واکاوی پاسخ علامه طباطبایی از پرسش چگونگی انتزاع مفهوم وجود(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
نسیم خرد سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۹)
62 - 74
حوزه‌های تخصصی:
از آنجا که حقیقت وجود خارجی هرگز به ذهن نمی آید و از سوی دیگر راه معرفت به حقیقت وجود در علم حصولی منحصر به مفهوم وجود می باشد، این پرسش پیش می آید که چگونه ذهن موفق به مفهوم گیری از حقیقت وجود گشته است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در صدد واکاوی و بیان تفصیلی ابعاد و جوانب و ریشه های پرسش مذکور و پاسخ علامه طباطبایی ره از آن و نیز تجزیه و تحلیل پاسخ مزبور است. بر اساس پاسخ ایشان، ذهن در نخستین مواجهه با چیزی مانند سیاهی قضیه «این سیاهی، این سیاهی است» را تشکیل می دهد و از واقعیت مستقل حکم و اسناد میان موضوع و محمول که خود پدیده ای ذهنی است و فعل ذهن می باشد و نیز واقعیتی دوجانبه؛ یعنی از جهتی ذهنی و از جهتی نمایانگر خارج است، مفهوم گیری می کند و با یک صورت ادراکی؛ یعنی مفهوم «است» از آن، حکایت می نماید و به واسطه وی راهی به خارج از ذهن می یابد، سپس به نسبت و رابطه میان موضوع و محمول با نظر استقلالی نگریسته و مفهومی مستقل برای آن تهیه می نماید که نخست به صورت مقید و مضاف؛ یعنی وجود محمول برای موضوع است و سپس بدون اضافه به موضوع و به صورت مطلق از آن، مورد تصور ذهن قرار می گیرد.