درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۲۸۱ تا ۲٬۳۰۰ مورد از کل ۷۹٬۱۸۶ مورد.
۲۲۸۱.

بازیابی اندیشه ها و مبانی رجالی آیت الله مکارم شیرازی در حوزه اعتبار راوی و روایت

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال هفتم ۱۴۰۳ شماره ۷ 95 - 130

کلیدواژه‌ها: اعتبار روایت آراء رجالی قول رجالی توثیق و تضعیف کتب روایی وثاقت مخبر وثوق خبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۶۶
هر یک از وثاقت خبری و مخبری -به عنوان کلانترین نظرگاه ها در حجیت قول رجالی- با اعتبار روات گره خورده است، چه آنکه وثاقت روات سبب وثاقت به صدور نیز می گردد. توثیق صریح معصومان (علیهم السلام) و رجالیان، راحت ترین راه برای دستیازی به وثاقت راوی است، ولی در توثیق طیف زیادی از روات ناکارمد است. از این رو توجه به روش های جایگزین اهمیت ویژه ای دارد. پاره ای از این روش ها فراگیر و عام است و توان اثبات وثاقت روات فراوانی دارد و پاره ای دیگر اختصاصی بوده و به قرائن خاص محدود می شود. می توان از دسته نخست به توثیق روات از سوی مؤلفان کتب و شیخوخت اشاره نمود. در کنار این ها، اعتبار کتب نیز طیف زیادی از روایات را اعتباربخشی می کند. می توان در کتب اربعه، تحف العقول، فقه الرضا (علیه السلام)، جعفریات از این روش بهره برد. توجه به شواهد مضمونی روایت، اعتقادی راوی و روات سند، در کنار شهرت و اعراض نیز کمک شایانی در اعتبار سنجی راوی و روایت دارد. مقاله پیش رو قصد دارد با توجه به جایگاه علمی آیت الله مکارم شیرازی، اندیشه ها و مبانی فکری ایشان را در حوزه اعتبار راوی و روایت بر اساس مجموعه آثار معظمٌ له به روش کتابخانه ای و توصیفی -وگاه تحلیلی- بازشناسی نماید.
۲۲۸۲.

جستاری در ارکان و ابعاد آیات تحدّی با استفاده از روابط هم نشینی و جانشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۵ ۴۴-۳۱

کلیدواژه‌ها: آیات تحدی إعجاز قرآن روابط هم نشینی روابط جا نشینی معیار تحدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۸
«آیات تحدی» هشت آیه در پنج سوره قرآن کریم است که بر إعجاز آن دلالت دارد. در بخش هایی از این آیات، اختلافاتی در تعبیر دیده می شود که موجب اختلاف در برداشت از آنها، خصوصا امر مورد تحدی و در نهایت جنبه إعجاز در میان مفسران و عالمان علوم قرآن گردیده است. در این مقاله، تعیین معنای مشترک برای بخش های این آیات و رفع اختلاف از عبارات آن و تاکید بر ارتباط تحدی با إعجاز قرآن مجید و جنبه های آن دو و إثبات حقانیّت آن و نبوّت پیام آور آن (صلی الله علیه و آله) دنبال شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و بالأخص بهره گیری از روابط هم نشینی و جا نشینی در معنی شناسی، درصدد دست یابی به أهداف یادشده است. با این تحقیق به دست آمد که این آیات در فضای تکذیب و مخالفتِ ایجاد شده توسط مشرکان و کافران نازل شده اند و در واقع مخاطبان اولیه آنها، کافران و مخالفان بوده اند؛ گرچه این درخواست همانند آوری و إعجاز قرآن محدود به آنان نمانده است و به نوعی فرا افرادی، فرا زمانی و فرا زبانی گشته است. تقسیم این آیات به أجزاء پنج گانه و استفاده از روابط هم نشینی و جا نشینی در آنها، اندک اختلاف تعبیر را برطرف می سازد و مراد بودن مطالب غیر مذکور در بعضی از آنها را نشان می دهد و بدین سان از اختلاف در آراء و أقوال مفسران و عالمان علوم قرآن کاسته می شود و جنبه تحدی قرآن کریم عیان می گردد و الهی بودن و إعجاز و حقانیّت آن از زمان نزول تا أبد، بیشتر تاکید می شود.
۲۲۸۳.

بررسی سنت های تاریخیِ قرآن کریم و نقش آنها در جامعه سازی ایمانی

نویسنده:
منبع: مطالعات بین رشته ای قرآن و الهیات دوره ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سنت های تاریخی جامعه سازی جامعه ایمانی عبرت آموزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۱۸
قرآن کریم سرشار از سنت های تاریخی است که انتقال و به کارگیری آنها نقش بسزایی در هدایت انسان و جامعه سازی ایمانی دارد. این نوشتار با رویکرد توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که نقش سنت های تاریخی قرآن بر جامعه سازی ایمانی چیست؟ یافته های تحقیق نشان می دهد وحدت و یکپارچگی، دوری از اختلاف و ستیز، عبرت از شکست و پیروزی جوامع و تاریخ گذشتگان، دوری از طغیان و فساد، رعایت ارزش ها و معیارهای اخلاقی، امید به تشکیل حکومت صالحان و ... از جمله سنت های تاریخیِ قرآنی است که عمل کردن و به کار گیری آنها در هدایت انسان و ساخت جامعه ایمانی تأثیر بسزایی دارد. به کارگیری چنین سنت هایی، جامعه را در مسیر تعلیم و تربیت، ایجاد امید و امید آفرینی به آینده، تشویق به همبستگی اجتماعی، شکل گیری هویت دینی، توجه به توحید و معاد و عمل به تکالیف و ارزش های اخلاقی و ... هدایت می کند. در سایه چنین جامعه ای که انسان می تواند به اوج عزت و کمال و صلاح و رشد برسد.
۲۲۸۴.

الگودهی در تربیت بر اساس شاخص های شخصیتی شهید سلیمانی با تأکید بر دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم تربیتی از دیدگاه اسلام سال ۱۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۲۴ 135 - 154

کلیدواژه‌ها: الگودهی شاخص های شخصیتی شهید سلیمانی رهبر معظم انقلاب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۸۰
بهره مندی از الگو یکی از عوامل مؤثر بر تربیت انسان به شمار می آید و الگوهای شایسته، اثری مطلوب و ماندگار بر ابعاد مختلف وجودی و شخصیت افراد برجای می گذارند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی شاخص های شخصیتیِ شهید قاسم سلیمانی با تأکید بر دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، جهت الگودهی در تربیت بود. این پژوهش ازلحاظ رویکرد، درزمره تحقیق های کیفی قرار داشته و تحلیل داده ها در آن نیز تحلیل محتوای کیفی ازنوع استقرایی بود. برای انجام دادن تحقیق، بیانات مقام معظم رهبری درباره شاخص های شخصیتیِ سردار سلیمانی بررسی شد و درقالب مؤلفه های مختلف قرار گرفت. براساس یافته های تحقیق، شاخص های شخصیتیِ سردار سلیمانی را ذیل چهار ساحت کلی بدین شرح می توان طبقه بندی کرد: ساحت تربیت عقلانی (شامل مؤلفه های فکر، منطقی بودن، و بادرایت و هوشیاربودن)؛ ساحت تربیت اعتقادی و عبادی (شامل مؤلفه های اخلاص و صدق و دوری از تظاهر و ریا، پیروزیِ درونی، حفظ تقوا و معنویات دفاع مقدس در سال های بعد، شهادت طلبی و مجاهدت)؛ ساحت تربیت اجتماعی، سیاسی و انقلابی (شامل مؤلفه های دشمن شناسی و پروانداشتن از دشمن، وفاداری به اسلام و انقلاب، انقلابی گری، تربیت شده برجسته اسلام و مکتب امام خمینی (ره) بودن، برخورداری از روحیه تعاون، خنثی کننده نقشه های دشمنان بودن، تعلیم دهنده مقاومت بودن و جهادگریِ بزرگ)؛ ساحت تربیت اخلاقی و رفتاری (شامل مؤلفه های شجاعت، نماد امید و اعتمادبه نفس بودن، تلاش بی وقفه درطول سالیان خدمت، ایثار و فداکاری، مراقب حفظ جان انسان ها بودن و تعدی نکردن به آن ها). علاوه بر آنچه گفتیم، یک شاخصه کل نگر نیز وجود دارد که در آن، ساحت های مختلف تربیت، اعم از تربیت شناختی، عقلانی، اعتقادی- عبادی، اجتماعی، سیاسی، انقلابی و اخلاقی- رفتاری در یک نظام متحد، منسجم و یکپارچه قرار می گیرند؛ لذا شهید سلیمانی در ابعاد بینشی، گرایشی و کنشی، الگوی تربیتیِ شایسته ای برای همگان هستند.
۲۲۸۵.

نقش حوزه علمیه قم در پژوهش های تاریخ اجتماعی و سبک زندگی شیعیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت فرهنگی اجتماعی سال ۱۵ بهار ۱۴۰۳شماره ۲ (پیاپی ۵۸) 89 - 103

کلیدواژه‌ها: تاریخ اجتماعی سبک زندگی ‌آداب و رسوم اجتماعی شیعیان و حوزه علمیه قم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۱۹
با مطرح شدن موضوع جدیدى به نام تاریخ اجتماعى و سبک زندگى در غرب و شرق، نویسندگان و محققان ایرانى نیز مسئله تاریخ اجتماعى مردم ایران را مورد بررسى قرار دادند که آثار پربارى درپى داشت. در این مسیر، تا حدودى سرفصل هاى تحقیقات روشن بود و محققان به گوشه هایى از این تاریخ که در محور زندگى اجتماعى مردم بود، اهتمام ورزیدند. در میان طلاب حوزه نیز این خلأ مورد توجه قرار گرفت که با کمک از ساختار مطالعات تاریخى اجتماعى و سبک زندگى اسلامی، رساله هایى درخصوص کلیات بحث تاریخ اجتماعى و سبک زندگى اهل بیت (ع) و شیعیان تدوین گردد. نتیجه این تحقیقات و ضرورت آن حتى منجر به این امر گردید که در مراکز تخصصى حوزه علمیه قم در رشته تاریخ تشیع 4 واحد به تاریخ اجتماعى شیعیان اختصاص یابد. در دیگر مؤسسات آموزشى و پژوهشى نیز که اختصاص به طلاب علوم دینى داشت، در مقطع ارشد و دکترى به درس تاریخ اجتماعى توجه خاصى گردید و درنهایت افزون بر تربیت متخصص، طلاب حوزه علمیه قم با نگارش کتاب ها یا مقالات یا رساله هاى ارشد و دکترى با عنوان تاریخ اجتماعى شیعیان، گام مؤثرى را براى معرفى آداب و رسوم، نمادها، سبک زندگی، روابط و نظام هاى اجتماعى آنان برداشتند.
۲۲۸۶.

تحلیل المنهح الثقافی لإلین شوالتر فی روایه « أصل وفصل» لسحر خلیفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۵ الصیف ۱۴۴۵ شماره ۱۳ ۵-۲۶

کلیدواژه‌ها: السردانیه العربیه النقد النسوی الین شوالتر المنهج الثقافی سحر خلیفه اصل وفصل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۱۱۷
الاهتمام بقضایا المرأه ومرکزیتها فی الأعمال الأدبیه من المسائل التی أثارت اهتمام العدید من الباحثین فی مختلف المجالات الاجتماعیه، والثقافیه والأدبیه خلال القرنین الأخیرین. یقوم النقد النسوی بدراسه الأثار الأدبیه التی کتبت بید المرأه أو حول المرأه. إلین شوالتر من المنظِّرات فی هذا المجال اقرحت أربعه مناهج لدراسه النقد النسوی وهی المنهج البیولوژی، اللغوی، النفسی والثقافی. من بین المناهج التی اقترحتها إلین شوالتر یلعب المنهج الثقافی دوراً هاماً فی دراسه انعکاس القضایا الاجتماعیه، والسیاسیه والثقافیه فی الأدب والروایه. یهتم هذا المنهج بدراسه النظره السائده للمرأه فی المجتمع و دور المجتمع فی تشکیل عمل المرأه ونشاطها ومکانتها. نظراً لأهمیه المنهج الثقافی لإلین شوالتر فی دراسه الأدب القصصی والروایه، یقوم هذا المقال بدراسه روایه «اصل وفصل» لسحر خلیفه على أساس هذا المنهج على ضوء المنهج الوصفی-التحلیلی لکی یدرس کیفیه انعکاس القضایا الإجتماعیه فی الروایه ویسعى أن یجیب عن هذا السؤال: ماهو تأثیر المجتمع الفلسطینی فی الثلاثینیات والأربعینیات من القرن العشرین علی أفکار سحر خلیفه واتجاهاتها؟ وکیف یتجلی هذا التأثیر فی الروایه ویمکن دراسته من خلال المنهج الثقافی لإلین شوالتر؟ نتائج البحث تشیر إلی أنّ سحر خلیفه تحدت المجتمع الأبوی الفلسطینی فی النصف الأول من القرن العشرین والسنوات الأولی للاحتلال من خلال معالجه مقومات المنهج الثقافی لإلین شوالتر کالاهتمام بالحیاه والاستقلال الاقتصادی، کراهیه النسیان التاریخی للمرأه، اکتشاف الذات والتعبیر عن الواقع حول المرأه، الزواج القسری والتقلیدی للمرأه، قیود تعلیم المرأه، تحقیر المرأه وإهانتها و .... أدانت هیمنه الرجل علی المرأه. ولذلک فإن المجتمع التقلیدی الفلسطینی آنذاک أثّر فی کل أبعاد واتجاهات أفکار سحر خلیفه. بحیث تعتبر خلیفه سیطره الرجل علی المرأه کسیطره إسرائیل علی فلسطین وتدینها. وکما المرأه فی فکر خلیفه رمز للوطن والأرض.
۲۲۸۷.

درونمایه های فراروانشناسی در آراء ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۹ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۷) 61 - 76

کلیدواژه‌ها: فراروانشناسی اتحاد عاقل و معقول ملاصدرا حکمت متعالیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۹۸
مطالعات فراروانشناسی بدنبال تبیین آن دسته از قدرتهای فراروانی انسان است که با روشهای معمول علوم قابل بررسی نیستند. در این مقاله، با استفاده از منابع کتابخانه یی و رویکرد مقایسه یی، به بررسی درونمایه ها و پیشینه های این علم در آراء صدرالمتألهین پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آنست که مطالعات فراروانی با بحث از قوای نفس و حقیقت نبوت در آثار فلاسفه اسلامی قابل مقایسه و ارزیابی است. ملاصدرا و فراروانشناسان، هر دو بر این باورند که فرایند کسب آگاهی از راههایی همچون رؤیاهای صادقه و مراقبه، امکانپذیر است. همچنین دیدگاههای صدرالمتألهین در مباحثی مانند اتحاد عاقل و معقول و ارتباط مراتب هستی با یکدیگر، با تبیین دانشمندان غربی درباب اموری همچون دورآگاهی و تأثیر ذهن بر ماده، شباهت دارد. نقش برخی از عوامل مؤثر در پدیده های فراروانی، از قبیل تمرکز و کاهش اشتغالات نفس در کسب آگاهیهای غیبی، مورد تأکید صدرالمتألهین و فراروانشناسان بوده است. ملاصدرا اغلب از شیوه عقلی و استدلالی در تبیین امور فراروانی استفاده کرده، درحالیکه فراروانشناسان اغلب به شیوه های تجربی نظر داشته اند. همچنین، بُعد درمانی فراروانی بیشتر مورد توجه دانشمندان در سده های اخیر قرار گرفته، درحالیکه ملاصدرا به این جنبه از کاربرد مطالعات فراروانی توجه چندانی نداشته است.
۲۲۸۸.

سبک شناسی تاریخی احادیث قوم گرایانه؛ رویکرد قوم گرایی عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۱۳ 103 - 129

کلیدواژه‌ها: قومگرایی مقدس روایتهای قوم گرایانه احادیث قومی سبک شناسی جعل حدیث فضایل شهرها ادبیات قوم گرایانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۵۴
اعراب مسلمان با گذشت چند دهه از آغاز فتوحات، به قدرت فراگیری در جهان آن روز تبدیل شدند. این موضوع سبب شکل گیری هویت عربی به مثابهٔ هویتی برتر از دیگر ملل و اقوام شد و به ویژه در عصر امویان با نگاه قوم گرایانه آمیخت و به مرور زمان به رویارویی جوامع اسلامی غیرعرب با الگوی قوم گرایی دینی عربی انجامید. جریان فاتح کوشید با ابزارهای مشروعیت ساز نگاهی تقدس آمیز به تبار عرب ببخشد و در این میان، احادیث اسلامی نقش بسیار پررنگی را ایفا کردند. دایرهٔ عملکرد ادبیات عربی نیز با تقدسی که از عربی بودن زبان قرآن یافته بود، توانست ضمن دفاع از هویت عربی به مقابله با سایر هویت های نژادی برخیزد. پژوهش حاضر با توصیف و تحلیل داده های کتابخانه ای و در راستای دستیابی به فرایند قوم گرایی، به سبک شناسی احادیث و استفادهٔ ابزاری از ادبیات پرداخته است. یافته های پژوهش از این قرار است که قوم گرایی عربی طی فرایندی چندمرحله ای با استفاده از ابزارهای مشروعیت ساز و ساخت مفاهیم جدید تقدس آمیز، از رویهٔ تقدس حدیث در قالب های مختلفی بهره برده است تا برتری قومیت خود را در میان جامعهٔ مسلمانان جا بیندازد. در این زمنیه از ابزارهای ادبی و زبانی مانند ضرب المثل و... نیز بهره گرفته شد.
۲۲۸۹.

امکان سنجی فقهی سقوط مجازات های حدی با توبه مرتکب بعد از اثبات جرم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۳۹ 121 - 147

کلیدواژه‌ها: مجازات حدی توبه مرتکب اثبات جرم سقوط مجازات بینه علم قاضی اقرار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۳
درباره سقوط یا عدم سقوط مجازات های حدی با توبه مرتکب بعد از اثبات جرم، میان فقها اختلافِ نظر وجود دارد. مشهور فقها به عدم سقوط مجازات های حدی درصورت اثبات جرم به وسیله بینه یا علم قاضی و اختیار حاکم میان عفو مجرم و اجرای مجازات درصورت اقرار مرتکب، باور آورده اند. قانونگذار ایران نیز در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 از نظریه مشهور تبعیت کرده است؛ مسئله پژوهش این است که مشهور فقها بر چه مبنایی قائل به عدم سقوط مجازات های حدی هستند و دلایل استنادی آن ها تا چه اندازه از وجاهت علمی برخوردار است و آیا به لحاظ فقهی می توان از امکان سقوط مجازات های حدی با توبه بعد از اثبات جرم، توسط بینه و علم قاضی سخن گفت؟ این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی انتقادی، هرکدام از این نظریه ها را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که نظریه مشهور، به سببِ ایرادهای اساسی و نظریه تخییر حاکم، به دلیل خروج موضوعی از مقوله توبه، از وجاهت علمی لازم برخوردار نیستند؛ ازاین رو لازم است نظریه «سقوط مجازات با توبه مرتکب بعد از اثبات جرم» مبنای سیاست گذاری جنایی واقع شود.
۲۲۹۰.

ارزیابی فقهی تصرف در نفقه حج و سلب استطاعت مستطیع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال ۵۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۱۳۹ 169 - 195

کلیدواژه‌ها: استطاعت سلب استطاعت تصرف در مال الحج تفویت واجب نفقه حج فقه الحج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۴۵
حج یکی از واجبات مشروط است و پس از تحقق استطاعت بر ذمه مکلف مستقر می شود. به اجماع فقها و با استناد به ادله متقن، مکلف پس از حصول استطاعت، مجاز به تصرف در اموال و سلب استطاعت از خود نیست. اما در اطلاق یا تقیید حرمت، بین فقها اختلاف نظر واقع شده و اقوالی مطرح است. برخی ملاک حرمت را تمکن از سفر و برخی خروج کاروان و برخی رسیدن به ماه های حج می دانند و بعضی دیگر قائل به اطلاق هستند. طبق یافته های این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و به شیوهٔ کتابخانه ای انجام شده است، پس از حصول استطاعت، مکلف از لحاظ زمانی، مطلقاً مجاز به سلب استطاعت از خود نیست. برخی از قائلان به اطلاق حرمت سلب استطاعت، آن را نسبت به شرایط مکلف تخصیص زده و مکلف را به هنگام ضرورت مجاز به تصرف دانسته اند که قول این دسته از فقها با استناد به دلیل روایی و قواعد فقهی پذیرفته شده است. از لحاظ حکم وضعی نیز معاملاتی که غیرضروری و با استفاده از نفقه حج صورت می گیرد، صحیح و نافذ است.
۲۲۹۱.

گزارشی از همایش جهانی «بقیع،مدفن امامان و اصحاب» و دستاوردهای علمی آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۳۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۷) 107 - 128

کلیدواژه‌ها: بقیع یوم الهدم حرم بقیع تخریب بقیع همایش بقیع بقیع مدفن امامان و اصحاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۵۷
این مقاله گزارشی جامع از همایش جهانی «بقیع؛ مدفن امامان و اصحاب» و خلاصه سخنرانی های جلسه اصلی و کارگروه ها و مقالات و آثار منتشرشده در آن به همراه اهداف و سوابق و پیشینه، فعالیت ها و آثاری است که در آن ارائه شده است. همایش جهانی بقیع مدفن امامان و اصحاب با محوریت پژوهشکده حج و زیارت و حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و همکاری بسیاری از مراکز علمی و پژوهشی حوزوی و دانشگاهی در بهار 1403 ش.مصادف با شوال 1445 ق.برگزار شد. در این مقاله علاوه بر گزارش موارد ذکرشده، به کارگروه های مرتبط به این همایش پرداخته که در روزهای 30 و 31 فروردین ماه 1403 برگزار شد و فهرستی از کتاب ها و مقالات منتشرشده در مجموعه آثار این همایش معرفی می شود. برگزاری همایشی جهانی با موضوع بقیع و چاپ اثر علمی متعدد و مورد تائید یکی از رویدادهای علمی در عصر حاضر است که این مقاله به گزارش آن پرداخته است.
۲۲۹۲.

شاخصه های مدیریت نظامی از منظر قرآن با تأکید بر اندیشه های امام خامنه ای

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۵ 379 - 410

کلیدواژه‌ها: اندیشه های امام خامنه ای شاخصه مدیریت مدیریت نظامی حکومت اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۵۰
یکی از مؤلفه های اقتدار حکومت ها در دنیا، قدرت نظامی است و سازنده این اقتدار، نیروهای نظامی هستند که امام خامنه ای در حوزه شیوه های مدیریت مطلوب نیروهای نظامی و مسائل پیرامون آن به بیان شاخصه ها و ملاک های آن پرداخته اند. با توجه به اهمیت مسئله و تأثیر آن در صعود و سقوط کشور، ضرورت دارد که این مهم از منظر کلام وحی مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد. ازاین رو نگارنده با مراجعه به آیات قرآن و بررسی اقوال مفسران و بهره گیری از بیانات امام خامنه ای و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به بررسی شاخصه های مسئله یاد شده پرداخته اند. برآیند و ره آورد پژوهش بیانگر آن است که مهم ترین شاخصه های مدیریت نظامی از منظر قرآن کریم عبارت اند از: ایمان و عمل صالح، مشورت پذیری، صبر و سعه صدر، بصیرت و آگاهی، قدرت جسمی و روحی، انتقادپذیری، حق مداری، اطاعت پذیری و روحیه جهادی. همچنین مشخص شد که مقام معظم رهبری نیز با تمسک به قرآن کریم در بیانات و تألیفات خود مجدانه به این امور تأکید نموده است. ایشان رهنمودهای مؤثر و متمایز در بیان شاخصه های مدیریت نظامی از مدیریت نظامی رایج در جهان را ارائه می نماید و این تمایز و تفاوت ریشه در الهامات استنطاقات قرآنی ایشان داشته که توانسته است علاوه بر تحول آفرینی در حوزه اندیشه، الگوی عملی از مدیریت نظامی بر خواسته از بطن و متن قرآن کریم را به تصویر کشد.
۲۲۹۳.

نقش وحدت مکلف در تحقق تزاحم امتثالی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال ۱۱ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳۶ 7-34

کلیدواژه‌ها: تزاحم امتثالی وحدت مکلف اهمّ و مهم ارتکاب اقل القبیحین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۴۰
یکی از ابواب پرثمر دانش اصول، باب تزاحم امتثالی است. برون رفت از تزاحم امتثالی، از طریق إعمال مرجحات یا استفاده از گزینه تخییر، سازوکار روان و قابل اعتمادی دارد که در بررسی فقهی یک مسئله، حل آن را ساده می کند اما مهم این است که فقیه در هنگام بررسی یک مسئله، اطمینان بیابد که آن مسئله واقعاً بومی باب تزاحم است یا نیست؟ برای حصول این اطمینان، اصولیان کوشیده اند تعریف باب تزاحم و تفاوت آن با باب تعارض را به حداکثر روشنی و وضوح برسانند تا حصول اطمینان برای فقیه در مرحله حل مسئله فقهی روشمند و آسان شود. یکی از مشکلاتی که در این راه وجود دارد این است که در باب تزاحم حتماً باید دو تکلیف متنافی، بر عهده مکلف واحدی آمده باشد یا این که اگر دو تکلیف متنافی بر عهده دو مکلف جداگانه آمد نیز می توان مسئله را بومی باب تزاحم کرد؟ برخی فقیهان در لابه لای کلمات فقهی شان اشاره ای به این مطلب کرده اند اما بحث اصولی مستقلی در این مورد ارائه نشده است. این تحقیق در چارچوب دانش اصول با روش تحلیلی به این نتیجه رسیده است که اشتراط وحدت مکلف در باب تزاحم، ریشه در عجز مکلف که موضوع اصلی باب تزاحم است، دارد و فروع فقهی ای که مکلفشان متعدد به نظر می رسد یا از باب تزاحم نیستند و یا این که در نهایت به مکلف واحد بازمی گردند.
۲۲۹۴.

آسیب شناسی آماده سازی نسخ خطی فارسی در ترکیه؛ مطالعه موردی: تصحیح غزوات سلطان سلیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال ۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 143 - 173

کلیدواژه‌ها: غزوات سلطان سلیم تصحیح نسخه فرهنگ و تاریخ ترکیه نسخ فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۵۱
آسیب هایی که پس از انقلاب حرف به تراث تاریخی و فرهنگی ترکیه رسید، در بخش آثار مکتوب تاریخی نمود چشمگیری داشته است. این آسیب، در خواندن و تصحیح آثار فارسی عثمانیان بیشتر به چشم می خورد؛ زیرا پژوهشگر باید علاوه بر تسلط به الفبای عربی، به زبان فارسی نیز مسلط باشد. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از آثار تصحیحی ترکیه به دست دانشجویان تحصیلات تکمیلی به شکل پایان نامه و رساله عرضه می گردند، دارای کیفیت مناسبی نیستند. این آثار به عنوان فعالیت های ابتدایی پژوهشی این دانشجویان از جنبه های گوناگون با نقص ها و مشکلاتی روبه رو است. از این رو، مجموعه ای از کاستی ها و نادرستی ها به متون تصحیح شده نسخ راه یافته که در نمونه انتخابی (تصحیح غزوات سلطان سلیم به دست اسرا یوردم به عنوان رساله دکتری در دانشگاه استانبول) بررسی گردیده است. با توجه به نمونه انتخابی و در پاسخ به پرسش «متن تصحیح شده نسخ خطی فارسی در دانشگاه های ترکیه دارای چه کاستی ها و نادرستی هایی است؟»، مشخص شده است که نادرست خوانی در اتصال یا عدم اتصال نابجای کلمات، استفاده یا عدم استفاده از حروف غیر عربی، نادرست خوانی به سبب اعجام نادرست و نیز ناتوانی در خواندن کلمات، از مشکلات بنیادین بوده که در پیدایی همه این موارد، عدم تسلط کافی به زبان فارسی، نقش اصلی را داشته است.
۲۲۹۵.

تحلیل تأثیر ایدیولوژی هندوتوآ بر موضع هندوستان در قبال بحران غزه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال ۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 191 - 210

کلیدواژه‌ها: هندوتوآ صهیونیسم بحران غزه راست افراطی سیاست خارجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۴۱
بحران غزه که از اکتبر 2023 اتفاق افتاد در نوع خود پیچیده ترین، طولانی ترین، و پرتلفات ترین بحران میان رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین بوده است. به همین دلیل این بحران بازتاب گسترده ای در سطح جهان داشت. بعضی از کشورها بوِیژه امریکا و انگلیس در کنار اسراییل قرار گرفتند و بعضی از کشورها مثل افریقای جنوبی در کنار فلسطین ایستاد و تا کشاندن پرونده اسراییل به دادگاه لاهه به جرم نسل کشی هم پیش رفت. موضع دولت هند به نخست وزیری ناراندرا مودی در قبال بحران غزه نیز در نوع خود بی نظیر بود. دولت هند بر خلاف سنت رهبران استقلال این کشور که معمولا از آرمان فلسطین حمایت می کردند، در کنار اسراییل ایستاد. این موضع گیری بدنبال خود این پرسش را به همراه داشت که چرا دولت مودی چنین موضعی را اتخاذ کرده است؟ یکی از فرضیه های مهم در پاسخ به این سوال آن است که قرابت ایدیولوژی هندوتوآ بعنوان ایدیولوژی دولت راستگرای هند و صهیونیسم بعنوان ایدیولوژی دولت راستگرای اسراییل در موضع گیری مودی نقش برجسته ای داشته است. یافته های مقاله نیز نشان داد که همسویی دو جناح راستگرا در هند و اسراییل تازگی ندارد و قرابت ایدیولوژیک آنها، در مقاطع تاریخی مختلف، این دو را در کنار یکدیگر قرار داده است.
۲۲۹۶.

ملاصدرا و ضرورت تقابل در بنیاد متافیزیک (ذوق ایمانی-عرفانی در ترازوی عقل متعالی انسان)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت اسراء زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴۷ 173 - 200

کلیدواژه‌ها: متافیزیک بنیاد ذوق تأله حکمت متعالیه عقل متعالی وحدت کثرت ایمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۶۰
مقاله پیش رو در سر دارد به نقد مبانی «ذوق تألّه» دوانی و «صرف الوجود» عرفانی ابن ترکه با نظر به مبانی حکمت متعالیه صدرایی بپردازد. به نظر می رسد ایراد بنیادین صدرایی بر این مبانی به درستی درک نشده است، به نحوی که حاجی سبزواری و علامه حسن زاده آملی دو فیلسوف صدرایی قصد می کنند با تصحیح و تدارک ذوق تألّه آن را تا برهانی کردن نظر عرفا برکشند، هرچند علامه جوادی آملی «ذوق تألّه» را در سلک عرفان شهودی قرار می دهد و در حیطه نظری از سنخ «یقین روانشناختی» می داند. پرسشی برجاست که ملاصدرا چه معضل بنیادینی در نظرات ذوقی-عرفانی اصالت ماهویان دیده است که از آن روی برتافته و کراراً به آن تذکر داده است؟ کار ما در مقاله حاضر بررسی بنیاد متافیزیک است. این بنیاد از سرآغاز همواره به خود تذکر داده است که واحدِ بسیطِ جداافتاده و منعزل از کثرات، آن را از حقیقت، تهی و زمینه را برای ظهور نیهیلیسم فراهم می کند. از این رو فلاسفه در دوران های مختلف نسبت به دیالکتیک واحدوکثیر یا به بیانی دیگر عینیت وحدت وکثرت تذکر داده اند و چه بسا بنیادی ترین اصل فلسفه خوانده اند و عدم توجه به این اصل، متافیزیک را در دام بنیادی صُلب و نا پاسخگو (مونو-لوگ) می اندازد که نسبت به حیات انسانی بی تفاوت است.
۲۲۹۷.

چشم و وجود: تأملاتی در ادراکِ بصر محورانه حقایقِ وجودی اشیاء در فلسفه متعارف اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۶ 462-483

کلیدواژه‌ها: ایدئالیسم بصر محوری فلسفه اسلامی کلی طبیعی مثل افلاطونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۶۹
در عرف فیلسوفان مسلمان، علم حقیقی که به وجودات (خارجی یا ذهنی) ثابت تعلق می گیرد، یا از راه تجرید کلّی طبیعی است یا دیدن مُثُل افلاطونی. بینایی هر چند برخی آنرا اشرف حواس گفته اند، یکی از حواس ظاهر برشمرده شده است و چشم صرفاً ابزارِ شکارِ یکی از محسوسات یعنی امور بصری است نه چیزی بیشتر؛ اما حضور همه جانبه امر بصری–که در اینجا بیناییدن خوانده می شود- در توصیفات اینان از ادراک حقایق وجودی، خواه این توصیف تمثیلی باشد، خواه سرراست، قابل مشاهده است. این جُستار ضمنِ اشاره به پیوندِ ناگسستنیِ بینایی و ادراکِ حقایقِ اشیاء، بر فرایندِ بصرمحورانه ماهیّتِ عقلانیِ ادراک شده، در عالَمِ ایده ها و کُلّیِ طبیعی درنگ خواهد کرد. در این راه پس از تأملی کوتاه بر توصیفات افلاطون و ارسطو که سرنمون این دو دیدگاه هستند، به بررسی بیناییده شدن در آنچه مشهور به فلسفه اسلامی است، پرداخته خواهد شد. روش این پژوهش طرحِ یک آزمونِ ذهنی است که طی آن دیگرگونگیِ ادراکِ حقایقِ وجودیِ اشیا، در صورتِ سلبِ باصره بررسی خواهد شد؛ یعنی فرض گرفته می شود صاحب یک نظریه نابینا باشد. سر آخر به اینجا رسیده خواهد شد که دست کم این دو شیوه مدعی ادراک وجودات حقیقی به هیچ روی از درازدستی چشم و سیطره بینایی دور نتوانند شد و هم هنگام این نوشتار با تأمّلِ بر نقشِ پُررنگِ بینایی در کاوش هایِ هستی شناختی، نوعی ایدئالیسمِ بصرمحورانه و بیناییده را در سطحِ معرفت شناختی پیشنهاد می دهد که مبتنی بر آن، سخن گفتن از هستی شناسی محض و رسیدن به وجود اشیاء آنچنان که هستند، بدون پیشفرض چشم و بینایی، سخت و یا شاید نشدنی می نماید.
۲۲۹۸.

ضرورت واکاوی مناسبات تکنولوژی و ارزش ها در ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 70 - 101

کلیدواژه‌ها: تکنولوژی صورت بندی تعاریف تکنولوژی فلسفه تکنولوژی ارزش ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۳۶
بررسی تاریخ تحولات علمی تکنیکی ایران حاکی از درک وارونه ما از تحولات دنیای غرب است؛ چراکه نخستین مسائل ما در سطح جهانی، مسئله تکنولوژی سپس نظام آموزشی (در قالب دارالفنون) و در ادامه نظام سیاسی (مشروطه) بود. آنگاه لایه های فلسفی و حقوقی آن به تدریج و با تاخیر بسیار از راه ترجمه پاره ای از مباحث معرفتی و فلسفی وارد ایران شد. ازجمله عوامل این آسیب شناختی و درک وارونه، فهم نادرست ماهیت تکنولوژی در ایران است. واکاوی نسبت میان تکنولوژی و ارزش ها، پیوستگی و تناسب لایه های تکنیکی دنیای غرب با لایه های معرفتی و نگرشی آن را آشکارتر و نوع مواجهه ما با تکنولوژی های غربی را عمیق تر می سازد. یافته های تحقیق نشان می دهد در زیست فرهنگی و اجتماعی کشور ما هنوز رویکرد غالب به تکنولوژی، یا ابزاری است یا جبرآمیز و همین امر درک مناسبات تکنولوژی و ارزش ها در ایران را با مشکلات جدی همراه ساخته؛ از این رو در این مقاله به روش اسنادی تحلیلی، نخست تعاریف مختلف تکنولوژی ناظر به مسئله مناسبات تکنولوژی و ارزش ها، صورت بندی سپس در پرتو تعریف برگزیده از تکنولوژی، ضرورتِ مسئله از منظر تاریخی، فرهنگی، حقوقی، آموزشی و واردات تکنولوژی در ایران ارائه شده. در پایان پیشنهادهای پژوهشی برای درک درست مسئله ی ذکرشده بیان شده است.
۲۲۹۹.

تکلیف حیوانات از منظر قرآن کریم با تکیه بر آیات مربوط به حیوانات

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۲۱) 102 - 130

کلیدواژه‌ها: تکلیف حشر آیات حشر تکلیف حیوانات حشر حیوانات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۵۴
مکلف بودن حیوانات از مباحثی است که نیازمند تحقیق و بررسی دقیق مقدمات علمی، آیات و روایات مربوط به آن است. چنین پژوهشی ما را در فهم بهتر و معرفت عمیق تر به روایات و آیات حشر و نیز آیات و احادیث مربوط به اراده، اختیار و تسبیح حیوانات کمک می کند؛ بنابراین پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی، با نگاه تفسیری برخی مفسرین شاخص، درصدد بررسی و تحلیل این پرسش است که آیا حیوانات دارای تکلیف هستند؟ باتوجه به اینکه حیوانات براساس برخی آیات قرآنی دارای آگاهی، شعور، اراده، اختیار، تسبیح و حشر هستند و این امور محدود به سعه وجودی آنهاست و براساس آیات کریمه، پرندگان، حشرات و حیوانات در رتبه وجودی خود از این ویژگی ها برخوردارند، به نظر می رسد این موجودات باتوجه به ویژگی های فوق باید در حیات دنیوی خود دارای تکالیف باشند؛ زیرا همه شرایط و اوصاف برای تکلیف داشتن در آنها وجود دارد، گرچه بی تردید این شرایط و اوصاف نسبت به انسان در سطح پایین تری قرار دارد
۲۳۰۰.

جهاد انگاری بایسته های غیر نظامی تمدّن سازی مبتنی بر دیدگاه اهل بیت (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۵۶ ۸۲-۶۱

کلیدواژه‌ها: تمدن سازی فرهنگ اسلامی اهل بیت جهادانگاری تمدن اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۷
مسئله پژوهش آن است که مبتنی بر دیدگاه اهل ِبیت(ع)، کدام یک از بایسته های غیرنظامی تمدّن سازی، به عنوانِ جهاد معرّفی شده اند؟ وفق یافته های پژوهش به روشِ تحلیلی، التزام همگانی به فرهنگ معیار، کنش گری سازنده مرد و زن در نهاد خانواده، کنش گری سازنده اجتماعی آحاد مؤمنان، مجاهدت علمی و تولید دانش و سرانجام، عدالت ورزی و فسادستیزی در نهاد حاکمیّت به عنوانِ جهادهای غیرنظامی در عرصه تمدّنی شناخته می شوند. درنتیجه مشخّص گردید که ثمره مشترک این موارد با جهاد نظامی در امنیّت آفرینی و قدرت زایی، باعث گردیده که در نگاه معصومان(ع)، عنوانِ جهاد منطبق بر این موضوعات باشد. به علاوه، فرهنگ اسلامی با جهادانگاری موارد فوق، بن بست و محدودیّت دسترسی به ارزش جهاد را در شرایط غیرنظامی، مردود می انگارد. درنهایت، جهادهای تمدنّی بسان جهاد نظامی، نیازمند نوعی ایثارگری و فداکاری است. زیرا در شرایط خاصّی می تواند خطر جانی برای مجاهد تمدّنی به دنبال داشته باشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان