درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله، با پژوهش در مورد یکی از تازه ترین نظریه های مطرح شده در تربیت معلم یعنی «تربیت معلم فکور» با بررسی نظریه ها و رویکردهای متنوعی که در این زمینه وجود دارد، تبیین تازه ای از آن ارایه داده است. و با تاکید بر قابلیت عام معلمان فکور در ادراک موقعیت و توانایی آنان در چارچوب بندی های گوناگون از مسایل و ارایه راه حل های جدید و خلاقانه برای آنها و قضاوت و ارزیابی در مورد پیامدهای این راه حل ها، که به چارچوب بندی های جدید و در نهایت به ادراک گسترده تر و تامل بیشتر و عمیق تر منجر می شود، رویکردی «فراگیر» برای تربیت معلمان فکور پیشنهاد نموده است. این پژوهش با تاکید بر جایگاه ارزنده هنر و کارورزی فکورانه در پرورش این قابلیت ها، رویکردی به عنوان مبنای برنامه درسی تربیت معلم فکور ارایه نموده است که اضلاع چارچوب نظری آن را؛ تربیت هنری؛ کارورزی فکورانه؛ روان شناسی وجودگرای ادراکی؛ و رویکرد یاددهی- یادگیری ساخت و سازگرایی تشکیل می دهند.

این تحقیق با هدف اریئه چارچوب نظری برنامه های درسی تربیت معلم مبتنی بر فاوا انجام شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. در این روش ابتدا مبانی فلسفی، اجتماعی و روان شناختی برنامه های درسی در دو رویکرد «سنتی» و «مبتنی بر فاوا» توصیف شده و مورد مقایسه قرار گرفته است. براساس تجزیه و تحلیل نتایج مقایسه، دلالت های مبانی مورد بحث در آموزش و پرورش و هم چنین برنامه های درسی تربیت معلم در عصر فاوا استناج گردیده است. در نهایت با جمع بندی از یافته های مراحل پیشین، چارچوب نظری برنامه های درسی تربیت معلم مبتنی بر فاوا ترسیم گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، برنامه های درسی تربیت معلم در عصر فاوا از چارچوب نظری ویژه و خاص خود برخوردار است که آن را از سایر برنامه های درسی متمایز می سازد. ویژگی ها و خصایص این چارچوب نظری در قالب «آرمان های تربیتی»، «تلقی نسبت به یادگیرنده»، «تلقی نسبت به فرایند یادگیری»، «تلقی نسبت به فرآیند آموزشی»، «تلقی نسبت به محیط یادگیری»، «نقش معلم» و «تلقی نسبت به ارش یابی آموخته ها» تبیین شده است.

" این پژوهش به بررسی نحوه تالیف کتاب های درسی از نظر شیوه ارائه و محتوای کتاب های روان شناسی و زیست شناسی بهداشت 1 و 2 دبیرستان براساس فنون تدوین و سازمان دهی محتوا اعم از متن، تصاویر و پرسش ها پرداخته است، و در پی آن بوده است تا با استفاده از شیوه معرفی شده توسط ویلیام رومی در تجزیه و تحلیل کمی کتاب های علمی و درسی، میزان استفاده از ارائه فعال... : "

حل مساله و پژوهشگری با توجه به بستر و بافت مسایل، زمینه مناسبی برای پیدا کردن معنی در یادگیری ها؛ مشارکت در یادگیری ها و هم یاری در حل مساله می باشد. یافتن وحدت و ارتباط زمینه های موضوعی؛ آشنایی با زیر و بم مسایل شهروندی؛ دریافت عمیقی از تاریخ و تحولات اجتماعی؛ تقویت مهارتهای تفکر انتقادی؛ تصمیم گیری؛ فهم مطالب؛ و برقراری ارتباط و مفاهمه، همه و همه از طریق رویکرد حل مساله در درس مطالعات اجتماعی امکان پذیر می گردد. دروس اجتماعی، توانایی در اختیار قرار دادن امکانات غنی برای پیشبرد مهارت های تفکر به خصوص مهارت های تفکر سطح بالا چون حل مساله برنامه ریزی و تصمیم سازی را میان دانش آموزان دوره های مختلف دارند؛ اما به نظر می رسد کمتر برای این مقصود به کار می روند و اعلب در نظام های آموزشی و در میان مدارس و معلمان و مدیران به عنوان موضوع هایی با اولویت پایین درنظر گرفته می شوند و معمولا در قالب درس هایی جدا و رویکردی موضوع مدار که بر انتقال معلومات تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی تاکید دارند، در برنامه درسی قرار می گیرند. در مورد رویکرد حل مساله و کاربرد آن در آموزش دروس مختلف به ویژه درس های اجتماعی و انسانی، برداشت دقیق و منسجمی وجود ندارد و معمولا تصوری خط کشی شده از مراحل رویکرد حل مساله و محدودیت آن در بکارگیری در کلاس های معمول وجود دارد؛ حال آن که رویکرد حل مساله در طیف گسترده ای از موقعیت یادگیری و در سطوح مختلفی از دشواری از سطح تفکر عملیاتی تا سطح تفکر فراانتزاعی، قابل به کارگیری است. این مقاله به طور کلی برگرفته از پژوهشی است که توسط مولف در زمینه کاربرد رویکرد حل مساله در درس مطالعات اجتماعی دروه راهنمایی انجام شده است. این مطالعه کوشش دارد تا از طریق بررسی جایگاه و ویژگی های رویکرد حل مساله در آموزش به ویژه حوزه مطالعات اجتماعی، همراه با شناسایی تجربیات و رویکردهای حل مساله در سطوح مختلفی از تفکر و پیچیدگی آن بپردازد. همچنین تلاش شده است تا زمینه های موضوعی و مضامین قابل ارایه در برنامه درسی مطالعات اجتماعی را در موقعیت های مختلف رویکرد حل مساله معرفی نموده، افزون بر آن در بخش پایانی مقاله نیز شرحی از برنامه درسی طراحی و تدوین شده مطالعات اجتماعی دوره راهنمایی براساس رویکرد حل مساله را در قالب معرفی راهنمای برنامه درسی و راهنمای تدریس تدوین شده، ارایه نماید.

در پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا، میزان انطباق محتوای سه کتاب درسی حرفه و فن جدید التالیف دوره راهنمایی تحصیلی با اهداف مصوب جزئی آن ها برای هر یک از واحدهای درسی مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری، سه کتاب درسی مذکور بوده که همه آن ها نیز مورد بررسی واقع شده اند...

" دیدگاه افراد نسبت به پژوهشها و نتایج آن ارتباط مستقیم با نحوه استفاده از نتایج پژوهشی دارد. این دیدگاه، تعیین کننده میزان و چگونگی بهره گیری از یافته ها است. از این رو به منظور بررسی نگرش کاربران یافته های پژوهشی، شکل های بهره گیری از یافته ها با عنوان مدلهای کاربست مطالعه شد و چهار مدل اصلی کاربست شامل: مدلهای انتقال خطی، حل مساله، روشنگری و تعاملی شناسایی شدند. با توجه به پرسش پژوهش در زمینه مقایسه میان سطوح کاربران، سه سطح معلمان، کارشناسان و مدیران مورد توجه قرار گرفتند. نگرش 181 نفر از سطوح کاربران با بهره گیری از پرسشنامه محقق ساخته گرد آوری شد. این عده به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای از میان کارکنان سازمان و هشت منطقه از مناطق سازمان آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران برگزیده شدند. داده های هر سطح با بهره گیری از آزمون T دوبه دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مدلهای تعاملی، انتقال خطی، حل مساله و روشنگری به ترتیب از نگرش مساعد کاربران برخوردار بودند. در مقایسه الگوهای پاسخ دهی سطوح استفاده کننده، تفاوتی میان ترتیب مدل ها مشاهده نشد و تنها تفاوت قابل اشاره به معنا دار بودن تفاوت ها مربوط می شد. به این صورت که در میان نمونه مدیران همه تفاوت ها معنا دار بودند، ولی در میان کارشناسان تفاوت میان مدلهای تعاملی و انتقال خطی و همچنین تفاوت میان مدلهای حل مساله و روشنگری معنا دار نبود. در میان معلمان نیز میان مدلهای تعاملی و انتقال خطی، تفاوت معنا داری ملاحظه نشد. به طور کلی نتایج نشان داد که از نظر کاربران مدلهای تعاملی و انتقال خطی از اهمیت بیشتر برخوردارند. که این یافته همسو با نتایج پیشین است. مدل روشنگری نیز دارای پایین ترین نگرش است که به نظر می رسد با توجه به اهمیت آن باید بیشتر شناسانده شود. "

" یکی از مباحث مهم در حیطه مطالعات اجتماعی، مفهوم شهروندی است. این مفهوم در صدد اشاعه اصول اساسی دموکراسی در بین افراد جامعه است. از این منظر، مسائل تربیت شهروندی از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که اغلب این مسائل نقش حیاتی را در فرایند تشکیل یک ملت و تحکیم پایه های دموکراسی بازی می کند و سبب می شوند بین نظام مدرسه و محیط اجتماعی – سیاسی کنش متقابل بوجود آید .نظام آموزش متوسطه از ابتدای قرن بیستم توجه خاصی به مفهوم شهروندی داشته است، چنان چه که از مهم ترین اهداف نظام تعلیم و تربیت، پرورش شهروندانی آگاه به حقوق و وظایف خود و همچنین متعهد در قبال جامعه باشد. بدون تردید مدارس در این عرصه نقش مهمی را دارا هستند و برنامه های درسی به گونه ای باید طراحی شوند که از یک سو دانش آموزان را درجهت رسیدن به چنین هدفی یاری دهند و از سوی دیگرعواملی را که مانع رسیدن به چنین هدفی می گردند شناسایی کرده و در جهت رفع آنها بکوشند، چراکه برنامه های درسی (برنامه درسی پنهان ) مدارس می توانند با ایجاد موانع برسر راه تربیت شهروندی حامل خطراتی باشند. مقاله حاضر از طریق بررسی ها و مطالعات میدانی در تلاش است تا ضمن شناسایی این آسیب ها، راهکارهایی را برای بهبود آنها پیشنهاد نماید. در این راستا از طیف وسیعی از مطالعات انجام شده در حیطه شهروندی و تربیت شهروندی مدد گرفته شده است. این مطالعات برای جامعه ایرانی بومی سازی شده است و سرانجام آسیب های خطرآفرین در قلمرو برنامه های درسی مدارس (برنامه درسی پنهان) برای تربیت شهروندی شناسایی نموده که عبارتند از جو اجتماعی با میانگین 72/3 و انحراف استاندارد 65/0، ساختار سازمانی با میانگین 47/3 و انحراف استاندارد 77/0، تعامل میان معلم و دانش آموز با میانگین 57/3 و انحراف استاندارد 68/0. مقیاس میانگین ها با طیف سه درجه ای آسیب قوی، آسیب متوسط و آسیب ضعیف بیانگرآن است که سطح آسیب زایی مؤلفه جو اجتماعی در سطح قوی و سطح آسیب زایی دو مؤلفه دیگر در سطح متوسط می باشد.در پایان این نوشتار راهکارهایی برای مقابله و بهبود وضعیت تربیت شهروندی ارائه می دهد. "

در این مقاله پاسخ گویی به این پرسش مورد توجه است که آزمایش های درس فیزیک با چه کیفیتی در مدارس متوسطه اجرا می شود؟ از طریق مراجعه مستقیم به مدارس و مشاهده وضعیت آزمایشگاه ها، مصاحبه با مسوولان آزمایشگاه ها و برگزاری آزمون عملی برای دانش آموزان، داده های لازم جمع آوری گردید. برای تحلیل داده ها و قضاوت درباره چگونگی اجرای آزمایش ها،‌ وضع موجود با وضع مطلوب مقایسه شد. در چهار موضوع مورد توجه این مقاله یعنی 1) وضعیت آزمایشگاه، 2) توانایی نیروی انسانی، 3)چگونگی اجرای آزمایش، 4) رغبت، مشارکت و یادگیری دانش آموزان، پس از جمع آوری داده ها و تحلیل کمی آن ها، مشخص شد که وضعیت موجود با وضعیت مطلوب، فاصله قابل توجهی دارد. آزمایشگاه های فیزیک دارای مشکل امکانات هستند، ‌با وجود این که نیروی انسانی آزمایشگاه ها از کیفیت لازم برخوردار است، ولی مشارکت دانش آموزان در انجام آزمایش ها اندک است و یادگیری دانش آموزان در حداقل ممکن است. بر این اساس، پیشنهاد می شود که برای اجرای آزمایش های درس فیزیک تدابیر عملی فراهم شود و مسوولان به این رکن اساسی پیشرفت های علمی آینده و توسعه فناوری مبتنی بر نوآوری، عنایت ویژه نمایند.

بررسی شیوه تصمیم گیری و برنامه ریزی های موجود در مورد روز شمار تحصیلی، امکان شناخت مشکلات احتمالی و اصلاحات مورد نیاز را فراهم می سازد. از این رو، در این مقاله مقایسه حجم زمان آموزش در ایران با برخی کشورها مقایسه شده و مشکلات ناشی از تقویم تحصیلی فعلی مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی، تحلیلی بوده است. جامعه آماری از سه گروه دبیران، مدیران و کارشناسان آموزش متوسطه دو شهر اصفهان و یزد تشکیل شده است. تعداد 180 نفر از دبیران با استفاده از روش نمونه گیری دو مرحله ای متناسب با حجم و 35 نفر از مدیران با روش نمونه گیری تصادفی ساده از جامعه مورد نظر انتخاب گردیدند. برای جمع آوری نظریات دبیران و مدیران، از پرسش نامه استفاده شده و برای جمع آوری داده های کیفی از کارشناسان (16 نفر)، مصاحبه نیمه سازمان یافته به عمل آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده های کمی پژوهش، در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی از نرم افزار SPSS استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده های کیفی حاصل از مصاحبه، روش مقوله بندی به کار گرفته شده است. نتایج حاصل از مقایسه زمان آموزش نشان می دهد که حجم واقعی زمان آموزش در ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته کمتر است. یافته های پژوهش همچنین حاکی از آن است که الگوی روز شمار تحصیلی کشور در ایجاد یا زمینه سازی برخی از مشکلات موثر بوده است. این الگو در بروز مشکلاتی چون ایجاد اضطراب در فراگیرنده برای یادگیری محتوا، خستگی و دل زدگی معلم از تدریس، فرسودگی زود هنگام او و کاهش کارایی کمی و کیفی نظام تاثیر دارد.

"به منظور بررسی تاثیر درس «پرورش خلاقیت در کودکان» ( که یکی از دورس مربوط به هنرجویان دختر سال سوم رشته کودکیاری هنرستان هاست) بر افزایش خلاقیت هنرجویان همان رشته، از روش تحقیق نیمه تجربی با گروه کنترل و پیش آزمون– پس آزمون استفاده شد و نمونه ای مشتمل بر 108 نفر از دانش آموزان دختر سال سوم رشته های هنرستانی شهر شیراز به شیوه های همتاسازی گروه ها، بر اساس معدل 14 تا 17 و نمره هوش 90 تا 110 انتخاب گردید. از این گروه 54 نفر از دانش آموزان رشته کودکیاری به عنوان گروه آزمایش، در نظر گرفته شدند. این افراد در طول سال تحصیلی واحد درسی مذکور را گذراندند. 54 نفر دیگر به عنوان گروه گواه، از سایر رشته های هنرستانی، برگزیده شدند. این گروه فاقد واحد درسی ذکر شده بودند. مهمترین سوال تحقیقاتی آن بود که آیا ارایه درس «پرورش خلاقیت در کودکان»، در افزایش خلاقیت دانش آموزان رشته کودکیاری موثر است؟ جهت پاسخگویی به سوالات تحقیق، در ابتدای سال تحصیلی، از هر دو گروه توسط آزمون خلاقیت کلامی تورنس (فرم الف)، پیش آزمون به عمل آمد و در انتهای سال تحصیلی مجددا هر دو گروه آزمایش و گواه به وسیله فرم ب آزمون تورنس (پس آزمون) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نمرات عناصر خلاقیت گروه آزمایش و گواه در پیش آزمون و پس آزمون از هم کم شد و از آزمون t به روش نمره افزوده استفاده شد. نتایج حاصله بیانگر افزایش نمره خلاقیت دانش آموزان رشته کودکیاری (گروه آزمایش) بود. نمرات این گروه نسبت به گروه گواه نیز در عناصر سیالی، بسط و نمره کل برتری معناداری داشت. همچنین بر اساس نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره، از بین متغیرهای پیش بین، به ترتیب رشته تحصیلی، شغل مادر و پیشرفت تحصیلی (معدل) پیش بینی کننده های بهتری برای متغیر ملاک یعنی خلاقیت بودند. "

" به منظور بررسی نگرش دانش آموختگان رشته مدیریت و برنامه ریزی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شیراز، نسبت به اهمیت و فایده دروس ارایه شده، کلیه دانش آموختگان این رشته (شامل 165 نفر مرد و 60 نفر زن) که در فاصله زمانی تیر ماه 1373 تا تیر ماه 1377 دانش آموخته شده بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تعیین میزان اهمیت و فایده دروس ارایه شده، کلیه دروس اصلی و تخصصی رشته مدیریت و برنامه ریزی آموزشی در دوازده مقوله تقسیم بندی شدند و دانش آموختگان در یک مقیاس پنج گزینه ای میزان اهمیت و فایده هر یک از دروس را، مشخص کردند. نتایج نشان داد که در دو بعد اهمیت و فایده، مقوله دانش و مهارت های مشاوره ای دارای بهترین رتبه نسبت به دیگر مقوله ها بود و مقوله های دانش و مهارت های روان شناختی و دانش و مهارت های مدیریتی، در رتبه های بعدی قرار گرفتند. مقایسه نگرش دانش آموختگان مرد و زن در دو بعد اهمیت و فایده، مشخص کرد که در هر دو بعد، در مقوله های دانش و مهارت های مشاوره ای و دانش و مهارت های روان شناختی بین مردان و زنان تفاوت معنی دار وجود دارد. درمورد تاثیر جایگاه شغلی دانش آموختگان بر نگرش آنان، نسبت به اهمیت و فایده دروس ارایه شده، نتایج نشان داد که در هر دو بعد یاد شده، میانگین نمرات مدیران در مقوله دانش و مهارت های مالی به طور معنی داری بیش از گروه های دیگر است. همچنین همبستگی بین اهمیت دروس و فایده آنها در همه مقولات مثبت و معنی دار بود. "

تفکر و ابعاد آن از موضوع‌های بسیار اساسی در روان‌شناسی و تعلیم و تربیت است . بسیاری از پیشرفت‌های انسان در زمینه‌های آموزشی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی مدیون تفکر او بوده است . تفکر نیاز به تعلیم و تربیت و برنامه‌ریزی مناسب دارد . دیدگاه فرآیند شناختی در این راستا توانسته است تلاش‌های قابل توجهی به عمل آورد . پیروان این دیدگاه تلاش نموده‌اند با بررسی ابعاد مختلف تفکر ، رهنمودها و راهکارهای مناسب را برای برنامه‌ی درسی و آموزشی ارائه نمایند

"یکی از مهم ترین برنامه هایی که در نظام آموزشی انجام می شود، «برنامه درسی پنهان» است. منابع تخصصی و یافته های تحقیقاتی حوزه برنامه درسی نشان می دهد که «محیط اجتماعی مدرسه» مهم ترین عامل شکل گیری برنامه درسی پنهان است، اما در کشور ما تاکنون تلاشی در این زمینه صورت نگرفته است. پژوهش حاضر با هدف «آشکارسازی تاثیر پیامدهای قصد نشده ناشی از محیط اجتماعی مدرسه بر نگرش های دانش آموزان مدارس دوره متوسطه شهر اصفهان و ارایه راهکارهایی برای کاهش پیامدهای منفی آن» در دو مرحله اجرا شد. در مرحله اول 400 آزمودنی به شیوه تصادفی از میان جامعه دانش آموزان دبیرستان های دولتی و غیرانتفاعی شهر اصفهان انتخاب شدند و با به کارگیری «روش توصیفی» و استفاده از پرسشنامه، محقق ساخته، جو اجتماعی مدارس شناسایی و مدارس به دو گروه «باز و بسته» تقسیم گردید. اعتبار پرسشنامه به روش آلفای کرانباخ 0.88 بود و روایی محتوای آن به تایید 8 نفر از متخصصان رسید. از شاخص های آمار توصیفی، آماره آزمون «تی» مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) برای تحلیل داده ها استفاده شد. در مرحله دوم برای تبیین پیامدهای پنهان و پاسخ به سوال های تحقیق از «روش کیفی» مصاحبه نیمه سازمان یافته (با 45 دانش آموز از مدارس باز و بسته) و مشاهده استفاده شده تحلیل داده ها و روایی و اعتبار ابزار در این مرحله متناسب با روش های کیفی انجام شد. برای اعتبار بخشی و نتایج و راهکارها از نظر جمعی از متخصصان و صاحبنظران تعلیم و تربیت در سطح کشور نیز استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که بین جو مدارس «باز و بسته» «دخترانه و پسرانه» تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین تاثیر پیامدهای پنهان بر دانش آموزان مدارس «باز و بسته»، «دخترانه و پسرانه» به طور قابل ملاحظه متفاوت است."