جمال طالبی قره قشلاقی

جمال طالبی قره قشلاقی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۳ مورد.
۱.

واکاوی سبک داستان های قرآنی با محوریت داستان حضرت موسی و علم فرشتگان به فساد و خون ریزی انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 58 - 78

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره بقره داستان آدم (ع) موسی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۵
نیم نگاهی به تفاسیر قرآن کریم در خصوص آیه ی شریفه ی ﴿... قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ..﴾ (بقره:30) نشان می دهد که مفسران در این خصوص دیدگاه های متفاوت و توجی هی گوناگونی ارایه نموده اند. این مطالعه در صدد آن بوده تا با بررسی ساختاری داستان کشتن گاو به وسیله قوم موسی (ع) به این سوال پاسخ دهد که چگونه و از کجا فرشتگان می دانستند که انسان خونریز است و چگونه به خداوند در این خصوص اعتراض نموده و گفتن د« اَ تجعلُ فیها من یفسدُ فیها؟» برای این منظور با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و ابزار سندکاوی و کتابخانه ای، داده های لازم گردآوری و مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که این سخن فرشتگان، نمی تواند ابتدایی بوده و حتماً مسبوق به سابقه ای است و ما این را از عبارت ﴿لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا﴾ (بقره:32) می توانیم دریافت کنیم به عبارت دیگر فرشتگان این آگاهی را قبلاً از خداوند متعال دریافت نموده بوده اند منتهی این مهم به جای این که در آغاز داستان ذکر شود در انتهای آن بیان گردیده است.
۲.

تمظهرات تقنية الصور الحسيّة في شعر إبراهيم مصطفى الحمد (مقاربة تحليلية في ديوان «وَألقَيتُ بي» نموذجاً)

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱۱ 33 - 50

کلیدواژه‌ها: الشعر الحدیث الصوره البیانیه الحواس مصطفی الحمد دیوان وألقیتُ بی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۱۲
إنَّ الصور الحسیّه هی آلیه من آلیات تشکیل الصوره الشعریه وتسهم فی تعمیق المعنی وتکثیف الدلاله، فلهذا یجمع بین المدرکات ویآلف بین وظائف الحواس بما یمنح تجاوباً جمالیّاً یعین علی إثراء الإمکانات الإیحائیه. إبراهیم مصطفى الشاعر والناقد العراقی المعاصر قد وظّف هذه الآلیه بکثره فی شعره خاصه فی دیوانه «وألقیت بی» الذی خصّه بأشعار ثوریّ تجاه قضایا الأمّه الإسلامیه والعربیه؛ وقد عبّر الشاعر فی هذا الدیوان عن حبّ الوطن وأبدیه الذود والدفاع عنه بأشکال تعبیریه رائعه ممّا دفعنا إلى دراسه الصور الحسیّه وأثرها على نفس المتلقّی ووقعها علیه وفق المنهج الوصفی والتحلیلی. ومن أهمّ ما توصّلت إلیه الدراسه فی نهایه المطاف أنَّ الشاعر بنى دیوانه على الصوره الحسیّه ووظّف فیه حواس الخمس: البصریه، الشمّیه، السمعیه، اللمسیه، والذوقیّه، واستخدم الصورتین البصریه والسمعیه أکثر من غیرها، فلعب هذان الحسّان دوراً محوریاً فی بنیه قصائده. کما کشفت الدراسه أنّ الصور الحسیّه فی قصائد الدیوان ساعد على تولید دلالات إیحائیه قویّه دفعت المتلقی إلى التأمّل وفتحت أمامه أبواب ممارسه ذهنیه وقراءه فاحصه لشعره.
۳.

بازیابی عناصر زبر زنجیری در قرآن و بررسی ارتباط آن با معنا در سطح جمله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال ۵۷ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۱۱۴ 215 - 238

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی عناصر زبرزنجیری تکیه آهنگ درنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۰
عناصر زبرزنجیری شامل آن دسته از نشانه هایی است که فراتر از الفاظ می تواند در معنای مراد گوینده از میان چند معنا یا تشخیص و کشف معنای صحیح، مؤثر باشد. همان گونه که از معنا می توان عناصر زبرزنجیری را دریافت، خود معنا نیز با به کارگیری این عناصر بهتر القا می شود. گرچه قرآن به صورت متن در اختیار ما قرار گرفته، ازآن رو که کلامی قصدگراست، معانی آن یقیناً می تواند در بازیابی عناصر زبرزنجیری آیات مؤثر باشد؛ متقابلاً درک و بهره گیری از این عناصر می تواند در تعیین معنای مراد مؤثر باشد. این پژوهش کتابخانه ای به روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر مختصات سه عنصر زبرزنجیری؛ شامل تکیه و آهنگ و درنگ، نسبت به تطبیق آن ها با نمونه هایی از آیات قرآن کریم در سطح جمله پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که می توان باتوجه به محل تکیه در سطح جملات، آهنگ کلام و محل وقف و سکت، معنای صحیح را از دو معنای محتمل به دست آورد و باتوجه به معنای آیه دریافت که محل تکیه در سطح جملات کجاست، آهنگ کلام به چه صورت و محل وقف و سکت در کدام موضع است. اهمیت این جستار ازاین روست که تاکنون در هیچ نظر تفسیری یا پژوهشی، عناصر زبرزنجیری برای تشخیص معنای آیه بررسی یا پیشنهاد نشده است.
۴.

خوانش ساختار زمانمندی در رمان «الجنّیه» غازی قصیبی (بر اساس نظریه زمان ژرار ژنت)

نویسنده:
منبع: نثرپژوهی عربی دوره ۲ بهار ۱۴۰۴ شماره ۲ 65 - 81

کلیدواژه‌ها: رمان معاصر روایت شناسی نظریه زمان روایی ژرار ژنت غازی قصیبی رمان الجنیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : 0 تعداد دانلود : ۲
زمان در روایت یکی از مؤلفه های اساسی و جدایی ناپذیر است که خط سیر روایت بر اساس آن پیش می رود. با تجسّم زمان در داستان، می توان به درک بهتری از ساختار زمان و اهمیت آن در روایت های داستانی دست یافت. در دهه های اخیر، این مقوله توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است، که از جمله آنها می توان به ژرار ژنت، منتقد ساختارگرای فرانسوی، اشاره کرد. او میان زمان متن و زمان داستان تمایز قائل شده و آن را به سه جزء تقسیم می کند: نظم، تداوم و بسامد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی، به نقد و بررسی مؤلفه های زمان مندی روایی در رمان «الجنّیه» غازی قصیبی بر مبنای نظریه ژرار ژنت می پردازد. از مهم ترین یافته های این جستار می توان به این نکته اشاره کرد که غازی قصیبی با قرار دادن طرح روایت در ساختاری غیرخطی و به کارگیری تکنیک هایی چون ترتیب، تداوم و بسامد، توانسته است داستانی چندلایه با مضامینی بی سابقه خلق کند. این تکنیک ها نقش های کلیدی در شکل گیری ساختار رمان ایفا کرده اند. زمان پریشی با دو حالت گذشته نگر و آینده نگر اهمیت بالایی در معرفی شخصیت های جدید، آشنایی با پیشینه آنان، کشف ماهیت تعاملات شخصیت ها و حرکت بخشی به سیر حوادث داستان ایفا کرده و خواننده را برای پیگیری تحولات آتی تحریک می کند. مقوله تداوم زمان نیز با شکل های گوناگون از جمله درنگ، حذف، خلاصه و صحنه نمایشی، در تسریع یا کندی سرعت حوادث و به تصویر کشیدن ایدئولوژی شخصیت ها مؤثر بوده است. همچنین، بسامد تک محور در مقایسه با دیگر انواع بسامد، در این رمان از گسترش بالایی برخوردار است و این امر نشان دهنده تنوع روایتی و عمق معنایی اثر است.  
۵.

خوانش سوره مبارکه «صافات» از منظر سبک شناسی آوایی و واژگانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 36-53

کلیدواژه‌ها: قرآن سبک شناسی آوایی و واژگانی سوره صافات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۴۶۲
سبک شناسی آوایی به عنوان یکی از شاخه های سبک شناسی از جایگاه مهمی در پژوهش های زبان شناسی برخوردار است. جستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی به بررسی سبک شناختی سوره صافات از منظر دو سطح آوایی و واژگانی پرداخته است تا برجسته ترین زوایای آوایی و واژگانی سوره مذکور همچون نوعیت حروف و بسامد تکرار آن، سجع، جناس و هجاهای به کار رفته در آن را بررسی نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عناصر آوایی مثل تکرار، سجع، جناس و ... به عنوان نمونه هایی از عناصر آوایی نقش مهمی در رساندن مفاهیم و معانی بر دوش دارند. از منظر واژگانی نیز کاربرد جمع مذکر سالم با بسامد بالا و افعال ماضی در باب تفعیل جلوه بیشتری در سوره داشته است. و در نهایت اینکه، هم آواها و هم واژگان با موضوع سوره که بیان توحید خداوند و مجازات مشرکان است، همسو می باشد
۶.

دراسه نقدیه فی الآراء التفسیریه للآیه 24 من سوره النساء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال ۲۷ یهار و تابستان ۱۴۰۳ (۱۴۴۵ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 189-213

کلیدواژه‌ها: القرآن سوره النساء الزواج الحلال المرأه العفیفه الآیه 24 من سوره النساء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۷۶
بحسب ما هو معروف تبدأ الآیه 24 من سوره النساء بالحدیث عن تحریم الزواج من النساء المحصنات ثمّ یستثنی من ذلک الزواج من الإماء، غیر أنّ المفسّرین لم یتفقوا فی معنى الجزء الأول منها. یتبیّن من دراسه التفاسیر منذ بدایه الإسلام حتى الآن أن هناک خمسه آراء مختلفه حول هذه الآیه القرآنیه. ترى هذه التفاسیر أنّ هذا الجزء من الآیه، کالآیه السابقه، یقصد تحریم الزواج من المتزوجات أو الحرائر إلا الأسیرات أو الإماء أو المهاجرات أو أقل من أربع زوجات. ومع ذلک، یمکن ملاحظه بعض إشکالیّات فی هذه الآراء مثل الغموض فی الدلاله، والضعف فی الروایات المعتمده، ومعارضه بعض الآراء للروح العامه للتعالیم الإسلامیه، وما إلى ذلک. یهدف البحث الحالی بمنهجه الوصفی والتحلیلی، ومن خلال دراسه 210 تفاسیر متوفره فی برمجیات جامع التفاسیر (3) إلى عرض وتحلیل وجهات النظر المذکوره، بالاعتماد على الأدله النصیه المستمره والمتقطعه، وأخیراً توصّل إلى وجهه نظر جدیده ومغایره، وهی أنّ الواو فی بدایه الآیه لیست للعطف، بل هی استئنافیه، وهذه الآیه لیست استمراراً للتحریم المذکور فی الآیه السابقه، وإنّما لها معنى مستقل. ومن جانب آخر، إنّ المحصنات هی النساء العفیفات، ولیس النساء المتزوجات، وتشمل جمله ﴿ما ملکت أیمانهم﴾ الإماء أیضاً. وکذلک عباره ﴿والمحسنات من النساء إلا ما ملکت أیمانکم﴾ مبتدأ، وجمله ﴿کتاب الله علیکم﴾ خبره، وکلاهما مرفوع. ولذلک، تشیر الآیه إلى الرّجال لیتوجّهوا إلى الزواج من النساء العفیفات من غیر الإماء. وبالطبع، إن الآیه التالیه خفّفت الحکم المذکور، وأجازت للرجال، فی حاله عدم القدره المالیه، أن یتزوّجوا من الخادمات المؤمنات.
۷.

فاعلیة الثنائیات الضدية لبناء الدلالة في شعر عبدالوهاب البیاتي (مقاربة في ضوء النظرية البنيوية)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 23 - 45

کلیدواژه‌ها: عبد الوهاب البیاتی الثنائیات الضدیه الشعر العربی المعاصر السیمیائیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۳۷
الثنائیات الضدیه نوع من البناء النصّی یوظّفه الشاعر لکشف الأنساق الضدیه داخل نصّه. هذه البنیه النصّیه تعدّ من أهمّ الظواهر البیانیه فی شعر البیاتی، وقد وظّفها بشکل لافت للنظر لیعبّر عن آرائه وأحاسیسه. ولم یکن توظیف هذه الثنائیات إلا للتعبیر عن التجربه التی عاشها الشاعر، فاستطاع أن یصوّر لنا العالم بکلّ مناقضاته. هذه الورقه البحثیه تناولت بمنهجها الوصفی التحلیلی الثنائیات الضدیه البارزه فیه، منها ثنائیه الموت والحیاه، الأنا والآخر، والرحیل والعوده، والحبّ والثوره، والوطن والمنفى وأخیراً ثنائیه الأزمنه. ومن أهمّ النتائج التی توصلت إلیها هو أنّ الثنائیات الضدیه فی شعر البیاتی تحرّرت من ضیق الرؤیه فی استعمال المفردات المتضاده لفظاً مقابل الآخر، وأخذت دلالات سیاسیه واجتماعیه مختلفه منها نقد السلطات السیاسیه، ونقد الأوضاع المأساویه التی یعیشه الشعب العراقی. کشفت الدراسه أنّ الموت فی تفکیر البیاتی لازم للحیاه والتجدد، وذلک لبناء مستقبل زاهر للشعب العراقی بإضفاء دلاله أسطوره ققنوس على بعض شعره أحیاناً. فاستطاع البیاتی على الرغم من تقابل الموت والحیاه أن یعقد علاقه تلازم بینهما من أجل الغرض المذکور. والآخر عمل فی شعر البیاتی لرفض الواقع السیاسی والاجتماعی کما یظهر ذلک فی ثنائیه الشاعر / الحلاج، وأضفى على نصّه دلالات التلاحم بین الواقع والتاریخ. ولاحظنا أنّ الشاعر جاء بثنائیه الشاعر / الیسوع اختزالاً لکلّ معانی الألم والتضحیه والمکابده حیث یتألّم من أجل الآخرین ولیس فی ذاته. وقد عقد البیاتی بین الحبّ والثوره علاقه تلازمیه فأظهرت النماذج أنّ الثوره لا تتحقق إلا بالحبّ. أثبتت الدراسه أیضاً أنّ المعاناه فی الغربه واحتمال الآلام لم تکن إلا بغیه بناء مستقبل زاهر.
۸.

آلیات السرد الصوفی وتمظهراته فی روایه بحر نون لعبدالإله بن عرفه: دراسه فی الرؤیه والبنیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال ۲۶ یهار و تابستان ۱۴۰۲ (۱۴۴۴ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۵۱) 161 - 184
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۸۷
یعدّ عبدالإله بن عرفه واحداً من الروائیین فی المشرق العربی یحمل رؤیه متمیزه للکتابه وتسعى کلّ أعماله السردیه لتجلیه هذه الرؤیه والتعبیر عنها بطریقه متفرده. فجاءت روایته بحر نون عملاً جدیداً غیر مألوف فی السرد العربی المعاصر إذ نسجها من مراجع أهمها التاریخ والتصوف، وکلّ ذلک أدّى إلى تشکیل بناء سردی من نوع جدید. إنّ السرد الروائی فی روایه بحر نون سار فی مساریْ التاریخی للحیاه والوجود، والعرفانی لأسفار الأرواح الکونیه. هذا البحث حاول بمنهجه الوصفی والتحلیلی أن یلقی الضوء على المسار الثانی أی العرفانی، ویدرس آلیات السرد الصوفی وتمظهراته من خلال أبعادها الفکریه والجمالیه المتمثّله فی اللغه. والدراسه تحدّثت أیضاً عن الرموز الصوفیه المستخدمه فی الروایه خاصّه الرموز الحرفیه والعددیه. توصّلت الدراسه فی نهایه المطاف إلى أنّ روایه بحر نون استمدّت مرجعیتها الفکریه من التراث التاریخی والصوفی وعلى رأسه فکره محیی الدین بن عربی فی کینونه الوجود الإنسانی والذات الإلهیه المطلقه. والأحداث فی الروایه سارت فی تفاعل مستمر مع هذه الفکره، کما کشفت الدراسه مسایره الفضاءات الروائیه الصوفیه بها لتخصیب البنیه السردیه. وقد جاء استدعاء السارد للشخصیات الدینیه فی مشاهد مختلفه من الروایه انسجاماً مع البؤره المعرفیه، وبهدف إضفاء شعریه ذات دلالات جدیده على نصّه. وأخیراً کشف البحث أنّ السارد وظّف معجماً صوفیاً رائعاً فی نصّه بجانب رموز عددیه وحرفیه، وأشکال هندسیه ذات دلالات صوفیه، وکلّ ذلک جاء فی تفاعل مستمر مع البنیه السردیه.
۹.

واکاوی راهبردهای آموزش نحو به غیر عرب زبانان

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲شماره ۸ 178 - 188

کلیدواژه‌ها: آموزش زبان عربی نحو راهبردهای تدریس غیر عرب زبانان دستور زبان عربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۰۴
نحو یا دستور زبان عربی یکی از مواد درسی بسیار مهم در دوره کارشناسی و نیز در دوره های تکمیلی برای غیر عرب زبانان به شمار می رود. نحوه تدریس این ماده همواره آمیخته با دشواری های زیادی بوده است، و دانشجویان و فراگیران، همواره بر سخت و یکنواخت بودن قواعد، روش های تدریس خشک و غیر فعال و مسائلی از این دست اشاره می کنند. در جستار حاضر، ضمن تأکید بر جدا نمودن دو مقوله نحو علمی و نحو آموزشی، راهبردهای سنتی مورد اشاره قرار گرفته و محاسن و معایب آن ها مورد مداقّه قرار گرفته است. علاوه بر آن راهبردهای جدیدی نیز جهت کاربست اساتید پیشنهاد شده، و معایب و محاسن آن ها نیز مورد بررسی واقع شده است. ما حصل جستار حاضر این است که ما باید ضمن پرهیز از تدریس مباحث نحوی غیر ضروری، بیشتر به جنبه های کاربردی آن توجه نمائیم، و راهبردهای جدید و مشارکتی را جهت بهبود فرایند یاددهی یادگیری به کار ببندیم.
۱۰.

تجلّیات تصویف المکان فی روایه «جبل قاف» لعبد الإله بن عرفه على ضوء آراء محیی الدین بن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 93 - 109

کلیدواژه‌ها: الروایه المعاصره المغرب العربی الصوفیه المکان عبد الإله بن عرفه روایه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۵۹
یضفی المکان الصوفی بوصفه إحدى مکوّنات السرد مسحه قدسیه على النصّ الروائی من خلال علاقته بالأفکار الصوفیه ودوره فی الثراء الدلالی والجمالی له، فلذلک یتجاوز المکان فی الروایه الصوفیه عن وصف الأبعاد الهندسیه لیصبح أیقونه لدلالات معرفیه صوفیه. یسرد الروائی فی روایه جبل قاف لعبد الإله بن عرفه سیره محیی الدین بن عربی الذاتیه، فیواجه القارئ بحضور مکثّف للمکان والفضاءات الصوفیه. فالأمکنه المستدعاه فی النصّ الروائی أضفت على مشاهد الروایه صوره من القداسه واللمحه الصوفیه وتحوّلت بحمولاتها الصوفیه إلى ملمح من ملامح الکشف والإشراق الروحی. وقفت هذه الدراسه بمنهجها السیمیائی والموضوعاتی عند مفهوم المکان الصوفی کمفهوم معرفی فی تفکیر واحد من أبرز أعلامه (محیی الدین بن عربی) من خلال استخراج المشاهد المکانیه الصوفیه فی روایه جبل قاف التی تتناول سیرته الذاتیه ورؤیته نحو المکان وما یرمز إلیه من دلالات صوفیه یکشف عنها السرد خاصه فی المشاهد الوصفیه لسوق مدینه مرسیه، وخزانه الکتب للسلطان، والمساجد کالمسجد الأقصى ومواقف أخرى مثل مشاهد الکشف والفتح والتجلی أو فی حدیثه عن المشرق والمغرب. تکمن أهمیه البحث فی وقوفه على تجربه عبد الإله بن عرفه کأحد أعلام الروایه العرفانیه فی المغرب العربی، ومحاولته تحیین التراث الإسلامی ضمن البنیه السردیه الحدیثه، ومعرفه القارئ بنوع جدید من الروایه. توصّلت الدراسه إلى أنّ روایه جبل قاف لعبد الإله بن عرفه تجربه روائیه تفاعلت مع الأبعاد الصوفیه بدءاً من العنوان حتّى نهایتها، فامتزج المکان فیه بالرؤیه الصوفیه من جهه، وارتبطت بالدلالات الرمزیه الصوفیه من جهه أخرى. کما کشفت الدراسه أنّ الروائی نظر إلى المکان نظره صوفیه واعتبره مکوناً روحیاً، وطبّق رؤیته الصوفیه على المکان فی بناء المکان الروائی، وکلّ ذلک اقتبسه من تفکیر ابن عربی. وأخیراً حاول الروائی على أن یکون الفضاء الدینی فی روایته متین العلاقه بالعناصر السردیه الأخرى حیث تبعث فی النص وفق استراتیجیه محدده ودقیقه، وهو ما یکشف عن عبقریه الکاتب فی تجسیده للفضاء الدینی بکل أبعاده الهندسیه والروحیه.
۱۱.

النزعه الملتزمه فی شعر ثورات الربیع العربی بمصر (مقاربه وصفیه تحلیلیه فی نماذج مختاره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال ۱۴ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۳ 145 - 163
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۲۱۹
الالتزام فی الأدب یعنی أن یوظّف الأدیب أو الشاعر مقدرته الفکریه والفنیه فی خدمه مجتمعه، ویصوّر متطلبات شعبه، آلامه وأحلامه بلغه صادقه دون تحیّز إلى أغراض ذاتیه أو مجموعه سیاسیه محدده، وتشکّل هذه الفکره جوهر الأدب الملتزم. انطلاقاً من هذه الفکره، شهد شعر ثورات الربیع العربی بمصر عام 2011 شعراً ملتزماً بعد انحساره عقوداً من الزمن یعالج أهمّ القضایا السیاسیه والاجتماعیه التی تعانی منها المجتمع المصری فی عهد مبارک. هذه الدراسه حاولت بمنهجها الوصفی التحلیلی أن تدرس تمظهرات الالتزام فی شعر ثورات الربیع العربی بمصر قبیل ثوره ینایر 2011 وبعیدها عند شعراء مشهورن من أمثال عبدالمعطی حجازی وفاروق جویده وعبدالرحمن العشماوی وغیرهم من الشعراء المغمورین. ومن النتائج المهمه التی توصّلت إلیها الدراسه هی أنّ الاستبداد السیاسی بمصر زمن حسنی مبارک، والمشاکل الاجتماعیه کالفقر والبطاله کانا من أهمّ بواعث ثوره الربیع العربی فیها. فلذلک رکّز الشعراء الملتزمون على استبداد السلطه وتغییب الحریه فرفضوا الحکومه وتحدّوها لفساد الأنظمه الحکومیه. کما تناول هؤلاء الشعراء مشاکل اجتماعیه کثیره أهمّها الفقر والجوع والبطاله، ولم ینسوا التندید بالشعراء الذین لم یقوموا بدورهم الریادی فی تثویر الشعب وتوعیته. ومن الناحیه الفنیه اقتبس الشعراء الملتزمون کثیراً من مضامنیهم من الموروث الدینی وربّما یکمن السبب فی أنّ جذور الثوره المصریه ومقاصدها إسلامیه. الکلمات الرئیسه: الشعر المعاصر، ظاهره الالتزام، الربیع العربی، مصر.
۱۲.

واکاوی مقوله تقابل دوگانه ی شهر و روستا در شعر محمد الماغوط

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب سال ۴ زمستان ۱۴۰۱شماره ۶ 129 - 144

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر عرب دیالکتیک شهر و روستا محمّد الماغوط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۲۲۰
تقابل شهر و روستا در شعر معاصر عربی بازتاب گسترده ای داشته و بسیاری از شاعران معاصر عربی در آثار خود بدان پرداخته اند. محمد الماغوط شاعر معاصر سوری نیز از این قافله عقب نمانده و در قصاید متعددی بدان پرداخته است. رنجش خاطر از فضای شهر که غالباً زاییده روابط انسانی، اجتماعی و سیاسی حاکم بر آن است، نمود ملموسی در شعر او دارد؛ به گونه ای که شهر در فضای شعر او چهره زشت و غبارآلودی دارد. حس غربت، غم و اندوه، گوشه نشینی و انزوا محصول شکل تعامل او با شهر است. در جستار حاضر موضوع تقابل شهر و روستا در شعر ماغوط با رویکرد تحلیلی توصیفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از نتایج حاصله می توان به این اشاره نمود که شهر بسان زندانی برای ماغوط است که مدام در حال مهیا کردن شرایط برای فرار از آن و پناه بردن به روستاست. شهر گاهی در شعر ماغوط مصداق واقعی دارد و گاهی مطلق شهر است. نتیجه دیگر اینکه، بدبینی به شهر و تمایل به روستا و دیگر نمادهای روستایی، ناشی از سبک رمانتیسمی ماغوط نیست، اگرچه تا حدّی تحت تأثیر ادبای پیرو این سبک ازجمله جبران خلیل بوده است. بازگشت به کودکی، صحرا، مادر و آرمان شهر نمادهای اشتیاق به روستا و نفرت از شهر در شعر اوست.
۱۳.

تمثّلات الصراع الحضاري وأزمه الهویه الثقافیه في روایه «کم بدت السماء قریبه» للکاتبه العراقیه بتول الخضیري(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۵ (پیاپی ۸۳) 217 - 246
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۹۵
یمثّل الصراع الحضاری بین الثقافات الغربیه والشرقیه إشکالیه مهمّه سبّبت أزمه هویاتیه فی کثیر من المجتمعات الإنسانیه خاصه الشرقیه منها. استطاع بعض الروائیین العرب أن یجسّدوا هذا الصراع المریر بین الحضارتین الغربیه والشرقیه وهی موضوع العلاقه بین الأنا والآخر. وعلى الرغم من أنّ نخبه من الکتّاب العرب قد سبقوا إلى طرح هذه الإشکالیه الحضاریه فی کتاباتهم، إلا أنّ روایه «کم بدت السماء قریبه» لبتول الخضیری من الإبداعات التی عرضت لهذه القضیه بشکل موسع، فقد عالجتها بدقه وعمق کبیرین فی مستواه الحضاری (الفکری) من خلال توضیح الجانب المادّی والاجتماعی والنفسی لسلوک الشخصیات فی الروایه، وأخذت یکشف النقاب عن الصراع الجوهری بین الحضارتین. تهدف هذه الورقه البحثیه بالاعتماد على منهج النقد الثقافی ومقاربته الوصفیه والتحلیلیه إلى تسلیط الضوء على موضوع الصراع الحضاری فی تلک الروایه من خلال بعض العیّنات النصیه. یمثّل الأب فی هذه الروایه رمزاً للحضاره العربیه الإسلامیه، وتمثّل الأمّ رمزاً للحضاره الغربیه، وقد احتارت طفلتهما بین هذا الصراع وأصیبت بأزمه هویّاتیه سبّبت تذبذبها السلوکی فی العادات والتقالید، فلا تعرف لمن یکن ولاءها! ومن أهمّ ما توصّلت إلیه الدراسه أنّ البناء السردی فی هذه الروایه قام على محوریه الأنا والآخر التی سیطرت على کلّ العلاقات فیه، إذ کانت العلاقه بینهما علاقه صراع دائم ومستمرّ لم تؤدّ إلى تواصل الحضارتین والتفاعل بینهما، بل أدّت إلى خلق شخصیه مرتبکه وضائعه متمثّله فی طفلتهما، بحیث فقدت هویّتها، ولمتستطع أن تحدّد انتمائها بشکل دقیق، بل بقیت تعیش على تذبذب فی سلوکیاتها کما أنّها لمتقدر أن تحدد ولاءها بکلّ من الحضارتین.
۱۴.

رویکرد قرآن کریم به امر سلطه گری و سلطه پذیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 79 - 111

کلیدواژه‌ها: سلطه گر سلطه پذیر قرآن استضعاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۲۴۸
در تمام عمر انسان بر روی کره خاکی، انسان از واژه مظلومیت و بهره کشی متنفر بوده است و آن را به عنوان قبح عقلی و شرعی مد نظر داشته است. فطرت پاک خداوندی به عنوان ابزار بسیار حرکت بخش مانع از سلطه پذیری او بوده است و لیکن هر جامعه ای که زمینه فرهنگی سلطه پذیری و استضعاف را داشته باشد به مستکبر و استعمارگر در «خود برتر بینی اش» کمک کرده است. اشاره آیات شریف قرآن در «لا تَظلِمونَ و لا تُظلَمون» مبین چنین معنایی است.هدف این مقاله نمایاندن چهره استکبار در جامعه انسانی امروز است. کیفیت استکبار ستیزی از منظر قرآن و تبیین شیوه های مبارزه با استکبار با ارائه آیات شریفه موجبات طمأنینه؛ و آرامش و عزت نفس خواهد بود این بررسی با شیوه توصیفی و فلسفی و از نوع تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای است.
۱۵.

بررسی مصادیق فرهنگ ایرانی در شعر عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷ 74 - 88

کلیدواژه‌ها: تمدن ایرانی فرهنگ اسلام شعر عرب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۶۱۷
زبان های عربی و فارسی دو زبان اصلی فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می روند، و از چندین سده پیش از ظهور اسلام، داد و ستدهای فرهنگی بین این دو زبان برقرار بوده است. از ورود واژگان فارسی به عربی گرفته تا بازتاب آیین ها و سنّت های ایرانی در شعر عربی دوره پیش از اسلام نمونه ای از تعامل زبان های عربی و فارسی است؛ امّا اوج حضور فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر عربی به دوره عباسی برمی گردد، به طوری که تعاملات ادبی، فرهنگی، و تمدّنی ایران و جهان عرب بیش از پیش رونق گرفت و از امتزاج فرهنگ های ایرانی و عربی، فرهنگ و تمدن غنیّ اسلامی شکل گرفت. اگرچه قرآن و سنّت پیامبر (ص) پیوند دهنده ملّت های ایران و عرب است و بین این دو ملّت روابط ناگسستنی برقرار کرده است، امّا متأسفانه در دوره معاصر، روابط ادبی ایران و جهان عرب تحت تأثیر ملاحظات سیاسی و دخالت بیگانگان و استعمارگران قرار گرفته، و رونق و شکوه گذشته را از دست داده است. مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی به دنبال بررسی تاریخچه روابط ادبی و فرهنگی ایران و جهان عرب طی ادوار گذشته است؛ از سوی دیگر تلاش می کند تا به ریشه یابی علل ضعف در روابط ادبی این دو زبان بپردازد.
۱۶.

مستویات البنیه الزمکانیه فی روایه «سجین المرایا» لسعود السنعوسی؛ مقاربه بنیویه فی تقنیات الزمن والمکان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۳ شماره ۱ (پیاپی ۵) 320-348

کلیدواژه‌ها: الروایه المعاصره تقنیات الزمان المکان سعود السنعوسی «سجین المرایا»

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۲۵۵
«سجین المرایا» عنوان روایه لسعود السنعوسی الروائی الکویتی الذی بدأها بهذه الجمله من طاغور الهندی (إنّ من یحمل مصباحه خلف ظهره لا یرى غیر ظلّه أمامه) وبهذه العباره یحاول الکاتب أن یعبّر عن محتوى الروایه بعباره مختصره موجزه فلسفیه، ویلامس من خلالها أعمق المعانی الموجوده فیها. لیست هذه الروایه مجرد روایه درامیه رومانسیه، بل یظهر من خلال تفاصیلها أنّها تدور حول البحث عن الذات واکتشاف الهویه المشتته والضائعه والجری وراء السعاده. تلعب الزمکانیه دوراً فعالاً فی تسریع وتجدید مسار أحداث الروایه، وهی تقنیه تعدّ لدى الکثیر من النقاد من أهمّ البنى السردیه لفهم وتصوّر الأحداث فی البناء الروائی. فانطلقت هذه الدراسه إلى معالجتها وبیان صور تمظهرها المختلفه ودلالاتها عبر منهجها الوصفی التحلیلی. توصّلت الدراسه بعد عرض الموضوع وتحلیله إلى أنّ تمظهرات البنیه الزمکانیه فی الروایه یغلبها الطابع الزمانی أکثر من المکانی؛ لأنّ الروایه تسرد الجانب المعنوی لقصه معاناه عبد العزیز بطل الروایه الذی عاش حیاه الوحده والتشاؤم. کما هو بیّن أنّ الزمن داخل الروایه تطغى علیه آلیه الاسترجاع أکثر من الاستباق؛ لأنّ حبک الأحداث فی الروایه یتمرکز على الماضی. وأخیراً، إنّ جمالیه الهیکل البنائی السردی تکمل فی تسریع السرد وتبطئته وما یحتویان من خلاصه ومشهد ووقفه؛ حیث أحدثت هذه الآلیات فی مجملها نغماً متکاملاً یروی قصه بطل (عبد العزیز) یعانی من الوحده والغربه ویحاول استعاده ذاته والکشف عن هویته.
۱۷.

دراسه أسلوبیه فی قصیده میدان الشهداء من دیوان انسکابات الربیع العربی للشاعر المصری المقاوم أحمد فرّاج العجمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 145 - 162

کلیدواژه‌ها: الشعر المعاصر الأدب المقاوم مصر المستویات الأسلوبیه أحمد فرّاج العجمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۳۴۰
الأسلوبیه منهج لغوی نقدی یحاول تفکیک بنیه النص اللغویه ووصف مکوّناته والکشف عن أبرز سماته. تعنی الأسلوبیه بالکشف عن المکوّنات اللغویه للنصوص الأدبیه واستکناه ما وراء الشکل له. هذه الدراسه عالجت، بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی، أبرز المستویات الأسلوبیه، أی الصوتیه، والنحویه، والبلاغیه والدلالیه، فی قصیده میدان الشهداء لأحمد فرّاج العجمی؛ وهی قصیده أنشدها الشاعر إبّان ثوره الربیع العربی فی 25 ینایر عام 2011م بمصر، وفیها حرّض الشعب على الثوره والکفاح، کما نقد حسنی مبارک وسلطته نقداً لاذعاً. ومن أهمّ ما توصّلت إلیه الدراسه فی المستوى الصوتی أن أصوات القصیده المجهوره والشدیده غلبت على المهموسه والرخوه لطبیعتها الثوریه؛ کما لاحظنا فی المستوى النحوی تقدیم ما حقه التأخیر، وتأخیر ما حقه التقدیم تکثیفاً لدلاله ما قدّم خاصی فی لفظه "الآن". کشفت الدراسه على المستوى الصرفی تکثیف الأفعال المضارعه استحضاراً لواقع الحیاه فی المجتمع المصری، کما کشفت عن غلبه نوعین من الضمائر على صیاغه القصیده، وهما "نا ک"؛ والضمائر أیضاً کانت تدور فی ثنائیه جدلیه بین الشعب والسلطه، وأضفت کل منهما على القصیده ثراء دلالیاً وإیقاعیاً؛ وعلى المستوى البلاغی، لاحظنا کثره الجمل الإنشائیه خاصه الجمل الندائیه والاستفهام ب "کم"؛ والمنادى فی أغلبیه الجمل الندائیه إما الشعب للقیام بالثوره، وإمّا حسنی مبارک للتنحی عن السلطه، کما وظّف الشاعر لفظه "کم" للإخبار عن واقع حیاه الشعب المصری وعن تجربته الإنسانیه؛ وفی المستوى الدلالی، لقد صارت مفردات القصیده منسجمه مع مضمونها الذی یدعو إلى الثوره وتصویر مظالم السلطه، والأمل بالمستقبل وإسقاط النظام.
۱۸.

واکاوی مقایسه ای تناسب بیانی داستان حضرت آدم (ع) در سوره های اعراف و حجر بر اساس بافت نظم قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹) 195 - 210

کلیدواژه‌ها: قرآن داستان حضرت آدم سبک بیانی سیاق اعراف و حجر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۲۴۰
تناسب معنوی و گزینش واژگان در تعبیر قرآنی به عنوان یکی از مؤلفه های اعجاز این کتاب آسمانی، همواره مورد توجه اندیشمندان علوم قرآنی قرار گرفته، و از پیوستگی آیات قرآن، با اصطلاحات مختلفی همچون تناسب بیانی، نظم، اتّساق و تناسق یاد کرده اند. قرآن، گاهی درباره یک موضوع واحد تعابیر زبانی متفاوتی داشته است، و این مقوله را می توان در داستان حضرت آدم (ع) یافت که در هفت سوره قرآن در سبک و سیاقی متنوع و متغیّر تکرار شده است که گاهی همراه با اطناب و گاهی همراه با ایجاز بوده است. خلقت انسان، سجود ملائکه در برابر او، و امتناع ابلیس از سجود، و وسوسه و گمراهی آدم و حوّاء به دست او حوادث این داستان را تشکیل می دهد. جستار حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی به واکاوی مقایسه ای بیانی و سبک شناختی این داستان در دو سوره اعراف و حجر بر اساس بافت زبان قرآن پرداخته است تا ضمن کشف نقاط تشابه و تفاوت در بیان و سبک داستان حضرت آدم در این دو سوره، علّت تفاوت های بیانی موجود در جملات و واژگان را بر اساس سیاق مقامی و زبانی تحلیل نماید. از مهم ترین یافته های پژوهش می توان به این نکته اشاره نمود که در قرآن تکراز تامّ _به جز در موارد اندک_ وجود ندارد، و داستان حضرت آدم در سوره های اعراف و حجر علیرغم شباهت موضوعی، تفاوت های بیانی ظریفی در گزینش واژگان، ساخت های دستوری، و سبک بیان موضوع دارند که در پرتو سیاق قرآن قابل تفسیر است.
۱۹.

تمظهرات الصوفیه وإشراقاتها الروحانیه فی شعر نبیله الخطیب مقاربه تحلیلیه فی دیوان هی القدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۴۸) 199-123

کلیدواژه‌ها: الشعر المعاصر التصوف نبیله الخطیب دیوان هی القدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۵۷
الشعر الصوفی تجربه أدبیه ذات سمات فنیه تسمو بالروح فوق الآفاق الروحانیه وتقرب من الذات الإلهیه، فیسیر بعض الشعراء المعاصرین فی مسارات معرفیه للانعتاق من الواقع المهیمن والحصول على مبتغاهم الفنی والوجودی. وقد شهدت إبداعات بعض الشاعرات العربیات کنبیله الخطیب الشاعره الأردنیه المعاصره تجربه صوفیه یجد القارئ فیها دلالات صوفیه تعکس فلسفتها ورؤیتها للکون، وتتبدّى تباشیر تلک الدلالات فی أنفاس دیوانها المسمّى ب هی القدس الذی تتمظهر فیه أفکارها الدینیه ورؤاها الروحیه الخصبه. ومن هذا المنطلق یهدف هذا البحث بمنهجه الوصفی والتحلیلی إلى دراسه آلیات تشکیل النصّ الصوفی وتمظهراته فی شعر الخطیب حتّى یکشف الفکره الصوفیه وموضوعاتها ورموزها لدیها. توصّلت الدراسه من خلال تحلیل قصائد دیوان هی القدس إلى بعض نتائج أهمّها: أنّ نبیله الخطیب شاعره ذات نزعه صوفیه، وقد تجلّت تلک النزعه فی هذا الدیوان الذی یغمر بالإشراقات الروحانیه، وقد ترجمت الشاعره العشق الإلهی وحب رسوله من خلال تعابیر وصور رائعه تکشف عن وجدانها الصادق. کما کشفت الدراسه أنّ التجربه الصوفیه عند نبیله الخطیب لم تکن تجربه معجمیه بل کانت تجربه روحیه تنحو باتّجاه العلوی ومشبعه بالقیم الروحیه وممتزجه وجدانیاً بالوعی الصوفی المنفتح على الأسمى والأنقى، الأمر الذی ظهر بوضوح فی اغترابها الروحی وحنینها الدائم إلى الوصل واللقاء بالذات الإلهیه المطلقه.
۲۰.

رویکرد انتقادی به کتاب درس نامه ترجمه و تعریب

نویسنده:
منبع: نقدنامه زبان و ادبیات عربی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳) 45-68

کلیدواژه‌ها: ترجمه و تعریب نقد ترجمه نقد محتوا نقد ساختار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۳۱۵
امروزه، ترجمه یکی از مباحث ارزشمند در حوزه های مختلف علمی است و در این بین آثاری که به آموزش ترجمه مبادرت می ورزند، اهمیت فراوانی دارند. خوشبختانه، در کشورمان چندین اثر پربار در حوزه ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس تدوین شده، و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. کتاب درس نامه ترجمه و تعریب نوشته یسرا شادمان و رضا امانی نیز کتاب جدیدی در این حوزه است که در سال 1396 منتشر شده است. این کتاب با وجود داشتن معایب بی شمار، موارد قوّت متعددی نیز دارد که می تواند آن را به شرط اصلاح معایبش به یکی از آثار قابل تدریس در محافل دانشگاهی تبدیل کند. با نقد و بررسی این کتاب این نتیجه حاصل شد که این اثر در کنار نقاط قوّت متعددی که به چندین مورد از آن ها اشاره کردیم، اشکالات متعدد ساختاری و محتوایی دارد. مهم ترین موارد قوّت کتاب: بعد از اتمام هر فصل، استفاد از منابع و مراجع کافی نهفته است. اما اشکالات نگارشی، غلط های تایپی، نارسایی در ساختار عبارت ها، ضعف در ترجمه متون، نارسایی در تعریب برخی عبارت ها، و ... از معایب اساسی کتاب است که شایسته است مؤلفان در چاپ های بعدی به اصلاح آن بپردازند.تمرین های زیاد، فصل بندی مناسب، ذکر

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان