منطق، فلسفه و کلام اسلامی

نمایش ۳٬۶۰۱ تا ۳٬۶۲۰ مورد از کل ۱۸٬۸۲۳ مورد.

۳۶۰۱.

نسبت نظریة اخلاقی خواجه نصیر و نظریات هنجاری فلسفة اخلاق معاصر با تأکید بر اخلاق فضیلت محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: معصومه سلیمان میگونی محمد سعیدی مهر

منبع: اخلاق وحیانی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: سعادت تکلیف گرایی نتیجه گرایی خواجه نصیر اخلاق فضیلت محور

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۰۲ تعداد دانلود : ۷۹۰

نظریه اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی، یکی ازنظریات هنجاری بسیار مهم در اخلاق فلسفی اسلامی است. به روزرسانی این نظریه و مشخص کردن نسبت آن با نظریات هنجاری در فلسفه اخلاق معاصر، اهمیت ویژه ای دارد. هدف ما از این پژوهش، این است که با معرفی نظریات هنجاری اصلی در فلسفه اخلاق معاصر، نسبت نظریه اخلاقی خواجه نصیر را با هریک از آن ها مشخص کنیم تا معیار سنجش ارزش های اخلاقی در نظریه اخلاقی خواجه نصیر مشخص شود. چنین کاری ضمن به روزرسانی نظریه اخلاقی وی، استفاده از این نظریه را در اخلاق کاربردی امکان پذیر می کند. یافته های این پژوهش نمایانگر این است که نظریه اخلاقی خواجه نصیر با هرسه نظریه نتیجه گرایی، تکلیف گرایی و اخلاق فضیلت محور نسبت دارد؛ اما عناصر اخلاق فضیلت محور در نظریه وی غلبه دارد؛ پس می توان گفت نظریه هنجاری خواجه نصیر قرائتی از اخلاق فضیلت محور است. تلاش کردیم با روش تحلیلی، نظریه اخلاقی خواجه نصیر را ازحیث معیار سنجش ارزش های اخلاقی بررسی و نسبت عمیق آن را با اخلاق فضیلت محور مشخص کنیم.

۳۶۰۲.

عذاب جاویدان: عدالت و عشق الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غزاله حجتی

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۷۱)

کلیدواژه‌ها: مطهری عدالت الهی آکویناس عشق الهی آنسلم آدامز عذاب جاویدان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۹۴۳

براساس آموزه هایِ دینیِ ادیان بزرگ توحیدی، خداوند در جهان دیگر و در روز داوری بر اعمال و نیات همگان داوری خواهد کرد و این داوری عادلانه است. او به هر عملی، حتی کوچک ترین آن ها، رسیدگی خواهد کرد و جزای همگان را خواهد داد و از جمله، برخی گناهکاران را به عذاب جاویدان محکوم خواهد کرد. در مورد این آموزة دینی دست کم دو اشکال مهم طرح شده است: 1. عذاب جاویدان با عدالت الهی ناسازگار است؛ 2. عذاب جاویدان با عشق الهی ناسازگار است. متفکرانی چون آنسلم و جاناتان ادواردز سعی کرده اند سازگاری عذاب جاویدان با عدالت خدا را نشان دهند و آکویناس هم بر سازگاری عذاب جاویدان و عشق الهی استدلال کرده است. در سنت اسلامی نیز تلاش هایی برای طرح بحث از امکان سازگاری عذاب جاویدان اخروی با عدل الهی شده است که از نمونه های برجسته و متأخر آن دیدگاه مرتضی مطهری در عدل الهیاست. در این مقاله، استدلال می کنم که گرچه همة این استدلال ها میزان قوت و ضعفشان یکسان نیست، همة آن ها در پاسخ اخلاقی موجه به اشکال های طرح شده، ناکام می مانند.

۳۶۰۳.

بررسی دلایل تغییر گرایش های نقد رتوریکی کتاب مقدس از سبک شناسی تا مطالعات میان رشته ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: تقی پورنامداریان محمد احمدی

منبع: پژوهش های علم و دین سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 1-21

کلیدواژه‌ها: نقد رتوریکی خطابه نامه نگاری کتاب مقدس سبک شناسی میان رشته ای

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۷۲۲ تعداد دانلود : ۴۸۴

نامه های مسیحی مانند نامه به عبرانیان ( Letter to the Hebrews ) و نامه به غلاطیان ( Epistle to the Galatians ) از جمله متونی هستند که برای تحلیل و بررسی آنها روش های مختلفی به کار گرفته شده است. در نقد رتوریکی کتاب مقدس نیز پژوهشندگان برای تحلیل چنین نامه هایی روش های مختلفی به کار گرفته اند. در نتیجه نقد رتوریکی در چند دهة اخیر به عنوان شیوه ای برای ارزیابی نامه های کتاب مقدس شناخته شده است. در این مقاله تغییر و تحولات نقد رتوریکی کتاب مقدس و مهم ترین دلایل تغییر گرایش های منتقدان را در این مطالعات ارزیابی می کنیم. در تاریخچة نقد رتوریکیِ کتاب مقدس گرایش های سبک شناختی منتقدان رفته رفته جای خود را به روش هایی می دهد که بر پایة نظریة خطابة باستان استوار است و سپس روش های دیگری مبتنی بر مطالعات میان رشته ای مطرح می شود که مطالعات نقد رتوریکی کتاب مقدس را وارد مرحلة جدیدی می کند. محدودیت های گرایش های سبک شناختی در این مطالعات که صرفاً بر جنبه های بلاغی نامه ها تأکید داشت از عمده ترین دلایل معرفی روش هایی بر اساس مبانی نظریة خطابة باستان است، امّا تردیدهایی که دربارة رابطة خطابه و نامه نگاری وجود داشت و محدودیت هایی که این روش ها بر تحلیل رتوریکی تحمیل کردند، باعث شد روش های دیگری مبتنی بر مطالعات میان رشته ای مطرح شوند.

۳۶۰۴.

استدلال پیچیدگی تقلیل ناپذیر: نقدی بر دیدگاه مایکل بیهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صالح حسن زاده محمود رسولی محسن جاهد وهب جعفریان

منبع: پژوهش های علم و دین سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 23-43

کلیدواژه‌ها: پیچیدگی تقلیل ناپذیر تکامل گرایی خلقت گرایی طراحی هوشمند مایکل بیهی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۲۰۴۵ تعداد دانلود : ۸۱۰

اندیشه ی پیچیدگی تقلیل ناپذیر حیات را مایکل بیهی برای نقد نظریه ی تکامل داروین با تکیه بر یافته های بیوشیمی بکار برده است. وی آن را سازگانِ یکپارچه ای تعریف می کند که اجزای آن لزوماً در عین متعامل و هدفمندبودن، کارکرد ویژه ای دارند. بیهی با تشریح دسته ای از واکنش های بیوشیمیایی که در طبیعت رخ می دهد، انتخاب طبیعی را نقض پذیر معرفی می کند. وی با استناد بر روش شناسی علمی و همچنین پیش فرض های موجود در فلسفه ی علم خود، استدلال پیچیدگی تقلیل ناپذیر حیات را معرفی کرده است و به پاسخگویی علمی به نقدهای تجربی و روش شناختی تکامل گرایان می پردازد. بیهی حیات را به دو بخش تقلیل پذیر و تقلیل ناپذیر تقسیم می کند. وی بنابر نظریه ی خود مبنی بر تقلیل ناپذیربودن حیات در سطح مولکولی و بنیادی، نظریه ی تکامل را که فرایند تدریجی دارد در بخش مولکولی حیات ابطال شده معرفی می کند. روی هم رفته، با توجه به گزارش ها و پژوهش های علمی گوناگون انجام گرفته توسط بیهی و پیروان نظریه ی وی، استدلال پیچیدگی تقلیل ناپذیر در حال حاضر مصداقِ استدلال از طریق بهترین تبیین است که می تواند راهکار علمی مناسبی برای تبیین منشأ حیات ارائه داده، و هدایت و طراحی شدگی آن را نشان دهد.

۳۶۰۵.

باز تعریف علم نزد متفکران نوگرای مصری در قرن نوزده م. و تأثیر آن بر نظام آموزشی مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زهرا خدایی قشلاق ولی الله برزگر کلیشمی

منبع: پژوهش های علم و دین سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 113-133

کلیدواژه‌ها: تاریخ علم مفهوم علم بازتعریف علم نوگرایی در مصر نظام آموزشی مصر

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۷۲۲ تعداد دانلود : ۵۰۵

تا پیش از قرن نوزدهم میلادی، تعریف و تلقی رایج از علم در سرزمین های اسلامی، تحت تأثیر آیات واحادیث، میراث سلف نخستین و حاکمیت رویکرد نقل گرای مبتنی بر کتاب و سنت در نهادهای آموزشی، اغلب قلمرویی محدود و ماهیتی دینی داشت. با استناد بر پژوهش های انجام شده، رویارویی با غرب، مشاهده قدرت تکنولوژیکی علوم جدید و مقایسه پیشرفت کشورهای اروپایی با عقب ماندگی مزمن کشورهای اسلامی، چالش های ذهنی متعددی را در حوزه های مختلف، میان متفکران مسلمان برانگیخت. یکی از رویکردهای مشترک اندیشمندان مسلمان در مواجهه با چالش های ذهنی نوپدید، بازتعریف برخی مفاهیم سنتی، کلیدی و بنیادین در حوزه های گوناگون و انطباق آن با نیازها و مقتضیات جدید بوده است. مصر از دهه پایانی قرن هیجدهم میلادی به این سو، یکی از کانون های مواجهه با غرب و مدرنیته بود و تحولات گسترده ای را در عرصه های مختلف تجربه نمود. در جستار حاضر به مطالعه موردی تلقی متفکران مصری از علم، پس از مواجهه و آشنایی آنها با مدرنیته می پردازیم و ضمن مقایسه آن با تلقی آنان از علم در دوران پیشامدرنیته به بیان تفاوت ها و علل بازتعریف علم از سوی اندیشمندان مصری و ضرورت های آن خواهیم پرداخت

۳۶۰۶.

بررسی تطبیقی برسُم در آثار دینی زرتشتی و نگاره های باستانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اصغر میرزایی محمد میرزایی رشنو

منبع: الهیات تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۸ 123 - 134

کلیدواژه‌ها: برسم دین زرتشت س‍ن‍گ ن‍گ‍اره ه‍ا نماد دینی گیاه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۱۷۶۰ تعداد دانلود : ۷۳۷

نمادها و عناصر دینی بخش جدایی ناپذیر و مقدس دین هستند که گاه نقش مرکزی در مراسم دینی دارند و ضمن اینکه نمادی از ایزد پرستش شده اند، حلقه پیوند نمادهای دیگر نیز هستند. برسُم در زمره نمادها و عناصر دینی مقدسی است که در متون دینی و تاریخی و در نگاره های باستانی، حضوری پررنگ دارد و این موضوع به ما کمک می کند با بررسی تطبیقی متون و نگاره ها، به این مسئله بپردازیم که برسُم چه تطور و تحولی را در تاریخ ایران باستان سپری کرد. براساس متون زرتشتی، برسُم، دسته یا شاخه ای از گیاه یا درخت مقدس هوم یا انار بود که با اندازه و شمار مشخص، دینمرد زرتشتی در مراسم دینی و به قصد نیایش آفریدگار و ایزدانی که هستی انسانی و جانوری را ممکن ساختند، به کار می برد. گیاه برسُم نماینده حضور عنصر اهورایی گیاهان و ایزد امُرتات در مراسم دینی و ابزاری برای برپایی جشن آفرینش گیاه بود. نگاره های باستانی نیز گواهی متون زرتشتی درباره کاربرد برسم در مراسم دینی را تأیید می کنند. اشیاء و نگاره های باستانی، از مفرغ های لرستان تا سنگ نگاره های دوران ساسانی، که بیشتر به مکان های دینی تعلق دارند، بر اهمیت دینی این عنصر مقدس در آیین های ایرانی تأکید دارند. گویا این شاخه مقدس، در تحول و تطور خود از مفرغ های لرستان تا سنگ نگاره های ساسانی، از باورهای زرتشتی تأثیر گرفته است و در آخرین مراحل تحول خود، متأثر از سیاست های دینی و ایدئولوژی پادشاهی ساسانی، به نماد قدرت سیاسی و دینی/ روحانی شاهان تبدیل شد. این نوشتار با رویکردی توصیفی تحلیلی و بر مبنای مطالعه تطبیقی متون دینی - تاریخی و بررسی نگاره ها و آثار باستانی به جامانده از ایران باستان نگاشته شده است.

۳۶۰۷.

امربه معروف ونهی ازمنکرازمنظرتفاسیرالمیزان، مفاتیح الغیب و کشاف

نویسنده: علی کربلایی پازوکی فاطمه محرمی

منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 125-148

کلیدواژه‌ها: امر به معروف نهی از منکر المیزان مفاتیح الغیب کشاف

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۱۴۷۸ تعداد دانلود : ۱۰۳۲

امر به معروف و نهی از منکر از احکام عملی مسلمانان است و آیات قرآن کریم آنان را به امر به معروف و نهی از منکر امر کرده است. امادر مورد قلمرو، شرایط وکیفیت وجوب این واجب الهی در بین گرایش های کلامی مطرح در دنیای اسلام اختلاف دیدگاه هایی وجود دارد. مذاهب امامیه، معتزله و اشاعره علی رغم شباهت در بعضی ویژگی های امربه معروف و نهی از منکر، تفاوت هایی در این مسئله با یکدیگر دارند. این امر، موجب شده همواره بین مفسران و متفکران این سه مذهب تضارب آراء در مورد ویژگی های امر به معروف ونهی از منکر وجود داشته باشد. تحلیل و نقد آراء کلامی و دیدگاه های این متکلمان و مفسران اسلامی، موجب تبیین راه حق می شود.این پژوهش با روش توصیفی و تحلیل محتوا و به شیوه تطبیقی به واکاوی مسئله امر به معروف و نهی از منکر در آیات 104 و110 سوره آل عمران و 17 سوره لقمان از منظر سه مفسر برجسته اسلامی: علامه طباطبائی، فخر رازی و زمخشری، در تفاسیر المیزان، مفاتیح الغیب و کشاف می پردازد. اگرچه مفسران فوق در اصل وجوب امر به معروف و نهی از منکر اتفاق نظر دارند و آن را اجماعی امت می دانند؛ اما در مورد کیفیت وجوب وشرایط آنبا هم اختلاف دیدگاه دارند.

۳۶۰۸.

نظریه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی بر مبنای حکمت متعالیه (نظریه حکمت متعالیه تعلیم و تربیت)؛ مفهوم شناسی و روش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعید بهشتی

منبع: قبسات سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۶ شماره ۸۳

کلیدواژه‌ها: حکمت متعالیه فلسفه اسلامی روش استنتاجی فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی روش استطباقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۴۸۲

هدف از مقاله پیش رو پاسخ گویی به دو پرسش بنیادین درباره نظریه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی بر مبنای حکمت متعالیه است. پرسش نخست جنبه مفهوم شناختی و پرسش دوم جنبه روش شناختی دارد. پیش از تبیین مفهوم شناختی این دانش فلسفی اسلامی، نُه گام مقدماتی به ترتیب بیان شده است؛ از سوی دیگر به لحاظ نوشتن عنصر روش در تعریف دانش نام برده، دو روش عمده تحقیقاتی این دانش، یعنی «روش استطباقی» و «روش استنتاجی» همراه با مرحله های هر کدام به تفصیل معرفی شده است. سپس بر مبنای دو برداشت معنایی گوناگون از دانش بنیادین فلسفه اسلامی، دو معنای متفاوت نیز از فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی عرضه شده است: فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به معنای اخص و فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به معنای اعم. فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به معنای اخص نیز در دو لایه گذرگاهی و قرارگاهی به بحث گذاشته شده است. سرانجام با توجه به گام های نه گانه مقدماتی و نیز دو روش پژوهشی نام برده و همچنین دو معنای اخص و اعم فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دو تعریف از این دانش فلسفی ارائه شده است. فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به معنای اخص، یکی از علوم فلسفی اسلامی است که با سه روش عقلی، نقلی و شهودی به استکشاف و پردازش گزاره های فلسفی و تربیتی برگرفته از نظام حکمت متعالیه- به عنوان منبع گذرگاهی و نیز جامع ترین نظام فلسفه اسلامی و قرآن کریم و سنت معصومان : به عنوان منابع قرارگاهی- از یک سو و استطباق گزاره های فلسفی و تربیتی و نیز استنتاج و پردازش گزاره های تربیتی از سوی دیگر همت می گمارد. فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی به معنای اعم، یکی از علوم فلسفی اسلامی است که با دو روش عقلی و نقلی به استکشاف و پردازش گزاره های فلسفی و تربیتی برگرفته از علوم فلسفی و تربیتی بشری از یک سو و استطباق گزاره های فلسفی و تربیتی و نیز استنتاج و پردازش گزاره های تربیتی از سوی دیگر همت می گمارد.

۳۶۰۹.

بررسی و نقد نظریه زبان رؤیایی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جواد محمدی کرم سیاوشی ابراهیم ابراهیمی

منبع: قبسات سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۶ شماره ۸۳

کلیدواژه‌ها: زبان قرآن پدیدار شناسی فرهنگ عصر نزول معرفت بخشی زبان رؤیا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۰۷ تعداد دانلود : ۸۵۷

این پژوهش نظریه «زبان رؤیایی قرآن» را بررسی و نقد کرده است. پیش از هر چیز عناصر اصلی و مبانی نظریه مذکور و نیز ادلّه آن را به روشنی و اختصار تبیین نموده، آن گاه به بررسی، نقد و بیان تهافت ها و اشکالات آن همّت گماشته است. دیدگاه مذکور با اتخاذ مبناهایی چون تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ عصر نزول- و به عبارت دیگر زبان قوم- و طرح ادلّه ای مانند منقولات و مأثورات تاریخی، ساختار و متن قرآن و وجود تناقض در آیات، کوشیده است زبان قرآن را «زبان رؤیا» و فهم آن را نیازمند تعبیر و خواب گزاری معرّفی نماید. از واکاوی آن مبانی و بررسی این ادلّه به دست می آید که اندیشه «زبان رؤیا» رؤیایی بیش نیست و قرآن هرگز زبان خواب را بر نمی تابد. تحقیق حاضر بر شیوه تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع مکتوب سامان یافته است.

۳۶۱۰.

بررسی و تحلیل نظریه خواجه نصیرالدین طوسی در عقیده بداء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رسول محمدجعفری وحید داوری چهارده

منبع: آموزه های فلسفه اسلامی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: شیعه معتزله خواجه نصیرالدین طوسی نقد بداء

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۵۰ تعداد دانلود : ۸۷۹

خواجه نصیرالدین طوسی از برجسته ترین متکلمان شیعی است که آثار و آرای او همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. خواجه در برخی تصنیفاتش در باب عقیده بداء مطالبی دارد که موضع گیری های متفاوتی را نسبت به او در پی داشته است؛ برخی عالمان مشابه سخنان او را گفته اند، برخی دیگر او را نقد کرده و عده ای نیز در مقام توجیه نظریه خواجه برآمده اند. بررسی ها نشان می دهد که نقد به خواجه وارد بوده و از مطالب وی انکار بداء به دست می آید. با وجود این، برخی متکلمانِ پیش و پس از خواجه نیز بداء را رد کرده اند و او نظریه جدیدی ارائه نکرده است. به نظر می رسد آنچه خواجه و متکلمانی چون شیخ طوسی و سید مرتضی در مسئله بداء گفته اند، یک دیدگاه شیعی نیست، بلکه تأثیر اندیشه قاضی عبدالجبار معتزلی در دیدگاه شاگردش سید مرتضی است که از ایشان به دیگر متکلمان شیعی سرایت کرده است.

۳۶۱۱.

ملاک های زیبایی شناسی در فرم و محتوا، از نگاه صدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی امامی جمعه جمال احمدی

منبع: حکمت صدرایی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلیدواژه‌ها: حکمت متعالیه فلسفه هنر زیبایی شناسی فرم محتوا اسماءالحسنی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۲۴ تعداد دانلود : ۱۰۹۹

ملاصدرا در جای جای متون فلسفی خود به بحث در مورد زیبایی پرداخته و برای شناخت زیبایی در اشیاء ملاک های متنوعی ارائه کرده است. مسئله اصلی این پژوهش یافتن ملاک های زیبایی شناسی صدرایی است و بررسی اینکه این ملاک ها فرمی و ظاهری اند یا ناظر به محتوا و باطن اشیا. برای این منظور، با استناد به متون مختلف ملاصدرا ملاک های زیبایی در دو دسته ی فرمی و محتوایی دسته بندی شده و ارتباطات زیبایی های فرمی و محتوایی با یکدیگر و نسبت آنها با ارکان اصلی حکمت صدرایی تحلیل و بررسی شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد که از نظر صدرا مطابق با سلسله وجود، زیبایی همه موجودات نیز به جمال مطلق الهی ختم شده و اسماءالحسنی الهی علت همه زیبایی های عالم است. شناخت اسماءالحسنی موجب شناخت زیبایی اشیا است و در نتیجه همه ملاک های زیبایی شناسی صدرایی در فرم و محتوا نیز به اسماءالحسنی الهی بازمی گردد؛ در حقیقت، زیبایی از اسماءالحسنی آغاز شده و با طی مراتب تشکیکی وجود نازل می شود و ابتدا به محتوا و باطن و سپس از طریق باطن، به فرم و ظاهر اشیا سریان پیدا می کند.

۳۶۱۲.

عبور از معیار در استخدام افعال قرآن

نویسنده: محمود طیب حسینی صدیقه موسوی

منبع: حسنا سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: فعل امر فعل مضارع فعل ماضی جانشینی افعال زمان صرفی زمان سیاقی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۱۹۴۹

یکی از مباحث مهم در فهم دقیق آیات قرآن، توجه به چگونگی استخدام افعال در کلام الهی است. افعال از زوایای مختلفی قابل بررسی هستند. از جمله این ابعاد، زمان به کار رفته در افعالِ استعمال شده است. با تأمّل در آیات قرآن مواردی مشاهده می شود که هر یک از افعال ماضی، مضارع و امر بر خلاف انتظار و مغایر با سیاق به جای یکدیگر به کار رفته اند. به نظر می رسد به کارگیری فعلی که با زمان دیگر افعالِ مورد استفاده در آیه یا مجموع سخن مطابقت ندارد، دارای نکاتی است که برجسته سازی آن مورد عنایت متکلّم بلیغ بوده است. از جمله این نکات می توان تأکید بر وقوع فعل، تصویر سازی فعل برای مخاطب به هدف درک روشن تر، اظهار تمایل به وقوع فعل، تفخیم و بزرگداشت فعل و بالعکس بی اهمیت جلوه دادن صدور فعل از فاعل را برشمرد. مقاله پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی نگارش یافته است.

۳۶۱۳.

اخلاق ناصری و نسبت آن با اخلاق نیکوماخوس در تربیت اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: روح الله کریمی

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و پنجم دوره جدید بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: اخلاق نیکوماخوس اخلاق ناصری دیدگاه اخلاقی خواجه نصیرالدین طوسی تربیت اخلاقی خواجه نصیر اخلاق و ارسطو

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۶۲ تعداد دانلود : ۱۴۰۶

هدف این مقاله بررسی نسبت اخلاق ناصری با اخلاق نیکوماخوس در حوزه تربیت اخلاقی است. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوا و روش تحلیل و استنتاج منطقی بهره گرفته شده است. بدین منظور ابتدا به لحاظ تاریخی به طور مختصر، منابع خواجه نصیر در نگاشتن اخلاق ناصری و جایگاه اخلاق نیکوماخوس در این میان بررسی، و تلاش شد نشان داده شود که اخلاق ناصری بویژه در حوزه تربیت اخلاقی از طریق تهذیب الاخلاق ابن مسکویه با اخلاق نیکوماخوس پیوند استواری می یابد. در ادامه با بررسی چهار اصل مهم تربیت اخلاقی در اخلاق ناصری، شامل «هیچ خُلقی طبیعی نیست»، «در تربیت اخلاقی باید به طبیعت اقتدا کرد»، «در تربیت اخلاقی حفظ سنتها و ارزشهای اخلاقی بر نقد آنها مقدم است» و «برای تخلّق به فضیلت های اخلاقی لازم است، کودک به تکرار عمل با هدف کسب عادت واداشته شود»، ریشه های آنها در اخلاق نیکوماخوس مشخص، و تفاوتها و همانندیهای میان این دو برجسته شد. نتایج پژوهش حاکی است که اگرچه میان گفته های خواجه نصیر در اخلاق ناصری و ارسطو در اخلاق نیکوماخوس در زمینه تربیت اخلاقی همانندیهای انکارناپذیری هست که احتمالاً فراروایت تقدم طبیعت بر صناعت مهمترین آن باشد، تفاوتهای مهمی نیز در این میان قابل مشاهده است که یکی از مهمترین آنها کمرنگ شدن جایگاه حکمت عملی (فرونسیس) و به طور کلی عقلانیت در تربیت اخلاقی مورد نظر خواجه نصیر است.

۳۶۱۴.

بررسی روش فلسفی ملاصدرا در مسئله علم الهی به ما سوا قبل از ایجاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل مزینانی حوران اکبرزاده

منبع: آینه معرفت سال هفدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۵۰ 37 - 62

کلیدواژه‌ها: روش شناسی روش فلسفی علم الهی به ماسوا ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۲۱۰

صدرالمتألهین در مسئله علم الهی مدعی گره گشایی و نوآوری است. از طرف دیگر وی در این مسئله نسبت به سایر مسائل فلسفی اش به التقاط بیشتری متهم شده است. در پژوهش حاضر به نحو مسئله محور کوشش شده تا نشان داده شود که وی در تبیین "علم الهی" از چهار اصل روش شناختی که خاص فلسفه وی می باشد، بهره برده است: 1) رویکرد میان رشته ای در استفاده تلفیقی و منسجم از سه منبع معرفتی عرفان، قرآن و برهان؛ 2) استفاده از آیات و روایات و کشف و شهود در مقدمات برهان و مقام داوری و نه صرفاً در مقام گردآوری؛ 3) ارائه نظریات خود بر اساس سه رویکرد مبنای مشهور قوم، وحدت تشکیکی وجود و وحدت شخصی وجود با رویکردی تعلیمی و در ساختاری تشکیکی؛ 4) استفاده روشمند و کثرت گرایانه از آراء اندیشمندان سلف. نتیجه این پژوهش، اثبات پای بندی عملی صدرا به اصول روش شناختی فوق به صورت مسئله محور در مسئله علم الهی می باشد.

۳۶۱۵.

هدف علوم انسانى اسلامى از منظر علامه طباطبائى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید روح الله میرنصیرى ابوالفضل ساجدى

منبع: معرفت فلسفی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵۳)

کلیدواژه‌ها: اعتباریات علامه طباطبایى هدف علوم انسانى علوم عملى

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی

تعداد بازدید : ۵۵۲ تعداد دانلود : ۳۴۸

هدف هایى که محققان براى پژوهش در علوم انسانى برمى گزینند، نقش بسزایى در چگونگى تدوین، انتخاب روش و تعیین نوع مسائل علوم انسانى دارند. هدف از تحقیق تا حدى به ماهیت موضوع از طرفى، و به انگیزه ها و ارزش هاى مورد قبول محقق از طرف دیگر، وابسته است. دیدگاه متفاوت محققان اسلامى درباره ماهیت موضوع و همچنین اتخاذ ارزش هاى اسلامى مورد قبول ایشان، علوم انسانى اسلامى را تا حدى متفاوت با علوم انسانى موجود به منصه ظهور مى رساند. علامه طباطبائى به عنوان یکى از بارزترین متفکران اسلامى، در برخى مسائل علوم انسانى نظریه پردازى کرده است. توجه به رویکرد ایشان و همچنین دقت در قراینى که در «نظریه اعتباریات» ایشان وجود دارد، ما را به این امر رهنمون مى کند که علوم انسانى از منظر ایشان بر «علوم عملى» قابل تطبیق اند و در نتیجه هدف نهایى علوم انسانى، ارائه بایدها و نبایدهایى براى تحقق نظام آرمانى اسلامى است؛ نظامى که در آن شرایط براى تکامل فرد و جامعه به طور مطلوب و طبق آموزه هاى ارزشى دین مبین اسلام فراهم است. پس از منظر ایشان، علاوه بر تبیین و تفسیر، انتقاد و ارائه هنجارهاى مطلوب نیز به منظور ترسیم نظام آرمانى در زمره اهداف علوم انسانى قرار مى گیرند.

۳۶۱۶.

طرح اندیشه مهدویت در کلمات امام عسکری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: امیر غنوی

منبع: مشرق موعود سال دهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۹۶۷

۳۶۱۷.

بررسی منشأ و گستره اقتدار سیاسی امامت شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا زهیری علی شیرخانی

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۷

کلیدواژه‌ها: اقتدارگرایی اقتدار سیاسی امامت شیعه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۵۸۸

پرسش از منشأ و گستره اقتدار دولت ها رایج ترین مبحث در اندیشه سیاسی است. پرسشی که اندیشمندان مسلمان نیز بدان پاسخ داده اند، اگرچه قرائت های مختلف آنان به شکل گیری گونه های متفاوتی از دولت انجامیده است. حال پرسش اساسی این است که منشا و گستره اقتدار سیاسی امام(ع)چه بوده و تا چه عرصه می باشد؟ پاسخ به این پرسش با روش استنادی و در چارچوب رهیافت کلامی ارائه خواهد شد. مدعای مقاله حاضر آن است که اقتدار سیاسی امام(ع) ناشی از جعل الهی و در طول اقتدار سیاسی پیامبر(ص) قرار دارد و همه امور دینی و دنیوی و برپایی نظم سیاسی در جامعه اسلامی را عهده دار است. بدین ترتیب برخلاف رویکردهای عرفی، اندماج دین و سیاست در نصوص دینی و تجربه تاریخی مسلمانان نه تنها وجود چنین اقتداری را تصدیق می کند بلکه بر نامعقولیت چنین اقتداری برای حاکم اسلامی، خط بطلان می کشد.

۳۶۱۸.

فعل الهی غیرمداخله گرایانه و نظریه ی علیت نوصدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوتراب یغمایی

منبع: اندیشه دینی دوره شانزدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶۱

کلیدواژه‌ها: مکانیک کوانتومی علت ایجادی فعل الهی غیرمداخله گرایانه نظریه ی علیت نوصدرایی علت اعدادی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۲۸ تعداد دانلود : ۶۸۷

واقع گرایان نسبت به قوانین طبیعت و فعل الهی خاص با این مسأله رو به رو هستند که خداوند چگونه در روی دادن رخدادهای طبیعی که از قوانین طبیعت حاصل می شوند، نقش علی دارد. در پاسخ به این مسأله، مدافعان نظریه ی فعل الهی غیرمداخله گرایانه استدلال می کنند که خداوند در پدید آمدن رخدادهای طبیعی نقش علی دارد، اما فاعلیت وی مستلزم نقض قوانین طبیعت نیست. ازسوی دیگر و در الهیات نوصدرایی، درحالی که علل طبیعی نقش اعدادی دارند، خداوند علّت ایجادی است. در این مقاله، استدلال خواهد شد که نظریه ی علی نوصدراییان ضمن توضیح چگونگی نقش علی خداوند در جهان طبیعی، وجود قوانین طبیعت را محترم می شمارد و بنابراین، نظریه ای غیرمداخله گرایانه از فعل الهی است. درنتیجه، اگر نظریه های فیزیک معاصر نظریه ی فعل الهی غیرمداخله گرایانه را تأیید کنند، نظریه ی علی نوصدراییان را نیز تأیید می کنند.

۳۶۱۹.

معیار قواعد اخلاقی در نظام سیاسی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیده فاطمه فقیهی

منبع: اخلاق وحیانی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: حق مداری نتیجه گرایی وظیفه گرایی نظام سیاسی اسلام رویکرد اخلاقی فضیلت محوری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۳۷ تعداد دانلود : ۱۳۱۲

هدف این نوشتار، بررسی معیار و مبنای ارزش های اخلاقی در نظام سیاسی اسلامی است. اجرای قواعد اخلاقی در نظام سیاسی، مستلزم شناخت معیار اخلاقی درآن نظام سیاسی است. در تبیین معیار قواعد اخلاقی، چهار رویکرد وظیفه گرایی، نتیجه گرایی، فضیلت گرایی وحق مداری وجود دارد. همه این رویکردهای اخلاقی می کوشند به چیستیِ ملاکِ ارزشمندیِ عمل اخلاقی پاسخ دهند. به دلیل تکثر نظریه های اخلاقی، حتی در نظام اخلاق اسلامی، مهم است که مبنای عمل سیاسی اخلاقی کدام رویکرد و معیار است. نگارنده ضمن بررسی رویکردهای اخلاقی و آثار سیاسی اجتماعی هریک، بر این باور است که وجود رویکردهای اخلاقی مختلف ناشی از نگاه تک بعدی و افراطی به یکی از جنبه های فعل اخلاقی است؛ درحالی که نظریه اخلاقی حاکم بر جامعه سیاسی باید رویکرد جامعی باشد که هر رویکرد اخلاقی را سطح خاصی و باتوجه به جایگاه آن در نظریه اخلاقی مدنظر قرار دهد. رویکرد اخلاقی در نظام سیاسی اسلام، سطوح و ابعاد مختلفی دارد که هریک جایگاه و کارکرد خاصی دارند و نظام اخلاقی به تنهایی به نتیجه نخواهد رسید؛ ازاین رو چاره اندیشی منافاتی با وظیفه گرایی و فضیلت محوری ندارد و افراط در هر سطح، موجب کم توجهی به سایر سطوح و پیدایش نظریه اخلاقی ناکارامد خواهد شد.

۳۶۲۰.

بررسی دیدگاه ویلفرد کنت ول اسمیت در مسئله تنوع دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد نظرپور نجف آبادی قربان علمی مجتبی زروانی

منبع: الهیات تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: کثرت گرایی ایمان کنت ول اسمیت تنوع دینی سنت انباشته

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۷ تعداد دانلود : ۱۱۸۲

یکی از مسائل مهم دین پژوهی، مسئله تنوع دینی است که امروزه دارای اهمیت زیادی است. این مقاله به بررسی دیدگاه کنت ول اسمیت، یکی از برجسته ترین دین پژوهان معاصر، درباره مسئله تنوع دینی می پردازد. این بررسی با استفاده از روش تحلیلی تبیینی و با مراجعه به آثار وی انجام می شود. به نظر اسمیت دین پژوهی بررسیِ معنای ظواهر دین در نظر باورمندان به آن، بررسی ایمان در قلب انسانها و مطالعه اشخاص است نه مطالعه داده ها. او معتقد است باید به جای واژه دین از مفاهیم ایمان و سنت انباشته استفاده کرد. ایمان، پاسخ شخصیِ انسان به امر متعالی است که قابل مشاهده نیست و متنوع است. سنت انباشته صورت و تجلی ایمان است که امری تاریخی، قابل مشاهده و متنوع است. ایمان واحد است، اما از آنجا که ایمان هیچ شکلی ندارد مگر زمانی که در شکل های خاصی ابراز شود، در عین حال همواره متکثر و متنوع است. اسمیت معتقد به الهیات مسیحی کثرت گرایانه و مخالف دیدگاه انحصار گرایی و شمول گرایی است. نجات از دیدگاه او به وسیله دلتنگی و عشق به خدا، که در قلب انسانهاست، حاصل می شود. حقانیت نیز در هر شخص با ایمان و در همه سنت های انباشته دینی وجود دارد و دین حق متکثر است. در نتیجه، کنت ول اسمیت بر اساس تعریف خاص خود از دین، هم در حوزه حقانیت و هم در حوزه نجات یک کثرت گرای دینی است. البته میراث دینی شخصی و ارتباط مستقیم او با پیروان ادیان مختلف بر تفکر کثرت گرایانه او موثر بوده است.

درخت حوزه‌های تخصصی