درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۲۸٬۰۲۲ مورد.
۶۱.

واکاوی ابعاد و شاخص های روابط خارجی ایران در عصر شاه طهماسب اول صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۴ 34 - 62

کلیدواژه‌ها: شاه طهماسب اول روابط خارجی ایران سیاست منطقه ای سیاست فرامنطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۷۸
شاه طهماسب اول صفوی در حالی به تاج و تخت دست یافت که اوضاع متشنج ناشی از رقابت و اختلاف ارکان حاکمیتی (قزلباشان و تاجیکان) در کنار سن کم او  مانع اقتدار وی شده بود؛ این وضعیت زمینه را برای تجاوز ازبکان و عثمانی به قلمرو صفویه مهیا ساخت. شاه طهماسب در راستای  ایجاد تقویت اقتدار حاکمیت داخل و کاهش اختلافات عناصر قزلباش و تاجیک، زمینه را برای ورود گروه های قفقازی مهیا ساخت و از جانب دیگر برای تقویت مبانی ایدئولوژی حاکمیت وایجاد مقبولیت  و برقراری تعادل میان خواسته های عناصر حاکمیتی شرایط مهاجرت علمای مذهبی از بلاد لبنان و بحرین را به داخل ایران فراهم ساخت. با توجه به شرایط سیاسی و مذهبی جدید حاکم بر ایران این پرسش مطرح می شود که مناسبات منطقه ای و فرا منطقه ای شاه طهماسب مبتنی بر چه شاخص های بوده است؟ بنظر می رسد در شرایط نامتوازن قدرت نظامی و اقتدار سیاسی در راستای برقراری امنیت، کاهش فشارهای کشورهای خارجی و تنظیم روابط مناسب خارجی با دولت های منطقه ای و فرا منطقه ای اقدامات شاه طهماسب  مبتنی بر شاخص های متنوع از جمله؛ اقتدار و انعطاف، مودّت و مدارا، تهدید و تقبیح، شجاعت و تهاجم، تعقل و بردباری، امید و اعتقاد، مشورت و مصلحت، تقدم و تأخر، آگاهی و تجربه، فرصت سازی و فرصت طلبی، تعدیل و هدایت، در شرایط و موقعیت های مختلف  بوده است. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول و تحقیقات جدید انجام گرفته است.
۶۲.

پیامدهای مهاجرت قبایل عرب جنوبی، به بخش هایی از نواحی مرکز و شمالی جزیرة العرب (با تأکید بر نقش حارث بن عَمْرو کِنْدی در حمله نظامی به ایران ساسانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۹) 60 - 78

کلیدواژه‌ها: مهاجرت قبایل عرب جنوبی حارث بن عَمْرو کِنْدی جاده بخور (عطریات) پیشروی نظامی سنگ نبشته های حمیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۷۸
پاره ای از گزارش های تاریخی، بیانگر نوعی همکاری نظامی میان برخی پادشاهان تبابعه حمیری و بعضی ملوک قبایل جنوبی جزیره العرب، همچون حارث بن عَمْرو کِنْدی است که به منظور پیشروی در بخش هایی از مرزهای غربی ساسانیان با یکدیگر متّحد شده اند. از آن جا که برخی پژوهشگران معتقدند، نسبت دادنِ یک چنین اقداماتی به این دسته از پادشاهان حمیری، آن هم در روزگاری که امپراطوری مقتدری چون ساسانیان بر ایران حاکمیت داشته، افسانه هایی است که عرب های جنوبی ساخته اند، نگارندگان بر آنند تا با روش توصیفی- تحلیلی و مراجعه به منابع تاریخی - جغرافیایی و توجه به پاره ای از جدیدترین پژوهش ها، به این سؤالات پاسخ دهند که آیا دامنه این پیشروی ها به ایران دوره ی ساسانی هم رسیده است؛ و اگر چنین بوده، در چه زمان و مکانی واقع شده و چه نتایجی را به دنبال داشته است؟ در پاسخ می توان گفت، برخلاف برداشت های ناتمام گذشته، اگر از فرضیه هایی که پیشروی های نظامی تبابعه را تا حدود مرزهای تبّت و چین نادرست شمرده بتوان صرف نظر کرد، به احتمال بسیار، از پیشروی های موقّتی در بخش هایی از مرزهای غربی ایران نمی توان به سهولت گذشت. همچنین نشان می دهد که پیشروی های نظامی این دسته از قبایل عرب در قسمت هایی از نجف و بعضی روستاهای کوفه و حیره تا رومیه صورت گرفته و از مدائن سبعه ایران ساسانی نیز فراتر رفته و تا زمان انوشیروان (579-531م) در بخش های وسیعی از مرزهای غربی ساسانیان، پیوسته به عنوان یک عامل تهدید و تخریب مطرح بوده است.
۶۳.

The Cairn Burials of Harat, Yazd, Iran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۳ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱۱ 89 - 106

کلیدواژه‌ها: Archaeological Survey Yazd Harat Cairn Burials Astōdān Parthian-Sasanian

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۹۱
Throughout the history, one of the concerns of human beings has been death. The death and the rituals associated with it have created enduring traditions in human societies, with each having its own unique rite based on prevailing cultural and historical characteristics. One of the important traditions related to death is burial practices with varying rituals. Different faiths and religions recommend different commands and traditions for the disposal of a deceased body, with one being burial in the ground. Burial methods, too, differ in different religions, and throughout history, various methods of burial have been performed based on the prevalent rituals and religions of the time. In Zoroastrian, due to the reverence of the four elements (water, earth, fire, and air), any direct contact with a human corpse, which is considered impure, is forbidden. Followers of the Zoroastrian faith have adopted various methods for burying their deceased, including placing them in astōdān (ossuary), towers of silence, and constructing large stone graves (dakhmas/ cairn burials). This paper introduces the cairn burials (khereft-khaneh) and an astōdān (sotōdān) that were found during the archaeological survey of Harat district of Yazd province in 2021. In the archaeological survey of Harat, various cultural and historical sites from different periods were identified. Most of the identified sites in this survey belonged to the Islamic era, but some are referred to historical period, such as cairn burials and an astōdān (ossuary), which will be discussed in this study. Based on comparative studies and similar burial methods found in central Iran, Fars, and Kerman, these sites are dated back to the historical period (Parthian/Sasanian).
۶۴.

بررسی اسناد تجاری کمپانی محمدابراهیم ملک التجار اصفهانی (1316_1341ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 125 - 157

کلیدواژه‌ها: تجارت خارجی محمدابراهیم ملک التجار اصفهان قاجار شرکای تجاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۶۶
این پژوهش با هدف بررسی شبکه گسترده تجاری محمدابراهیم ملک التجار، یکی از برجسته ترین تجار ایرانی در اواخر دوره قاجار، انجام شده است. و، با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی و بررسی اسناد و مدارک موجود در آرشیو خصوصی محمدابراهیم ملک التجار، در پی پاسخ به این پرسش است که مهم ترین شرکای تجاری وی چه کسانی بوده اند و چه کالاهایی بین آنها مبادله می شده است؟ اسناد موجود در انگورستان، که به عنوان محل سکونت و کار ملک التجار شناخته می شود، طیف گسترده ای از موضوعات را پوشش می دهند؛ ازجمله نامه های اداری، مکاتبات شخصی، روزنامه ها و اسناد تجاری. این اسناد افزون بر مطالب ارزشمند اقتصادی، حاوی داده های غنی در زمینه های سیاسی، فرهنگی و زبانی نیز هستند. پژوهش حاضر به بررسی محتوای اسناد مرتبط با تجارت خارجی این تاجر پرداخته است. اسناد به دست آمده نشان می دهند که محمدابراهیم ملک التجار روابط تجاری گسترده ای با شرکت های خارجی و تاجران داخلی برقرار کرده بود. وی با کمپانی هایی همچون ساسون[1]، لینچ[2]، لیونگستن میور[3]، دیکسن[4]، رابرت ونکهاوس[5] و هاتس و پسر[6] در اروپا و تاجرانی مانند میرزا محمدشفیع اصفهانی در عثمانی، میرزا علی محمد موسوی و میرزا مهدی اصفهانی در هند همکاری می کرد. بااین حال، باتوجه به احتمال کشف اسناد جدید، این یافته ها ممکن است در مطالعات آتی تکمیل و یا اصلاح شوند.
۶۵.

مقایسه تطبیقی دو مسجد جامع زواره و گناباد براساس تحلیل ساختار فضایی و عملکردی مساجد

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۰ ۲۰۴-۱۷۹

کلیدواژه‌ها: مسجد زواره مسجد گناباد ساختار فضایی و عملکردی مقایسه تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۴۳
معماری مساجد در دوره های مختلف دستخوش تحولات گوناگونی بوده و هر دوره تاریخی ویژگی های خاص خود را نمایان کرده است. دوره خوارزمشاهی، دوره ای تاریخی است که محققان تاریخ معماری، به علت کوتاهی این دوره و حمله مغول، بعضاً ابنیه به جا مانده از آن را در شمار آثار سلجوقی یا ایلخانی آورده اند. با بررسی نمونه های دو دوره می توان دریافت، هرچند معماری خوارزمشاهی در استمرار معماری سلجوقی شکل گرفته، ولی پیروی کاملی از آن نداشته است. هدف پژوهش این است که با بررسی ویژگی های مسجد زواره و گناباد به عنوان بناهای شاخص دوران سلجوقی و خوارزمشاهی، به شباهت های معماری دو مسجد در دو دوره متوالی و تفاوت های معماری دو مسجد در دو اقلیم مختلف بپردازد. مسجد زواره به عنوان نمونه مطرح دوره سلجوقی در پایتخت سلجوقیان در شهر اصفهان واقع شده و مسجد گناباد همانند سایر مساجد خوارزمشاهی در منطقه خراسان قرار گرفته است. با مطالعه منابع کتابخانه ای، مبانی نظری به دست آمد و با استفاده از راهبرد توصیفی-تحلیلی به همراه روش مقایسه تطبیقی، ساختار فضایی و عملکردی دو مسجد موردتحلیل قرار گرفت. تحلیل تفاوت های موجود در دو مسجد، با مراجعه به منابع کتابخانه ای به روش استنباطی بررسی شد. براساس یافته های پژوهش، معماری دو مسجد، ویژگی های مشترکی هم چون: اهمیت جبهه جنوبی و ایوان های آن، نقش انتقال دهنده میانسرا از اتصال به وصول و استفاده از آجر دارند که در دوره سلجوقی و خوارزمشاهی دنبال شده است؛ اما این دو مسجد دارای تفاوت هایی در تعداد ایوان ها، نحوه جانمایی ورودی و شبستان و وجود و عدم وجود گنبدخانه و مناره، می باشند؛ در واقع، معماری مسجد گناباد به لحاظ فضایی و عملکردی، تشابهاتی با مسجد زواره دارد، اما در سازماندهی فضا دارای ویژگی های خاص خود است و باوجود مسجد زواره که با استفاده از گنبد و عناصر عمودی ابهتی کم نظیر دارد، از شیوه دو ایوانی و فاقد گنبدخانه که در اکثر مساجد خراسان رایج بوده، بهره برده است.
۶۶.

مسئله انتخابات مجلس شورای ملی در منطقه بهبهان و کهگیلویه پیش از اصلاحات ارضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 29-57

کلیدواژه‌ها: انتخابات مجلس شورای ملی کهگیلویه بهبهان مشارکت سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۸۴
انتخابات مجلس شورای ملی ازجمله رویدادها و جریاناتی بود که مردم منطقه کهگیلویه و بهبهان که بر پایه سلسله مراتبی خاص در ساختار ایلی و نوعی نظام اجتماعی محلی گذران زندگی می کردند با آن مواجه شدند. ساختار ایلی-عشیره ای، نظام ارباب رعیتی و توجه مردم عادی به بزرگان باعث می شد تا پیش از اصلاحات ارضی برگزاری انتخابات بر سه محور تأثیرگذار حکومت مرکزی، خوانین و متنفذین محلی صورت پذیرد. بر این اساس پژوهش حاضر درصدد است با رویکرد توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و آرشیوی ماهیت مشارکت مردم در انتخابات دوره های سوم تا بیستم مجلس شورای ملی در منطقه بهبهان و کهگیلویه را تبیین کند. پرسش اصلی این است که: ساخت قومی- قبیله ای و نظام اجتماعی و سیاسی حاکم بر منطقه، در سیر تحول انتخابات این حوزه انتخابیه پیش از اصلاحات ارضی چه تأثیری داشته است؟ دستاورد پژوهش حاکی از این است که به سبب آشنا نبودن بسیاری از مردم با ماهیت و کارکرد انتخابات، این مهم توسط خوانین، متنفذین محلی و دخالت دولت مرکزی صورت می گرفت و رفتار انتخاباتی مردم به واسطه این سبک زندگی و عدم شناخت کافی از کارکرد مجلس شورای ملی، تحت تأثیر وابستگی های قومی و قبیله ای و تحت نفوذ قدرت های محلی حاکمِ در نظام ایلی بود. ازاین رو، مطابق با نظریه گابریل آلموند، فرهنگ سیاسی مشارکتی در مناطق کهگیلویه محدود و در منطقه بهبهان تبعی بود و موجبات انزوا و عدم کارایی مردم منطقه در تصمیم گیری ها و دگرگونی های سیاسی اثرگذار می شد. کلیدواژه: انتخابات، مجلس شورای ملی، پهلوی، کهگیلویه، بهبهان، مشارکت سیاسی.
۶۷.

تأثیر رخداد طبیعیِ سیل بر زندگی اجتماعی مردم در ایران دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 337-360

کلیدواژه‌ها: سیل جامعه ایران زندگی مردم دوره صفوی رخداد طبیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۸۷
وقوع سیل به عنوان یک رخداد طبیعی در دوره صفوی، همانند دوره های قبل از آن، پدیده ای رایج بود. در این دوره، به علت تأثیر وقوع سیل بر جامعه ایرانی، بستری فراهم شد تا در قالب الگوهای چندگانه توصیفی، گزارش وقوع آن در متون تاریخنگاری و سفرنامه ای، بازتاب قابل توجهی پیدا کند. در همین راستا، مسئله مقاله پیش رو، شناسایی روند، علل و پیامدهای اجتماعی سیل بر جامعه ایران دوره صفوی است. سؤال اصلی مقاله اینست که با استناد به گزارش های مورخان و سفرنامه نویسان، طغیان سیل به عنوان یک پدیده زیست محیطی، از چه روند و عواملی برخوردار بود و وقوع آن در چه ابعادی توانست جامعه ایران عصر صفوی را متأثر سازد؟ با بررسی روند وقوع سیل در ایران دوره صفوی، مشخص شد که اوج طغیان های سیل در این دوره، مربوط به نیمه اول سده 11 ه.ق بود که بارش های ناگهانی و بالاآمدن آب رودخانه ها را می توان از مهمترین عوامل آن دانست. یافته ها نشان می دهد که این رخداد طبیعی به اندازه دیگر بلایای طبیعی از جمله زلزله، طاعون و قحطی، تأثیر چندانی در کاهش جمعیت شهرها نداشت. با این وجود، سیل توانست ضمن تغییر در ریخت و بافت مراکز شهری، زمینه ارجاع مردم به حافظه تاریخی جهت تفسیرِ سیلِ به وقوع پیوسته را، فراهم کند.
۶۸.

واکاوی کنش صنفی - سیاسی معلمان و دانش آموزان استان قزوین در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی (1356- 1357 ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 239-266

کلیدواژه‌ها: معلمان دانش آموزان امام خمینی انقلاب اسلامی قزوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۴
در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیروهای اجتماعی در قالب اقشار و لایه های اجتماعی مختلف حضور داشتند. قشر معلم و دانش آموز در زمره ی مهمترین نیروهای اجتماعی جدید بودند که به علت انسداد فضای سیاسی و عدم مشارکت در ساختار قدرت، خواهان انجام اصلاحات بنیادین در نحوه توزیع قدرت در ذیل رهنمون های امام خمینی در کشور بودند. معلمان و دانش آموزان قزوینی با روش های مختلف، ساختار سیاسی حکومت را به چالش کشیده و با حضور مستمر در اعتراضات و راهپیمایی ها دست به کنشگری انقلابی زدند. هدف این پژوهش بررسی کنش معلمان و دانش آموزان شهر قزوین به سیاست های ناکارآمد حکومت پهلوی و نقش آنان در بسیج سیاسی توده های مردم در فرآیند پیروزی انقلاب است. با این رویکرد پرسش اصلی این است که معلمان و دانش آموزان شهر قزوین چه نقشی در شکل دهی و انسجام سیاسی نیروهای اجتماعی در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی داشته اند؟ در فرضیه پژوهش می توان اذعان نمود که معلمان و دانش آموزان از مهمترین نیروهای اجتماعی فعال و منتقد در جنبش های اجتماعی معاصر هستند که با حضور گسترده خود در بستر خیابان ها و بسیج سیاسی نیروهای منفعل سهم گسترده در ایجاد یک کنش انقلابی فراگیر دارند. انگاره ای که در خصوص رفتار سیاسی معلمان و دانش-آموزان شهر قزوین نیز صدق می کند. روش و رویکرد این پژوهش به شکل توصیفی - تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی، تاریخ شفاهی و کتابخانه ای است. یافته های پژوهش نشان می دهد که معلمان و دانش آموزان از پیشگامان جریان اعتراضی با رژیم پهلوی در شهر قزوین بوده و نقش مهمی در سازمان دهی و هدایت مردم به جریان انقلاب داشته اند.
۶۹.

Reading Architectural Spaces Based on Historical Dialectical Models (Case study: Bernard Tschumi's architecture)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۳, Issue ۱ - Serial Number ۹, June ۲۰۲۴ 71 - 89

کلیدواژه‌ها: Bernard Tschoumi Event Space Text reading Dialectics

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۲۲
This research focuses on the role of dialectics in architectural design and the interpretation of text and architectural spaces based on this approach. In today's constantly changing post-modern life, the issue of meaningful and identity-based design in architecture is a topic of discussion. Dialectics necessitates the creation of spaces derived from fundamental concepts of existence for human interaction with the environment and the continuous creation of events. As one of the acts of existence, dialectics can serve as a concept in phenomena and explain the method in categories. The research is conducted using descriptive, analytical, and phenomenological methods, and the various layers of conceptual existence are analyzed through analogical and inductive approaches. The concepts are then reviewed using the dialectical method, and the different modes of interaction between component layers are analyzed. The Swiss architect Bernard Tschoumi's works are examined and interpreted as a case study, and the three-level component concepts are explored. The case study is analyzed, and the results are extracted hermeneutically. The components of architectural design derived from dialectics are then read, and an effective dialectical model for text reading is developed, which has the ability to adapt and visualize the conceptual components that are influential in design. This process has the potential to provide identity to architectural spaces in today's continuously evolving life.
۷۰.

بازخوانی گزارش مسیو کُله در خصوص کارگزاری های ایران در مملکت عثمانی در 1328 ق (2)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه فرهنگستان دوره ۲۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) ویژه نامه مطالعات آسیای صغیر 87 - 99

کلیدواژه‌ها: ایران عثمانی ژنرال کنسولگری مسیو کُله اسماعیل فرزانه کارگزاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۱۱۶
در بازشناسی رویدادها و تحولات تاریخی، نقش اَسناد بسیار برجسته است و بدون بررسی آنها بخش عمده ای از واقعیات گذشته از نگاه پژوهشگران مکتوم می ماند. هدف این اثر بازخوانی و بازشناسی گزارش مفصّل و بسیار ارزشمند مسیو کُله، مفتش کل وزارت امور خارجه ایران، در باب کنسولگری های ایران در مملکت عثمانی است. این گزارش حاوی اطلاعات گران بهایی است در باب روزگار و شرایط ایرانیان مسلمان و ارمنی در خاک عثمانی، عملکرد نامناسب کارگزاران ایرانی و عثمانی نسبت به اتباع ایرانی در آن دیار، تقلب و فساد در میان مأموران این دو مملکت، تأثیر مشروطیت و تحولات پس از آن بر ایرانیان عثمانی و سوءاستفاده های مأموران آن کشور از نابسامانی های ایران با تضییع حقوق ایرانیان در خاک عثمانی و نحوه ساماندهی تذکره و عایدات شانسلری در کنسولگری های ایران.
۷۱.

سه رساله تاریخی درباره قسطنطنیه و ایاصوفیه (2)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه فرهنگستان دوره ۲۳ مرداد و شهریور ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) ویژه نامه مطالعات آسیای صغیر 100 - 119

کلیدواژه‌ها: قسطنطنیه ایاصوفیه قسطنطین امپراتوری عثمانی امپراتوری بیزانس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶ تعداد دانلود : ۱۵۰
قسطنطنیه، که امروزه به نام استانبول شناخته می شود، یکی از مهم ترین شهرهای واقع شده در مرز دو قاره اروپا و آسیاست که در طول تاریخ شاهد وقایع و فجایع فراوان بوده و بارها ویران و از نو ساخته شده است. در کتاب های معتبر تاریخی، در باب این شهر، مطالب مفصّلی آمده است که در این مقاله، ضمن ذکر اجمالی آنها، رسائل سه گانه ای نیز معرفی خواهد شد. موضوع این رسائل، مطابق عناوین نسخ، «ذکر تاریخ قسطنطنیه و ایاصوفیه»، «تاریخ ایاصوفیه»، و «تاریخ فتح قسطنطنیه»  است، اما محتوای هر سه رساله مشابه یکدیگر و نقل داستان گونه ای در باب پادشاهی «اُستون یانو» نامی، از فرزندانِ قسطنطین، و حکایت بنای کلیسایی با نام ایاصوفیه در زمان پادشاهی اوست. هریک از نویسندگان این رسائل از منبعی متفاوت استفاده کرده اند؛ نویسنده کتاب ذکر قلعه قسطنطنیه و بناء اَیاصوفیه فی التّواریخ ، احمد بن احمد المنشی الجیلانی، آن را از روی «رساله ای مبنی بر تمهیدِ بناءِ اساسِ عمارتِ عالیه ایاصوفیّه، که از زبانِ رومی به فارسی ترجمه کرده بودند» بازنویسی کرده تا «مقبولِ طبعِ سلیم و خاطرِ مستقیمِ هر صغیر و کبیر آید». نویسنده تاریخ ایاصوفیه ، درویش شمس، کتاب را مستقیم از زبان رومی به فارسی ترجمه کرده است. نویسنده تاریخ فتح قسطنطنیه نیز، در پاسخ به خواهش عزیزی، کتابی را که از رومی به ترکی ترجمه شده بوده، به فارسی دری ادا می کند . هرچند به دلیل تشابه بالای این نسخ سه گانه، از نظر حجم مطالب و محتوا، انتخاب یکی و رجحان آن بر دیگری دشوار می نمود، نسخه قلمی منشی گیلانی، به سبب ویژگی های زبانی و ادبی آن، انتخاب و نقل شد. آنچه در ادامه آمده بخش دوم متن نسخه های مذکور است.  
۷۲.

تعامل هنر ایرانی و اندیشه های شیعی در مقابر برجی کجور

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۸ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲۷ 313 - 335

کلیدواژه‌ها: هنر ایرانی اندیشه های شیعی مقابر برجی کجور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۲۶۵
با ورود اسلام به ایران، هنر در خدمت اسلام درآمد و تعاملی بین هنر ایرانی و اندیشه اسلامی شکل گرفت که نمود آن را می توان در هنر معماری اسلامی ایران مشاهده نمود. مقابر یا آرامگاه های برجی شکل یکی از بارزترین نوع معماری فرهنگی و مذهبی گذشتگان است که از جنبه های گوناگون هنری، تاریخی، مذهبی و اجتماعی در معماری اسلامی نقش اساسی داشته است. این نوع بناها در فرهنگ و جامعه ایرانی سابقه ای طولانی داشته و به همین دلیل از تنوع نسبتاً بالایی نیز برخوردارند. مقابر و بقاع متبرکه بعد از مساجد، از مهم ترین عناصر اصلی معماری مذهبی را تشکیل می دهند که می توان زیبایی، ظرافت، و فنون و خلاقیت های معماری را در آن مشاهده نمود. در این پژوهش سعی بر آن است هنر ایرانی و اندیشه های شیعی در معماری بناهای یادمانی-مذهبی و هم چنین پیوند سیاست و مذهب در ظرف هنر بپردازد. منطقه باستانی کجور (رویان کهن) دربردارنده تعداد قابل ملاحظه ای از بنا های آرامگاهی دوران اسلامی است، که این بنا ها علاوه بر دارا بودن اصول کلی معماری اسلامی، دارای ویژگی های خاص منطقه ای نیز هست، که می توان به شناخت بهتر معماری بومی و کارکرد آن و هم چنین پیوند مذهبی و سیاسی متجلی در هنر معماری این منطقه یاری کند. پرسشی که در این پژوهش مطرح است، کارکرد بناهای مذهبی مقابر برجی شکل در دوران اسلامی کجور چه بوده است؟ و در پاسخ می توان چنین بیان کرد، این عناصر مذهبی افزون بر کارکرد تدفینی می تواند، کارکرد مذهبی-سیاسی نیز دارا باشد. روش تحقیق این پژوهش در بستر مطالعات براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی-تاریخی است. چگونگی گردآوری اطلاعات در این پژوهش به روش اسنادی (کتابخانه ای) است. نتایج حاصله از این پژوهش در تحلیل و بررسی تحولات معماری مقابر برجی شکل در منطقه کجور نشان دهنده آمیختگی هنر ایرانی، اسلامی و معماری بومی بوده است.
۷۳.

ا رزیابی چالش ها و تحولات مسئله کنکور در ایران (1342-1357) بر اساس داده های روزنامه اطلاعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 65-92

کلیدواژه‌ها: کنکور نظام آموزشی معضلات روزنامه اطلاعات پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۱۱۴
در این مقاله، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و با استناد به اسناد آرشیوی و منابع تاریخی، نظام آموزشی ایران و معضل کنکور در دوره زمانی 1342-1357 مورد بررسی قرار می گیرد. در دوره مذکور، نظام آموزشی ایران با تأثیر کنکور سراسری و افزایش تقاضا برای تحصیل، با چالش هایی مواجه شد. چرا که ایجاد مراکز آموزش عالی در دوران پهلوی، نیاز به غربالگری و آزمون ورودی را به وجود آورد. این موضوع باعث شد که کنکور به عنوان یک آزمون سنگین و تعیین کننده برای ورود به دانشگاه ها شناخته شود.مقاله حاضر با تمرکز بر تحولات و چالش های مسئله کنکور در ایران، از بدو تأسیس آن تا پایان حکومت پهلوی، به بررسی نظام آموزشی کشور می پردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که علی رغم تلاش های دولت برای حذف کنکور و جایگزینی آن با روش های دیگر، به دلیل عدم وجود جایگزین مناسب و نقص سازوکارهای معین، این تلاش ها هرگز به موفقیت نرسیده و مشکلات کنکور هر سال بیشتر شده است.
۷۴.

سقوط حکومت خوارزمشاهیان از دیدگاه مورخان عصر ایلخانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 207-237

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری مورخان رویکرد مشیت گرا و واقع گرا سقوط خوارزمشاهیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۱۰۶
تحولات بزرگ تاریخی همواره پیش زمینه تاریخنگاری می باشند و ظهور و سقوط حکومت ها بی شک از مهم ترین تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع هستند که مورخان با توجه به دیدگاه ها و نگرش های فلسفی خود و با در نظر گرفتن اصل علیت و گزینش در تاریخ به توصیف و تحلیل موضوع می پردازند. حملات مغولان در اوایل قرن هفتم هجری، از مهم ترین تحولات تاریخی جهان اسلام می باشد که این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش هست که سقوط حکومت خوارزمشاهیان، از دیدگاه مورخان عصر ایلخانان چگونه ارزیابی شده است؟ پژوهش حاضر به لحاظ هدف بنیادی و از لحاظ ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی - تحلیلی می باشد و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. نتیجه گیری نهایی این پژوهش بر اساس تحلیل محتوای متون تاریخ نگاری مورخانی چون عطاملک جوینی، خواجه رشید الدین فضل الله همدانی، حمدالله مستوفی، نسوی و وصاف انجام گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مورخان نگرشی ترکیبی به سقوط خوارزمشاهیان دارند و نقش تقدیر، مشیت الهی و عوامل انسانی را با بررسی علی و معلولی، از علل سقوط حکومت خوارزمشاهیان می دانند و همچنین عوامل داخلی و خارجی را در سقوط خوارزمشاهیان موثر می دانند و هریک از مورخان با توجه به دیدگاههای خود، سعی در برجسته نمودن علل بر اساس نگرش خود می باشند.
۷۵.

تأثیر سیاست های پولی در مناسبات دولت صفوی با عثمانی و پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 59-86

کلیدواژه‌ها: سیاست پولی طلا نقره صفوی عثمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۴۰
موضوع پول و مسائل پیوسته با آن، یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه حکمرانان بوده است. با شکل گیری دولت صفوی و قرار گرفتن ایران در کانون تحولات جهانی، پول ایران در معرض رقابت با دیگر پول ها، قرار گرفت. در این میان با توجه به رقابت و کشمکش های دولت صفوی و عثمانی، هر یک برای پیشبرد اهداف خود و ضربه زدن به دولت مقابل از سیاست های پولی خاصی بهره می بردند. در این دوره طلا و نقره مورد نیاز برای ضرب سکه در ایران به دلیل کمبود منابع معدنی بیشتر از خارج کشور تأمین می شد و یکی از راههای ورود آن به کشور از طریق قلمرو امپراتوری عثمانی بود. بر این اساس، پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی درصدد است به بررسی تأثیر و پیامدهای سیاست-های پولی در مناسبات دولت صفوی و عثمانی با تکیه بر مسکوکات طلا و نقره بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دولت عثمانی در برهه هایی از تاریخ برای پیشبرد اهداف سیاسی خود و تحریم اقتصادی دولت صفوی از ورود طلا و نقره به ایران ممانعت می نمود. در مقابل دولت صفوی برای عبور از تحریم های تجاری عثمانی دو سیاست متفاوت در پیش گرفت؛ یکی تأمین مسکوکات از داخل ایران و دیگر تأمین مسکوکات از خارج ایران. علاوه بر این، استفاده از این سیاست های پولی برای هر دو حکومت پیامدهای زیادی داشت که از جمله آنها می توان به تغییر مسیرهای تجاری ایران از قلمرو عثمانی، کمبود مسکوکات طلا و نقره در ایران و غیره اشاره نمود.
۷۶.

نتایج تجاری مناسبات حکّام کرمان و اُمرای محلّی خلیج فارس (قرون پنجم و ششم ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۷) 31 - 54

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس تجارت مسیر تجاری امرای کیش سلجوقیان کرمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۵۷
با تسلط سلجوقیان بر ایالت کرمان و شکل گیری حکومت سلاجقه کرمان طی قرن پنجم قمری و به ویژه از زمان قدرت گیری ملک تورانشاه سلجوقی در این سرزمین، به تدریج تحولی مهم در ساختار اقتصادی نواحی جنوبی ایران و تجارت میان بنادر و جزایر خلیج فارس با سایر مرکز تجاری بیرون از مرزهای ایران، نظیر بنادر شبه قاره هند و چین صورت پذیرفت. سیراف که تا این زمان مهم ترین نقش را در تجارت ایران، هند و چین داشت، با تسلط ملک تورانشاه سلجوقی بر جزیره کیش و تلاش برای رونق تجاریِ این جزیره، به مرور جایگاه خود را از دست داد؛ روندی که در عهد جانشینانِ ملک تورانشاه نیز دنبال شد. از همین رو، نوشتار حاضر با کاربست روش تاریخی و شیوه  توصیفی-تحلیلی و همچنین با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، بر آن بوده است تا ضمن اشاره به پیشینه تجاری خلیج فارس قبل از رونق یافتن جزیره کیش، نتایج روابط حکام سلجوقی و امرای محلی خلیج فارس بر وضع تجارت نواحی جنوبی ایران را مورد واکاوی قرار دهد و پاسخی برای پرسش ذیل بیابد: نقش سلجوقیان کرمان در رونق یا رکود تجاری خلیج فارس (به ویژه جزیره کیش) چه بوده و خط سیر تجاری میان جزایر و بنادر این آبراه با مراکز تجاری درون کرمان و شبه قاره هند و چین چگونه بود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که حمایت سلجوقیان کرمان از ملوک بنی قیصرِ کیش، نه تنها موجبات تحکیم قدرت سیاسی آنها را فراهم کرد، بلکه باعث گردید این جزیره رونق تجاری روزافزونی بیابد و جایگاه پیشین سیراف را از آن خود سازد. از همین رو، با تسلط سلجوقیان بر کیش، هرمز و بندر تیز (تیس)، خط سیری جدید برای ردّ و بدل کردن کالاهای تجاری درون قلمرو سلجوقیان کرمان با حوزه خلیج فارس و شبه قاره هند فراهم گردید.
۷۸.

فرآیند زیست تخریب پذیری منسوجات فرهنگی-تاریخی و اثر نانومواد در حفاظت از آن ها

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۰ ۴۱۲-۳۹۱

کلیدواژه‌ها: موزه منسوجات فرهنگی-تاریخی حفاظت میکروارگانیسم ها نانومواد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۴۹
در سراسر جهان مواد گران بهایی که از منسوجات مختلف تهیه شده اند، در موزه ها، گالری ها و کتابخانه ها نگه داری می شوند. این منسوجات، ازجمله مهم ترین عناصر میراث فرهنگی در دوره های مختلف تاریخ یک کشور بوده و مبیّن زندگی بشر در گذشته، خلاقیت های هنری، تجارت بین الملل، توسعه کشاورزی، تحولات فناوری و ارزش های فرهنگی و اجتماعی آن ها بوده است؛ بنابراین مطالعه آن ها و استفاده از روش های مناسب برای حفاظت و نگه داری از این منسوجات که میراث منحصربه فرد برای نسل های آینده می باشند، ضروری است. نحوه حفاظت و نگه داری از این منسوجات فرهنگی-تاریخی که یکی از متنوع ترین شاخه های حفاظت محسوب می شود، به عوامل متعددی ازقبیل: شرایط ذخیره سازی، سن منسوجات، نوع الیاف تشکیل دهنده آن ها و هم چنین دوره تاریخی استفاده از آن ها بستگی دارد. نمونه های متعدد منسوجات فرهنگی-تاریخی که تحت تخریب زیستی قرار گرفته اند و هم چنین اثرات مخرب انواع روش های حفاظت فیزیکی و شیمایی برروی این اشیاء، سلامتی انسان و محیط زیست، نشان می دهند که نیاز به مطالعه سازوکار تخریب انواع میکروارگانیسم ها روی این منسوجات و جدیدترین روش های حفاظت از آن ها وجود دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی زیست تخریب پذیری منسوجات فرهنگی-تاریخی و آخرین روش های حفاظت از آن ها می باشد. برای نیل به هدف پژوهش، از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. پرسش های پژوهش عبارتنداز: فرآیند و سازوکار زیست تخریب پذیری منسوجات چیست؟ فناوری های نانو در محافظت از منسوجات تاریخی از چه جایگاهی برخوردار می باشند؟ نتایج نشان داد که یکی از جدیدترین و کارآمدترین روش های حفاظت از منسوجات فرهنگی-تاریخی در مقابل فرسایش ناشی از عوامل زیستی، استفاده از نانومواد می باشد. این ذرات دارای خواص چندگان ه ای ازقبیل: خ ود پ اک کنندگ ی، آزادس ازی چ رک، حفاظت در براب ر اشعه ماورای بنفش، ضدمیکروبی و عملکرد طولانی مدت بدون به خطر انداختن خواص ذاتی منسوج می باشند، که می توانند در حفاظت از منسوجات فرهنگی-تاریخی و آهسته کردن فرآیندهای تخریب آن ها مفید باشند.
۷۹.

ریخت شناسی روایت جنگ بدر در قرآن کریم بر اساس الگوی ولادمیر پراپ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 13 - 25

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم جنگ بدر پراپ ریخت شناسی روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۹۴
بازخوانی راویت جنگ بدر در قرآن بر مبنای الگوهای ساختارگرایانه سبب آشنایی با عناصر ساختاری روایت و زوایای تازه ای از آن می شود. این نوشتار با هدف ریخت شناسی روایت جنگ بدر در صدد  پاسخ به این پرسش است که بر اساس الگوی ولادمیر پراپ[1] کدام یک از خویشکاری ها و شخصیت ها در ساختار این روایت از اهمیت بیشتری برخوردار است؟ فرضیه این پژوهش آن است که ضمن برخی تفاوت های ماهوی خویش کاری های الگوی پراپ با گفتمان روایی در قرآن می توان نکات انطباقی را شناسایی نمود. نتایج این پژوهشِ توصیفی- تحلیلی روشن کرد جنگ بدر روایتی تک حرکتی است که با خویشکاریِ نیاز (نیاز مسلمانان به خنثی کردن تهدید) و خویشکاریِ شرارت (لشکرکشی سپاه قریش) شکل می گیرد. وعده فتح نیز عامل انگیزشی است که این حرکت را به پیش می برد. از طریق جفت خویش کاری های سپردن مأموریت دشوار و انجام آن، که منجر به خویشکاریِ پیروزی قهرمان در کشمکش با شریر می شود، نوع سوم از بسط داستان، رقم می خورد. از میان شخصیت های هفت گانه پراپ، پنج شخصیت در این روایت مطرح هستند. در این بین شخصیت بخشنده (خداوند)، بیشترین بسامد خویش کاری را داراست که عمده این خویش کاری ها همان تدارک و یا اعطای شیء (نصرت و امداد الهی) است. [1]. Vladimir Propp
۸۰.

تحلیل رهبری نظامی پیامبر (ص) بر اساس هنر جنگ سون تزو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 56 - 72

کلیدواژه‌ها: هنر جنگ رسول خدا (ص) سون تزو جنگ روانی رهبری فرماندهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۹۲
استراتژی (راهبرد) و تاکتیک (فنون) به همراه مدیریت و رهبری شامل برنامه ریزی و هدایت جنگ، سازمان و سازمان دهی، جنگ روانی و دیپلماسی جنگ در حیطه ی هنر جنگ قرار می گیرند. نخستین کسی که به بحث در باب هنر جنگ پرداخت سون تزو متفکر چینی سده ششم پیش از میلاد بود. در این پژوهش بر آنیم تا ضمن بررسی نظرات وی در این باب به تحلیل عملکرد نظامی رسول خدا (ص) بر اساس آن بپرداریم. هدف از تحقیق حاضر بیان جایگاه و بینش نظامی عمیق آن حضرت به مثابه یک فرمانده موفق است که بدون آنکه در آموزشگاه های نظامی آموزش دیده و یا از نظریات اندیشمندان نظامی و آثار آنان بهره مند گشته باشد، به مقوله هنر جنگ عنایت کافی داشته است. سؤال پژوهش این است که عملکرد رسول خدا (ص) در عرصه جنگ تا چه میزان با اندیشه های سون تزو در باب هنر جنگ همخوانی دارد. نتیجه تحقیق که به روش تاریخی و تحلیلی و بر اساس داده های منابع کهن تاریخی و بررسی کتاب هنر جنگ سون تزو صورت گرفته، نشان می دهد که عملکرد موفقیت آمیز آن حضرت در جنگ ها مرهون اجرای موفقیت آمیز اصول و مبانی هنر جنگ بوده و تشابه فراوانی با نظرات این اندیشمند برجسته نظامی دارد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان