اطراد

 در آیات متعددی از قرآن کریم، شماری از نامها ی انبیاء در پی هم یاد شده اند که گاه ترتیبی متفاوت دارند. بلاغت شمارش و حکمت تفاوت در چینش این نام ها، پرسش ها و شبهاتی را ایجاد کرده است. این مقاله در پی کشف وجوه ادبی و بررسی الگوهای به کار رفته در چینش این نام ها، به استخراج و تحلیل بلاغی و زیبایی شناختی آنها با استفاده از دانش بلاغت پرداخته است. در برخی نام شمارها آرایه «اطراد» یافت می شود، با این تفاوت که در قرآن کریم، برخلاف اطرادِ شاعران، ترتیب از پدر به سمت اجداد نیست؛ زیرا در آن، هر فرد استقلال خود را دارد و پیشگامی در شریعت و پدر بودن به همراه نکات نهفته دیگر، مقتضی آن است که پدران بر پسران مقدم گردند. رتبه، سبقت زمانی، مناسبت با سیاق آیات یا مقصود سوره، و در مواردی تناسب آوایی، از عواملی هستند که موجب تقدیم برخی پیامبران بر برخی دیگر شده اند. همچنین نام شمارهای انبیاء، در «مراعات نظیر» داخل هستند و تناسب معنایی میان آنها لحاظ شده که گاه ترتیب زمانی را نیز کنار نهاده است. آرایه هایی چون «جمع»، «تعدید» و «تنسیق» که وجوهی ادبی و زیبایی شناختی مانند نظم، توازن، تکرار و تشبیه را دربر دارند، در چینش نام های انبیاء فراوان یافت می شود و در نهایت آنچه از این پژوهش حاصل می شود، آن است که هر کدام از نام های انبیاء در جای خود حکیمانه چیده شده اند و بخش برجسته ای از بلاغت والای قرآن و سطح اعجازین آن را نشان می دهند.