درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۰۱ تا ۳۲۰ مورد از کل ۷٬۷۶۶ مورد.
۳۰۱.

مقایسه محتوایی مقتل بحارالانوار با مقاتل معتبر متقدم (مطالعه موردی: مقتل أبومخنف و ارشاد شیخ مفید)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۰ 81 - 102

کلیدواژه‌ها: ارشاد شیخ مفید بحارالانوار تحریفات عاشورا عاشورا مقتل ابومخنف مقتل نگاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۲۷
جعل و تحریف آفت بزرگی است که دامن گیر بسیاری از روایت های تاریخی شده است. روایت های عاشورایی نیز از این آسیب در امان نمانده، بلکه با فاصله گرفتن از زمان وقوع، سیر صعودی پیدا کرده است. مقتل بحارالانوار علامه مجلسی از مهمترین کتاب ها درباره زندگانی امام حسین7 است. پرسش مهم این است که آیا این کتاب با توجه به زمان تألیف دچار تحریفات بوده است؟ به عبارت بهتر آیا روایات مقتل بحارالانوار توسط مقاتل متقدم تاریخی پشتیبانی می شود؟ در این پژوهش با مقایسه محتوایی مقتل بحارالانوار با دو مقتل متقدم و معتبر و استخراج اختلافات، میزان صحت و اعتبار روایات آن ارزیابی شد تا در نهایت به پیراسته شدن هرچه بیشتر گزارش های واقعه کربلا به عنوان یک قیام هویت بخش کمک شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که از ۶۵ روایت مورد تردید بحارالانوار، هیچ کدام توسط مقتل ابومخنف پشتیبانی نمی شود؛ ارشاد شیخ مفید نیز فقط ۴ روایت مشکوک بحار را پشتیبانی می کند و باقی روایت های بحار در این مقتل یا وجود ندارد یا با بیانی متفاوت ذکر شده است.
۳۰۲.

جستاری در باب ماهیت و کارکرد چگین ها در حکومت صفویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۱ ۱۷۲-۱۵۱

کلیدواژه‌ها: کارکرد چگین ها آدم خواری آیین چوب طریق قزلباشان شاهان صفوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴۸ تعداد دانلود : ۴۶۷
«چگین ها» به گروهی از جلادان زنده خوار در دربار پادشاهان صفوی می گفتند که با اشاره شاه همچون جانوران درنده به قربانی حمله کرده و زنده زنده او را می خوردند. اهمیت موضوع در آن است که برخی از محققان این اعمال شنیع را ناشی از انگیزه های فرقه ای دانسته اند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی – تحلیلی به روش مطالعه کتابخانه ای بر مبنای مطالعه تاریخی، به بررسی صحت و سقم این گزارش های تاریخی پرداخته و انگیزه این عمل را مورد بحث قرار می دهد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که ارتکاب این عمل حداقل چندین بار در دوره شاهان صفویه ثبت شده است. آدم خواری ثبت شده در دوره شاه اسماعیل اول، اثبات وفاداری قزلباشان نسبت به مرشد و شاه به شمار می رفت. چراکه نگاه قزلباشان در ابتدای دوره صفویه نسبت به شاه صفوی، چنان غلوآمیز بود که او را مظهر خدا به شمار می آوردند. ولی آدم خواری ثبت شده در دوره شاه عباس اول، اقدامی سیاسی و به دور از انگیزه های فرقه ای بوده است. به نظر می رسد، ارتکاب چنین اعمالی را می بایست برایند افکار مغرضانه شخصی و سیاسی برخی شاهان صفوی تفسیر کرد و انگیزه های این عمل را می توان به عنوان رفتاری غالیانه توأم با ناآگاهیِ گروهی از هواداران صفوی از ارتکاب این عمل مورد تفسیر و تحلیل قرار داد. البته تأمل در آیین های مذهبی قزلباشان و همچنین انگیزه شاهان صفوی در دستور به انجام این عمل، رهیافت های جدید پژوهشی در خصوص گرایش های سیاسی - مذهبی قزلباشان دوره صفویه را به محقق ارائه می دهد.
۳۰۳.

عوامل بازیابی قدرت سیاسی عباسیان در دوره مسترشد و مقتفی (حک.512- 555)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۸۸-۶۷

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان عباسیان مسترشد مقتفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۲۳۹
قدرت سیاسی در اواخر دوره خلافت عباسی (۴۴۷-656) به ویژه در دوره ناصر (حک. 575-622)، افزایش یافت. بازگشت قدرت سیاسی و نظامی عباسیان، بیش از آنکه وام دار دوره ناصر باشد، مرهون تدابیر و شرایط سیاسی دو خلیفه پیشین، مسترشد (حک. 512-529) و مقتفی (حک. 530-555) بود. مسئله این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر بروز تغییر در روابط خلافت و سلجوقیان در دوره این دو خلیفه است که منجر به تغییر در فرایند بازیابی جایگاه خلافت در دوره ناصر شد. پرسش مستخرج از مسئله این است که عوامل بازیابی قدرت سیاسی و نظامی عباسیان در دوره مسترشد و مقتفی چه بوده است؟ به نظر می رسد در دوره خلافت این دو خلیفه، با کاهش قدرت سیاسی- نظامی سلجوقیان به سبب دخالت قدرت های سوم، قدرت سیاسی و نظامی خلافت عباسی بازیابی شده بود. یافته های این پژوهش که با روش تاریخی و تحلیل آماری انجام شده، نشان داد که از میان شش خلیفه قبل از ناصر، سهم دو خلیفه مسترشد و مقتفی در احیای جایگاه سیاسی و نظامی خلافت از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. این اهمیت مرهون شخصیت و طول دوره خلافت این دو خلیفه، اختلافات درون خاندانی و ناپایداری دوره سلاطین سلجوقی بوده است.
۳۰۴.

سیمای حبیب بن مظاهر در «حماسه کربلاء» سروده سعید العُسَیلی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 79 - 92

کلیدواژه‌ها: حبیب بن مظاهر حماسه کربلاء سعید العسیلی عاشورا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۷ تعداد دانلود : ۳۴۸
در دیوان شعر عاشورایی، وصف یاران امام حسین(ع) گستره وسیعی را به خود اختصاص داده و چکامه های بسیاری در شعر پارسی و عربی به مدح، ثنا و توصیف این بزرگواران اختصاص دارد. یکی از این دلاورمردان، حبیب بن مظاهر است که وصف او در منظومه «حماسه کربلاء» جلوه ویژه ای یافته است. این منظومه سروده سعید العسیلی (1348-1414ق)، شاعر معاصر لبنانی است که در بیش از 6000 بیت به سیره امام حسین(ع) و یارانش پرداخته و حماسه آفرینی امام(ع) و اهل بیت(ع) و اصحابش را به زیبایی ترسیم کرده است. در مقاله حاضر سیمای حبیب بن مظاهر در این حماسه سترگ واکاوی و تبیین شده است. شایان ذکر است که شاعر در هفت چکامه و با تعابیری ادبی و آمیخته با زیبایی های بلاغی و تصاویر شعری به مهمترین اوصاف حبیب چون محبوبیت نزد پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، زهد و پارسایی، بینش و بصیرت، شجاعت و فداکاری پرداخته است.
۳۰۵.

سبک شناسی تعارفات اهل بیت (ع) با رویکرد زبان شناسی اجتماعی

نویسنده:
منبع: تاریخ اهل بیت سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 85-109

کلیدواژه‌ها: تعارف زبان شناسی اجتماعی نظریه ادب معاشرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۳
تعارف از سنت های رایج اجتماعی و سازوکاری برای تعامل بهتر بین انسان ها از طریق به کارگیری عبارات و واژگان مؤدبانه و احترام آمیزاست.اینکه انسان ها در ارتباط های گفتاری خود با دیگران از چه عبارات و ساختارهایی و با چه اهداف و انگیزه هایی و به چه میزانی بهره می گیرند فرهنگ ها را از یکدیگر متمایز می کند.در نوشتار حاضر با شیوه مطالعه تاریخی و روایی در سیره اهل بیت (ع) و بررسی عبارت هایی که ایشان در احوالپرسی، خوش آمدگویی، تبریک و تسلیت گویی،خداحافظی،بدرقه و استقبال، تشویق و تشکر و ...به کارگرفته اندبهتأثیرگذاری این واژگان در حوزه زبان اجتماعی اشاره می شود. 
۳۰۶.

آمار نامه های کوفیان به امام حسین(ع)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 7 - 16

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) بیعت کنندگان کوفه قیام عاشورا کوفه نامه های کوفیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۳۴۸
مردم کوفه پس از آنکه مطلع شدند امام حسین(ع) از بیعت با یزید امتناع و به مکه هجرت کرده است، بارها نامه های بسیاری را برای آن حضرت فرستادند و او را به کوفه دعوت کردند. درباره آمار این  نامه ها در منابع متأخر اشتباهاتی صورت گرفته و مبالغه شده است. تحقیق حاضر با رویکرد تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این پرسش پرداخته که شمار نامه های کوفیان به امام حسین(ع) چه تعداد بوده است؟ یافته های تحقیق بیانگر آن است که شمار نامه ها بر اساس منابع متقدم تا قرن ششم هجری، حدود 150 نامه یا کمی بیشتر از آن بوده است؛ اما در قرن هفتم هجری، ابن نمای حلی و سید بن طاووس آمار نامه ها را به دوازده هزار رسانده اند. در دوره های بعد برخی نویسندگان رقم نامه ها را به هجده هزار رسانده اند. تأمل در آمار دوازده هزار و هجده هزار نامه و آمار بیعت کنندگان کوفه با حضرت مسلم که دوازده هزار و یا هجده هزار نفر بودند، این احتمال را تقویت می کند که بین این دو خلط و اشتباه صورت گرفته است؛ چرا که فرستادن این حجم از نامه، معقول به نظر نمی رسد.
۳۰۷.

تحلیل گفتمان حاکم بر عزاداری در سیره نبوی

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 9 - 30

کلیدواژه‌ها: رسول خدا (ص) سیره نبوی سوگواری عزاداری نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۸۴
فرهنگ سوگواری، از جمله خرده فرهنگ های عرب جاهلی به شمار می رود که مانند بسیاری از مسائل فرهنگی دیگر پس از اسلام، نیازمند تغییر بود. با توجه به اینکه مسلمانان با تکیه بر نص قرآن، به الگوگیری از پیامبر اسلام(ص) رهنمون شده اند، درباره عزاداری نیز باید روش و رفتار ایشان به عنوان مبنا تلقی گردد. در این پژوهش، تلاش شده است با رویکردی تاریخی و روشی توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، گفتمان حاکم بر عزاداری در سیره رسول خدا(ص) با استفاده از نظریه لاکلا و موفه تبیین گردد. به نظر می رسد پیامبر اسلام(ص) با برجسته سازی اموری همچون گریستن، شرکت در مرثیه سرایی، مشارکت در مراسم کفن و دفن، دلداری به صاحبان عزا و اقامه نماز میت و به حاشیه راندن کارهایی همانند نوحه گری و سرکوب عزاداران، سعی در نهادینه کردن سوگواری مشروع داشت. بنابراین، کنش ها و واکنش های رسول خدا(ص) در امر عزاداری، با دالّ مرکزی «عدم مخالفت با شریعت» شکل می گیرد.
۳۰۸.

مأخذشناسی توصیفی سادات عبدالوهابیه

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 65 - 101

کلیدواژه‌ها: مأخذشناسی توصیفی امیر عبدالوهاب سادات عبدالوهابیه سادات طباطبایى شجره نامه سادات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۴۵
شناخت ماخذ و منابع، گام نخست هر تحقیق است، امروزه کتابشناسی و ماخذشناسی به عنوان یک ضرورت مطرح شده و به صورت رشته آموزشی و تخصصی درآمده است. مآخذ شناسی توصیفی نیز مرجعی جامع برای محققین، دانشجویان و کلیه ی علاقه مندان پژوهش و مطالعه به شمار می رود. سادات عبدالوهابیه، شاخه ای از سادات طباطبایی هستند که در آذربایجان، به ویژه تبریز ساکن هستند و سادات وهابی، سادات وهابیه، سادات عبدالوهابیه و سادات آل عبدالوهاب خوانده می شوند. ازآنجاکه برای پیشبرد هر شاخه ای از علوم، نیاز مبرمی به تألیف پایان نامه شناسی، جزوه شناسی، سندشناسی، کتاب شناسی، مقاله شناسی، مواد دیداری شنیداری شناسی، نسخه شناسی و دیگر مواد کتابخانه ای شناسی و به عبارت بهتر، منبع شناسی جامع در هر شاخه، نیاز است و جزو ضرورت های اولیه و حیاتیِ شناخت و تحقیق در آن موضوع به شمار می رود؛ ازاین رو، پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و بهره گیری از روش توصیفی و تا حدودی تحلیلی، به معرفی و توصیف منابعی پرداخته که موضوع آن، سادات عبدالوهابیه است. 
۳۰۹.

مبانی نقد الحدیثیِ علامه عسکری در روایات تاریخی و سیره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵ ۶۲-۳۱

کلیدواژه‌ها: نقد الحدیث مبانی نقد الحدیث روایات تاریخی روایات سیره علامه عسکری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۹۰
علامه سید مرتضی عسکری از جمله حدیث پژوهان برجسته معاصر، به ویژه در نقد روایات تاریخی و سیره است. کاوش در تألیفات او نشان از توجه به انواع مبانی در نقد این روایات دارد. در پژوهش حاضر، این مبانی در چهار عنوان «کلامی»، «تاریخی»، «علوم اسلامی» و «ادبی» تبیین شده است. از جمله مبانی کلامی او «مصدریت قرآن و سنت با اولویت قرآن»، «اهتمام همه انبیای الهی در تعیین جانشین»، «مطابقت با سنت معصومان(ع) شرط صحت روایات صحابه» و «تأثیر انحرافات فرقه ای» می باشد. برخی از مبانی تاریخی وی عبارت است از: «اعتبار قطعّیات تاریخی»؛ «باور به برخی طرح های از پیش تعیین شده تاریخ ساز»؛ «قطعیّت کتابت حدیث نبوی از عهد پیامبر» و «تأثیر داده های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تاریخ صدور». از مبانی علمی «اعتبار علوم تفسیری»، «اعتبار علم رجال»، «اعتبار علم درایه» و «لزوم توجه به قواعد علم نقد الحدیث» مورد توجه وی می باشد. از مبانی زبان شناختی «تأثیر توجه به معانی لغوی و اصطلاحی»، «تأثیر شواهد درونی و سیاق کلی زبان متن»، «نقش آفرینی قرائن بیرونی» و «کارآمدی مباحث بلاغی» اساس نقد الحدیث وی بوده است. هر یک از این مبانی نقش ویژه خود را در ناب سازی روایات برعهده داشته و علامه مبتنی بر آنها کاربست روش های مناسب نقد احادیث را مدّ نظر قرار داده است.
۳۱۰.

نقش عوامل خارجی در مشروطه خواهی افغانستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۱۲۸-۱۰۹

کلیدواژه‌ها: امیر حبیب الله خان لیسه حبیبیه مشروطه افغانستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۲۳۷
جنبش مشروطه خواهی نقطه عطفی در تاریخ معاصر افغانستان است. این جنبش فراز و فرودهای فراوانی را تجربه کرد و در هر دوره به گونه ای با شکست روبه رو شد. امیر حبیب الله خان با تأسیس «لیسه حبیبیه»، زمینه فعالیت های سیاسی روشنفکران و مشروطه خواهان را فراهم ساخته بود. «لیسه حبیبیه» به عنوان یکی از مراکز مهم و عمده اصلاح طلبی، آزادی خواهی، استقلال طلبی و مشروطه خواهی، به بستری برای فعالیت های سیاسی تبدیل شد که معلمان داخلی و خارجی در آن مشغول تدریس شدند. جنبش مشروطه خواهی متأثر از ایده اصلاحی سیدجمال الدین و الهام یافته از عوامل خارجی، تحولات جهانی و منطقه ای بود که روشنفکران، آزادی خواهان و مشروطه خواهان برای تحقق آن تلاش می کردند. مشروطه خواهان برای رهایی از وابستگی دولت های استعماری، استبداد داخلی و اصلاح ساختار سیاسی و برقراری نظام سلطنتی مشروطه به مبارزه پرداختند. این مقاله تلاش دارد با استفاده از متون تاریخی به زبان های فارسی، روسی و انگلیسی به بررسی تأثیر و نقش عوامل خارجی در شکل گیری مشروطه خواهی بپردازد. این تحقیق درصدد پاسخ به این سؤال است که نقش عوامل خارجی در مشروطه خواهی افغانستان چگونه بوده و چه پیامدهایی به بار آورده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که معلمان مسلمان هندی، ترکان جوان عثمانی، مشروطیت ایرانی و نقش قدرت های استعماری به خصوص انگلیس و روسیه مهمترین عوامل خارجی موثر در مشروطه خواهی افغانستان بودند.
۳۱۱.

نقش بنوحارث و بنومُحارِب در شکل گیری و تثبیت جانشینی خلفای نخستین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 53 72

کلیدواژه‌ها: بنو حارث بنو مُحارِب قریش آل فِهْر جانشینی پیامبر اکرم (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۲۱۴
پس از رحلت رسول خدا(ص) نخستین الگوی انتخاب خلیفه بدون تکیه بر نصّ الهی پدیدار شد. دست اندرکاران این حوادث با مشکلات و مخالفت های فراوانی روبه رو بوده و برای تثبیت آن، به قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی و فرهنگی قریش نیاز داشتند. با توجه به قرابت دو بطن بنومُحارِب و بنوحارث، بررسی ابعاد تأثیرگذاری آنان در این حوادث، نیازمند پژوهش جداگانه ای است. نوشتار پیش رو با تکیه بر منابع کهن تاریخی حدیثی شیعه و اهل سنت، و با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی به دنبال تبیین ابعاد گوناگون این تأثیرات است. نتایج پژوهش نشان می دهد که این دو بطن به سبب شرایط زندگی در بیابان های اطراف مکه از روحیه جنگاوری و توان نظامی بالایی برخوردار بودند. جمعیت زیاد، پیوندهای نسبی متعدد با قبایل تَیم و عَدی، نزدیکی عقیدتی و دوستی دیرینه برخی از آنان با عمر و ابوبکر، و فقدان روابط مستحکم با بنی هاشم، زمینه مناسبی برای نقش آفرینی نظامی و سیاسی این دو بطن فراهم آورد. اما وضعیت اقتصادی، علمی و فرهنگی آنان به گونه ای نبود که در ابعاد اقتصادی و فرهنگیِ مسئله جانشینی، ایفای نقش داشته باشند. آنان عمدتاً سربازان و فرماندهان نظامی قدرتمندی بودند که غیرمستقیم در بعد اقتصادی به حاکمیت خلفای نخستین کمک می کردند. اموی گرایی حکومت عثمان و ثبات سیاسی نسبی در سال های نخستِ این دوره، از نقش آفرینی بنوحارث و بنومُحارِب کاست. پس از قتل عثمان، حضور سیاسی آنان دوباره احیا شد، اما این بار آنان در مقابل جریان حاکم قرار گرفتند و در ابعاد سیاسی و نظامی، کمک فراوانی به معاویه کردند.
۳۱۲.

سیر تاریخی و نقش مسلمانان در انتقال تمدن یونان به اروپا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 124 - 142

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی آندلس جنگ های صلیبی اروپا تجارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۲۹۵
در طول تاریخ از فعالیت های مهمی که مسلمانان داشتند می توان دستیابی به تمدن یونان اشاره نمود و سپس آن را به جهان اسلام انتقال دادند و با پیشرفت علوم و فرهنگ توانستند تمدن اسلامی را به وجود شکوفا نمایند. به ویژه مسلمانانی که بر اسپانیا تسلط یافته بودند توانستند تمدنی بزرگ در آنجا ایجاد کنند. زمانی که آندلس دارای تمدنی پیشرفته بود، اروپا در جهل و ظلمت به سر می برد و هیچ اثری از تمدن و پیشرفت در اروپا مشاهده نمی گشت. اما به محض رفت و آمد اروپاییان به جهان اسلام و همچنین زمانی که جنگ های صلیبی شکل گرفت و اروپاییان بسیاری توانستند در مناطق اسلامی اقامت داشته باشند. رفت و آمد اروپاییان به آندلس باعث شد اروپاییان با تمدن و علوم اسلامی آشنایی پیدا کنند و آن را به اروپا منتقل سازند و همچنین سعی نمودند بسیاری از کتاب های علمی را که در جهان اسلام ترجمه شده بودند به لاتین بازگردانند. تمامی این موارد سبب گشت که دستاوردهای مسلمانان وارد اروپا گردد و با پیشرفت اروپا دوره جدیدی در آن رقم خورد که آن را عصر نوزایی نام نهادند. در این مقاله برآنیم تا نقش مسلمانان را در انتقال تمدن یونان به اروپا مورد بررسی قرار دهیم و همان گونه که بیشتر مورخان اذعان نموده اند مسلمانان با داشتن رابطه صلح آمیز با اروپاییان در زمان تجارت یا در زمان تحصیل اروپاییان در مناطق جهان اسلامی سبب شدند تا اروپاییان با علوم آشنا شوند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است.
۳۱۳.

نگاهی تاریخی به حماسه عاشورا از منظر ادب فارسی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 7 - 26

کلیدواژه‌ها: ادبیات مذهبی حماسه عاشورا شعر عاشورایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۳۹۸
ادبیات نمایان گر رویدادهای تاریخی است که اغلب با عواطف و خیال ادبا عجین بوده است. از این منظر، ادبیات و تاریخ به هم پیوسته و جدا ناشدنی اند. روایت حماسه امام حسین(ع) در ادب فارسی، در قالب های متنوع ادبی ارائه شده است. چنین آثار ادبی در هر دوره ای جلوه های گوناگونی از آن حماسه را مکتوب کرده است. در این نوشتار با مروری بر سروده های عاشورایی از گذشته تا کنون، تلاش شد تا برجسته ترین موضوعات مورد اهتمام شاعران استخراج و از این طریق چگونگی ارائه این حماسه جاودان در آثار شاعران ترسیم شود.
۳۱۴.

انتقال قوانین مالیاتی عصر ساسانی به جهان اسلام در قرون نخستین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ ۲۸-۵

کلیدواژه‌ها: اعراب مسلمان تشکیلات مالی خراج ساسانیان مالیات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۲۲۵
کشته شدن یزدگرد، آخرین شاه ساسانی در سال 31، در شمال شرق ایران توسط آسیابانی گمنام یکی از رویدادهای مهم تاریخ ایران محسوب می شود. با قتل این پادشاه به حیات سیاسی ساسانی خاتمه داده شد و ایران از نظر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، دچار تغییر و تحول شد. به رغم پایان حکومت ساسانی، عناصر تمدنی آن حکومت از جمله قوانین مالیاتی که سابقه دیرینه ای داشت به دوره اسلامی انتقال یافت. درباره شیوه انتقال و چگونگی تأثیرگذاری این قوانین تاکنون پژوهشی مستقل صورت نگرفته است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که قوانین مالیاتی ساسانی در چه بسترهایی انتقال یافته و در حوزه مالیاتی چه تأثیری بر قرون نخستین اسلامی گذاشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که قوانین مالیاتی ساسانی از جمله مقاسمه، عشور، مساحی و جزیه در قرون نخستین اسلامی مورد استفاده قرار گرفته و در بسترهای مالی، جغرافیایی و فرهنگی انتقال یافته است.
۳۱۵.

نقد و بررسی دُرَر السِمط فی خبر السِبطِ ابن ابار بلنسی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 7 - 22

کلیدواژه‌ها: ابن ابار تاریخ نگاری اندلس درر السمط فی خبر السبط مقتل نویسی ادبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۸ تعداد دانلود : ۲۸۵
نخستین مقاتل مدون و مکتوب درباره امام حسین(ع)، خاستگاه شرقی دارد. مقتل نویسی و مرثیه گویی سیدالشهداء(ع) منحصر به مشرق زمین نیست و در مغرب و اندلس نیز چنین آثاری برای امام حسین(ع) تدوین شده است. یکی از آثار اندلسی درباره سیدالشهداء(ع) رساله درر السمط فی خبر السبط اثر نویسنده اهل سنت، ابن ابار بلنسی قضاعی (595-658ق) است. این مقاله به شیوه توصیفی-تحلیلی به نقد و بررسی این رساله پرداخته است. ابن ابار در سرتاسر رساله محبت و ارادت قلبی خود را به اهل بیت: و خاصه سیدالشهداء(ع) ابراز داشته، تقابل میان مکتب حسینی و جریان اموی را تقابل میان حق و باطل معرفی کرده است. با این همه در برخی از موارد مانند تردید در ایمان ابوطالب نقدهایی بر این رساله وارد است.
۳۱۶.

خوانشی نو از خطبه جهادیه امام علی(ع) بر اساس نظریه فراکارکرد متنی (رویکرد نقش گرای هلیدی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 169-193

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه خطبه جهادیه مایکیل هلیدی فراکارکرد متنی رویکرد نقش-گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۴۴
بر اساس نظریه هلیدی، یکی از ویژگی های متن، داشتن انسجام است، بنابراین بااهمیت دادن به ساختار آغازگری- پایانی و نشان داری و بی نشانی هر بند، شیوه و عملکرد نویسندهدر القای پیام مورد نظر خویش را معین می کند. بر اساس نظریه مذکور، با بررسی ارتباط دستوری، واژگانی و پیوندی یک متن، تحلیل جامعی از چگونگی انسجام و بههم پیوستگی بندهای مختلف آن بهدست می آید. این پژوهش، خطبه جهادیه امام علی(ع) را بر اساس فراکارکرد متنی(رویکرد نقش گرای هلیدی) و به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. نتایج به دست آمده، نشان از آن دارد که اغلب بندهای خطبه مذکور، آغازگر مرکّب دارد و مخصوصاً بیان آن با چنین آغازی، نقطه مناسبی برای القای پیام بوده است و بر انسجام متن صحّه می گذارد. همچنین سایر گونه های انسجامی چون ارجاعدرون متنی، جانشینی، حذف، انسجام واژگانی به ویژه عبارات مترادف و نیز انسجام پیوندی از عناصر برجسته این متن است. بررسی این خطبه از نهج البلاغه بر اساس نظریه هلیدی، ارزش و اهمیت آن را هم در زمینه مذهبی و هم زمینهادبی،بیشتر مشخّص می کند.
۳۱۷.

زمینه ها و عوامل حضور خوارج در خراسان در اواخر دوره اموی و عصر اول عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۸ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: امویان خراسان بزرگ خوارج عباسیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹ تعداد دانلود : ۱۰۴
خراسان در سده های اول اسلامی شاهد حضور گروه های سیاسی، قومی و مذهبی بود. خوارج یکی از گروه های نسبتاً تأثیرگذار در خراسان بودند. آنان بیشتر در نقاطی نفوذ و رخنه پیدا کردند که ضعف حاکمیت امویان و عباسیان در آنجا به چشم می خورد. خراسان از این جهت دارای زمینه های مساعدی برای حضور و بروز فعالیت های آنان به شمار می رفت. مهمترین مسئله این پژوهش تبیین زمینه ها و عواملی است که موجب حضور خوارج در خراسان و تأثیر آنها بر ظهور جنبش ها و قیام های ضد اموی و عباسی شد. این پژوهش با تکیه بر منابع اصیل تاریخی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی سامان یافته است. یافته های مقاله نشان می دهد که عواملی چون مهاجرت قبایل عرب به خراسان، فشارحاکمان اموی بر خوارج در عراق، نزدیکی خراسان به کانون های فعال خوارج در جنوب شرقی ایران، دوری از مرکز خلافت اسلامی و نارضایتی مردم خراسان از حاکمان اموی و عباسی زمینه حضور و شکل گیری برخی جنبش های خارجی مذهب در خراسان را فراهم کرد. همچنین به نظر می رسد حضور خوارج در خراسان در سقوط امویان و تضعیف اقتدار عباسیان در خراسان تأثیرگذار بوده است.
۳۱۸.

جایگاه زن در سیره امام علی (ع) با تأکید بر نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۸) 9 - 31

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه سیره جایگاه زن حقوق زن نقص عقل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۶۱
برای درک جایگاه و منزلت زن در اسلام، باید به بررسی آن در اندیشه بزرگان دین پرداخت.این مقاله، به دنبال پاسخ به این سؤال است که زن در سیره امیرالمؤمنین (ع)، چه جایگاهی دارد.یکی از منابعی که از دیرباز در مباحث انتقادی درباره جایگاه و منزلت زن در نگرش دینی مورد استفاده قرار گرفته، کلام امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه است. برخی، با تمسک به ظاهر کلام حضرت در خطبه های 79 و 80 در خصوص نقص عقل، نقص ایمان و نقص سرمایه، و همچنین منع مشورت با زنان،کمال پذیری زن و وجود ارزش های والای انسانی او را انکار کرده و او را موجودی بی ارزش می دانند. عده ای دیگر، با تأکید بر منزلت و کرامت والای زن، کلام حضرت را منافی با منزلت و جایگاه حقیقی اش پنداشته اند.تحلیل جایگاه زن در نهج البلاغه و سیره حضرت، ثابت می کند که ایشان با وجود سنت جاهلیت، به شخصیت و مقام زن احترام بسیار گذاشته و او را مظهر جمال و عطوفت الهی معرفی کرده اند. در کلامی دیگر، زن را امانت الهی دانستهکه ارزشمند و قابل احترام است و باید آنچنان که شایسته امانت گذاری است، از او محافظت و نگهداری شود.
۳۱۹.

آسیب شناسی شعر عاشورایی از منظر مقام معظم رهبری(مدظله) با تکیه بر اشعار معاصر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 115 - 128

کلیدواژه‌ها: شعر حماسی شعر عاشورایی مقام معظم رهبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۳۲۴
واقعه عاشورا یکی از اثرگذارترین و ماندگارترین حوادث تاریخ است که اثرات آن بر قلوب مؤمنان تاکنون قابل بررسی است. در این جستار بیانات مقام معظم رهبری(مدظله) در ارتباط با آسیب های اشعار عاشورایی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، بیشتر از منابع دیجیتالی به ویژه پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری(مدظله) استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از نظر ایشان آسیب های متعددی از جمله غلو، دروغ، اشعار سست و بدون سند، اشعار با محتوای نامناسب و یا بدون معرفت افزایی، استفاده از عبارات سخیف و نیز برهم زننده اتحاد بین مسلمین در اشعار عاشورایی وجود دارد. بر این اساس شعرا باید با ملاک قرار دادن بیانات رهبری زمینه ساز تعالی مضامین اشعار عاشورایی و در نهایت موجب تعالی و رشد جامعه شوند.
۳۲۰.

تأسیس نظام های دنیوی در صدر اسلام و نقد انگاره آخرت گراییِ دین اسلام (مطالعه موردی تأسیس نظام آموزشی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 296 - 279

کلیدواژه‌ها: اسلام آخرت گرا اسلام جامع گرا مستشرقان نظام آموزشی نهادهای دنیوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۵۲
شماری از مستشرقان در آثار خود، ضمن بررسی تاریخ صدر اسلام این ادعا را طرح کرده اند که اسلام دینی آخرت گرا و به تأسیس نهادهای دنیوی بی اعتنا بوده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و اتکای بر شواهد و مستندات گوناگون، تلاش دارد تا مسئله توجه به تأسیس نهادهای دنیوی را در صدر اسلام بررسی نماید. از این رو، برای دستیابی به این هدف، به طور ویژه تأسیس نظام آموزشی در صدر اسلام را مطالعه نموده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که استدلال تاریخی به سود این ادعاست که رسول خدا(ص) در عصر خود، نظامی آموزشی را بنا نهاد. عوامل مختلفی در تأسیس این نظام آموزشی موثر بوده است که مهم ترین آن، خصلت اسلام به عنوان دینی که پیروان خود را به بهره مندی از دنیا بر محور توحید و عبودیت امر کرده است و دیگر اینکه، پیامبر(ص) برای آموزش اسلام به تازه گروندگان، مجاهدت بسیار نمود و به این آموزش جهت بخشید.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان