درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۳٬۸۴۱ تا ۱۳٬۸۶۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۱۳۸۴۱.

بررسی سبک شناختی تذکیر و تأنیث اسم ها در آیات متشابه لفظی و تبیین معانی ضمنی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 30 - 57

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم متشابه لفظی سبک شناسی تذکیر تانیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۷
تبیین اختلاف واژگانی در آیات متشابه قرآن کریم و مفاهیم هدفمند آن، از جمله مباحث علوم قرآنی است که بسیاری از تفاسیر از بیان نکات ادبی چنین تغییراتی غافل مانده اند، اما در برخی از تفاسیر و کتب معتبر حوزه قرآنی بدان اشاره شده است. تحلیل و بررسی صحیح واژگانی این دسته از آیات می تواند در رفع شبهه اختلاف و تناقض در آیات قرآنی مثمر ثمر باشد.آیات متشابه از حیث اختلاف در «تذکیر و تأنیث» شامل 8 مورد تشابه «اسمی» است. با توجه به گستردگی شواهد تشابه افعال و اسم ها در این حوزه، صرفاً تفاوت آیات متشابه در بحث «تذکیر و تأنیث» اسم ها در این جستار بررسی شده است و با تمرکز بر حکمت اختلاف واژگانی این پدیده زبانی، به روش توصیفی- تحلیلی حکمت اختلاف در مذکر یا مؤنث بودن آن اسم را تبیین نموده است. توجه به سیاق آیات، پیوند معنایی میان آیات همجوار در همان سوره، توجه به فهم معنایی قرآن به قرآن در کشف معنای این پدیده زبانی موثر است. اغراضی همچون ایجاز، توسع معنا، اطناب، تفخیم، بیان إفراد و تناسب لفظی از جمله اهداف بلاغی این سبک تفاوت در آیات مشابه لفظی به شمار می رود.
۱۳۸۴۲.

تحلیل انتقادی اومانیسم براساس مفهوم «حی متأله» و نظریه «تفسیر انسان به انسان» از منظر آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۷) 77 - 120

کلیدواژه‌ها: اومانیسم حی متأله تفسیر انسان به انسان عقل و وحی جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۴۰
شناخت انسان و جایگاه او در نظام هستی همواره یکی از مهم ترین دغدغه های اندیشمندان به شمار می آید. اومانیسم، با تکیه بر اصل خودبسندگی انسان، او را به عنوان منبع و معیار اصلی ارزش و معنا معرفی می کند؛ به همین دلیل مدعی اند که می توانند به بهترین نحو ممکن ارزش و کرامت انسانی، عدالت، معنا، اخلاق و حقوق بشر را تأمین کنند. در مقابل، نظریه بدیع «تفسیر انسان به انسان» آیت الله جوادی آملی و تعریف قرآنی «حی متأله»، که برآمده از آن است، در پی ایجاد چارچوبی جامع و استوار در حوزه انسان شناسی است. هدف پژوهش، دستیابی به پاسخ این پرسش است: ارزش و کرامت واقعی انسان در کدام تبیین –انسان شناسی اومانیستی یا انسان شناسی مبتنی بر تعریف «حی متأله»– به نحوی اصیل و پایدار تأمین می شود؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی-تحلیلی است. نتایج پذیرش تعریف انسان به عنوان «حی متأله» در نقد اومانیسم در هفت محور خلاصه می شود: امکان بازتعریف کرامت انسانی؛ نقد مفاهیمی چون آزادی، فردگرایی، اخلاق و غایت گرایی اومانیستی؛ بحران معنا و در نهایت عدم جامعیت تعریف انسان در تفکر اومانیستی. یافته های پژوهش نشان می دهد که از منظر آیت الله جوادی آملی، اومانیسم در تعریف انسان جانب افراط و تفریط را طی نموده است. از یک سو با ترجیح خواسته های طبیعی انسان بر خواسته های متعالی، او را تا مرز حیوان پایین آورده و از سوی دیگر با معیار قراردادن انسان، او را به جای خدا معرفی کرده است. انسان، برخلاف ادعای اومانیسم، جانشین خداست و نه جایگزین او؛ بدین جهت کرامت او نیز به سبب مقام خلافت الهی است. رویکرد قرآنی آیت الله جوادی آملی در تعریف انسان، افق جدیدی برای تبیین «چگونگی وصول انسان به کرامت حقیقی» می گشاید و درعین حال، با نقد جدی «خودبسندگی انسان»، زمینه ساز غنای نظری و عملی در مطالعات انسان شناسی خواهد بود.
۱۳۸۴۳.

تحلیل بلاغی نام شمار انبیاء در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۳) 111 - 134

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم نام های انبیاء آرایه های بلاغی اطراد تقدیم و تأخیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۲۶
 در آیات متعددی از قرآن کریم، شماری از نامها ی انبیاء در پی هم یاد شده اند که گاه ترتیبی متفاوت دارند. بلاغت شمارش و حکمت تفاوت در چینش این نام ها، پرسش ها و شبهاتی را ایجاد کرده است. این مقاله در پی کشف وجوه ادبی و بررسی الگوهای به کار رفته در چینش این نام ها، به استخراج و تحلیل بلاغی و زیبایی شناختی آنها با استفاده از دانش بلاغت پرداخته است. در برخی نام شمارها آرایه «اطراد» یافت می شود، با این تفاوت که در قرآن کریم، برخلاف اطرادِ شاعران، ترتیب از پدر به سمت اجداد نیست؛ زیرا در آن، هر فرد استقلال خود را دارد و پیشگامی در شریعت و پدر بودن به همراه نکات نهفته دیگر، مقتضی آن است که پدران بر پسران مقدم گردند. رتبه، سبقت زمانی، مناسبت با سیاق آیات یا مقصود سوره، و در مواردی تناسب آوایی، از عواملی هستند که موجب تقدیم برخی پیامبران بر برخی دیگر شده اند. همچنین نام شمارهای انبیاء، در «مراعات نظیر» داخل هستند و تناسب معنایی میان آنها لحاظ شده که گاه ترتیب زمانی را نیز کنار نهاده است. آرایه هایی چون «جمع»، «تعدید» و «تنسیق» که وجوهی ادبی و زیبایی شناختی مانند نظم، توازن، تکرار و تشبیه را دربر دارند، در چینش نام های انبیاء فراوان یافت می شود و در نهایت آنچه از این پژوهش حاصل می شود، آن است که هر کدام از نام های انبیاء در جای خود حکیمانه چیده شده اند و بخش برجسته ای از بلاغت والای قرآن و سطح اعجازین آن را نشان می دهند.
۱۳۸۴۴.

واکاوی سبک داستان های قرآنی با محوریت داستان حضرت موسی و علم فرشتگان به فساد و خون ریزی انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 58 - 78

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره بقره داستان آدم (ع) موسی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۳۳
نیم نگاهی به تفاسیر قرآن کریم در خصوص آیه ی شریفه ی ﴿... قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ..﴾ (بقره:30) نشان می دهد که مفسران در این خصوص دیدگاه های متفاوت و توجی هی گوناگونی ارایه نموده اند. این مطالعه در صدد آن بوده تا با بررسی ساختاری داستان کشتن گاو به وسیله قوم موسی (ع) به این سوال پاسخ دهد که چگونه و از کجا فرشتگان می دانستند که انسان خونریز است و چگونه به خداوند در این خصوص اعتراض نموده و گفتن د« اَ تجعلُ فیها من یفسدُ فیها؟» برای این منظور با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و ابزار سندکاوی و کتابخانه ای، داده های لازم گردآوری و مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که این سخن فرشتگان، نمی تواند ابتدایی بوده و حتماً مسبوق به سابقه ای است و ما این را از عبارت ﴿لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا﴾ (بقره:32) می توانیم دریافت کنیم به عبارت دیگر فرشتگان این آگاهی را قبلاً از خداوند متعال دریافت نموده بوده اند منتهی این مهم به جای این که در آغاز داستان ذکر شود در انتهای آن بیان گردیده است.
۱۳۸۴۵.

Speech Acts in Qur’anic Verses of Iftirā’: Meccan vs. Medinan Contexts(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۳, Issue ۱, June ۲۰۲۴

کلیدواژه‌ها: the Qur’an Iftirā’ Slander Searle’s Theory Speech Act Linguistic pragmatics Meccan and Medinan Verses

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۳۰
This study examines the use of speech acts in Qur’anic verses addressing the concept of iftirā’ (slander), emphasizing the contextual and thematic distinctions between the Meccan and Medinan periods. Employing a descriptive-analytical method and drawing on Searle’s classification of speech acts, the analysis identifies expressive acts as the most prevalent, followed by assertive, directive, commissive, and declarative acts. The study contextualizes these speech acts within the socio-religious frameworks of Mecca and Medina, demonstrating how the Qur’an’s rhetorical strategies evolved to meet the distinct needs and challenges of each period. The findings categorize the sources of iftirā’ into three primary groups, with the highest incidence attributed to disbelievers, followed by Jews, and then hypocrites. The themes of iftirā’ in the analyzed verses include slanders about divine unity, the Prophet Muhammad (PBUH), divine signs, the truth of prophethood, the Qur’an, the miracles of the prophets, the reality of resurrection, and human relationships. This research underscores the Qur’an’s dynamic communicative approach, illustrating how its discourse effectively engaged diverse audiences while addressing theological, and social dimensions of slander. The study offers valuable insights into Qur’anic rhetoric and its broader application in contemporary discourse analysis. 
۱۳۸۴۶.

بررسی تطبیقی نسخ در قرآن کریم از دیدگاه شیخ طوسی و آیت الله خویی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۹ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۵) 109 - 132

کلیدواژه‌ها: نسخ تفسیر تبیان تفسیر بیان شیخ طوسی آیت الله خویی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۴۱
یکی از موضوعات مهم و چالش برانگیز در طول تاریخ تفسیر و علوم قرآن، موضوع نسخ است. عالمان متقدم، بسیاری از آیات قرآن که جنبه تخصیص و تقیید داشته است را در محدوده نسخ درنظر گرفته اند. متأخرین با تعریفی نو، رویکردی ویژه نسبت به این موضوع داشته اند. اگرچه همچنان بحث ناسخ و منسوخ از جمله موضوعات اساسی علوم قرآنی به شمار می آید، در زمینه تبیین و بررسی وجوه تفاوت و تشابه دیدگاه علمای متقدم و متاخر در موضوع نسخ در قرآن کریم، پژوهش های زیادی انجام نشده است. ازاین رو پژوهش پیش رو درصدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مقایسه ای به بررسی تطبیقی دیدگاه های شیخ طوسی از عالمان متقدم در تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن و کتاب العده فی اصول الفقه و آیت الله خویی از فقهای متأخر در کتاب البیان فی تفسیر القرآن بپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد شیخ طوسی و آیت الله خویی در انواع نسخ و موارد آن در آیات قرآن کریم اختلاف نظر دارند و آیت الله خویی برخلاف شیخ طوسی، تنها به نسخ یک آیه از قرآن کریم معتقد است.
۱۳۸۴۷.

اعتبارسنجی دیدگاه مفسران درباره مفهوم واژه «لاتَنهَرهُما» در آیه 23 اسراء با رویکرد معناشناختی ساخت گرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۹ بهار ۱۴۰۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۴) 171 - 195

کلیدواژه‌ها: سوره اسراء لاتَنهَر أفّ واژگان همنشین معناشناسی تفاسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۳۳
تأمل و تعمق در مضمون آیات (24-23) سوره اسراء، با محوریت فعل «لاتَنهَر»، مفهومی متفاوت با برداشت های تفسیری به دست می دهد. بیشتر مفسران عبارات و اصطلاحات به کار رفته در این دو آیه را حول محور کلی «احترام به والدین»، در معانی متفاوت و گاه متمایز، بیان نموده اند، حال آنکه پیام کلی این دو آیه با محوریت عبارت «وَ لَا تَنْهَرْهُمَا»، بر عدم «طرد و راندن» والدین از خود اشاره دارد. هر یک از واژگان و عبارات این دو آیه، به مثابه پیکره ای واحد، تکمیل کننده مفهوم فعل «نَهرَ» و معنای برآمده از آن است. جستار پیش رو با رویکرد معناشناسی ساخت گرا -که به مفهوم واژگان در بافت و ساختار جملات می پردازد- به طور خاص  بر همنشین های فعل «نهَرَ»، همچون عبارت «یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما»، واژه «أفّ»، وصف «کَریم» و عبارت کنایی «خفضُ الجَناح»، متمرکز می شود و معنای محوری و کلیدی آیه، یعنی «حمایت و نگهداری» از والدین و عدم «طرد و راندن» آنان از خود، به عنوان یکی از وظایف اصلی فرزندان به هنگامه پیری و فرتوتی والدین تبیین می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد برخلاف دیدگاه بیشتر مفسران، واژه «أفّ» بر مفهوم حداکثری اهانت، نفرت و دوری والدین دلالت دارد، ضمن اینکه فعل «لاتَنهَر»، نه به معنای «عدم پرخاش»، بلکه برای نهی از «طرد و راندن و دور کردن» به کار رفته است. افزون بر این، وصف «قولاً کَریماً» و عبارت «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ» نیز تکمیل کننده همان مفهوم کلی دو آیه؛ یعنی «نگهداری و مراقبت» از والدین است.
۱۳۸۴۸.

اذن الهی در موطن آخرت، بازخوانی مسئل جواز و عدم جواز تکلم در قیامت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۹ تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۵) 133 - 156

کلیدواژه‌ها: إِذن (جواز) أَذَن (استماع) تکلم و نطق اعتذار شفاعت انتفاع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۳۲
آیاتی که بر تحقق نطق در موطن قیامت دلالت دارند به دو دسته تقسیم می شوند: 1. مواردی که دال بر صدور کلام به صورت مطلق و بدون قید اذن هستند؛ 2. آیاتی که بر نفی و عدم اذن به صدور آن به طور مطلق، دلالت می کنند. این مسئله، دست آویزی برای مدعیان وجود تناقض در آیات قرار گرفته است که در نتیجه مدعی غیروحیانی بودن قرآن شده اند. مفسران برای رفع این تعارض ظاهری پاسخ هایی را ارائه داده اند: الف: با توجه به تعدد مواقف در آخرت، در بعضی موارد اذن به تکلم صادر شده و در برخی از مواقف نیز سخن گفتن منع شده است. ب: با توجه به متعلق اذن، مراد از نطق مُجاز، تکلم درباره شفاعت و مراد از نطق غیرمُجاز، تکلم درباره عذر خواهی است. ج: عدم اذن، به نطقِ بدون حجت یا نطقِ بدون منفعت تأویل می شود. پژوهش پیش رو با تحلیل و بررسی اقوال مفسران، باز خوانی آیات اذن و عدم اذن الهی در موضوع تکلم و با استناد به معانی و کاربردهای دیگرِ اذن در قرآن کریم، پاسخی متفاوت در راستای رفع این تعارض ظاهری ارائه می دهد. نتیجه نهایی این است که با توجه به معانی دیگر اذن مانند اراده، رضایت و استماع، شبهه تعارض از اساس باطل است و به دلالت قرآن کریم، هیچ منعی برای تکلم در قیامت وجود ندارد. به بیان دیگر، کلام در مواقف مختلف موطن آخرت، محقق می گردد، اما نکته مهم، عدم بهره مندی گناه کاران از عذر آوردن و عدم پذیرش شفاعت شافعان در حق ایشان است. در واقع، مراد از اذن در آیات، گوش ندادن و توجه نکردن به سخن مجرمان و عدم تعلق اراده الهی بر رضایت و پذیرش عذر آنها پس از اتمام حجت بر ایشان در دنیا است.
۱۳۸۴۹.

تحلیل انتقادی تسلیم پذیری مسلمانان عصر نزول نسبت به خدا و رسول (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۵۰ 203-230

کلیدواژه‌ها: نافرمانی عصرنزول فرامین الهی فرامین رسول خدا ص ضعف در ایمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۹
بی شک میزان تأثیرگذاری تدابیر خدا و تلاش های رسول خدا (ص) در سعادت مند ساختن انسان ها، با چگونگی دین داری و تسلیم پذیری آنان در برابر خدا و رسول خدا (ص) رابطه ی مستقیم دارد. این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، با بررسی آیات، روایات و شواهد تاریخی، به دنبال یافتن علل نافرمانی برخی مسلمانان عصر نزول در برابر فرامین الهی و نیز دستورات پیامبر اکرم (ص) به عنوان رهبر حکومت اسلامی است. بر اساس دستاوردهای این پژوهش ، باور ها و عملکردهایی از امت بدست آمد که از ضعف در اطاعت و گرفتاری آنان به درجات مختلف این نافرمانی حکایت دارد. این موارد گاهی بصورت ضعف در ایمان ، ضعف در باورمندی به حکم خدا و رسول اکرم (ص) و گاه در قالب نافرمانی و سستی در اطاعت عملی بروز می یافت، از مهم ترین علل این نافرمانی برخی مسلمانان در برابر اوامر خدا و رسولش می توان به ضعف در ایمان به خداوند و تلقی نادرست از جایگاه نبوت اشاره کرد.
۱۳۸۵۰.

مفهوم شناسی خشونت در کلام امام علی(ع) با تأکید بر گستره ی معنایی آن در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۵۰ 287-322

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) نهج البلاغه خشونت مفهوم شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۳۳
یکی از مهم ترین مباحث انسان شناسی و اخلاق، مسئله ی "خشونت" است. زیرا، از یک طرف دشمنان دین همواره سعی در معرفی چهره ای خشن و ناخوشایند از دین و پیشوایان آن داشته و از طرفی، در تعالیم دینی، گاه انسان حق إعمال خشونت را ندارد و گاهی هم، باید ابراز خشم و خشونت کند. این روی کَرد دوگانه ی دین و آموزه های اسلامی به مبحث خشونت و ترسیم چهره ای خشن از دین توسط مخالفان و اسلام ستیزان در سال های اخیر، نویسندگان مقاله را بر آن داشت تا به بررسی مبحث خشونت در نهج البلاغه بپردازند. پژوهش حاضر، به هدف بررسی معنا و مفهوم خشونت در کلام امام علی(ع) با تأکید بر گستره ی معنایی آن در نهج البلاغه، با روش توصیفی-تحلیلی سامان پذیرفته و به این نتایج دست یافت که أولاً؛ خشونت با تعدادی واژگان دیگر در این کتاب شریف ارتباط و ترادف معنایی آشکار دارد که هر یک، معنا و کارکردهای خاص خود را دارند و با وجود داشتن اتّحاد موضوعی، کاربردهای متفاوتی می یابند و ثانیاً؛ مراتب، کاربردها و بالتّبع کارکردهای متفاوت خشونت، شناخت دقیق و کاربست صحیح آنها را ضرورتی اجتناب ناپذیر ساخته و ثالثاً؛ می توان با شناخت هرچه دقیق تر و کامل تر آن مفاهیم، ضمن رفع اتهامِ خشونت گرایی از دین اسلام، کاربردها و کارکردهای درست آن-از جمله: دفع و رفع ظلم از جامعه و دفاع از مظلوم- را در ساحت جامعه ی دینی و انسانی به نظاره نشست.
۱۳۸۵۱.

مبانی سبک شناخت علامه طباطبایی درعدول از سیاق در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 79 - 95

کلیدواژه‌ها: سیاق مبانی عدول علامه طباطبایی تفسیر المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۷
توجه به اصل و قاعد سیاق در رسیدن به مراد الاهی در تفسیر قرآن یکی از قواعد تفسیری است که برخی از مفسران به آن توجه دارند. علامه طباطبایی از جمله مفسرانی است که توجه ویژه ای به قاعده سیاق داشته و در جای جای تفسیر المیزان بر کاربست آن جهت رسیدن به مراد الاهی تاکید دارند. با توجه به اینکه بهره گیری از قاعده سیاق یکی از مهم ترین و پرکاربردترین مبانی تفسیری علامه محسوب میشود، اما ایشان گاهی در تفسیر برخی از آیات قرآن از این مبنای تفسیری خود عدول کرده است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی ضمن اشاره به کارکردهای کاربست سیاق در تفسیر المیزان به مبانی عدول علامه طباطبایی از سیاق آیات در رسیدن به مراد خدا اشاره کرد است. نتایج حاصل از این نوشتار بیانگر آن است که علامه طباطبایی در آیات مربوط به امامت امام علی (ع) و فضایل اهل بیت (ع)، همچنین عدم ارتباط با صدر و ذیل آیه، هماهنگی با شأن نزول آیه، مخالفت سیاق آیه با سیاق آیات قبل و بعد، استفاده از شمول معنایی آیه از قاعده سیاق آیات عدول کرده است.
۱۳۸۵۲.

تحلیلی انتقادی بر دیدگاه مترجمان و مفسران در ترجمه آیه «فَأْتِیا فِرْعَوْن ...»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال ۱۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 63 - 80

کلیدواژه‌ها: آیه 16 سوره شعراء آیه 47 سوره طه «فَأْتِیا فِرْعَوْن ...» ترس موسی و هارون (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۹
بر اساس آیه 16 سوره شعراء، خداوند بعد از ابلاغ رسالت موسی و هارون(ع) فرمود: «فَأْتِیا فِرْعَوْنَ ...». بررسی حدود چهل ترجمه فارسی و هشتاد تفسیر قرآن نشان می دهد که با وجود پنج دیدگاه در تفسیر این آیه، تقریباً همه مترجمان و طیف وسیعی از مفسران، آیه را این گونه معنا کرده اند: «پس نزد فرعون بروید». با توجه به اینکه ریشه ماده «أتی» به معنای آمدن است، این سؤال مطرح می شود که این محققان با توجه به چه قرینه ای، معنایی کاملاً متضاد با این ماده را در این آیه در نظر گرفته اند؟ بازخوانی دیدگاه مفسران در این زمینه برای روشن شدن نقاط مثبت یا مبهم آنها و اصلاح ترجمه های احتمالاً نارسا، ضرورت بررسی این دیدگاه را روشن می کند. بررسی تحلیلی انتقادی دیدگاه مفسران و سایر شواهد نشان می دهد که این ترجمه با وجود کثرت طرف دارانش، موجب از بین رفتن قسمتی از معنای آیه و نادیده گرفتن بلاغت قرآن خواهد شد؛ ازاین رو معنای دقیق آیه این گونه است: «پس نزد فرعون بیایید [من آنجا حاضرم ]» یا «با سهولت و آسانی نزد فرعون بیایید [آنجا حضور دارم]». این ترجمه، برخلاف ترجمه مشهور، دارای نقاط قوتی است، از قبیل «هماهنگی با معنای لغوی ماده أتی»، «رعایت بلاغت» و «رعایت حالت روانی موسی و هارون(ع) هنگام دریافت دستور».
۱۳۸۵۳.

Assessing the Conceptual and Spatial Aspects of Persian Gardens through the Lens of the Qur’an: A Questionnaire-Based Survey(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۳, Issue ۱, June ۲۰۲۴

کلیدواژه‌ها: The Qur’an and Architecture Persian Gardens Qur’anic Paradise Conceptual Features of Gardens

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۵
The Holy Qur’an provides extensive descriptions of paradise as created by God for humanity. These descriptions not only emphasize material rewards but also highlight spiritual blessings that fulfill human emotional and psychological needs. This study investigates the realization of Qur’anic conceptual and spatial indicators of gardens in the design of Persian gardens, addressing the following questions: What are the conceptual and spatial indicators of gardens in Qur’anic verses? To what extent have these indicators been realized in Persian gardens? Using a descriptive-analytical methodology with a comparative approach, the Qur’anic verses and their interpretations were analyzed to identify key indicators of paradise gardens. These indicators were categorized into two groups: mental and intrinsic perceptions, such as feelings of security, health, eternity, spiritual tranquility, spiritual wealth, reflection on divine  blessings, and  recreation; and visual and spatial perceptions, including expansiveness, the attractiveness of greenery, scenic beauty, and decorative aspects of the garden. The study assessed these indicators through a survey of 200 visitors to eleven historical Persian gardens, utilizing an 11-item questionnaire. Data were analyzed using confirmatory factor analysis (CFA). The findings reveal a significant alignment between the Qur’anic descriptions of paradise and the perceptions of visitors to Persian gardens. Mental and intrinsic components were found to have a greater impact than visual and spatial components in reflecting the spirituality and Qur’anic teachings embedded in Persian gardens. Among the mental and intrinsic elements, the sense of security emerged as the most influential factor, while scenic beauty ranked as the most impactful visual and spatial feature.
۱۳۸۵۴.

مبانی نظری رفتار نیک با حیوانات با تأکید بر آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 166 - 188

کلیدواژه‌ها: قرآن اخلاق احسان به حیوان انسان متعالی برابری آفریدگان حشر حیوانات تشابه انسان و حیوان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۳۲
احسان انسان به حیوان همواره با چالش های نظری و عملی در گستره اخلاق و دین روبه رو بوده است. ایده منفعت گرایانه «انسان، آفریده برتر» که با نام «انسان متعالی» یا «اشرف مخلوقات» نیز شناخته شده است، همه کائنات را در راستای منافع انسان دانسته و بدین منظور تلاش نموده است تا مبانی اخلاقی و دینی به دست دهد. همین امر، انسان باورمند به اخلاق و دین را در فرایند تعامل با حیوانات در تنگنا قرار می دهد. نوشتار فرارو، با هدف برون رفت از چنین وضعیتی و غلبه بر چالش های نظری احسان به حیوانات و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، ضمن اذعان به ایده برابری آفریدگان، به این نتیجه رسیده است که احسان به حیوانات را می توان بر مبانی اخلاقی- فلسفی و مبانی دینی استوار نمود. حق حیات، اصل بی آزاری و عدالت سه مبنای مهم اخلاقی-فلسفی احسان به حیوانات است. ادراک و احساس حیوانات عنصری است که در هر سه مورد مزبور وجود داشته و می تواند مهم ترین مبنای اخلاقی- فلسفی احسان به حیوانات باشد. همچنین در تحلیل مبانی دینی به این نتیجه رسیده است که گو اینکه برای ایده انسان متعالی مستنداتی از قرآن آورده شده ولی استنادات مزبور قابل نقد بوده و آیات فراوانی وجود دارد که می تواند نظریه برابری تکوینی آفریدگان را در جایگاهی برتر بنشاند. در پایان به آیاتی از قرآن اشاره شده که به لزوم احسان به طور مطلق، حشر حیوانات، تأکید بر تدبر در آفرینش برخی حیوانات، سوگند به برخی حیوانات، وحی و الهام بر برخی حیوانات و مانند آن تأکید و تصریح نموده است.
۱۳۸۵۵.

رهیافت های بررسی شبکل معنایی تسلیم در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 1 - 25

کلیدواژه‌ها: اطاعت تسلیم سلم قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۸
تسلیم خدا بودن همراه با ایمان، وظیفه ای ضروری بر عهده همگان است. قرآن کریم به تسلیم بودن مؤمنان تا زمان مرگ سفارش مؤکد کرده است و بهترین آیین، در قرآن کریم، تسلیم توأم با کارهای شایسته یاد شده است لذا بررسی آیات این حوزه ضروری می نماید. مضامین آیات از یک سو از بسترها و زمینه هایی سخن رانده است که سبب نیل انسان به تسلیم و طی درجات آن خواهد شد که عبارتند از: عقیده به توحید، ایمان، تقوا، توجه به نعم الهی و ارجاع امور به خداوند متعال و التفات به علم و حکمت خداوند و از سوی دیگر، لجاجت انسان و فریب شیطان را از موانع رسیدن به تسلیم برمی شمرد که می تواند آن را در دو گونه عوامل درونی و بیرونی احصا نمود. قرآن کریم پیامدهایی نیکویی را پس از نیل انسان به تسلیم برای او یادکرده است که عبارتند از: آرامش، توکل، بهره مندی از هدایت، رحمت و بشارت.
۱۳۸۵۶.

مفهوم «اضلال شیاطین» در نظام معنایی قرآن کریم با تأکید بر روابط هم نشینی و جانشینی: رویکرد معناشناسی ساختگرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۵۰ 231-262

کلیدواژه‌ها: قرآن معناشناسی ساختگرا اضلال شیاطین سبیل صد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۳۹
حوزه معنایی «هدایت-اضلال» از حوزه های معنایی مهم در نظام معنایی قرآن و شیطان از مفاهیم کلیدی در این حوزه معنایی به شمار می آید. پژوهش حاضر سعی دارد با بهره گیری از روش معناشناسی ساختگرا، مبتنی بر بافت زبانی، برمبنای روابط هم نشینی وجانشینی ، تبیینی جامع از مفهوم «اضلال شیاطین» ارائه دهد. بررسی 30 آیه که در آن این مفهوم به کار رفته است، نشان داد که حوزه معنایی «مُضِلّ» شامل مفاهیمی هم چون فرعون، سامری، گروهی از اهل کتاب و مجرمان با مرکزیت شیطان است. با توجه به هم نشینی اضلال شیاطین و «سبیل» با بالاترین بسامد تکرار مشخص می شود که این مفهوم وابسته به راه و به معنای منحرف کردن از مسیری آسان و طبیعی با مقصد معنوی و به سوی حق می باشد. مفهوم «صد» جانشین «اضلال شیاطین» در قرآن است با این تفاوت که بر خلاف «صد» در اضلال مؤلفه ایجاد مانع وجود ندارد و «صد» هرگز به خدا اسناد داده نشده است؛ از این رو مفهوم اضلال نسبت صد عمومیت بیشتری دارد. حوزه معنایی اضلال شیاطین شامل مفاهیمی هم چون تزیین، وعده، تنمیه، نزغ، ازلال، دعوت، وسوسه و امر می باشد که نسبت به مفهوم اضلال شیاطین، واژگانی زیرشمول و به عبارت دیگر نوعی ازآن به شمار می آیند.
۱۳۸۵۷.

نقش قرائن در تفسیر علمی آیات با تکیه بر آثار آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج دوره جدید بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۶) 35 - 72

کلیدواژه‌ها: آیات علمی تفسیر علمی کیهان شناسی قرائن متصل قرائن منفصل سیاق جوادی آملی تسنیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۳۴
تفسیر علمی آیات قرآن از گرایش های جدید تفسیری است که از زاویه قرآن و علوم تجربی به موضوعات می پردازد. با بررسی بعضی از این موضوعات نکاتی به دست می آید که هنگام نزول قرآن از نظر علمی ثابت نشده بود و اعجاز علمی قرآن ثابت می شود. در برخورد با آیات علمی نظرات مختلفی وجود دارد؛ مخالفان با تفسیر علمی معتقدند ساحت قرآن از دانش بشری مبراست؛ درمقابل افراطیون، یافته های علمی را برقرآن تحمیل و آیات را متناسب با مباحث علمی توجیه می نمایند؛ غافل از آن که برای فهم قرآن به عنوان کتاب هدایت، نه یک کتاب علمی، ضرورت دارد با درنظرگرفتن قواعد تفسیری و از جمله قرائن متصل یا منفصل، آیات، به ویژه آیات علمی را به درستی تبیین نمود و از افراط و تفریط جلوگیری کرد. توجه به این امر در تفسیر تسنیم و نیز سایر آثار مؤلف آن به خوبی نمایان است. بررسی موضوعات علمی مشهور در آثار آیت الله جوادی آملی با روش توصیفی، تحلیلی نقش تعیین کننده قرائن، در تفسیر آیات علمی را نشان داده است. در قرائن متصل، توجه به سیاق در معنای آیات حرکت کوه ها نقش بسزایی دارد. دقت در قرینه پیوسته فضای نزول در جنس مشرق و مغرب، کرویت و حرکت وضعی زمین را اثبات می کند. در قرائن منفصل، نیز اهمیت توجه به آیات دیگر و روایات در تفسیرعلمی آسمانهای هفت گانه، مشرق و مغرب (کرویت)، اختلاف شب و روز (کرویت و حرکت وضعی و انتقالی زمین) به خوبی مشهود است؛ چنان که نقش ضروریات دین در تبیین معتدلانه از آیات و نظریات علمی چون فرضیه تکامل غیرقابل انکار است.
۱۳۸۵۸.

بررسی تطبیقی تفسیر قرآن به قرآن در اضواء البیان و تسنیم

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج دوره جدید بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۶) 5 - 34

کلیدواژه‌ها: اضواء البیان تسنیم آیت الله جوادی آملی شنقیطی تفسیر قرآن به قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۷
تفسیر قرآن به قرآن روشن ساختن آیات قرآن با تدبّر در آیات دیگر است. تفسیر اضواء البیان تألیف محمدامین شنقیطی و تفسیر تسنیم تألیف آیت الله جوادی آملی از تفاسیری است که با این روش به تبیین آیات قرآن می پردازد. گرچه اهتمام ستودنی هر دو تفسیر به تبیین ابعاد گوناگون آیات با بهره گیری از دیگر آیات ارزشمند است؛ لکن تفاوت های فراوانی دارند که مقایسه و ارزیابی میان این دو را ضروری می نماید. این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی نگارش شده، پس از معرفی کوتاه آن دو، هر دو تفسیر را از ابعاد گوناگون مقایسه کرده است از قبیل: حجیت تفسیر قرآن به قرآن، معیارهای تفسیر قرآن به قرآن، مقدار استناد به آیات دیگر و کیفیت استفاده از آیات دیگر در تفسیر قرآن در برخی از آیات. تفسیر اضواء البیان در عین تلاش ارزشمند در تفسیر قرآن به قرآن، در مقایسه با تفسیر تسنیم از جهت کمّیت و کیفیت، از نقاط ضعف متعددی برخوردار است و فاصله بسیار زیادی با تسنیم دارد.
۱۳۸۵۹.

Translating the Qur’anic Hypotext into a Religious Dramatic Hypertext: A Case Study of the TV Series Sahebdelan (2006) [The Spiritualists](مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۳, Issue ۱, June ۲۰۲۴

کلیدواژه‌ها: Qur’anic narratives The Qur’an and dramatic arts Hypertext Hypotext Transtextual relationship Adaptation Transformation Stories of the Prophets

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۶
The concept of translation encompasses a broad spectrum, including various forms of textual adaptation and adjustment that occur across languages and cultures. Within this spectrum, adaptation and imitation are also considered as part of the translation family. This study, conducted using a comparative, descriptive-analytical method, seeks to explore the issue of adapting a contemporary religious drama from Qur’anic narratives, employing Gérard Genette’s theory of hypertextuality. It examines the structural and thematic aspects of the hypertext in question—the television series Sahebdelan ( The Spiritualists ), directed by Mohammad Hossein Latifi (2006)—and its relation to its hypotext, the narratives of the Qur’an. The aim is to determine the extent and manner of the Qur’an’s influence on the adapted hypertext and to analyze the types of transformations that have occurred. The findings reveal that, based on Genette’s categorization of transtextual relationships, this form of translation from hypotext to hypertext constitutes a recreation of parts of the lives of certain prophets in the Qur’an in the format of a television drama. This recreation—shaped by filmmaking motives, media constraints, target audience, and the purpose of the series—has involved substantial changes to narrative elements such as characters, events, time and space of narration, and intertextual connections. These transformations have enabled the transmission of Qur’anic themes and messages in a contemporary and accessible language for today’s viewers. The impact of Qur’anic narratives in shaping the content and themes of this dramatic work has been significant, making it a prominent example of religious adaptation.
۱۳۸۶۰.

واکاوی گشتار جانشینی در سوره مبارکه بقره بر پایه نظریه نحو زایشی چامسکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی دوره ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۴۱ 35 - 66

کلیدواژه‌ها: نوام چامسکی سوره مبارکه بقره جایگزینی مصدر ژرف ساخت ایجاز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵ تعداد دانلود : ۲۱
نظریه گشتاری چامسکی، نظریه ای نحوبنیان است که در آن، فرایند گشتار به شکل های حذف، افزایش، جانشینی و جابه جایی صورت می پذیرد و ژرف ساخت جمله را به روساخت آن بدل می کند. این فرایند می کوشد از طریق توصیف دستوری، معنای دقیق اندیشه هایی را دریابد که در ورای کلمات و جملات قرار دارند. لذا پژوهش حاضر، با شیوه تحلیل محتوا، صرفاً عنصر جایگزینی، آن هم از نوع مصدری را در سوره مبارکه بقره، مورد بررسی قرار داده است. هدف از این پژوهش، تسهیل در فهم لغوی و معنایی آیات از طریق ژرف ساخت و روساخت و بیان کارکرد ادبی و هنری واژه های جایگزین است. پس از مقایسه ژرف ساخت با روساخت آیات، نتیجه به دست آمده نشان می دهد که در فرم روساختی، به دلیل استفاده از مصدر به جای وصف مشتق، جمله ها بار معنایی مبالغه آمیز و مؤکّد به خود گرفته و مختصرتر شده اند که این امر، همسو با اصل اقتصاد زبانی است. این تکنیک، از شیوه های گفتاری مبالغه آمیز پربسامد قرآن است که به دلیل خروج از عادت زبانی، باعث برجستگی مشهود در کلام می شود. هدف از آن، علاوه بر تأثیرگذاری در مخاطب، آفرینش جمله هایی با معنای احتمالی است که این امر از جنبه دلالی باعث توسعه معنایی و از جنبه لغوی باعث ایجاز در کلام می گردد. تنوع بخشی به ساختار سخن و جلوگیری از یک نواختی، از دیگر اغراض جانشینی مصدر است. گفتنی است که تحلیل آیات شریفه وکشف ژرف ساخت و بیان زیبایی شناسی ها و اغراض ثانویه ای که مقاله حاضر بر اساس نظریه گشتاری چامسکی به آن دست یافت، یک احتمال است و نمی توان آن را به خداوند متعال نسبت داد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان