها شناسایی شد.
یافته ها: همچنین از 42 عامل بدست آمده، در آخر 36 عامل در نظر گرفته شد که با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذار و تأثیرپذیری مستقیم، در نهایت 12 عامل (میزان درآمد از گردشگری، رقابت پذیری، میزان اشتغال در بخش گردشگری، میزان سرمایه گذاری در بخش گردشگری، تنوع فرصت های شغلی گردشگران، آگاهی جامعه محلی و گردشگران، حس اعتماد گردشگر، افزایش فرهنگ گردشگرپذیری، تغییر کاربری اراضی در اثر گردشگری، فضاهای گردشگری، تأسیسات زیربنایی، خدمات رفاهی) به عنوان خروجی میک مک در آینده توسعه گردشگری پایدار روستاهای شهرستان ارومیه تأثیرگذار هستند.
نتیجه گیری: در نتیجه، امید است با شناخت توانمندی ها و محدودیت ها، برنامه ریزی برای گردشگری روستاهای شهرستان ارومیه روند بهتری به خود می گیرد.
مطالعه ای بر وضعیت حمایت صاحبان اصناف از توسعه گردشگری در استان قم و عوامل مؤثر بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های جامعه شناسی معاصر سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۵
375 - 406
حوزههای تخصصی:
حمایت جامعیه محلی نقش شایان توجهی را در پیشبرد و توسعیه پایدار صنعت گردشگری در مقاصد گردشگری برعهده دارد. صاحبان اصناف، یکی از گروه های مهم ذیل مجموعیه جامعیه محلی اند که حمایت شان از توسعیه گردشگری در مقصد از اهمیت غیرقابل انکاری برخوردار است. ارزیابی وضعیت حمایت این گروه از توسعیه گردشگری و عوامل مؤثر بر آن می تواند سیاست گذاران و برنامه ریزان را در پیشبرد هرچه بهتر برنامه های توسعیه گردشگری یاری کند؛ بدین ترتیب در پژوهش پیشِ رو تلاش شده است ضمن ارزیابی وضعیت حمایت این گروه از توسعیه گردشگری، به واکاوی عوامل مؤثر بر این وضعیت از منظر صاحب نظران حوزیه گردشگری پرداخته شود. به این منظور از روش کیفی و ابزار مصاحبیه نیمه ساختار یافته بهره گرفته شده است؛ هم چنین از روش تحلیل مضمون و نرم افزار تحلیل داده های کیفی اطلس تی آی به منظور تحلیل داده های پژوهش استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن هستند که حمایت صاحبان اصناف از توسعیه گردشگری در استان با ویژگی های عدم توازن و غیرمکفی بودن همراه است. مؤلفه های مؤثر بر وضعیت موجود نیز در قالب مقولات ابعاد هویتی کسبه، میزان و شکل مشارکت در امور مرتبط با گردشگری، میزان انتفاع از گردشگری و... قابل ساماندهی اند که می توان آن ها را از منظر اجتناب پذیری / اجتناب ناپذیری نیز مورد ارزیابی قرار داد. بر این اساس، عواملی چون الگوهای مشارکتی نامتوزان، انتفاع ناعادلانه و... که از قابلیت اجتناب پذیری برخوردار ند و می توانند در راستای تحقق توسعیه متوازن و پایدار گردشگری ایجاد خلل کنند؛ با سیاست گذاری های متقن و متناسب قابل مرتفع شدن هستند. در پایان نیز به ارائه راهبرد هایی جهت برون رفت از وضعیت توصیف شده از حمایت صاحبان اصناف پرداخته شده است.
آینده پژوهی سواد رسانه ای در ایران با روش برنامه ریزی سناریویی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲
29 - 52
حوزههای تخصصی:
هدف: این پژوهش، به منظور شناسایی سناریوهای آینده حوزه سواد رسانه ای و اکتشاف آینده های بدیل این حوزه در سطح ایران انجام شده است. روش: برنامه ریزی سناریویی یا طراحی سناریو با رویکرد آینده نگاری اکتشافی، روش انجام تحقیق بوده است که طی چندین گام از شناسایی عوامل مؤثر بر آینده سواد رسانه ای تا اکتشاف عدم قطعیت های آینده، ایجاد منطق سناریوها، توصیف روایت سناریوها، شناسایی و تحلیل راهبردی فرصت ها و تهدیدات مربوط به هر سناریو و دست آخر شناسایی راهبردهای قابل اتخاذ برای آینده در ارتباط با هر سناریو را در بر می گیرد.یافته ها: در این پژوهش، با نظر خبرگان و تحلیل ادراکی – شناختی، تعداد 30 عامل اثرگذار بر آینده شناسایی و مورد تحلیل ادراکی – شناختی قرار گرفت.نتیجه گیری: نتایج تحقیق ناظر بر اهمیت عواملی همچون؛ «ضرورت پیوست سواد رسانه ای برای قوانین و سیاست های اجرایی و آموزشی»، «هماهنگ سازی آموزش دهندگان سواد رسانه ای با نهادها و انجمن های علمی»، «استفاده از متخصصان سواد رسانه ای در سیاست گذاری دولتی»، «نگاه عملیاتی مدیران سطوح مختلف به سواد رسانه ای به عنوان یکی از مهارت های حیاتی زندگی»، «اعتباربخشی صدا و سیما به مخاطب» و در نتیجه شناسایی دو عدم قطعیت بحرانیِ «مخاطب محوری» و «نخبه گرایی» است که سناریوهای متحمل آینده سواد رسانه ای در ایران، از برهم کنش این دو عامل شکل گرفته است. خروجی تحقیق، ارائه چهار سناریوی محتمل آینده سواد رسانه ای، با نام های بهشت گمشده، تایتانیک، لویاتان و شوالیه تاریکی است که تشریح و توصیف آن ها در متن مقاله خواهد آمد.
تحلیل شاخص های تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیل با رویکرد آینده پژوهی (مورد مطالعه: شهر خرم آباد)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱
1 - 26
حوزههای تخصصی:
هدف: مطالعه آینده در حال حاضر، بیش از هر زمان دیگری برای کشورها در جهت دستیابی به تاب آوری و برنامه کاهش ریسک یا بهبود تاب آوری ضروری است. هدف اصلی این مطالعه، تحلیل شاخص های تاب آوری شهر خرم آباد در برابر مخاطره سیل با رویکرد آینده پژوهی است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق؛ شامل خبرگان آشنا به مسائل شهری در سطح شهر خرم آباد است. حجم نمونه به روش نمونه گیری گلوله برفی، 44 نفر بدست آمده است و برای تجزیه و تحلیل داده های این تحقیق، از نرم افزار میک مک استفاده شده است.
یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد که متغیرهای جمعیت مستقل، زیرساخت های در معرض خطر، پتانسیل دسترسی یا تخلیه، ثبات و پایداری جمعیت و رونق ساخت و ساز، بالاترین رتبه های تأثیرگذاری و متغیرهای نسبت تغییر پوشش زمین شهری، زیرساخت ها، دسترسی به حمل و نقل، ظرفیت ارتباطی و برابری امکانات آموزشی، بالاترین رتبه های تأثیرپذیری کلی را دارند. در خصوص ابعاد شش گانه تحقیق نیز رتبه های تأثیرگذاری به ترتیب به ابعاد کالبدی، نهادی، اجتماعی، اقتصادی، محیطی و سرمایه اجتماعی تعلق دارد. در حالت کلی، از میان ۳7 متغیر بررسی شده این پژوهش، 9 متغیر جمعیت مستقل، استحکام ابنیه، قدمت ابنیه، مالکیت ابنیه، ظرفیت مراقبت های پزشکی، زیرساخت اینترنت، حکمروایی مطلوب، پتانسیل دسترسی و تخلیه و زیرساخت های در معرض خطر به عنوان متغیرهای کلیدی مؤثر بر تاب آوری شهری انتخاب شده اند.
نتیجه گیری: هرگونه برنامه ریزی برای تاب آوری شهر خرم آباد باید نقش کلیدی عوامل نامبرده را مورد توجه قرار دهد. این متغیرها در افزایش تاب آوری شهر خرم آباد، دارای قدرت نفوذ بالا و وابستگی پایینی هستند و اولویت اول در تاب آور نمودن شهر خرم آباد به حساب می آیند.
تمدن اسلامی در مرحله گذار؛ ضرورت آینده نگاری و راهبردپردازی برای ساختن تمدن نوین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲
3 - 21
حوزههای تخصصی:
رقابت های تمدنی بین تمدن های بزرگ در عرصه جهانی، در شرایطی که جامعه بشری با بحران های سترگ و بنیادی روبه روست، جهان اسلام را در مرحله گذار قرار داده است؛ مرحله ای که در آن، صاحبان هر تمدنی با فائق آمدن بر این بحران ها و ارائه طریق برای جامعه بشری، می توانند از آن به سلامت گذر کنند و تمدن نوینی را سامان دهند و به جامعه بشری عرضه نمایند. از این نظر، جهان اسلام در وضع کنونی در مرحله پیشاتمدن نوین اسلامی قرار دارد و درصورتی که با سلامت از این مرحله گذر کند، می تواند تمدن نوینی را به جامعه بشری ارائه نماید. ازاین رو، شناسایی دقیق وضعیت کنونی جهان اسلام و توصیف دقیق عوامل مؤثر بر رقابت های تمدنی بین جهان اسلام و تمدن های رقیب، می تواند زمینه را برای تسهیل گذر از وضع کنونی به مرحله تمدن نوین اسلامی هموار سازد.
در این مقاله با کار بست روش سوات[1] سعی می شود تا ازیک سو نقاط قوت و ضعف جهان اسلام، و ازسوی دیگر فرصت ها و تهدیدهای پیش روی آن در مواجهه با رقبا، برای شکل دادن تمدن نوین اسلامی توصیف گردد. پس از توصیف دقیق وضع موجود، با تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر بر رقابت های تمدنی، وضعیت تمدن اسلامی در مرحله پیشاتمدن نوین اسلامی تبیین و راهبردهای گذر از مرحله کنونی به مرحله تمدن نوین اسلامی ارائه می گردد.
[1]- SWOT
رابطه بین اعتیاد به فضای مجازی و بیگانگی اجتماعی در بین شهروندان شهر قزوین(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تداوم و تغییر اجتماعی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲
597 - 620
حوزههای تخصصی:
زمینه و هدف: در عصر حاضر با تغییراتی که در نتیجه ورود شبکه های مجازی به حیات اجتماعی و اعتیاد به آن پدید آمده است، احساس بیگانگی اجتماعی به یکی از مهم ترین دل نگرانی های جوامع تبدیل شده است که می تواند اختلالات اجتماعی جدی را به همراه داشته باشد. پژوهش حاضر، با هدف بررسی رابطه بین اعتیاد به فضای مجازی و احساس بیگانگی اجتماعی در بین شهروندان شهر قزوین به رشته تحریر درآمده است.
روش و داده ها: تکنیک مورد استفاده در این پژوهش، پیمایش بوده و جامعه آماری شامل کلیه شهروندان واقع در سنین 59-15 سال شهر قزوین است که از این تعداد 390 نفر از طریق فرمول کوکران و به شیوه نمونه گیری خوشه ای جهت گردآوری اطلاعات انتخاب شدند.
یافته ها: نتایج حاکی از آن است که رابطه بین متغیر اعتیاد به فضای مجازی با تمامی مولفه های بیگانگی اجتماعی به لحاظ آماری رابطه ای مثبت و معنادار بوده است. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که متغیرهای عدم خودکنترلی، اختلال در عملکرد فردی، اتلاف وقت و اختلال در کنش اجتماعی بیشترین تاثیر را بر متغیر احساس بیگانگی اجتماعی داشته و در مجموع، توانسته اند 5/39 درصد از تغییرات این متغیر را پیش بینی نمایند.
بحث و نتیجه گیری: از آنجا که اعتیاد به فضای مجازی، شهروندان را به عنوان کانون جامعه از مأمن و جایگاه خود منزوی ساخته و احساس بیگانگی اجتماعی را ایجاد می کند، لذا، ایجاد محیط های آنلاین ایمن از طریق پلات فرم هایی که به اجتماعات و گروه ها در جهت تقویت حس تعلق یاری رساند و افزایش آگاهی عمومی در مورد پیامدهای استفاده نامتناسب از فضای مجازی و افزایش سطح سواد رسانه ای، بیش از پیش ضروری می نماید.
پیام اصلی: پایش ملی و ارزیابی مستمر وضعیت بیگانگی اجتماعی در میان گروه های مختلف و انعکاس آن در میان دستگاه های ذی ربط و رسانه های جمعی امری ضروری است. این اقدام می تواند به برجسته سازی ابعاد مساله مند بیگانگی اجتماعی کمک نماید و از طریق ایجاد اجماع و وفاق عمومی در قبال آن، به برنامه ریزی های اثربخش و استفاده مطلوب و سازنده از فضای مجازی بینجامد.
رویکردهای اخلاقی حاکم و روش های تصمیم گیری در آینده(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۲ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱
105 - 124
حوزههای تخصصی:
یکی از مسائل نوظهور در حوزه تصمیم گیری، نحوه ورود نگرانی های اخلاقی به درون مدل هاست. پژوهش های انجام شده در این زمینه فاقد انسجام بوده و جهت گیری های اساسی ارزشی و اخلاقی علم تصمیم را به صورت شفاف روشن نمی کنند. مکاتب و نظریات اخلاقی منبع مناسبی برای ارائه یک طبقه بندی جامع از رویکردهای اخلاقی حاکم در این رشته هستند. با توجه به خلأ موجود در این زمینه، تحقیق حاضر قصد دارد تا جریان های اخلاقی تأثیرگذار روی تصمیم گیری سازمانی را شناسایی کند.تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از حیث جمع آوری داده ها، توصیفی است. ابزار مورد استفاده برای تجزیه وتحلیل داده ها نیز رویکرد تحلیل تم است. بدین منظور در مرحله اول مقالات چهار نشریه معتبر علم تصمیم به عنوان جامعه مورد توجه قرار گرفت. در مرحله بعد با استفاده از روش نمونه گیری نظری، 68 مقاله برای استخراج تم های مرتبط با اخلاقیات انتخاب شدند.پس از تحلیل تم مقالات، چهار تم اصلی شناسایی شدند. این تم ها عبارت اند از: نحوه ورود اخلاقیات به درون مدل ها، اراده انسانی، ماهیت انسان ها و زیربنای اخلاقی. با توجه به این تم ها، طبقه بندی جامعی از جریان های اخلاقی تصمیم گیری ارائه شد. این جریان های اخلاقی عبارت اند از: کلاسیک، واقع گرایی انتقادی، تفسیری، هنجاری، پسا-ساختارگرا و پراگماتیسم.یافته های این پژوهش در شناخت ارزش های اخلاقی مطرح در مسائل مبتلابه سازمان ها، نحوه ورود این ارزش ها به مدل ها و شیوه ترکیب مدل ها تأثیرگذار خواهد بود.
ترسیم سناریوهای بدیل دگردیسی هویت شهر تهران با کاربست روش تحلیل لایه ای علی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲
174 - 219
حوزههای تخصصی:
هدف:آسیب های ناشی از جهانی شدن و شهرنشینی شتابان هویت کلان شهرها را تحت تأثیر قرار داده است؛ لذا حفظ آن مسئله ای مهم در توسعه پایدار است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات هویت تهران با روش کیفی آینده پژوهی (تحلیل لایه ای علی)، به منظور ساختارشکنی از مسئله هویت شهر و تدوین سناریوهای بدیل است. روش: جامعه آماری این پژوهش 14 نفر از متخصصان شهرسازی، معماری و جامعه شناس شهری هستند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته مورد مصاحبه قرار گرفته اند. به منظور سنجش پایایی و اعتبار، با اتکا به ادبیات موضوع و یافته ها، دستورالعمل مصاحبه و نمونه گیری نظری، یافته ها به 2 نفر از متخصصان ارائه شده و مورد تأمل قرار گرفت. سپس با تحلیل تم مصاحبه ها، نظرات آن ها در قالب 4 جدول لیتانی، علل سیستماتیک، گفتمان و جهان بینی، استعاره و اسطوره تبیین شد. یافته ها: یافته های مطالعه نشان می دهد در لایه لیتانی مسئله مشهود «بحران هویت تهران» در چهار مقوله «آشفته، شهر تقابل ها، هویت سیال و بی روح»؛ در لایه علل سیستماتیک «جامعه کوتاه مدت، فضاهای سودازده، گردونه بی مهار، بلازه شدن»، در لایه گفتمان و جهان بینی «مدرنیسم توسعه نیافتگی، نئولیبرالیسم شهری، توسعه جهانی، فردگرایی» و در لایه چهارم «هر آنچه سخت و استوار است دود می شود و به هوا می رود، عریان شدگی فقر و غنا، در گردباد کلان شهر جهانی، شهر نسیان زده» مطرح هستند. نتیجه گیری: دو پیشران مدرنیسم توسعه نیافتگی و نئولیبرالیسم شهری، مبتنی بر اهمیت و غیرقطعی بودن انتخاب شدند و بر اساس آن 4 سناریو تدوین گردید که می تواند در فرایند مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد.
بایسته های آینده نگاری در حکمرانی برای کاربردپذیری فناوری های نوظهور؛ با تأکید بر دستیابی به کشاورزی پایدار در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱
212 - 237
حوزههای تخصصی:
هدف: آینده نگاری با شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فردای یک جامعه سروکار دارد. هدف اصلی پژوهش، شناسایی بایسته های آینده نگاری در حکمرانی برای کاربردپذیری فناوری های نوظهور با تأکید بر دستیابی به کشاورزی پایدار در ایران است.روش: این پژوه ش ج زو پژوهش های کمی است که به روش پیمایشی اجرا شده است جامعه آماری آن 641 نفر از کنشگران فناوری های نوین کشاورزی بودند که 314 نفر از آن ها به روش نمونه گی ری تصادف ی طبقه ای با انتس اب متناس ب مطالعه شدند. ابزار جمع آوری داده ه ا، پرسش نامه ای بود که روای ی ش کلی آن ب ا اس تفاده از نظرات متخصص ان و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب کرونباخ آلفا (931/0) تأیید ش د. یافته ها: فناوری ها، نقش مهمی در استفاده بهینه از منابع پایه تولید دارند و تغییر بینش بهره برداران کشاورزی توسعه کشاورزی صادرات محور، ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی و افزایش عملکرد کمی کشاورزی از مهمترین بایسته های آینده نگاری در حکمرانی برای کاربردپذیری فناوری های نوظهور برای دستیابی به کشاورزی پایدار هستند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد؛ پنج عامل "استفاده پایدار و بهینه از منابع طبیعی، افزایش کارآیی و بهره وری در تولید کشاورزی، فناورانه نمودن تولید در زیربخش های کشاورزی، توسعه فرهنگ فناوری و نوآوری و مدیریت راهبردی توسعه فناوری" درمجموع 57/75 درصد واریانس مورد نظر را تبیین می کنند. نتیجه گیری: آینده نگاری در حکمرانی برای توسعه کاربردپذیری فناوری های نوظهور در کشاورزی ایران مؤثر است: بنابراین برای توسعه واحدهای کشاورزی فناورانه در زیربخش های کشاورزی و دستیابی به کشاورزی پایدار، ضروت دارد با عزمی ملی و بر اساس یک برنامه عملیاتی جامع و آینده نگر، حمایت ها و مشوق های مناسب مدنظر دولتمردان باشد.
آینده پژوهی صنعت فرش دستباف ایران با به کارگیری رویکرد عدم قطعیت بحرانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱
141 - 169
حوزههای تخصصی:
هدف: با توجه به اینکه صنعت فرش دستباف افراد زیادی را به خود مشغول کرده است می تواند عاملی مهم در ایجاد اشتغال های دائمی و فصلی برای افراد جامعه باشد. چالش های صنعت فرش دستباف از جمله کیفیت پایین مواد اولیه، فناوری فرسوده، ضعف در طراحی و بازاریابی، خروج نیروی انسانی از این بخش و آموزش و فضای رقابتی بازار توجه به آینده را ضروری می نماید. این پژوهش با هدف شناسایی سناریوهای باورپذیر صنعت فرش دستباف انجام شده است.روش: دراینپژوهشبااستفاده ازرویکرد عدم قطعیت بحرانی و تکنیک دیمتلابتدابهشناساییعوامل کلیدی مؤثر بر صنعت فرش دستباف ایران پرداخته،سپسسناریوهای آتی پیش روی این صنعتتدوین خواهند شد. داده هایاولیهتحقیقبااستفادهازمصاحبهبا مدیران و خبرگان صنعت فرش دستباف که تعداد آنها 21 نفر بوده است و مرور ادبیات و پیشینه تحقیق جمع آوری گردید و در قالب پرسش نامه خبره سنجی و با استفاده از تکنیک دیمتل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: براساس نتایج رویکرد عدم قطعیت بحرانی، عوامل کلیدی نهایی عبارتند از: رونق و یا رکود اقتصادی در کشورهای مصرف کننده، سیاست های پولی و ارزی، شیوه حمایت های تسهیلاتی دولت، تحریم های خارجی، شیوه بازاریابی، استفاده از تکنولوژی پیشرفته در تولید مواد اولیه، رونق و یا رکود اقتصادی در کشور ایران، شیوه حمایت های صادراتی و شیوه سازمان دهی مراحل زنجیره تأمین. براساس نتایج به دست آمده از تکنیک دیمتل، عامل کلیدی تحریم های خارجی بیشترین تأثیرگذاری و عامل کلیدی شیوه سازمان دهی مراحل زنجیره تأمین بیشترین تأثیرپذیری را در بین عوامل کلیدی داشته اند.نتیجه گیری: در نهایت براساس این دو عامل کلیدی، چهار سناریوی کرگدن، بازار شام، خواب خرگوشی و یوز ایرانی برای صنعت فرش دستباف ایران ارائه شده است. پژوهش حاضر مورد استفاده فعالان بخش خصوصی در این صنعت، بازیگران دولتی، سرمایه گذاران و سیاست گذاران و تصمیم گیران محلی خواهد بود.
بهبود تصویر سالمندان ایران 2050 به آینده، مبتنی بر سناریو(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲
229 - 261
حوزههای تخصصی:
هدف: سالمندی جمعیت، پدیده ای است که هر کدام از کشورهای جهان، تجربه متفاوتی از رویارویی با آن دارند. این پدیده زمانی رنگ و بوی بحران به خود می گیرد که دولت ها با آمادگی لازم و کافی به استقبال آن نروند. اگر این مسئله را نیازمند اقدام بدانیم، قاعدتاً این تصمیم برآمده از تصویر یا تصاویری از آینده است که در صورت برنامه ریزی و اقدام مناسب برای آن، سبب تحقق یک آینده مطلوب و یا جلوگیری از تحقق تصویری نامطلوب می گردد. ازاین رو هدف از پژوهش حاضر، شناسایی عوامل و پیشران های کلیدی تأثیرگذار بر بهبود تصویر سالمندان ایران با ورزش در افق 2050 است. روش:ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، دارای روش کاربردی و از ﻧﻈﺮ ﻧﺤﻮه ﮔﺮدآوری دادهﻫﺎ، ﺗﺮکیﺒی (Mix Method) (کیﻔی و کﻤی) و از نظر رویکرد آیندهﭘﮋوﻫﺎﻧﻪ، دارای ﻣﺎﻫیﺖ اکتشافی (Explorative) و ﺗﻮﺻیﻔی (Descriptive)اﺳﺖ. در ﻋیﻦ ﺣﺎل، در ﺑﺨﺶ ﻧﺘیﺠﻪﮔیﺮی و ارائه ﭘیﺸﻨﻬﺎدات و راﻫﺒﺮدﻫﺎ، «ﺗﺠﻮیﺰی» اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ، ﻣیکﻮﺷﺪ بهﻣﻘﺘﻀیﺎت ﭘیﺶ روی سالمندان دﺳﺖ یﺎﺑﺪ. یافته ها: نتایج نشان داد از میان دوازده الگوی ذهنی استخراج شده در این پژوهش، یادگیری فردی و سازمانی، آموزش مؤثر و بومی سازی، مدل های موفق سالمندی من جمله در حوزه ورزش، بنیادی ترین عوامل در سامانه این پژوهش هستند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج تحقیق بایسته است که دولت در ترغیب جوانان کنونی ایران به حوزه توانمندسازی فردی و یادگیرنده بودن اقدام نموده و بسترهای آموزش را در این زمینه فراهم سازد. از این منظر، شناسایی این عوامل می تواند به درک بیشتر سیاست گذاران کلان، جهت برنامه ریزی های لازم برای دوران سالمندی جمعیت کمک نماید.
رویکرد نخبگانی و آینده تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱
65 - 81
حوزههای تخصصی:
هدف: هدف این پژوهش، شناسایی سناریوهای محتمل در آینده تمدن نوین اسلامی است.روش: روش مورد استفاده در این پژوهش، روش میکس متد می باشد. این روش، ترکیبی از تکنیک های تجزیه و تحلیل روندها، پیشران ها، ماتریس اثرات متقاطع، پرسشنامه و سناریونویسی می باشد. جامعه آماری؛ شامل استادان دانشگاه و متخصصین در حوزه تمدن اسلامی بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده است.یافته ها: یافته های حاصل از پژوهش، شناسایی سه سناریو است. در سناریو اول؛ تمدن اسلامی سیر افول و اضمحلال را تجربه خواهد کرد و در وضعیت ضعف و انفعال قرار خواهد گرفت. در سناریوی دوم؛ تمدن اسلامی در یک وضعیت ثابتی قرار خواهد گرفت و حرکت به سمت پیشرفت یا افول در آن دیده نخواهد شد. در سناریوی سوم؛ تمدن اسلامی، سیر پیشرفت و توسعه را تجربه خواهد نمود و به شکل چشمگیری متحول خواهد شد. این سناریو، به دلیل ارزش سازگاری بالا به عنوان سناریوی قوی و محتمل شناسایی شده است.نتیجه گیری: چنانچه مؤلفه های تأثیرگذار بر تمدن اسلامی در یک وضعیت همسو قرار گیرند، در آینده تمدن نوین اسلامی متأثر از این مؤلفه ها، سیر صعود و پیشرفت را طی خواهد نمود.
بررسی و رتبه بندی ابعاد رسانه های جمعی تاثیرگذار بر مدیریت جنگ های آینده(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱
79 - 96
حوزههای تخصصی:
در این تحقیق فرضیات بر اساس ابعاد چهارگانه رسانه های جمعی (تلویزیون، رادیو، مطبوعات و اینترنت) تدوین گردیده است که جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه مدیران و کارکنان سازمان صدا و سیما بوده که براساس جدول مورگان نمونه 110 نفری انتخاب شده است. اطلاعات لازم در پژوهش حاضر با استفاده از روش های مطالعات کتابخانه ای شامل کتب، مقالات، مجلات، گزارشات تحقیقی، مدارک و اسناد موجود و نیز استفاده از اینترنت انجام گردیده است، همچنین پرسش نامه که بر اساس مطالعات انجام شده در بخش ادبیات موضوع و با راهنمایی اساتید و کارشناسان مربوطه تهیه و روایی و پایایی آن مورد سنجش قرار گرفت و از طریق پست الکترونیکی و نمابر برای مدیران سازمان صدا سیما ارسال شده است و در نتیجه نظرات افراد خبره و کارشناسان مطلع در این زمینه جمع آوری شد که برای تجزیه و تحلیل آن، آزمون های آزاد از توزیع (ناپارامتری) مورد استفاده قرار گرفته است که با استفاده از آزمون ناپارامتری فریدمن هر یک از ابعاد رتبه بندی گردیده است که براین اساس میزان تاثیر شبکه های خبری در مدیریت جنگ های آینده با میانگین آماری 9.11 دارای بیشترین تاثیر و میزان تاثیر انتشار فصل نامه ها بر مدیریت جنگ های آینده با میانگین 7.12 دارای کمترین تاثیر اندازه گیری شده است. در نهایت با انجام آزمون دوجمله ای فرضیات، هر چهار فرضیه مورد تأئید قرار گرفته شد.
کاهش نابرابری حمل و نقل در شهرهای هوشمندآینده به وسیله ترکیب فناوری های نوین و بازی وارسازی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱
179 - 212
حوزههای تخصصی:
هدف: مباحث مرتبط با برنامه ریزی شهرهای آینده، یکی از موضوعات مورد توجه پژوهشگران است که به ایجاد مفاهیمی همچون شهر هوشمند و شهر زندگی پذیر منجر شده است. از طرفی رشد نابرابری، یکی از دغدغه های مهم در این حوزه است. هدف نهایی این پژوهش، ارائه رویکردی برای کاهش نابرابری در حوزه حمل و نقل شهری به وسیله آموزش و نهادینه سازی رفتارهای مطلوب شهروندی در زمینه حمل و نقل می باشد.
روش: در این مقاله، از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای با هدف شناسایی ابعاد نابرابری، فناوری های نوین در شهرهای هوشمند آینده و چگونگی تدوین یک سیستم بازی وارسازی استفاده شده است. همچنین روش دلفی به منظور شناسایی مهم ترین فناوری ها در شهرهای هوشمند آینده بکار گرفته شده است.
یافته ها: اینترنت اشیا، ابرداده و پردازش ابری به عنوان مهم ترین مباحث فناوری های نوین از نظر خبرگان، شناسایی و رویکرد پیشنهادی با هدف ترغیب شهروندان، به استفاده از سیستم های حمل و نقل فعال و همگانی و در نتیجه کاهش نابرابری ارائه گردید.
نتیجه گیری: چارچوب طراحی شده، با استفاده از فناوری های نوین برای برنامه ریزی و مدیریت شهرهای آینده و بهره گیری از مفهوم بازی وارسازی، هزینه های ایجاد زیرساخت، جمع آوری و تحلیل داده را کاهش می دهد. همچنین این امکان را به وجود می آورد تا شهروندان با رفتارهای صحیح حمل و نقلی آشنا شده و با استفاده از حمل و نقل فعال و همگانی نابرابری در شهرهای آینده را کمرنگ نمایند.
واکاوی پیشران های خارجی تمدن نوین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲
161 - 179
حوزههای تخصصی:
آینده پژوهی و واکاوی پیشران های جهانی و ترسیم فضای حاکم بر آینده روابط فرهنگی بین المللی، چهارچوب مناسبی را برای ارائه تفسیری معقول از آینده درخشان و درعین حال تحول پذیر تمدن نوین اسلامی فراهم می آورد؛ به گونه ای که با بررسی زمینه ها و روندهای تأثیرگذار بر نقش آفرینی تمدن نوین اسلامی در حوزه خارج از جهان اسلام، می توان به نیروهای در حال شکل گیری در آینده نظام فرهنگی بین المللی اشاره کرد و به این نتیجه رسید که باتوجه به آینده روندهای فرهنگی جهانی، تمدن نوین اسلامی توانایی ایفای نقش بالنده در نظام بین المللِ در حال تغییر و همچنین قابلیت شکل دهی به هندسه قدرت جهانی را داراست؛ چراکه باتوجه به شرایط متحول، پویا و انتقالی نظام بین الملل که با روندهای پیچیدگی، شفافیت و آسیب پذیری همراه است تمدن نوین اسلامی قابلیت آن را دارد که به نقش آفرینی فزاینده در آینده روندهای فرهنگی تمدنیِ جهانی در خارج از جهان اسلام مبادرت ورزد و به بازیگری تأثیرگذار بر نظام تصمیم گیری جهانی تبدیل شود. این مقاله با طرح این پرسش که مهم ترین پیشران های خارجی تمدن نوین اسلامی چیستند و چگونه پیشبرد این ایده را عملیاتی و تثبیت می کنند، به شناخت دقیق تمدن نوین اسلامی و واکاوی پیشران های ظهور و پیشبرد آن در خارج از جهان اسلام در سطوح دولت ها، ملت ها و سازمان های بین المللی می پردازد.
نقش دولت تمدنی و کنش گری در تاب آورسازی جامعه ایرانی در مقابل عدم قطعیت های آینده(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲
1 - 23
حوزههای تخصصی:
هدف: تقویت دولت تمدنی ایران از طریق تاب آورسازی و استحکام درونی جامعه و تقویت مجدد جامعه از طریق استحکام درونی و امکان تکیه بر قابلیت های داخلی دولت تمدنی است. در این تحقیق، پایدار سازی جامعه در مقابل بحران های ناشناخته ی آینده از طریق سیاست گذاری های انطباقی و ایجاد ظرفیت های تاب آوری برای گذار از بحران های آینده مورد بررسی قرار می گیرد. روش: در این پژوهش از رویکرد تحلیلی توصیفی و مصاحبه های عمیق استفاده شده است. برای گردآوری اطلاعات از اسناد و متون و همچنین مصاحبه با خبرگان به صورت فردی و جلسات گروهی از طریق نمونه گیری اشباع نظری استفاده شده است. یافته ها: وابستگی به مسیر در حوزه سیاست گذاری عمومی مهم ترین مسئله پیش روی دولت تمدنی و جامعه ایرانی در بُعد داخلی است. بنابراین از منظر به چالش کشیدن استحکام درونی و تکیه بر داخل ، وابستگی به مسیر در سیاست گذاری عمومی مهم ترین مسئله دولت تمدنی ایران به شمار می رود. نتیجه گیری: برای خروج از وابستگی به مسیر در حوزه سیاست گذاری عمومی ، سیاست گذاری عمومیانطباقی باید مورد توجه دولت و نهادهای کلان و بلندمدت از قبیل مجلس شورای اسلامی و... قرار گیرد. در این تحقیق چرخه انطباقی برای سیاست گذاری عمومی برای تاب آورسازی مطرح شده است. در این چرخه پنج زیرسیستم زیرساخت ها ، زیست محیطی ، اقتصاد ، تاریخی ، اجتماعی و فرهنگی ، و سیاسی و حکمرانی برای اعمال تبدیل های راهبردی به منظور تغییر جهت تدریجی ریل سیاست گذاری های عمومی مورد بررسی قرار گرفته است.
چارچوب یکپارچه آینده نگاری راهبردی در شهر (مورد مطالعه: شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آینده پژوهی ایران دوره ۵ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲
173 - 201
حوزههای تخصصی:
هدف: شهر اصفهان، شهری فرهنگی، با قدمت تاریخی، شهرت جهانی دارد و دارای موقعیت استراتژیک ویژه ای در کشور ایران است، لذا آینده نگاری راهبردی می تواند بر مزیت های رقابتی و نسبی این شهر بیافزاید. پژوهش حاضر با هدف استخراج الگوی یکپارچه ی آینده نگاری راهبردی شهر اصفهان انجام گرفته است.
روش: در این پژوهش ابتدا با استفاده از روش فراترکیب به استخراج مؤلفه های الگو به کمک مطالعات و اسناد کتابخانه ای پرداخته شده است. پس آن به کمک سه دور روش دلفی و با استفاده از خبرگان شهر و شهرداری اصفهان به انتخاب مؤلفه های شهر اصفهان پرداخته شده است. در انتها با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری، اولویت دهی مؤلفه ها نسبت به هم صورت گرفته است.
یافته ها: نتایج نشان داد، الگوی یکپارچه آینده نگاری راهبردی، در مرحله ی ورودی و در سطح اول، چارچوب بندی محتوایی و در سطح نهائی، سؤالات راهبردی ارائه می دهد. در مرحله ی آینده نگاری در سطح اول، تحلیل روند و در انتها با چشم انداز خاتمه می یابد. در مرحله ی خروجی آزمون گزینه های راهبردی در کنار نشانک ها و شگفتی سازها برای ورود به برنامه ی راهبردی و ایجاد مشارکت بین ذینفعان قرار می گیرد و در مرحله ی راهبرد، راهبردها برای رسیدن به برنامه ی پابرجا و تحلیل اثر آن ها بر بودجه، بهترین مؤلفه های الگوی آینده نگاری راهبردی برای شهر اصفهان هستند. همچنین با توجه به ترکیب رویکردهای مختلف آینده پژوهی به صورت گام به گام در سراسر الگو، یکپارچگی الگو نیز مورد توجه است.
نتیجه گیری: باتوجه به نتایج تحقیق لازم است تا شهرداری اصفهان به منظور تقویت برنامه ی راهبردی، ضمن تنظیم سند آینده نگاری با الگویی یکپارچه، نسبت به تهیه ی سناریوها و جهت گیری های کلان اقدام نماید تا ضمن تقویت برنامه ی راهبردی به برنامه ای پابرجا دست یابد.