فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۴۱ تا ۳۶۰ مورد از کل ۷٬۷۰۹ مورد.
حوزههای تخصصی:
احادیث بسیاری در منابع حدیثی شیعه امامیه وجود دارد که در آنها نام کامل امامان از زبان پیامبر6 معرفی شده است. این اخبار از قول صحابه و تابعان و خود امامان دوازده گانه به طور مستقیم یا از قول رسول خدا6 نقل شده است. از سوی دیگر گزارش های تاریخی بسیاری وجود دارد که نشان می دهد نه تنها مسلمانان بلکه اغلب شیعیان از نام و نسب امامان خود آگاهی نداشته اند. این ناآگاهی در انشعاب فرق شیعی و ایجاد فرقه های منتسب به ائمه یا فرزندان ایشان بروز کرده و چنین القا می کند که اگر شیعیان از آن اخبار دوازده امام و نام و نسب کامل ایشان خبر داشتند، این رویدادها و انشعاب ها رخ نمی داد. پرسش اصلی این مقاله آن است که بی اطلاعی یا کم اطلاعی شیعیان از نام و نسب امامان خود به رغم وجود آن اخبار در منابع حدیثی مشهور امامیه، چگونه توجیه خواهد شد؟ مقاله پیش رو درصدد بررسی و حل این تعارض است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اولا تعداد روایات مشتمل بر نام کامل ائمه به اندازه ای نیست که در برخی کتاب ها شهرت یافته است و ثانیاً به نظر می رسد پس از دوره غیبت کبری که تعداد امامان برای شیعه روشن و قطعی شده، نقل های بعدی نیز به تناسب آن تکمیل شده است.
فلسفه علم تاریخ: تحلیل انتقادی کتاب درباره تاریخ هابسبام(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۶
۱۲۶-۱۰۷
حوزههای تخصصی:
مطالعه فرانگرانه تاریخ به مثابه علم که از آن به فلسفه علم تاریخ یاد می شود، در دوره های اخیر مورد توجه بسیاری از مورخان فلسفی اندیش یا فیلسوفان تاریخ اندیش قرار گرفته و هر یک به گونه ای به آن نظر کرده اند. هابسبام یکی از مورخان اندیشمند معاصر است که در کتاب درباره تاریخ، موشکافانه به فلسفه علم تاریخ پرداخته است. اینکه تاریخ چیست، چه ویژگی هایی دارد، چگونه حاصل می شود، چه کارکردی دارد و در هندسه معرفتی بشر از چه جایگاهی برخوردار است، عمده مباحث این اثر است که نویسنده به خوبی از عهده آن بر آمده است، اما در عین حال می تواند در معرض نقدهایی قرار بگیرد. مقاله پیش رو می کوشد تا با نگاه انتقادی به کتاب، دیدگاه های هابسبام را به روش تحلیل عقلی تبیین و به این پرسش کانونی پاسخ دهد که تاریخنگری او از چه سطح و اعتباری بهره داشته و در هندسه معرفت تاریخی چه جایگاه و اهمیتی دارد؟ فرضیه مقاله آن است که او متأثر از دیدگاه مادیگرایی تاریخی است، با این حال او در رویکردی منصفانه به مقوله های مرتبط با تاریخ نظر کرده و به تحلیل آنها پرداخته است. به رغم اهمیتی که هابسبام و اثر او در حوزه مطالعات تاریخی دارد، اثری به فارسی درباره وی نوشته نشده، از این رو مقاله حاضر می تواند این خلأ را پر کرده، بستر مناسبی برای مطالعات بعدی فراهم سازد.
بازخوانی کارنامه علمی و جهت گیری سیاسی سلطان سلیم عثمانی
منبع:
تاریخنامه اسلام سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷)
97 - 124
حوزههای تخصصی:
خلافت عثمانی یکی از ادوار مهم و تأثیرگذار در گذشته تاریخی جهان اسلام است که با وجود بحث و بررسی های گسترده پیرامون آن به دلیل اهمیت این دوره همچنان جای بحث و بررسی تفصیلی تر از زوایای مختلف خالی است. حیطه علمکرد چهره های شاخص سلاطین عثمانی مسأله ایی است که می تواند در شفاف سازی سمت و سوی سیاستگذاریهای این حاکمیت نقش مؤثری داشته باشد. از جمله چنین شخصیتهائی سلطان سلیم یکم (حک. 918-926ه.ق.) نهمین پادشاه عثمانی است که پس از کودتا علیه پدرش به قدرت رسید. کسی که به عنوان یک چهره سیاسی رعب آور در تاریخ عثمانی توصیف شده است و توانست در مدت هشت ساله حاکمیت خود، مساحت قلمرو عثمانی را تا حدود سه برابر توسعه دهد. نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی سیر قدرت گیری سلیم عثمانی و اقدامات غیر عادی ایشان در راستای تثبیت قدرت خود و تلاش او در جهت تغییر زاویه سیاست خارجی خلافت عثمانی به سوی شرق و جهان اسلام را توصیف نموده است رویکردی که تاریخ ایران و مناطق غربی جهان اسلام مانند مصر و شام را نیز متأثر ساخت و در اوراق تاریخ اسلام جنگهای داخلی مانند جنگ چالدران با سلطان اسماعیل صفوی و نبرد مرج دابق با ممالیک را رقم زد و موازنه قدرت در جهان اسلام را متحول نمود.
نقدی برعلل تاریخی تفاوت ارث عموی پدری و پسرعموی ابوینی از منظر شیعه و اهل سنت متمرکز بر دیدگاه مدرسی و مادلونگ
منبع:
تاریخ اهل بیت سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲
67-84
حوزههای تخصصی:
تفاوت احکامارث در فقه شیعه و اهل سنت و به طور خاص در مسأله تقدم ارث پسرعموی ابوینی بر عموی ابوی که ثمره تاریخی به بار می آورد در فقه امامیه از مسائل مهم فقهی- تاریخی شیعه بوده که مخالف احکام فقهی ارث نزد اهل سنتاست. به اعتقاد مدرسی طباطبایی و مادلونگ، شیعه با طرح نظریه أقربیّت پسر عموی پدر و مادری که امیرمؤمنان است استدلال عباسیان مبنی بر این که عباس، عموی پیامبر(ص) به خاطر قُرب نَسبی اَولی و اَحقّ و مقدم به پیامبر و میراث وی از جمله خلافت است، را رد می کند. این منازعات با محوریت شخص ابوطالب شکل گرفته است به این معنا که چون ابوطالب، پدر امام علی(ع) با عبدالله، پدر پیامبر(ص) برادر ابوینی (پدر و مادری) بودند، علی(ع) که پسرعموی ابوینی پیامبر(ص) است بر عباس که عمویأبی(پدریِ) او بوده در ارث بردن از پیامبر(ص) تقدم دارد.در نوشتار حاضربا روش نقد متن، دیدگاه های مادلونگ و مدرسی در تحلیل ریشه های تاریخی تباین وراثت نقد و بررسی می شود و مجموعه نقدها با استفاده از داده های تاریخی و در مواردی منابع تفسیری و روایی صورت می گیرد. دستاورد تحقیق حاضر، این ادعا که اختلافات دو فرقه شیعه و اهل تسنن در احکام ارث و به طور خاص در محروم کردن عموی أبی توسط پسر عموی ابوینی از ارث بر مبنای فقه شیعی حاصل گرایش و علاقه شیعه به جایگاه حضرت فاطمه(س) و حق خلافت حضرت علی(ع) و مخالفت با جریان سقیفه است، مخدوش است زیرا افزون بر این که خلافت بر مبنای کلامی شیعه جزء میراث پیامبر(ص) نبوده و بر اساس نصّ الهی تعیین شدهاست، این تقدم در ارث مبنای قرآنی و روایی داشته و مطابق قواعد فقهی است. مسأله مورد نظر یعنی محروم شدن یکی به واسطه وجود دیگری، تا حدودی مشابه حکم قرآنی «کَلاله» است که برادران ابوینی، برادرانپدریرا از ارث محروم می کنند و با وجود کلاله(وراثت خواهر یا برادر از میت) ابوینی، نوبت وراثت به کلاله اَبی(پدری) نمی رسدالبته با این تفاوت که در کلاله هر دو وارث در یک طبقه هستند، اما عمو و پسر عمو در دو طبقه قرار دارند.
بازتاب اخبار زنان در دوره شکوفایی فرهنگ اسلامی در متون جغرافیایی با تأکید بر أحسن التقاسیم(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیست و سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹۱)
157 - 182
حوزههای تخصصی:
جایگاه زنان و شیوه حضور و ایفای نقش این قشر در جامعه، از موضوعاتی است که در بررسی و تحلیل هویت تاریخی ملت ها و ارزیابی سطح فرهنگی و تمدنی جوامع گوناگون، و از جمله جوامع اسلامی، همواره مورد نظر پژوهشگران بوده است؛ اما با توجه به انعکاس کم اخبار اجتماعی زنان در منابع تاریخی اوّلیه اسلامی، باید منابع دیگر را برای آگاهی از نقش زنان کاوید. یکی از مناسب ترین منابع دوره اسلامی در این زمینه، متون جغرافیایی است که تصویری از حیات اجتماعی زنان در شهرهای مختلف را می توان در برخی از آنها یافت. کتاب احسن التقاسیم نوشته محمدبن احمد شمس الدین مَقدِسی (380 ق)، از جمله منابع جغرافیایی است که نگاهی ویژه به مردم و آداب ورسوم آنها دارد. این نوشتار، بر آن است به این پرسش پاسخ دهد که مَقدِسی به چه بخشی از اخبار زنان بیشتر توجه داشته و از چه زاویه ای به آنان نگریسته است؟ شواهد گردآوری شده از این کتاب، نشان می دهد که ساحت اجتماعی فعالیت زنان، ازدواج و فساد اخلاقی، مهم ترین موضوعات مورد تو جه در این کتاب در باب زنان است. همچنین، مَقدِسی از نگاه دینی به زندگی اجتماعی مردم پرداخته و از این زاویه، کوشیده است در باره رفتار زنان داوری کند.
تشیع و جریان هایِ فکریِ تأثیر پذیرفته آن در ریِ عصرِ غیبتِ صغری(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵
۴۶-۲۹
حوزههای تخصصی:
تشیع و جریان های فکری وابسته به آن در ری در عصر غیبت صغری از موضوعات مهم تاریخ تشیع است. زمانی که رهبریِ دینی شیعیان متنوع و پراکنده شده بود، ری مرکز فکری شیعیان و از مهمترین مراکز فرهنگی سرزمین های شرقی جهان اسلام به شمار می رفت. پرسش اصلی مقاله این است که در دوران غیبت صغری وضعیت تشیع از نظر گسترش و تنوع جریان های فکری آن چگونه بود؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که عصر غیبت صغری نقطه عطفی در گسترش تشیع بود. در نیمه دوم سده سوم دو جریان فکری حدیثی و کلامی شیعی ظهور پیدا کرد که هر دو متأثر از فضای فکری جریان های مخالف بود. حکومت ابوالحسن مادرانی در ری موجب حضور عالمان شیعی و گسترش تشیع شده بود. فعالیت های محدثین شیعی موجب قدرت گیری نصگرایی در ری شد. رشد کیفی تشیع در ری منحصر به نصگرایان نبود و هم زمان به سبب عالمان عقلگرا سبب شکل گیری اندیشه های کلامی و تبیین تئوری غیبت امام(ع) شده بود.
بازنمایی شخصیت حضرت حمزه(ع) در تفسیر آیات و روایات اصحاب
منبع:
جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴
51 - 63
حوزههای تخصصی:
یکی از محورهای مهم مطالعات تاریخی، شخصیت شناسی افراد تاثیرگذار در دوره های مهم تاریخی است. یکی از شخصیت های نادر و دارای اهمیت در تاریخ صدر اسلام، حضرت حمزه سید الشهدا(ع) است. ایشان قبل و بعد از بعثت رسول خدا(ص )، در شمار حامیان حضرت بود. یکی از راه های شناسایی این شخصیت، بررسی نقش و جایگاه او در حوادث مرتبط با تفسیر آیات و نیز نقل روایت های باقی مانده از اصحاب رسول خدا(ص) درباره ایشان است. سوال اصلی مقاله این است که تصویر شخصیت حضرت حمزه در تفسیر برخی آیات مرتبط با حوادث صدر اسلام و نیز روایات منقول از اصحاب چگونه است؟ این مقاله، پس از بررسی تفسیر بعضی آیات و مضمون برخی گزارش های اصحاب، حضرت حمزه(ع) را افتخار رسول خدا(ص) و دارای مقام رفیع در قیامت و در زمره سادات بهشت دانسته است که در جنگ بدر و احد دلاورانه جنگید. همچنین وی یکی از افراد مد نظر در تفسیر برخی آیات معرفی شده است. این ویژگی ها، در بازنمایی شخصیت حضرت حمزه(ع) موثر است و جایگاه او را در جامعه صدر اسلام نشان می دهد.
بررسی خلافت عمر بن عبدالعزیز با توجه به نظریه «مهدی امت»(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
به قدرت رسیدن عمربن عبدالعزیز یکی از ابهامات تاریخ است که مخفی کاری بنی امیه و تلاش تاریخ نگاران برای حفظ شأن خلفا غباری از کتمان بر روی نگاشته های مرتبط با این واقعه نشانده است. سلیمان بن عبدالملک در آخرین روزهای عمرش، در اقدامی عجیب و مبهم، با وجود وصیت عبد الملک برای واگذاری حکومت به برادرانش، ردای خلافت را بر دوش عموزاده اش عمر بن عبدالعزیز انداخت. بررسی ها نشان می دهد مصلحت اندیشان و علمای درباری با الهام از سخنان پیشینیان مبنی بر ظهور منجی هنگام فراگیر شدن ظلم کوشیدند با ارائه طرحی، از تنفر جامعه نسبت به آل امیه بکاهند و اسبابِ دوام قدرت آنان را فراهم آورند. بدین منظور عمر بن عبدالعزیز که در مقایسه با دیگر امویان از امتیاز خویشاوندی با خلیفه ثانی برخوردار و ارادتش را به فرزندان عبدالملک ثابت کرده بود، مکلف به اجرای نقش «مهدی امت» شد. او نیز به حسب رسالتش، برخلاف سیره متداول حکمرانان اموی عمل کرد. اما اندکی بعد، کاسه صبر فرزندان عبدالملک لبریز شد. در نتیجه، به موفقیت سطحی از این برنامه اکتفا نمودند و به حکومتی که تنها نقش حلقه اتصال خلافت از سلیمان به یزید را داشت، خاتمه دادند.
اعتبارسنجی گزارش هایی از مقتل الحسین در الإرشاد بر پایه معیارهای تاریخ نگاری شیخ مفید(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیست و سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹۱)
31 - 58
حوزههای تخصصی:
شیخ مفید (۴۱۳ق)، از بزرگ ترین علمای عقل گرای شیعه در اوج اقتدار آل بویه (۳۲۰ ۴۴۷ق)، در علوم مختلفی از جمله تاریخ، کتاب هایی تألیف کرده است. الإرشاد، کتاب معروف و معتبر او در مورد ائمه اطهار(ع) است که بخشی از آن، به قیام امام حسین(ع) اختصاص داده شده است. نوع نگارش و روش شیخ مفید در این کتاب، تابع معیارهایی همچون: توجه به عقل گرایی، واقع گرایی، پرهیز از غلو و دوری جستن از مظلوم نمایی است. مقاله پیش رو، کاربست این معیارها را در مقتل الحسین(ع) در الإرشاد بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که شیخ مفید بر پایه معیارهای خود، پاره ای از گزارش های مشهور تاریخی در باره مقتل الحسین(ع) را هر چند از سوی شیخ صدوق نقل شده باشد، کنار گذاشته است؛ ولی با وجود این، گاه به این معیارها پایبند نبوده است.
جریانشناسی فکری و فرهنگی جامعه اسلامی در عصر خلافت امام علی(ع)
منبع:
جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳
101 - 120
حوزههای تخصصی:
جریان شناسی تاریخی، به عنوان راهی برای شناخت بخشی از جامعه اسلامی، شیوه ای علمی است که باید در دوره های مختلف به کار گرفته شود. شناخت بهتر دوره خلافت امام علی(ع) نیز مستلزم آگاهی ما از جریان های این زمان است؛ به ویژه که در این دوره، برای نخستین بار جریان های دینی گوناگون، در کنار هم ظهور و بروز یافتند. در این پژوهش، پس از بیان مفهوم شناسی جریان، مبانی نظری این بحث، ارائه شده و سپس به معرفی و توصیف دقیق جریان های فکری و فرهنگی پرداخته می شود. جریان فرهنگی قاعدین، جریان فکری فرهنگی قراء، جریان فکری طرفدار اموی، جریان فکری و فرهنگی خوارج و جریان فکری غلات، از عمده ترین و مهم ترین جریان های فکری و فرهنگی دوران خلافت امام علی(ع) محسوب می شوند که هرکدام به تفصیل، بحث و شرح داده می شوند. از مجموع جریان هایی که معرفی می شوند می توان از چگونگی جریان دینی در این دوره آگاهی یافت.
نکته هایی از معارف حسینی
منبع:
پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸
129-132
آیین مقتل خوانی دهه اول محرم در شوشتر
منبع:
پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
113 - 128
حوزههای تخصصی:
مقتل خوانی از دیرباز از مهم ترین جلوه های بیان مصائب جانسوز واقعه کربلا بوده است. روایت واقعه کربلا با هدف زنده نگاه داشتن اهداف متعالی قیام امام حسین7 علیه جور و ستم سالیان متمادی، توسط شیعیان در مناطق گوناگون ایران انجام می شده است. برای نمونه در مسجد آل طیب شهر شوشتر مقتل خوانی از دیرباز تا کنون پابرجا است. سبک مقتل خوانی خاص شوشتر، احتمالاً اولین بار توسط آیت الله آقا سید محمد مهدی آل طیب رواج یافته و هرساله در دوازده شب اول ماه محرم برگزار می شود. این سبک به مسجد آل طیب اعتبار ویژه ای بخشیده و آن را به گفته اهل فن «پایتخت مقتل خوانی خوزستان» قرار داده است. این مراسم از سوی اهالی شوشتر و شهرهای اطراف چندان مورد استقبال قرار می گیرد که مساجد، حسینیه ها، منازل، کوچه ها و خیابان های اطراف مسجد سرشار از جمعیت می شود. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی در پی بازنمایی و معرفی آیین مقتل خوانی سنتی شهر شوشتر به کمک منابع کتابخانه ای و مطالعه میدانی است.
نقد سندی روایات انسان سوزی در سیره ی امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
بر اساس برخی از متون تاریخی-حدیثی، امام علی(ع) در چندین موضع درباره ی غالیان، مرتدان، زنادقه، و اجرای برخی حدود شرعی حکم به سوزاندن برخی افراد مجرم داده و گاهی خود شخصاً اقدام به این امر نموده است. منابع شیعی و سنی در برخی جزئیات، مضامین و مصادیق این روایات با هم اختلاف دارند. روایات انسان سوزی در سیره ی امام علی (ع) دو گونه ی «زنده سوزی» و «جنازه سوزی» را شامل می شود، ولی گونه ی «خفگی با دودِ آتش» را نیز به دلیل اختلاط و اضطراب متن روایاتِ انسان سوزی، باید مورد بررسی قرار داد. در پژوهش پیش رو، تلاش شده است تا تمامی روایات مزبور از منابع تاریخی-حدیثی استخراج شوند و مورد بررسی و تحلیل سندی قرار گیرند. بدین منظور، با استفاده از روش نقد رجال حدیث، همه ی آن روایات با طُرُق مختلفشان، نقل و سپس نقد خواهند شد.
بازتاب واقعهکربلا در آثار داستانی راضیه تجار
منبع:
پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷
93 - 114
حوزههای تخصصی:
راضیه تجار از نویسندگان متعهدی است که در آثار داستانی خویش، به ترویج ارزش های دینی و مذهبی به ویژه فرهنگ شهادت و ایثار پرداخته است. او با پیوند میان واقعه کربلا و دفاع مقدس ایران در جنگ تحمیلی، ارادت خالصانه خود را به اهل بیت پیامبر(ص) به ویژه امام حسین(ع) ابراز داشته است. پژوهش حاضر با بررسی توصیفی و تحلیلی یازده اثر داستانی راضیه تجار نشان می دهد که بازتاب ارزش های دینی در آن آثار در هر دهه متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی متفاوت است.
شخصیت شناسی حبیب بن مظاهر
منبع:
پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵
7 - 26
حوزههای تخصصی:
حبیب بن مظاهر در شمار اصحاب پیامبر اکرم(ص)، امام علی، امام حسن و امام حسین(ع) بود. بعد از به حکومت رسیدن یزید (حک. ۶۰-۶۴)، حبیب به همراه دیگر رهبران شیعی کوفه از امام حسین(ع) دعوت کردند تا به کوفه بیاید. وی جزو اولین افرادی بود که با مسلم بن عقیل بیعت کرد و دیگران را نیز به بیعت با مسلم فراخواند. وقتی امام(ع) به کربلا رسید، حبیب به سبب اقدامات ابن زیاد، حاکم کوفه، مخفی شد و شبانه خود را از کوفه به کربلا رساند. حبیب بن مظاهر در دهم محرم سال 61 هجری در واقعه عاشورا به شهادت رسید.
زمینه ها، محورها، پیامدهای تعامل امام صادق(ع)با سران اصحاب حدیث مدینه و کوفه
حوزههای تخصصی:
از جمله اقداماتی که در مطالعات حدیثی کمتر مورد توجه قرار گرفته، تلاش در جهت شناسایی زمینه ها، محورها و پیامدهای تعاملات شخصیت های موثر حدیثی در عصر حضور است؛ موضوعی که درباره روابط امامان شیعه(ع) به جهت درک فضای صدور حدیث، اهمیت بیشتری می یابد. هرچند داده ها در این باره اندک است اما با تغییر زاویه دید و مشاهده اخبار در فضایی تعاملی،می توان به ابعاد تازه ای درباره روابط یاد شده دست یافت. براین اساس، پژوهش حاضر تعامل امام صادق (ع) و اهل حدیث در مقطعی مهم یعنی، عصر امامت امام صادق(ع)و حضور بزرگان از اصحاب حدیث چون مالک ابن انس و سفیان ثوری در مدینه و کوفه را بررسی نموده است. در این نگاه تحلیلی و تاریخی، جایگاه فکری و اجتماعی گروه ها و اشتراک ها و اختلاف های آنها در کنار رویکردهای فکری خاص شان به عنوان زمینه تعاملات بررسی شده و سپس محورهای اساسی تعامل امام صادق(ع) با اهل حدیث و برخی پیامدهای این تعامل دوسویه در ساختار کلی مواجهه امام (ع) با آنها بیان شده است.
تحلیلی بر فعالیت های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی امیر مؤمنان علی(ع) در عصر خلفای سه گانه
منبع:
تاریخ اهل بیت سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲
111-129
حوزههای تخصصی:
امام علی (ع) در عصر حکومت خلفای پیش از خود هرچند در رأس رهبری سیاسی جامعه نبود، اما نقش علمی و فرهنگی بسیار مؤثر و مرجعیت علمیداشت.آن حضرت معارف قرآن را به مردم آموخت و علوم رسول خدا (ص) را به نسل بعد منتقل کرد و بسیاری از کتاب های نگارش شده به دست خود را به میراث گذاشت. آن حضرت عالی رتبه ترین قاضی در میان مسلمانان بود که همه به او رجوع می کردند و نیازمند علم وسیع وی بودند و در برخی موارد سیاسی، نظامی و اداری نیز به خلفا مشورت می داد و گاهی خطاها و اشتباهات آنان را اصلاح می کرد. آن حضرت در این زمان فعالیت اقتصادی بسیار گسترده ای داشت و زمین های فراوانی را آباد کرد که جزء املاک آن حضرت و موقوفه بود و تا قرن های متمادی نیز قابل استفاده بوده و سوددهی داشت.
تحلیل سیره امیر مومنان علی (علیه السلام) در مواجه با چالش های ارتباطی میان فردی هواداران با تاکید بر مسائل اقتصادی
منبع:
تاریخ اهل بیت سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲
27-43
حوزههای تخصصی:
لغزش های اقتصادی از دیر باز از مهمترین چالش های نظام های حکومتی بوده و راهکارهای حکمرانان در مواجهه با این چالش ها متفاوت بوده است. در این میان بررسی لغزش های اقتصادی ای که مبتنی بر چالش های ارتباطی میان فردی می باشد دارای پیچیدگی بیشتر و تأثیرگذاری بیشتر بوده است. این تحقیق با تکیه بر منابع تاریخی و مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی راهکارهای امام علی(ع) در مواجهه با چالش های ارتباط میان فردی در حوزه مسائل اقتصادی را مورد کنکاش قرار می دهد. چه اینکه امام علی(ع) به دلیل حضور موثر اجتماعی و نقش آفرینی در حوادث صدر اسلام دارای دامنه وسیعی از روابط فردی و اجتماعی بوده و بخش قابل توجهی از معضلات اقتصادی در عصر خلافت امام(ع) مبتنی بر روابط میان فردی است. از نتایج این تحقیق تبیین راهکارهایی معرفتی، اصلاحی یا بازدارنده در دو جنبه شخص محور و جامعه محور است.
فرهنگ پوشش اعراب در عصر بعثت
حوزههای تخصصی:
حجاب، یک دستور دینی است که در فطرت انسان هاقرار دارد. درباره حجاب زنان عرب در عصر جاهلی دو دیدگاه وجود دارد.عده ای بر عدم پوشش زنان اعتقاد دارند و نوشته اند زنان روسری را از پشت می بستند، موها و گردن آنها دیده می شد، لباس هایی که می پوشیدند بیشتر اعضای بدن آنها آشکار بود، زینت های خود را نشان می دادند و پوشش و حجاب مناسبی نداشتند. برخی دیگر، بر پوشش کامل زنان عرب تأکید دارند و البته تعداد آنها اندک است.عدم توجه زنان بر پوشش خود، باعث تحریک مردان می شد و آنها نزد رسول اکرم(ص) رفته، از این موضوع شکایت می کردند. به همین دلیل آ یات حجاب نازل شد که به مؤمنان هشدار می دهد چشم چرانی نکنند و زنان بدن ها و سرهای خود را بپوشانند. زنان عرب به این آیات عمل کرده و از خانه با پوشش و حجاب کامل خارج می شدند. کسانی که آنها را می دیدند، می گفتند گویا کلاغ سیاه روی سر آنها نشسته است.
تجزیه سیاسی ماوراءالنهر در ادوار سه گانه ازبکی، تزاری و بلشویکی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
سرزمین ماوراءالنهر با وجود پیوستگی جغرافیایی - فرهنگی و سیاسی با ایران، پس از قرون میانه سرنوشت متفاوتی یافت. مهم ترین وجه تمایز آن دو، در یکپارچگی قدرت سیاسی در ایران و تکثّر حوزه های قدرت در ماوراءالنهر بود. این سرزمین در قرون گذشته بارها تمرکز سیاسی را تجربه کرده بود، اما قرن دهم قمری را باید نقطه پایان یکپارچگی سرزمینی آن بدانیم. از این زمان، در طول چهار قرن تجزیه سیاسی و سرزمینی به تدریج بسط یافت و در نهایت در گسترده ترین شکلش در دوران شوروی تثبیت و در قالب نزاع های داخلی به امروز نیز کشیده شد. مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که علل تداوم و تثبیت تجزیه قدرت سیاسی در دوران جدید تاریخ این سرزمین چه بوده است؟ پاسخ آغازین ما این است که «غلبه ساختار سیاسی بدوی در میان ازبکان، نگرانی از واکنش قدرت های رقیب به تصرف یکپارچه منطقه در عهد تزاری، بیم شکل گیری هویت یگانه ملی و خروج از سلطه استعماری در این دوره و عهد شوروی، موجب تداوم تکثر سیاسی و حتی تمرکز ستیزی گردید».