درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۷۸۱ تا ۴٬۸۰۰ مورد از کل ۸۰٬۴۷۹ مورد.
۴۷۸۱.

بررسی نقش مضاربان در فرهنگ و تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۲ بهمن ۱۴۰۲ شماره ۳۱۴ 19 - 26

کلیدواژه‌ها: مستعربان مضاربان معاهدان اندلس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۸۹
هنگام استیلای مسلمانان در اسپانیا گروهی از مسیحیان با اعراب مسلمان در اداره امور کشور همکاری بیشتری داشتند. این گروه از مسیحیان درعین حال که دین خود را حفظ کردند؛ بسیاری از آداب و سنن اعراب را نیز تقلید کردند. آنها در میان مورخان مسیحی به مُستَعربان یا مُضارب ها مشهور شدند. مستعربان، حلقه واسط میان حکم رانان عرب مسلمان و مردم مسیحی در محدوده سرزمین اسپانیا بودند که در انتقال میراث مسلمانان به سرزمین اسپانیا و ترویج فرهنگ عربی نقش بسزایی ایفا کردند. یافته های پژوهش نشان می دهد که مضارب ها یا مستعربان واژه ای بوده برای مسیحیان ساکن اندلس که هم حکومت حاکمان مسلمان را پذیرفته بودند هم آداب و رسوم آنان را. همچنین آنها با وجود مشکلات فراوان به واسطه امتیازاتی که داشتند، توانستند تأثیر زیادی در انتقال علوم اسلامی و فلسفه یونانی به اندلس داشته باشند و در زمینه های هنری سبک مضاربی را به وجود آورند. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته و هدف از آن روشن شدن نقش مستعربان در بهره گیری از فرهنگ و تمدن مسلمانان و به کار بردن آن در پیشرفت سرزمین خود است.
۴۷۸۲.

تحول در نمایه سازی تحلیلی موضوعی؛ کاربرد ارتباط سنجی درون متنی نمایه ها و نقش هوش مصنوعی در آن

نویسنده:
منبع: مدیریت دانش اسلامی سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 9 - 44

کلیدواژه‌ها: نمایه سازی تحلیلی موضوعی علوم انسانی-اسلامی مدیریت اطلاعات بازیابی اطلاعات ارتباط سنجی درون متنی نمایه ها هوش مصنوعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۵۰
این پژوهش به بررسی و عرضه رویکردی نوآورانه در نمایه سازی تحلیلی موضوعی در حوزه علوم انسانی-اسلامی می پردازد. تمرکز ویژه این مطالعه بر ارتباط سنجی درون متنی میان نمایه های یک أثر با بهره گیری از فناوری های پیشرفته هوش مصنوعی است. باتوجه به حجم گسترده و پیچیدگی متون اسلامی، وجود سیستمی کارآمد برای مدیریت اطلاعات در این حوزه ضروری است. این مطالعه با استفاده از روش تحلیلی-تجربی، تجربیات عملی نمایه سازان، بازخوردهای حاصل از فرآیند بازیابی اطلاعات، و قابلیت های نوین هوش مصنوعی را مورد بررسی قرار می دهد. هدف اصلی این پژوهش، ارتقای سیستم مدیریت اطلاعات علوم انسانی-اسلامی از راه طراحی الگویی جدید برای نمایه سازی، ایجاد ارتباط میان نمایه ها در یک اثر، و بهبود روش های دسته بندی و بازیابی اطلاعات با استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی است. نتایج حاصل نشان دهنده امکان ایجاد سیستمی جامع و کارآمد برای نمایه سازی در حوزه علوم انسانی-اسلامی است که با تلفیق دانش انسانی و هوش مصنوعی می تواند به بهبود فهم متون، تکمیل خلأهای پژوهشی و تسهیل مطالعات میان رشته ای کمک کند.
۴۷۸۳.

نقش واژه های دم بلند در توسعه اصطلاح نامه ها، الزامات و چالش ها

نویسنده:
منبع: مدیریت دانش اسلامی سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 111 - 140

کلیدواژه‌ها: اصطلاحات دم بلند اصطلاح نامه ها واژه های دم بلند گسترش مرزهای دانش مدیریت اطلاعات توسعه اصطلاح نامه ها نوآوری در سازمان دهی دانش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۷۱
متبادر از واژه «اصطلاح» در یک رشته علمی، اصطلاحات معهود درآن رشته است که به طور معمول تک واژه ای مثل واژه «ماهیت» در فلسفه، و گاهی دو واژای مانند «اصالت وجود» و «اعتباریت ماهیت» است. هدف این پژوهش تبیین نقش حیاتی واژه هایی است که ممکن است از نظر، صاحب نظران یک حوزه علمی جزء اصطلاحات معهود آن علم نباشد، ولی وجود آنها در اصطلاح نامه ها تأثیر بسزایی در بازتاب مرزهای حقیقی دانش در یک رشته علمی است. این سنخ از واژه های به طور عمده دارای چندین قید هستند که از آن به واژه ها یا اصطلاحات دم بلند تعبیر می شود. روش این تحقیق، توصیفی، تحلیلی و رویکردی ترکیبی است. با تحلیل محتوای اصطلاح نامه های پیشرو و مطالعات موردی، فرصت های ناشی از استفاده از این نوع از واژه ها در توسعه اصطلاح نامه ها و تأثیر آن در گسترش مرزهای دانش شناسایی می شود. یافته تحقیق نشان می دهد استفاده از این واژه های دم بلند موجب ایجاد انعطاف پذیری و دقت بیشتر در سازمان دهی اطلاعات در اصطلاح نامه ها می شود؛ همچنین یافته ها حاکی از افزایش کارایی در مدیریت و تولید دانش از راه استفاده از چنین واژه هایی نوآورانه است.
۴۷۸۴.

بررسی مضامین ادبی- تفسیری ابومسلم اصفهانی در مجمع البیان با نظر به تحلیل آن از منظر دیگر مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 202 - 227

کلیدواژه‌ها: ابومسلم اصفهانی مجمع البیان تفسیر ادبی مبالغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۷
هدف این پژوهش، تحلیل مضامین ادبی-تفسیری ابومسلم اصفهانی - دیدگاه ادبی او در فرایند تفسیر - مستخرج از مجمع البیان با نظر به آراء مفسران، به منظور پالایش برخی مضامین محوری قابل قبول در تفسیر به صورت صریح و روشن است. در مقاله حاضر، تلاش شده تا برای پاسخ به این پرسش ها که مضامین ادبی فراگیر ابومسلم در مجمع البیان کدامند و کدام مضامین ادبی مطرح شده محل اختلاف یا موافق با دیدگاه ابومسلم و مفسران است و کدام مضامین از مختصات اوست، به روش توصیفی –تحلیلی پژوهشی صورت گیرد. حاصل پژوهش حاضر این است که مضامین ادبی که گزینش شده، تأثیر آن در تفسیر ابومسلم از این آیات و ایجاد تفاوت با سایر تفاسیر بررسی گردیده است. از مختصات نظر او می توان به مرجع ضمیر «ه» (بقره/74)، وجود کنایه (بقره /230) و اعتقاد او به مبالغه و تأکید (بقره /90 و اعراف /150) اشاره کرد و مضامینی که محل اختلافی با نظر بیشتر مفسران ندارد و با آن ها مشترک است می توان به مواردی از این قبیل اشاره کرد: نوع الف و لام و معنای آن در «انسان» (دهر/1)، مضامینی مثل ترکیب و معانی حرف «لا» (واقعه/ ۷۵ و قیامه/1)، لحن و ترکیب عبارت «فزادهم الله مرضا» (بقره /10) و مرجع ضمیر (بقره/74)..
۴۷۸۵.

بررسی چیستی و شاخصه های «حِکْمَهٌ بَالِغَهٌ» آیه 5 سوره قمر از دریچه تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 56 - 76

کلیدواژه‌ها: حِکْمَهٌ بَالِغَهٌ آیه 5 سوره قمر چیستی و شاخصه ها تفاسیر فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۱
حکمت بالغه، ازجمله ترکیب های قرآنی است که درباره آن، آراء گوناگونی در بیان مراد، مصداق و به ویژه شاخصه های آن مطرح شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی (با کمک از جدول تحلیل محتوا) و از دریچه تفاسیر فریقین (بیش از 50 تفسیر شیعی و اهل سنت از سده های مختلف) به بررسی چیستی و استخراج شاخصه های «حِکْمَهٌ بَالِغَهٌ» آیه 5 سوره قمر پرداخته است. یافته ها از آن حکایت دارد که بیشتر تفاسیر شیعی و سنی، قرآن را همان «حِکْمَهٌ بَالِغَهٌ» دانسته اند. بااین حال مصادیقی چون: وحی الهی، تعالیم و معجزات انبیاء (ع) و سیر ارسال پیامبران (ع) از جانب حضرت حق نیز علاوه بر قرآن، در دایره مصداقی «حِکْمَهٌ بَالِغَهٌ» قرار دارد. «حِکْمَهٌ بَالِغَه» ٌ شاخصه هایی دارد؛ ازجمله: درنهایت راستی و استواری، حق، تام و کامل بودن، نبود نقصان در آن و غیره. در شاخصه های مستخرج از تفاسیر فریقین، مقوله های معرفتی نظیر عدم نقصان پذیری و تربیتی مانند حکمتی برای ابلاغ به قلوب مستعد مشهود است.
۴۷۸۶.

چرایی و چگونگی مرجعیت علمی قرآن کریم؛ مرور اولیه نظریه تناسب وجودی در فلسفه اخلاق

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۱۸) 7 - 37

کلیدواژه‌ها: مرجعیت علمی قرآن فلسفه اخلاق نظریه تناسب وجودی تفسیر موضوعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۹۲
از راه های امکان سنجی و تشخیص چگونگی مرجعیت علمی قرآن کریم نگاهی تطبیقی به مسائل دانش های گوناگون و مقایسه همان مسئله ها در قرآن است. به این منظور ابتدا، مسئله و یا مسئله هایی از هر یک از علوم انتخاب می شود و با عرضه آن به قرآن کریم، امکان مرجعیت علمی قرآن نسبت به آن دانش و چگونگی آن بررسی می شود. فلسفه اخلاق یکی از علومی است که شایسته است مسئله مرجعیت علمی قرآن کریم نسبت به آن واکاوی شود. در این مقاله با گزینش نظریه ای از فلسفه اخلاق (نظریه تناسب وجودی) چگونگی عرضه آن به قرآن کریم نشان داده می شود و با تعیین ابعاد نظریه تناسب وجودی، هر یک از ابعاد نظریه محور یک پرسش برای عرضه به قرآن کریم قرار می گیرد. با یافتن چگونگی پاسخ دهی قرآن کریم به این پرسش ها می توان به نتایجی درباره چگونگی مرجعیت علمی قرآن در برابر این نظریه به طور خاص و فلسفه اخلاق به طور عام رسید.
۴۷۸۷.

بررسی قوانین ایثارگران با تاکید بر باب جهاد در فقه امامیه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مبانی فقهی حقوق اسلامی سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 145 - 165

کلیدواژه‌ها: قوانین ایثارگران باب جهاد فقه امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۵۷
هدف از این مقاله آن است که قوانین ایثارگران را با تاکید بر باب جهاد در فقه امامیه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. در این پژوهش با توجه به اهمیت جهاد که یکی از واژه های مقدس درفرهنگ اسلامی و فقه امامیه محسوب می شود و در جوامع اسلامی ازجایگاه ویژه و والایی برخوردار است، قوانین ایثارگران را با رویکرد و تاکید بر جهاد در فقه امامیه بررسی می نماییم. چراکه در فقه امامیه جهاد در مقابل متجاوز، امری بدیهی، عقلی و فطری بوده و آیات و روایات زیادی بر وجوب آن دلالت دارد. فقهای اسلام به ویژه امامیّه معتقدند اگر مسلمانان و بلاد اسلامی مورد تهاجم و تجاوز دشمنان قرار گرفت، بر همه ی آنان واجب است با هر وسیله ی ممکن و با جان و مال خویش از آن دفاع کنند و این دفاع، مشروط به شرط یا شرایط خاصی نیست. بنابراین در مبانی فقه اسلام دو نوع جهاد ابتدایی و دفاع وجود دارد که هرکدام حدود و ضوابطی دارد. مبانی فقهی جهاد ابتدایی روشن می کند که جهاد ابتدایی فقط برای پایان دادن به فتنه گری دشمنان اسلام علیه مسلمانان، جلوگیری از آزار و اذیت مسلمانان توسط مشرکان، دفع شر آنان از سر مسلمانان، نجات مظلومان و ستمدیدگان که تحت سیطره ظالمان و ستم گران قرار دارند و بسط و گسترش حاکمیت اسلام به منظور هدایت توده های مستضعف و تحقق احکام اسلام است و هرگز به معنای تحمیل عقیده و ایمان نیست. از دیدگاه قوانین ایران و با تکیه بر برخی مبانی حقوق انسانی، مانند حق بر خوشبختی حقوق اختصاصی ایثارگران قابل تحلیل است. از دیدگاه قوانین دیگر کشورها عموما با تکیه بر مبانی «تبعیض روا» و «حق بر شادکامی» حقوق اختصاصی ایثارگران قابل تحلیل و بررسی است. این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. از نتایج پژوهش این است که برای جبران خسارت های مادی و معنوی ایثارگران، حکومت اسلامی با تنظیم قوانین و مقررات حمایتی تلاش های کافی را در این زمینه مبذول نمایند.
۴۷۸۸.

کاربرد دانش تقدیم و تاخیر در تفسیر آیه ۳۰ سوره قصص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 95 - 104

کلیدواژه‌ها: تقدیم و تاخیر تفسیر سوره قصص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۶۵
دانش تقدیم و تأخیر از جمله علوم مقدماتی تفسیر قرآن است که جهت واکاوی و پرده برداری از پیام ها و آموزه های الهی قرآن کریم در کیفیت چینش و تنظیم واژه ها، جمله ها، شبه جمله ها و حتی آیات و موضوعات قرآنی از مهم ترین و کاربردی ترین ابزار عالمان دین و قرآن پژوهان می باشد. در برخی آیات کتاب آسمانی مسلمانان بنا بر دیدگاه بعضی دانشمندان و پژوهشگران قرآنی از جمله سیوطی تقدیم و تأخیرهایی وجود دارد که به گفته ایشان اگر مفسر توجه به آن نداشته باشد، نمی توان مراد و مفهوم اصلی آیه را به دست آورد، این نوع تقدم و تأخر ،مقلوب نام دارد. در این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی آیه ۳۰ سوره قصص مورد بررسی قرار گرفت که با ارائه دلایلی سخن گفتن بین خدا و حضرت موسی (ع) را یک ارتباط و اتصال خاصی می داند که بین ایشان و عالم غیب ایجاد شده و خداوند از مسیری غیرمعمول به گونه ای مستقیم با بنده خاص خویش سخن گفت. بنا بر نظر قاطبه مفسرین، کلام الهی قائم به وجود درخت می باشد، اما نویسندگان بر این باور هستند که تکلم از جانب آسمان بوده نه از سوی درخت، این نکته توجه به اهمیت تقدیم و تأخیر مقلوب در آیه را نشان می دهد.
۴۷۸۹.

اعتبارسنجی حدیث «معرفت به نورانیّت» با نگاه به میراث حدیثی غالیان و امامیان(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 79-112

کلیدواژه‌ها: حدیث معرفت به نورانیّت اعتبارسنجی مناقب علوی نصیریه غلو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۷۴
حدیث «معرفت به نورانیّت» روایتی است طولانی از سخنان امیرالمؤمنین (ع) با سلمان و ابوذر که در آن به لزوم شناخت ظهور نورانی ایشان اشاره شده است. در این حدیث، مضامینی چون تناسخ اهل بیت(علیهم السلام] در کالبدهای گوناگون و نیز نقش آفرینی امیرالمؤمنین(ع) در رویدادهایی مانند: حمل نوح(ع) بر کشتی، بیرون کشیدن ابراهیم(ع) از آتش، عبوردادن موسی(ع) از دریا و نجات یونس(ع) از شکم ماهی دیده می شود. این روایت برای نخستین بار در مناقب علوی (5-6ق) آمده و از قرن یازدهم تاکنون مورد اعتنای عالمان بسیاری قرار گرفته و چندین شرح بر آن نوشته شده است. در دوره معاصر نیز مضامین این حدیث از سوی برخی شیعیان، صحیح و عالی خوانده شده است. این در حالی است که برخی چون محمدباقر مجلسی، سند آن را ضعیف و مضامینش را غریب دانسته اند. درون مایه هایی چنان بحث برانگیز و رویکردهایی چنین متفاوت، اهمیّت اعتبارسنجی متنی و سندی این حدیث را آشکار می سازد. با توجّه به شناخته شده بودن برخی از اصطلاحات و مضامین این روایت در میراث غلاتِ خَطّابی و غرابت آن ها در میراث حدیثی امامیّه به نظر می رسد این حدیث در پیوند با غالیان خطّابی پدید آمده باشد.
۴۷۹۰.

جایگاه عدالت در ساخت شرعی حکمرانی قرآنی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمرانی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: عدالت عدالت اجتماعی عدالت قضایی ساخت شرعی حکمرانی حکمرانی قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۸۶
فهم معنا و جایگاه عدالت در حکمرانی قرآنی مستلزم توجه به ساخت معنایی قرآن کریم است. مقاله حاضر با رویکردی معناشناختی و با بهره گیری ازروش تفسیری تلاش می کند نسبت عدالت و امر حکمرانی را از نظر قرآن کریم تبیین نماید. از دیدگاه نگارنده، عدالت به عنوان یک الزام شرعی در درون ساخت شرعی حکمرانی قرآنی به عنوان یکی از زیربخش های ساخت معنایی حکمرانی قرآنی قابل تبیین است. مطالعه آیات ناظر به عدالت اجتماعی نشان می دهد از نظر قرآن کریم عدالت اجتماعی در امر حکمرانی، الزامی شرعی هم برای حکمرانان و هم مردم است. قرآن کریم به طور خاص تحقق عدالت اجتماعی را به عنوان یک الزامی شرعی در عرصه عدالت قضایی به عنوان یکی از زیربخش های عدالت اجتماعی نیز مورد توجه قرار داده و درنهایت از طریق وجوب مبارزه با ظلم بر الزامی بودن تحقق عدالت اجتماعی تأکید نموده است. 
۴۷۹۱.

نرم افزارهای همراه نور

نویسنده:
منبع: ره آورد نور سال بیست و دوم بهار ۱۴۰۲ شماره ۸۲ (پیاپی ۹۹) 36-50

کلیدواژه‌ها: نرم افزارهای همراه نور نرم افزارهای نور مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) نرم افزار تلفن همراه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۳۰۶
نرم افزارها و برنامه های ویژه تلفن همراه، بخشی از تولیدات کاربردی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که پاسخگوی نیازهای گروهی از کاربران و محقّقان در دسترسی به متون اسلامی و انسانی است. این نوع از برنامه ها، به دلیل ویژگی های کارآمد و مفیدی مانند: دسترسی آسان و همگانی، تولید زودهنگام و کم هزینه، کاربری ساده و زودیاب، همه پسندی، حجم اندک و نیز راحتی در نصب و حذف برنامه، از استقبال عموم کاربران برخوردار است. ازاین رو، مرکز تحقیقات نور با تولید این نوع از نرم افزارها در بستر سیستم عامل های اندرویدی، در نشر و گسترش معارف اسلامی در فضای مجازی، نقش مؤثّری ایفا نموده است. در نوشتار حاضر، جهت آشنایی بهتر خوانندگان با این دست از تولیدات نور، طیّ دو بخش، این محصولات را معرّفی می نماییم.
۴۷۹۲.

تحلیل شخصیات روایه "المستنقع" لعبدالحمید جوده السحّار؛ على ضوء نظریه النموذج العاملي لغریماس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۴ الربیع ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۸) ۵-۲۵

کلیدواژه‌ها: السردانیه العربیه الشخصیه غریماس نموذج الأدوار العاملیه عبدالحمید السحار روایه المستنقع أصل المقال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۲۳۰
إنّ "الشخصیه" من الأرکان الرئیسه المشکّله للنصّ القصصی. وتعدّ "العاملیه" أی "فعل الشخصیه" من الاتجاهات المهمه فی هذا المجال، فتوظیف کلّ شخصیه فی القصه یتطلّب دقه وإتقاناً خاصاً. و کلّ کاتب بإمکانه أن یقیم علاقه عمیقه مع قرّائه من خلال توظیفه السلیم للشخصیات ویمضی بالقارئ إلى بطن القصه ویحثّه على متابعه الروایه حتّى النهایه. یسعى هذا البحث عن طریق المنهج الوصفی-التحلیلی أن یلقی الضوء على شخصیات روایه "المستنقع" للسحّار وهی إحدى روایات الکاتب الواقعیه وذلک على أساس نظریه غریماس فی مجال "الأدوار العاملیه". إنّ غریماس طرح نظریته فی مجال الروایه متأثّراً بنظریه "بروب". بما أنَّ نظریه غریماس قابله للتطبیق فی جمیع الأنماط الأدبیه تقریباً، من هنا نموذجه لدراسه الأدوار العاملیه فی الشخصیات القصصیه تشتمل على ثلاثه نماذج ثنائیه وهی: «العامل/الهدف»، «المرسل/المعمول» و «المساعد/المعارض». یظهر لنا من خلال النتائج الّتی تمّ استنتاجها على ضوء المنهج الوصفی-التحلیلی بأنّ شخصیات الروایه یعانون من مفارقه کبیره بالنسبه إلى القیم (الحبّ والخیانه، العفو والأنانیه، الانتقام وطلب الخیر، المستنقع والطریق الصواب). إنّ فؤاد -بناء على نموذج غریماس حول العاملیه- یعیش فی فضاء المجتمع التقلیدی فی مصر، وهو یمضی فی سبیل أهدافه بنشاط ودون توقف أو جمود، ویلعب دوره فی العامل القصصی ویجعل المکونات الأخرى لهذا النموذج تسیر نحو طریق التفاعل.
۴۷۹۳.

رویکرد فقه نظام واره در جامعه منتظر بر اساس اندیشه های آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (ره)

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 71 - 101

کلیدواژه‌ها: مهدویت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی ره جامعه منتظر فقه نظام واره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۶۴
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی ره یک مهدویت پژوه متبحر و یک فقیه زبردست بودند که در شکل گیری قانون اساسی جمهوری اسلامی نقش مهمی داشتند؛ همچنین حضور ده ساله ایشان در کسوت دبیر شورای نگهبان ضروری می نماید که رویکرد فقه نظام واره در جامعه منتظر از دیدگاه ایشان مورد کاوش قرار گیرد؛ ازاین رو نوشتار پیش رو با روش توصیفی تحلیلی در اولین قدم به چیستی جامعه منتطر از منظر این فقیه عالی مقام اشاره دارد؛ ایشان انتظار را حیات بخش و جامعه منتظر را پویا و شکوفا معنا می کند. آیت الله صافی تحقق فقه نظام واره در جامعه منتظر را به روشنی تأیید می کند و معتقد است که اصل و بنیان این نظام تأسیسی و فروعات آن امضایی است. ایشان ایمان به مکتب و شجاعت در بیان آن، نگاه انتقادی به تمدن غرب و توجه به فقه غایت مدار را از پیش نیازهای مهم رویکرد فقه نظام واره در عصر غیبت می دانند. آیت الله صافی نظام سازی در جامعه منتظر را در قالب یک ساختار در نظر می گیرد که مبتنی بر حاکمیت الهی، نظام امامت و رهبری و مشروعیت الهی قدرت در عصر غیبت است. ایشان مخالف سرسخت انتظار مخرب در دوران غیبت است و تأکید می کند که اسلام ماهیت، هویت و شخصیتش سیاسی است و دربرگیرنده یک نظام حاکمیتی منسجم و ساختارمند است.
۴۷۹۴.

جستاری معناشناختی در عَلَم بودن اسم الرَّحْمٰن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸) 101 - 140

کلیدواژه‌ها: اسماء الحسنى الرحمن معناشناسی ساخت گرا زبان شناسی تاریخی تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۹۱
پس از اسم جلاله الله و ربّ، الرحمٰن پربسامدترین نام خدا در قرآن است. افزون بر بسمله و آیه سوم فاتحه الکتاب، الرحمن با بسامدی فراوان بویژه در سوره های میانه مکّی به کار رفته است. با پذیرش دیدگاه دانشمندان مسلمان که الرحمن اسم مبالغه از ماده رحمت و وصف خدا ست، مسئله ای که رخ می نماید این است که تفاوت معنایی الرحمن با وصف رحیم، که آن هم مشتق از رحمت و در مورد خدا به معنای مبالغه است چیست، بویژه در بسمله و در آیاتی هم چون «تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ» (فصّلت/ 2) که هر دو در کنار هم آمده اند. پاسخ این مسئله را می توان در این دانست که الرحمن نه اسم مبالغه در وصف خدا یعنی صفت خدا به معنای مبالغه در رحمت وی، بل که اسم عَلَم است و هم چون اسم جلاله الله بر ذات خدا دلالت می کند. در بخش نخست این پژوهش با روی کرد تاریخی و کاربست سامی شناسی تطبیقی و در بخش دوم با روی کرد ساخت گرا و تکیه بر کاربرد قرآنی، شواهد متعددی بر علم بودن اسم الرحمن ارائه می شود؛ از آن جمله است کاربرد همواره معرفه در زبان های سامی، و کاربرد نیافتن در قرآن در اشاره به غیر خدا. دارابودن توأمان دو ویژگی معرفه بودن و مصداق خاص داشتن به معنای علم بودن اسم الرحمن است.
۴۷۹۵.

بررسی پوپولیسم در سیاست جنایی در مرحله دادرسی و راهکارهای تحدید آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه جزای تطبیقی دوره سوم اسفند ۱۴۰۲ شماره ویژه حقوق جزا 391 - 404

کلیدواژه‌ها: پوپولیسم سیاست جنایی دادرسی دادرسی عادلانه اصل برابری سلاح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۵ تعداد دانلود : ۱۳۴
پوپولیسم از رویکردهایی است که سیاست جنایی را در مراحل مختلف تحقیقات مقدماتی، دادرسی و صدور حکم و اجرای حکم تحت تأثیر قرار می دهد. باتوجه به نقش مهم پوپولیسم در سیاست جنایی و در عین حال جایگاه مهم دادرسی در تحقق عدالت قضایی، هدف مقاله حاضر بررسی پوپولیسم در سیاست جنایی در مرحله دادرسی و راهکارهای تحدید آن است. مقاله پیش رو توصیفی تحلیلی است و از روش کتابخانه ای برای بررسی موضوع مورد اشاره استفاده شده است. نتایج بر این امر دلالت دارد که پوپولیسم در سیاست جنایی ایران در چند حوزه جرایم اقتصادی، جرایم خشونت بار و جرایم علیه عفت عمومی، جرایم علیه مواد مخدر بیشتر نمود پیدا کرده است. در برخی موارد، نگرش نظام عدالت کیفری به مظنونان، متهمان و محکومان این جرایم، مبتنی برسیاست های عامه پسند و به دور از اصول و موازین حاکم بر حقوق کیفری است، به گونه ای که متهمان و مجرمان را تنها عامل ارتکاب جرم تلقی می کند. در حقوق کیفری ایران، پوپولیسم در سیاست جنایی در مرحله دادرسی باعث تسریع در دادرسی به شکل عجولانه آن شده که این امر سبب نادیده گرفتن اصولی چون اصل برابری سلاح و در کل دادرسی عادلانه می گردد. ایجاد شفافیت در دادرسی و ضرورت اخذ رویکرد حداقلی مهم ترین راهکار تحدید پوپولیسم در سیاست جنایی در مرحله دادرسی است.
۴۷۹۶.

بررسی فقهی خلوت با نامحرم در منابع شیعه و اهل سنت

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۴ 21 - 40

کلیدواژه‌ها: نامحرم خلوت دلیل فقهی منابع شیعه منابع اهل سنت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۳۲۴
گسترش روابط اجتماعی،مسئله ی ارتباط زن و مرد نامحرم را پررنگ تر کرده است. این ارتباطات گاهی موجب شکل گیری خلوت بین آنها می شود. کسب آرامش و تعالی مادی و معنوی جامعه ی اسلامی درگرو تنظیم هوشمندانه روابط با نامحرمان است. هدف از این پژوهش بررسی فقهی– اجتهادی حکم شارع درباره ی خلوت زن و مرد نامحرم است. اطلاعات پژوهش به روش کتابخانه ای جمع آوری شده و به شیوه ی تحلیلی- اجتهادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. ادله تحریم خلوت در منابع شیعی شامل چند دسته روایات، شهرت فتوایی، سیره متشرعه و علت دانستن خلوت برای وقوع در حرام است. در مقابل به دلیل ضعف سندی روایات، ضعف دلالت روایات بر حرمت خلوت، وجود روایات معارض و رد شهرت فتوایی، رد سیره ی متشرعه و حکمت نبودن خلوت برای وقوع در حرام، ادله گروه اول نقد شده است. با این وجود به دلیل روایات متعدد همانند نظر بیشتر فقها، احتیاط در ترک خلوتی است که حضور یا نظارت دیگران وجود ندارد. البته جایی که خلوت مقدمه برای هر نوع کار حرامی باشد از باب ریبه یا مقدمیت حرام است. طبق منابع اهل سنت خلوت یک زن و مرد نامحرم جایز نیست مگر اینکه با حضور فرد مورد اعتمادی باشد. مصادیق خلوت در مذاهب اهل سنت متفاوت بوده و نظرات علما دراین باره با پذیرش اصل حرمت خلوت مختلف است.
۴۷۹۷.

واکاوی مساله جبر و اختیار ابلیس در تاویلات قرآنی عین القضات همدانی و نقد آن با تکیه بر اندیشه های تفسیری آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۰ 8 - 29

کلیدواژه‌ها: جبر اختیار ابلیس تأویل همدانی جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۵۴
یکی از شبهات مهمی که در جریان ترک فعل ابلیس مطرح می شود این است که ابلیس در جریان رانده شدن خویش از ساحت الهی تلاش دارد تا این فعل را به خدا نسبت داده از سویی برای انتقام از حضرت آدم علیه السلام به عزت و جلال الهی سوگند یاد می کند که نگذارد بهشت جایگاه ابدی انسان گردد. لیکن این که آیا ابلیس با اراده و اختیار خویش ترک سجده نموده و تکبر ورزید و یا اینکه این ترک فعل، براساس جبلّی و سرشت ابلیس بوده و او مجبور به ترک سجده بوده و لذا پیامد آن دوری از رحمت الهی و متلبس به خلعت غضب و لعن الهی شده شده است از منظر مفسران و اهل تصوف و عرفان مباحثی مطرح شده است. از ظواهر سخنان برخی از متصوفه مانند عین القضات همدانی با استناد به آیه" قَالَ فَبِمَا أَغْوَیْتَنِی لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ "این گونه می توان استنباط نمود که او با تأویلی خلاف ظاهر از معنای آیه، به دفاع از ابلیس برخاسته، و عدم اختیار و جبر ابلیس را از آیه فهمیده است. اینها معتقدند در نهایت ابلیس مشمول رحمت الهی گشته و به بهشت بر می گردد. در مقابل بسیاری از مفسران و عرفا او را واجد اختیار دانسته لعن او را نتیجه ابا و استکباری می دانند که در مقابل خدای متعال ابراز نموده است. . یافته های تحقیق برآن است که ابلیس فاقد اختیار نبوده بلکه واجد آن بوده و با خوی استکباری که داشت تمرد نموده است.
۴۷۹۸.

جستاری در خطاب عتاب آمیز پیامبر اسلام در آیه 128 سوره آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 75 - 84

کلیدواژه‌ها: آیه 128 سوره آل عمران خطاب عتاب آمیز عصمت پیامبر حکمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۷۰
یکی از مباحث کلامی موجود درقرآن کریم که از دیرب از توجه مفسران ش یعه و اه ل سنت را به خود معطوف داشته است، آیات خطاب های عتاب آمیز و نکوهش گونه خداوند به پیامبر اکرم(ص) است. از جمله آن ها، آیه 128 سوره آل عمران است (لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْ ءٌ ). مفسران در شرح و تفسیر این آیه، نظر واحدی ارائه نکرده و هر یک به گونه ای متفاوت تفسیر نموده اند.گاه مخاطب مورد نکوهش را پیامبر (ص) دانسته و در تفسیر این آیه سکوت اختیار کرده اند و گاه نیز با حمل بر ترک اولی به توجیه معنای آن پرداخته اند و گاه مخاطب این آیه را نه شخص پیامبر بلکه عموم مردم دانسته اند. اهتمام اصلی مفسران در توجیه و تحلیل این گونه خطاب نکوهش بار، حل تعارضی است که به گمان بعضی، با عصمت پیامبر(ص) ایشان دارد. پژوهش حاضر می کوشد با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی ی- تحلیلی، نظرات مفسران را واکاوی نماید و با توجه به قرائن و شواهد، حصر موجود درآیه یاد را به گونه ای تبیین نماید که هم ظاهر آیات و معانی لفظی آن ها لحاظ شود و هم مسئله عصمت پیامبر اسلام(ص)، مورد خدشه قرار نگیرد و نیز حکمت انعکاس این عتاب در قرآن کریم ، روشن گردد.
۴۷۹۹.

جستاری بر اعتبارسنجی حدیث از منظر آیت اللّه محمدجواد فاضل لنکرانی (حفظه اللّه)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 113-136

کلیدواژه‌ها: محمدجواد فاضل لنکرانی علم رجال اعتبارسنجی حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱ تعداد دانلود : ۷۵
پژوهش پیش رو، دیدگاه ها و ضوابط اعتبارسنجی اسناد روایات از منظر آیت اللّه محمدجواد فاضل لنکرانی را به اختصار بیان می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از معیار های اعتبارسنجی حدیث از منظر ایشان می توان به نه مورد اشاره کرد: «ضرورت علم رجال»، «لزوم بررسی سندی و نسخه ای کتب اربعه»، «عرضه روایت به قرآن کریم»، «وثاقت صدوری بودن»، «جبران ضعف سند با عمل مشهور»، «حجّیّت ظنّ در موضوعات»، «حجّیّت توثیقات متأخّرین»، «قبول شیخوخیّت اجازه و روایت اجلّاء در توثیقات عامّه» و «عدم قبول جلالت شأن راوی به عنوان توثیق عام». با توجّه به نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان اذعان داشت که معظّم له ضمن تأکید بر ضرورت علم رجال و توجّه به سند و راوی حدیث، به متن روایت و عملکرد قدما نیز در اعتبارسنجی روایات، اهتمام ویژه ای دارند. شایان ذکر است که دیدگاه های ایشان در زمینه مورد بحث از بررسی دروس خارج ایشان به دست آمده و به اختصار بیان شده است.
۴۸۰۰.

دسته بندی و اعتبارسنجی صدوری روایات «وجه اللّه» در مصادر شیعی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 205-228

کلیدواژه‌ها: وجه الله اعتبارسنجی حدیث سندپژوهی وجود منبسط نفس رحمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۶۸
از جمله غرر آیات قرآن، آیات 115بقره و 88 قصص است که مشتمل بر عنوان «وجه اللّه» می باشند. این آیات در مباحث عرفان نظری و حکمت متعالیه در تبیین نفس رحمانی و مقام انسان کامل مورد استناد قرار می گیرند. در تفسیر این آیات، روایات فراوانی در منابع شیعی وارد شده که با وجود اهمیّتشان، مورد دسته بندی و اعتبارسنجی صدوری قرار نگرفته اند. در مقاله حاضر، روایات وجه اللّه ابتدا جمع آوری و دسته بندی شده و سپس به روش رجالی، سندپژوهی و اعتبارسنجی صدوری شده اند. در مجموع، 31 روایت در تفسیر وجه اللّه دسته بندی شد. از این تعداد، 15 روایت با 27 سند مختلف مربوط به تطبیق آن بر معصومین(علیهم السلام)است که در معتبرترین کتاب های روایی شیعی نقل شده اند. تعابیر مختلفی درباره منطبقٌ علیه وجه اللّه وجود دارد که برخی عام و برخی خاصند. از جمله: پیامبران، رسولان و حجّت های خداوند، پیامبر اکرم و جانشینان ایشان، امیرالمؤمنین و امام زمان(علیهم السلام). شایان ذکر است که از بین این روایات، سه مورد صحیح السّند و برخی دیگر قابل اعتمادند. اما بیشتر آنها از جهاتی همچون: جهالت برخی راویان، ارسال، ضعف راوی و مواردی از این دست، دارای ضعف سندی هستند که با توجّه به وجود روایات صحاح در بین آنها، در مجموع قابل اعتمادند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان