درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۶۱ تا ۴۸۰ مورد از کل ۲٬۰۰۶ مورد.
۴۶۱.

السرد البانورامی ومؤشراته فی روایه "فرانکشتاین فی بغداد" لأحمد سعداوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 44 - 59

کلیدواژه‌ها: السرد البانورامی فرانکشتاین فی بغداد الرؤیه القوه البصریه الشمولیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۲۳۶
السرد البانورامی من الأنساق السردیه التی تم توظیفه فی الروایه العربیه الجدیده. الشکل السردی الجدید الذی له طابع شمولی وممتد وقوه بصریه فائقه بما یکون مقتضباً من تقنیه البانوراما من تقنیات الفن الفوتوغرافی. فهو یتیح للروائی أن یبنی روایته علی أساس المشاهد واللقطات التجسیدیه کما یساعده فی تسریع السرد وتعطیله والخوض فی تفاصیل المواد المحکیه لتعکس بشاعه الماده أو تحبیذها أکثر أثراً وثقه فی المتلقی. نظراً إلی توظیف السرد البانورامی فی روایه فرانکشتاین فی بغداد، لأحمد سعداوی، تتوخی هذه المقاله، دراسه هذا النمط السردی ومؤشراته الأساسیه فی هذه الروایه التی تتجسد بعض القضایا العراقیه فی العصر الراهن، وهی تعد من مشروع الروایه الجدیده التی تقمصّت بالفنون والأشیاء الجدیده وظهرت فی الأنواع والأشکال المختلفه وهذه الدراسه تمارس دراسه هذه القضیه وتنوی الکشف عن إحدی أنساقها. قد تخلّصت النتیجه إلی أن الروایه تتمتع بالخصائص المتمیزه علی صعید العناصر الروائیه تقتربها بالسرد البانورامی؛ فالروائی یروی الأحداث حسب الرؤیه الخلفیه أو الفوقیه برصدها علی البعد. کما نجد أن سعداوی التقط الأحداث والمشاهد بالطابع الشمولی والواقعی بحیث کأنها تجری تجاه أعیننا بصوره کامله کما یسجل الکامیرا، إذن یمکننا معاینه القوه البصریه للأحداث بجلاء فی الروایه، لإمکانیه السرد البانورامی فی تجسید الأشیاء وتصویرها.  
۴۶۲.

استدعاء الروایات المیثولوجیه من منظور البعث والإحیاء فی أشعار فایز خضور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 60 - 76

کلیدواژه‌ها: فایز خضور الأسطوره النقد الأسطوری الموت الانبعاث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۱۳
إن الأسطوره قصه تعبر عن حیاه الأقوام وثقافتها وعاده لا یعرف أصلها. تدل الأساطیر علی الحاجات اللاواعیه للعقل البشری وتتحدث مع الإنسان والعالم المحیط به. فی کل فتره یمر بها الإنسان، یکون دائمًا مدینًا لماضیه ولأسلافه ولهذا کانت الأساطیر مصدر إلهام للشعراء والکتاب وتتکرر کثیرا فی الأدب المعاصر لمختلف الشعوب بسبب قوه تأثیرها فی النفوس. تشابک الشعر العربی المعاصر مع الأسطوره بحیث یمکن اعتبار توظیف الأسطوره أحد أهم ظواهره الفنیه. لم یستعن الشعراء العرب المعاصرون بالأسطوره واقتباس الهیکل الأسطوری بالهیئه الموجوده فی الکتب والروایات فحسب، وإنما قاموا بإحداث التغییرات فی روایاتهم وتحویلها إلی صور متنوعه بغیه تطبیقها مع الأوضاع الراهنه فی عصرهم. إنّ مضمون التفکیر الغائی من مضامین توظفت فی قصائد فایز خضور توظیفاً مختلفا. وإن ما جعل کتابه هذا البحث کضروره عند الباحثه عبارهٌ عن استحضار الزوج الأسطوری بعل وعنات - إینانا ودوموزی - شمش وجدیله فی قصائده. ففی بدایه الأمر، قامت الباحثه بدراسه الروایات المیثولوجیه والعناصر التی ارتبطت بها، ثم یسعی هذا البحث إلی دراسه العناصر الأسطوریه فی قصائد فایز خضور. بالنظر إلی أنه شاعر متألم وعالم بمأساه الإنسان العربی ویقدم نفسه على أنه شاعر الموت وبذل قصاری جهوده الفکریه فی إحیاء الحضاره الشرقیه محاولاً أن یعید تجربته الشعریه تحت الرموز المرتبطه بالموت والحیاه، إن الباحثه تناولت دراسه التفکیر الغائی لأساطیر الموت والانبعاث فی ضوء قراءه میثولوجیه عبر المنهج الوصفی -التحلیلی. تدل النتائج المتوصل إلیها فی هذه المقاله على وجود صله عمیقه بین فکر الشاعر وعناصر الموت والانبعاث الأسطوریه، لکنه یقدم توظیفا معکوسا ومختلفا عنها ویغیر روایتها لیزیح لنا الستار فی آثاره عن الظروف الاجتماعیه فی البلاد العربیه بما فیها من الدمار والظلمه. ومن أهم أهداف الشاعر لهذا الاستخدام الأسطوری یمکن الإشاره إلی تحوّل الأساطیر الدّلالی وانطباقها (تکییفها) أکثر فأکثر مع الوضع المسیطر علی المجتمع السوری والأقطار العربیه الأخری
۴۶۳.

نشانه شناسی رمزگان های زبانی در سروده «هجره عروه بن الورد» از کاظم السماوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ۱۲ بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 237 - 266

کلیدواژه‌ها: کاظم السماوی رمزگان ها نشانه شناسی هجره عروه بن الورد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۶۱
نشانه شناسی رمزگان های زبانی، یکی از روش های نوینی است که ناقدان و پژوهشگران در بررسی و تأویل متون ادبی و به ویژه شعر به آن اهتمام ورزیده اند. این دانش، از مفاهیمی اساسی شکل می گیرد که نشانه ها به وسیله آن، معنا و مفهوم ویژه خود را می یابند. «کاظم السماوی» از جمله شاعران توانای معاصر عراق است که نشانه ها، رمزها و اسطوره ها، بیشترین محتوای ادبی اشعار او را به خود اختصاص داده اند. سروده «هجره عروه بن الورد» از جمله قصاید برجسته ای است که شاعر در آن، مجموعه ای از رمزگان های زبانی را در خدمت ارائه بهتر مفهوم و مقصود خود به کار برده است. این پژوهش کیفی، به شیوه توصیفی- تحلیلی، با استفاده از نسخه های خطّی و کتابخانه ای، به بررسی این قصیده برای یافتن مهم ترین رمزگان های زبانی آن و بیان ارتباط آن ها با زندگی شاعر از یک سو و نقش آن در هماهنگی قصیده از سوی دیگر، پرداخته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که نشانه های شخصیّت شاعر و گرایش های شخصی او در رمزگان های مربوط به صاحب متن و عنوان تجسّم یافته است و در خدمت بیان اهداف شاعر قرار گرفته اند؛ همانطور که یکپارچگی قصیده به کمک رمزگان های زیبایی شناختی و بینامتنی به اضافه دیگر رموز محقّق شده است که این امر، بر ارزش ادبی قصیده افزوده است.
۴۶۴.

الخصائص الشکلیّه للغزلیّات العربیّه والفارسیّه: دراسه مقارنه إحصائیّه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 113 - 140

کلیدواژه‌ها: الأدب المقارن الغزلیه العربیه الغزلیه الفارسیه أوزان الغزلیات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۲۱۰
یعدّ الغزل من الأغراض والفنون الشعریّه المهمّه فی الأدبین العربیّ والفارسیّ، إذ أقبل علیه الشعراء العرب والفرس منذ القدیم واهتمّوا به شکلاً ومضموناً. وتکشف لنا الدراسه التاریخیّه والشکلیّه التأثّرات المتبادله بین الغزل العربیّ والفارسیّ فی أصولهما الشکلیه والإیقاعیّه. وهذا الأمر دفعنا إلى معالجه هیکلیّه هذا النوع من الشعر وأوزانه معتمدین على المنهج المقارن لکی یتضح لنا مدى التأثّر والتأثیر فی هذا الإطار. ونهدف بإنجاز هذه الدراسه إلى الکشف عن الاختلافات ووجوه الشبه الموجوده بینهما وکذلک التلاؤم والتناسب الموجودین بین المضمون والشکل الخارجی للغزل بین الأدبین. فحسب هذا نقسّم البحث إلى ثلاثه مباحث؛ أوّلاً نعالج البناء الفنی للغزل بین الأدبین ثمّ نقوم بدراسه أوزان الغزلیّات العربیّه والفارسیّه. وأخیراً نفرد مبحثاً خاصّاً بملاءمه أوزان الغزلیات مع المعنى فی الأدبین. على مستوى أوزان القصائد والمقطوعات الغزلیّه فی الأدب العربیّ نرى أنّ شعراءها أکثروا من نظمها فی الأوزان المعروفه بشکل عام، غیر أنّهم أهملوا الأوزان القصیره وقلّلوا من الأوزان المجزوءه، ورأینا الفرس قد استحسنوا نظم الغزلیّات فی الأوزان الطویله ذات المقاطع الکثیره (أکثر من 13 مقطعاً) لاسیّما فی القرنین السابع والثامن وما بعدهما، وهو ما نراه واضحاً فی غزلیّات سعدی وحافظ الشیرازی ولعلّه یکون من أهمّ العوامل الّتی أدّت إلى إقبال الناس على غزلیّاتهما، فلکلّ من الأوزان المستعمله فی الغزلیّات الفارسیّه والعربیّه خصائص ملاءمه لنفسیّه الشاعر فی نظمه الغزلیّه. فالشاعر یختار الأوزان الّتی أنِستها أذواق أصحاب اللغه.
۴۶۵.

زیباشناسى در سروده هاى پایدارى غازى قصیبى با محوریت وطن

نویسنده:
منبع: التنظیرات و النقد فی الادب العربی سال ۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵ 59 - 80

کلیدواژه‌ها: غازى عبدالرحمن القصیبى معاصر عربستان سعودى زیبایى شناسى وطن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۸۵
غازى قصیبى شاعر معاصر عربستان سعودى است که به مضامین مختلفى؛ مانند وطن، پایدارى و نظایر آن پرداخته است. اگر سروده هاى این شاعر مورد درنگ قرار گیرد، سرشار از ظرایف ادبى است و از لحاظ زیبایى شناسى قابلیّت بررسى را دارد. خواننده با مطالعه دقیق سروده هاى وى درمى یابد که این شاعر توانمندى شگرفى در پرداختن موضوعى با بیانى زیبا داشته و موجى از آرایه ها را به خواننده نمایان مى سازد. توجه شاعر به مسائل سیاسى و وقایع رخ داده در منطقه با توجّه به وضعیت این کشورها و وجود بحران ها در آن، به سروده هایش رنگ و لعابى سیاسى بخشیده است. سادگى و صراحت از جمله ویژگى هاى سروده هاى این شاعر است. این مقاله بر آن است عناصرزیباشناختى را در سروده هاى قصیبى با محوریت وطن بررسى نماید. البته این عناصر در بررسی زیبایی شناسی یک شعر، کاملاً درست و بدون تغییر نیستند، زیرا بخشی از زیبایی شعر به میزان وجود عناصر و آرایه ها در آن، و بخش دیگرش به عناصری که احساس می شوند بستگی دارد. این مقاله به بررسى فنون زیبایى شناسى در سروده های قصیبى با محوریت وطن پرداخته و با بهره گیرى از روش توصیفی – تحلیلی، شگردهاى زیباشناسانه وى براى مخاطبان بیان مى نماید.
۴۶۶.

معناداری قصیدة النثر از منظر مبانی هرمنوتیک گادامر (تحلیل نمونه هایی از اندیشه ها و اشعار ادونیس و انسی الحاج)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 22 - 34

کلیدواژه‌ها: هرمنوتیک فلسفی قصیده النثر گادامر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۲۱۴
قصیده النثر در چارچوب تفکر جنبش ادبی «مجله لبنانی شعر» و به مثابه نمود ادبی از اندیشه ی هستی شناسانه ی این جنبش، به دنبال کشفِ گونه ی دیگر از جهان و روابط میان اشیاء است. در این نمود ادبی، زبان شعر ساختار از پیش طراحی شده را رها ساخته و هستیِ دیگرگونه را به نمایش می گذارد. ازاین رو، فهم چنین متونی که دارای معانی فلسفی است در چارچوب نظریه های ادبی و نقدی میسر نیست و از این طریق نمی توان گستره ی معنایی آن متون را تحلیل نمود و ممکن است تحلیل ها به تک معنایی و سلطه مؤلف ختم شود. بر این اساس دریافت ابعاد معنایی چنین متونی مستلزم کاربست رویکردهای فلسفی است. هرمنوتیک فلسفی که بر بنیادهای فلسفه ی هستی شناسانه استوار است در باب تفسیر متن امکان دریافت های وسیعی را برای خواننده فراهم می کند. در راستای ضرورتِ یافتن رویکردی معناگرا برای تحلیل این نوع ادبی و پرده برداشتن از وجوه ادبیّت و زیبایی خاص آن، در این جستار از یک سو با کاربست تئوری گادامر- فیلسوف آلمانی به تفسیر سطرهایی از قصیده النثر پرداخته شده است و از طرف دیگر همسویی نگاه نظریه پردازان قصیده النثر با مبانی هرمنوتیک فلسفی در خصوص مسائلی از جمله سنت، زبان و روش گریزی - مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در باب نتایج به ویژه آنچه از تحلیل نمونه ها به دست آمده باید گفت اندیشه های ادونیس یا انسی الحاج و یا دیگر صاحب نظران مجله لبنانی شعر در بسیاری از مؤلفه های خود با مبانی هرمنوتیک گادامر همسو هستند به ویژه در باب نفی نگاه ابزارنگری به زبان و هستی بخشی به آن، تعهد به سنت های سیال و زوال ناپذیر.
۴۶۷.

ظاهره التضاد و دوره فی الترابط النصی فی دیوان رسائل الحنین إلی الیاسمین لغاده السمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 137 - 152

کلیدواژه‌ها: النصی التضام التضاد دیوان رسائل الحنین إلی الیاسمین غاده السمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۲۲۳
یتکون النص الشعری الحدیث من التعبیرات التی تعکس مشاعر الشاعر المعاصر، وفق المؤثرات السیاسیه والاجتماعیه التی عاشها. والقارئ المعاصر بحاجه إلى معرفه العلاقات الداخلیه فی النص الشعری لفهم تلک المشاعر والتعبیرات، وذلک بمساعده آلیات تبین هذه العلاقات؛ منها الاتساق المعجمی من خلال علاقات داخلیه متشابهه أو مختلفه کالتکرار والتضام، والذی یدل علی علاقه نسقیه متمایزه کالتضاد، والجزئیه، والکلیه، والعموم والخصوص، والترتیب والمجاوره . وبما أن التضاد یؤدی دورا هاما فی التماسک النصی ویخلق عالما متشابکا من العلاقات التی تحتضنها اللغه ولاسیما اللغه الشعریه؛ فقد قمنا بمعالجه هذه التقنیه التعبیریه فی دیوان رسائل الحنین إلی الیاسمین لغاده السمان، وتناولنا کیفیه استخدام هذه الظاهره فی الدیوان المذکور، محاولین استخراج المعانی الکامنه فیها، معتمدین على المنهج الوصفی التحلیلی. تشیر النتائج إلی أن ظاهره التضاد بأقسامها اللفظیه، والمعنویه والتصویریه فی شعر غاده السمان قد جعل نصها الشعری نصا منسجما، مما یدل علی اهتمام الشاعره باختیار المفردات المناسبه التی تعبر عن مشاعرها؛ وتعکس متناقضات حیاتها؛ بین الحنین إلى الوطن والعیش فی الغربه، والحب والکره، والموت والولاده، والصدق والکذب، والبکاء والضحک، والغرب والشرق، کما تنادی بجرأه بالتساوی بین المرأه والرجل.
۴۶۸.

المفارقات الزمنیّة في روایة «عائد إلی حیفا» (دراسة علی ضوء نظریة الترتیب الزمنيّ لجیرار جینت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۷) 5-29

کلیدواژه‌ها: المفارقات الزمنیه غسان کنفانی عائد إلی حیفا جیرار جینت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۲۳۲
الزمن عنصر أساسی یربط المقاطع السردیّه و الحوادث علی التسلسل الخطی للزمن فی الروایه الکلاسیکیّه، أو علی عدم التسلسل المنطقیّ للزمن فی الروایه الجدیده. فی هذا الأسلوب من السرد، للزمن إمکانیه الانفتاح علی الماضی و المستقبل من خلال الاسترجاعات و الاستباقات الزمنیّه کما استخدمهما غسّان کنفانی فی روایته «عائد إلی حیفا». فی الحقیقه، اهتمّ کنفانی بخرق الترتیب الزمنیّ و تیار الوعی وبذلک یمنح الروایه التمیّز والفراده، و یدلّ علی التشرّد و التحیّر الشخصیات بشکل فنّی. تستهدف الدراسه البحث عن وظیفه المفارقه الزمنیّه اعتماداً علی المنهج الوصفی_التحلیلی، لکی تبیّن مدی تأثیرها علی المخاطب، ودورها فی التعرّف علی الشخصیات و الحوادث. وصلت الدراسه إلی أنّ الاسترجاعات الخارجیّه وردت 31 مرّه فهی قد حظت بأوسع مجال فی خلق المفارقات الزمنیّه؛ تتمثّل الاسترجاعات بکافّه أنواعها عبر الدیالوج و استثاره ذکریات الحرب و التشرّد من خلال آلیات الحواس، اللحظه الحاضره، و الفضاء مثل الشاطئ، الشوارع، البیوت؛ هذه الاسترجاعات خاصّه بنوعیها الکامل والتکمیلی تساعد السارد على تقدیم معلومات شامله حول تشرّد الفلسطینیّ أثناء نکبه فلسطین فی عام 1947م، والحکی عمّا جرّبه النّاس من الإرهاب عبر الترحال والاغتراب طوال قرن العشرین. یأتی شخصیه سعید بالاستباق التقریری و الإیحائی 7 مرّات لتبلور الوعی فی عام 1967م. قام کنفانی بتوظیف الاستباقات الزمنیّه للتعبیر عن انتظاره للحرکه الإیجابیّه تجاه الوطن وتفاؤله بأنّ الشعب سیدفع أی ثمن فی سبیل الأهداف الوطنیّه.
۴۶۹.

النّقد الثّقافی فی روایه "إنّه یحلم أو یلعب أو یموت لأحمد سعداوی بناءً علی نظریه فوکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 373-402

کلیدواژه‌ها: النقد الثقافی نظریه فوکو الروایه العراقیه أحمد سعداوی إنه یحلم أو یلعب أو یموت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۱۸۶
یعدّ النّقد الثّقافی من أهم الظّواهر الأدبیه فی أدب ما بعد الحداثه والّذی یهتمّ باستکشاف الأَنساق الثّقافیه المضمره ودراستها فی سیاقها الثّقافی والاجتماعی السّیاسی والتّاریخی والمؤسّساتی فهماً وتفسیراً. من بین الثقافات المختلفه، الثّقافه العراقیه مرّت بسنواتٍ عصیبهٍ وذاقت تجربهً مریرهً تحت طاحونه الحروب؛ الحرب المفروضه على إیران أولاً والحرب ضدَّ الکویت ثانیاً وما شاهدته من الغزو الأمریکی وظهور الجَماعات المتطرّفه. فکلّ ما رسَمه فی الأعمال الأدبیّه المعاصره یساهم السّرد فی البوح عن آهات الإنسان العراقی المعاصر وما تدوی من العاهات الثّقافیه التی جعلها أحمد سعداوی الروائی العراقی المعاصر موضوع اهتمامه للتّطرّق إلیها فی أعماله؛ حیث باتت روایه إنّه یحلم أو یلعب أو یموت تصویراً وسرداً یعالج ما ینقص المجتمع تقویضه. هذه الروایه یثور على العاهات الثقافیه بتصویره فضاءات فساد استخدام القوّه بأحسن ما یکون. هذا وقد عالج المقال العاهات الثّقافیه عبر الخطاب الفوکولی الّذی یعتمد على تقنیات القوّه لیکشف عن تأثیرات السّلطه وما نتج عنه من العنف. فیتطرق المقال إلى تبیین الأنساق المضمره الثّقافیه والتّاریخیه عبرَ البیئه الحضاریه وما یُتقن الاختفاء تحتَ عباءه النّص على أساس المنهج الوصفی – التحلیلی. فجُلّ ما توصل إلیه هو أنّ استخدام القوّه بأنواعه الثّلاثه المتمثّله فی نظریه فوکو أدّت إلى عاهات ثَقافیه تتمثّل فی ضعف إیدیولوجیا والهجره والانحطاط الخلقی الذی یتظاهر فی السبّ والتّوبیخ والشّجار والعصیان والاستهزاء بمشاعر الآخرین، مروراً بالمنابزه بالألقاب ووصف الآخرین بالصّفات السیئه.
۴۷۰.

ابن الرومی فی میزان الدرس الأسلوبی وقفه دلالیه عند مرثیته الدالیه صرفا وموسیقی وترکیبا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 99 - 120

کلیدواژه‌ها: ابن الرومی المرثیه الدالیه الأسلوبیه الآلیات الصرفیه والموسیقیه التراکیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۲۲
إن الحدیث عن ابن الرومی بشخصیته النادره وعناصرها المتشابکه، شیء یصعب علی الدارسین، ولا سیما إذا أردنا أن نمعن النظر فی جوانب شعره الإبداعیه والدلالیه. فإن نظره فاحصه فی شعر ابن الرومی تهدینا إلی مواضع الاستخدام الوظیفی الذی یتمتع به الشاعر فی سرد حقائق فکرته، وتوعیه المخاطبین بما یوحی به شعره من رموز دلالیه. فإن موضوع هذه الدراسه یدور حول إحدی مراثیه التی طبقت شهرته الآفاق، بما فیها من دمج وتولیف بین العناصر الأسلوبیه المکونه للنص الإبداعی، والعواطف المشحونه بالتوتر والارتباک اللذین جعلا الشاعر ی فیض لوعه علی فقد حبیب ه. تقوم هذه الدراسه علی أساس المنهج الوصفی التحلیلی، لنری من خلاله کیف تبینت إستراتیجیات الشاعر السردیه فی التوفیق بین الحزن المستفیض والمقومات الأسلوبیه التی اعتمدها للتدلیل علی تلک الحرقه المتأبده. النتائج تقول لنا إن الشاعر کان ذا توفیق فی تصویر هذا الحزن عبر الإمکانیات التعبیریه التی أتیحت له فی حقول الصرف والموسیقی والترکیب؛ إذ تمکن من خلالها أن یختصر الطریق إلی الفهم ویجعل المعنی العصی جرعه مستساغه لدی المخاطب یرتشفها بسهوله؛ فقد کان للإبداعات الصرفیه إسهام کبیر فی تفظیع المواقف، بحیث لا یقاسی کنهه إلا من فقد نجله، کما أن للإشارات والتلمیحات الموسیقیه دورا ممیزا فی تسییر نظام القصیده ببطء، بحیث یحاذی حس الشاعر، والأبنیه الترکیبیه التی رکن إلیها ابن الرومی تم تشییدها، بحیث تتوائم فیها البنیه النصیه تماما مع ثوره الحزن التی تستحوذ علی نفسیه الشاعر؛ وبالجمله فإن الشاعر کلما اشتد جزعه، وجدنا المسار الأسلوبی المبرمج لدیه یطاوعه تماما فی مشواره الرثائی المفجع، من حیث شده الذبذبات العاطفیه ومدی تأقلمها مع المرکبه الدلالیه التی اختیرت لها.
۴۷۱.

التحلیل النقديّ للخطاب الشعريّ عند إیهاب الشّلبي؛ قصیده أیّار یوقظني السّاعه الستّون وفق نظریه لاکلو وموف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 79 - 106

کلیدواژه‌ها: التحلیل النقدی الخطاب الشعر الأردنی المعاصر إیهاب الشلبی لاکلو وموف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۹۳
یعدُّ التحلیل النقدی للخطاب حقلاً معرفیّاً جدیداً لمشاکسه الخطاب وبلوغ الفهم الحقیقی عنه بعد الدخول فی مکنوناته عبر مجموعه من طرق ومناهج التحلیل. ویکتسب التحلیل النقدیّ للخطاب أهمیته من خلال الدمج بین تحلیل الخطاب ودراسه البیئه المحیطه التی تؤثر فی تکوین الخطاب ودراسه العلاقه الجدلیّه بین الخطاب والسّلطه ومن ثمَّ محاوله تحدید الاتجاه الإیدیولوجی للخطاب. وقد تعدّدت مذاهب التحلیل النقدی للخطاب ومناهجه، حیث یعکف المشتغلون بحقل التحلیل النقدی للخطاب علی دراسه الخطاب بعد التبّنی الواعی لمجموعه من الطرق والمکانیزمات الأساسیّه بغیه خلق المعرفه. والاتجاه النقدیّ عند لاکلو وموف هو من أهمّ مناهج التحلیل النقدیّ للخطاب، إذ یتّسم هذا الاتجاه بالقراءه المحایثه للخطاب والترکیز علی الدّوال وعملیّه التهمیش والإبراز والبلوره ودراسه الدوال المتشظّیه والبؤره الدّلالیّه المرکزیّه داخل الخطاب تحت ما یسمّی التمفصل وهذا هو المنهج المتبّع فی دراسه شعر إیهاب الشّلبی من خلال العکوف النقدیّ علی دراسه قصیده «أیّار یوقظنی» التی أنشدها الشاعر فی الذکری السنویّه السادسه للنکسه عام 2008م. وتشیر النتائج إلی أن القصیده تکتظُّ بمجموعه من الدّوال المتغیّره فی التعبیر عن الواقع العربیّ وسلبیّه الواقع السیاسی بغیه تعریه هذا الواقع المأزوم والدّلاله المرکّزه تتمفصل وتتمحور حول الترکیز علی فعل المقاومه والخروج أو التّأکید علی رخو الحضور العربیّ فی البعدین المختلفین کما یعمل الشاعر علی تهمیش الآخر الأجنبیّ والعربیّ الذی ینطوی علی نفسه من دون الخروج والاندفاع وفعل الإبراز من خلال بلوره فعل المجابهه والترکیز علی الفعل التاریخی المقدس الذی تکمن فاعلیّته فی طرد الأجنبیّ عند الشاعر وتهمیش الآخر الغاصب وترسیخ أحقیّه الشعب الفلسطینیّ ورفض اغتصاب الأرض وهی لأصحابها الحقیقیین وإدانه الموقف المتخاذل للحکام العرب تجاه الاحتلال.
۴۷۲.

السَّرد الفسیفسائی ومواصفاته فی روایه "رمل المایه" لواسینی الأعرج(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الربیع و الصیف ۱۴۴۴ شماره ۲ (پیاپی ۶) 244-274

کلیدواژه‌ها: السرد الفسیفسائی واسینی الأعرج رمل المایه التشظی التشابک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۲۸۶
إنَّ السرد الفسیفسائی أسلوب من أسالیب السرد العربی الحدیث تمّ استخدامه فی العدید من الروایات الجدیده. یمتاز هذا الأسلوب السردی بالتداخل والتناقض والتشظی والتشابک والتفکک. یولّدُ عبر توظیف هذه التقنیه نصّ روائی متشابک من حیث العناصر الذاتیه والرئیسه للسرد کالزمن والمکان والشخصیه کما یتجاوز السرد عن الطریقه التقلیدیه من حیث العناصر الإطاریه وتمیل الروایه نحو الشعر والمسرحیه والقصه القصیره. جاء هذا المنهج السردیّ تلبیه للحاجات السردیه العربیه فی مسار تطورها ونضجها وظهر لیفکّک المنطق السردی القدیم المرتکز علی الخطیه والاتّساق. نظراً لأهمیه التعرف علی الأنساق السردیه الجدیده، تتوخی هذه المقاله بالاعتماد علی المنهج الوصفی التحلیلی لدراسه هذا الأسلوب فی روایه "رَمل المایه" للروائی الجزائری الشهیر واسینی الأعرج الذی یبحث فیها عن سبل تعبیریه جدیده. تظهر النتائج أنَّ "رَمل المایه" من أقرب الروایات من البنیه السردیه الفُسَیفسائیه. واسینی نظراً للبنیه المقتبسه فی سرده للروایه المذکوره من "ألف لیله ولیله" یخطو نحو التجدید والإبداع فیضفی بدوره علی السرد التراثی أحداثاً جدیدهً داعیاً إلی تقدیم الفکره الجدیده والتجربه الروائیه المتشظیه، إذ یقوم بتحطیم المنطق السردی القدیم مضموناً وصیاغهً فیتولد من شفتیه نص سردی مفکک متشظِّی یتّسم بالتعددیه والتشابک. انطلاقاً من هنا، نجد أنّ الوصف یهیمن علی الروایه، والسارد یهتمّ بالجمالیات اللغویه والدلالات والتعابیر النابضه الرائعه فیقدم الأشیاء والذوات والشخصیات بالوصف ولایعتنی بکینونه السرد وتطوره؛ فالسرد یتحول إلی کتابات إعلامیه مانیفستیه عبر هذه الأوصاف المکثفه، کما أن هذه البنیه انتهت إلی تداخل الأزمنه والأمکنه وعدم اختیار الخیط الزمکانی المتسق. الزمن والمکان لم یحددا فی السرد، فالأحداث تجری فی الأمکنه والأزمنه المختلفه، فهما یتمتعان بالتداخلات والتمازجات والقفزات والاستباقات الکثیره فیدوران بین الحاضر والماضی والشمال والجنوب والدنیا والآخره، کما أنّ الشخصیه والذات أیضاً اتسما بالتعددیه والتداخل فالروایه تفتقد الشخصیه الرئیسه بل هناک عده شخصیات تظهر فی السرد علی حده، وفی النهایه اللغه والبنیه فیها تمتازان بالانسیابیه الملحوظه والنقل بین الحالات الشعریه والقصصیه والعامیه والفصحی؛ فهی فی کل حال تتجاوز اللغه السردیه المعتاده بفضل حرکیتها ودینامیتها.
۴۷۳.

دراسه سیمیائیه لشعر داعش علی ضوء معادله بیرس أشعار أحلام النصر أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 83 - 98

کلیدواژه‌ها: السیمیائیه بیرس داعش أحلام النصر أوار الحق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۲۵
تعتبر جماعه داعش التکفیریه الإرهابیه من الظواهر المعاصره التی تهدّد العالم، وخاصه منطقه غرب آسیا؛ وأبرز ما یمیز هذه المجموعه هو العنف. استخدام العلامه والرمز فی جمیع المجالات مثل الأعلام والثیاب إلخ من میزات هذه الجماعه. توجد هذه العلامات على نطاق واسع فی مجال الدعایه الشعریه لداعش؛ وقد استخدمت أحلام النصر، المعروفه بشاعره داعش، العدید من العلامات والرموز فی دیوانها الشعری المسمی بأوار الحقّ . یمکن من خلال تحلیل هذه العلامات، التعرف علی أیدیولوجیا داعش. یهدف هذا المقال إلی دراسه أشعار أحلام النصر، بناء على نظریه بیرس فی السیمیائیه. وقدأظهرت نتائج المقال أنها استخدمت الأنواع الثلاثه من العلامات: الرمز، والأیقونه والإشاره فی قصائدها. یشتمل الرمز علی ألقاب خلیفه داعش وأسماء الأعداء ومدینه الموصل، وهی تهدف بذکر هذه العلامات إلى زیاده شرعیه وقبول أبی بکر البغدادی وتکفیر الأعداء ووحده المسلمین. الأیقونه فی هذه الأشعار هی استخدام أسماء الأعداء مثل آل سلول والروافض وإلخ، وأیضا استخدام الأسماء الدینیه والتاریخیه لعناصر داعش ومعرکه القادسیه واللون الأسود والأبیض. الغرض من هذه الأیقونات هو التعبیر عن تقوى وشجاعه مقاتلی داعش وکفر وهزیمه الأعداء ورفض الأفکار والمعتقدات الأخرى؛ لقد قلّ استخدام علامه الإشاره فی أشعارها وتشتمل علی الخلافه والبیعه، وهذا یشیر إلى هدف داعش لاستعاده أسلوب حکم القرون الأولى للإسلام وزیاده الدعم الشعبی للخلیفه. القاسم المشترک لمعظم هذه العلامات هو الصراع وقسمه العالم إلى عناصر داعش المتدینین والأعداء الکفار. تستخدم أحلام النصر غالبا الرموز التاریخیه والدینیه؛ فهذه دلیل علی الفکر السلفی لداعش.
۴۷۴.

قراءه في قضیّه الطّبع والتکلّف في النّقد العربي القدیم «آراء الجاحظ وابن قتیبه وابن رشیق نموذجاً»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ۱۲ بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 39 - 70

کلیدواژه‌ها: النقد القدیم المطبوع والمتکلف الجاحظ ابن قتیبه ابن رشیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۲۵۷
قضیّه المطبوع والمتکلّف من أشهر القضایا النّقدیّه الثنائیه التی احتلّت مکاناً واسعاً فی النّقد العربی القدیم. تعرّضت مفاهیم المطبوع والمتکلّف لتعاریف کثیره من قبل النّقّاد وظهرت تلواً لذلک دراسات من قبل الباحثین فی العصر الحدیث حاولت أن تبیّن وتحلّل موقف کلّ من النّقاد القدامی حول المطبوع والمتکلّف وهذا الأمر نفسه یدلّ علی أهمیّه هذه القضیّه. علاقه الغرض والمضمون الشّعری وتأثیر السّیروره التاریخیّه علی تطوّر مفاهیم المطبوع والمتکلّف وحتّی المصنوع من الموضوعات التی لم تنل حظها من الدراسات الشامله والوافیه من قبل النقّاد ولذلک سعی هذا المقال أن یسلّط الضّوء علی دور الفتره التاریخیّه والأفکار السّائده فی المجتمع وتطوّره فی رؤیه النقّاد بالنسبه إلی مفهومی المطبوع والمتکلّف. بحثت هذه الدّراسه عن التأثّرٌ بالآراء المنطقیّه التی جلبتها السیروره التاریخیه فی الإقرار بوجود الشّعر المصنوع وجودته وکذلک العلاقه بین قضیّه المضمون الشّعری أو الغرض الشّعری والطّبع والتکلّف. حاولت هذه الدّراسه أن تستعید القراءه فی آراء کلّ من النّقّاد، الجاحظ وابن قتیبه وابن رشیق فی قضیّه الطّبع والتکلّف وفقاً للمنهج الوصفی- التحلیلی وارتکازاً علی الطّابع النّقدی. من النّتائج الهامّه التی توصّل إلیها هذا المقال یمکن الإشاره إلی أنّ لدور الفتره التاریخیّه والأفکار السّائده فی المجتمع وکذلک تطوّر مجتمع النّاقد أثراً هامّاً لا یمکن تجاهله فی تحدید مفهومی المطبوع والمتکلّف بحیث یُشاهد تأثّرٌ بالآراء المنطقیّه التی جلبتها ثقافه النقّاد الواسعه والذی أدّی إلی الإقرار بوجود الشّعر المصنوع وجودته وأنّ قضیّه المضمون الشّعری أو الغرض الشّعری من القضایا الهامّه التی أصبحت فی علاقه مباشره مع ثنائیّه الطّبع والتکلّف.
۴۷۵.

آلیات انسجام النص القرآنی فی آیات التعامل بین المؤمنین سور المؤمنون، ولقمان والحجرات أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶ 105 - 120

کلیدواژه‌ها: القرآن الکریم تعامل المؤمنین الانسجام آیات التعامل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۲۶۶
یعد الانسجام أحد المعاییر النصیه التی اهتمت به الدراسات النصیه الحدیثه فی سعیها لإیجاد صله وثیقه بین الجمل من جهه، والفقرات من جهه ثانیه امتدادا إلى مستوى الخطاب؛ وتکمن أهمیه الانسجام فی عملیه الفهم والتفسیر؛ إذ یرتبط الانسجام بالخطاب ککل ولا یتوقف على مستوى الجمل والفقرات فقط. تأتی هذه الدراسه لتکشف معیار الانسجام فی آیات التعامل بین المؤمنین فی القرآن الکریم من خلال سور المؤمنون، ولقمان والحجرات، لما فیها من الدعوه إلى الفضائل الأخلاقیه، حیث تکشف عن جمالیه التلاحم بین عناصر السور وتبرز علائ المناسبه بین آیاتها ومقاطعها ومناسبه السور لمقاصدها. وتشکل البحث على رکنین أساسین: أولهما الترابطی السطحی الذی یقرب للاتساق؛ وثانیها الترابط المعنوی الذی یقرب للانسجام. یکمن هدف هذا البحث فی فک ربط مناهج الانسجام بالمعاییر الأخلاقیه فی السور. أما النتائج تشیر إلى أن علاقه المناسبه بالمعنى العام من خلال السور المذکوره، فتنشئ نظاما مکملا، ویشع ملامح التربیه والتهذیب بإیحاءات بالغه الوقع والتأثیر ولا تقبل التفکیک والتجزئه، فینشئ کل سوره، منفرده شبکه دلالیه مختصه بها تاره، وتاره یحاول البحث وراء تقریر التناسب بین السور المذکوره؛ لذلک تقوم نظریه الانسجام على تقریر الغرض الذی یبحث عنه المقال؛ إذ هی شدیده الصله بالوقع والتأثیر على وجدان المتلقی وتشحن الطاقه الإیمانیه الإیجابیه مستمده من غرض التربیه الإنسانیه.
۴۷۶.

التحلیل النفسي للشخصیة الخاضعة في روایة "بین القصرین": شخصیة أمینة نموذجاً (على أساس نظریة کارین هورني)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۳ الخریف و الشتاء ۱۴۴۴ شماره ۱ (پیاپی ۷) 31-52

کلیدواژه‌ها: السردانیه العربیه تحلیل الشخصیه کارین هورنی الشخصیه الخاضعه الخضوع نجیب محفوظ بین القصرین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۲۱۷
یعتبر النقد النفسی الیوم من أهم مقاربات النقد الأدبی. کانت کارین هورنی طالبه فروید؛ وقد انتقدت بعض نظریاته على الرغم من تأثرها به. ذکرت هورنی فی نظریتها عن التناقض الأساسی أن المرض النفسی هو نتیجه علاقات عنیفه وغیر طبیعیه بین الناس والأطفال. لذلک، وفقاً لنظریه هورنی، فإن الطفوله هی العامل الأکثر تأثیراً فی ظهور أنواع الشخصیه (العاطفیه -الدیکتاتوریه- الانعزالیه)، والتی أصبحت فیما بعد أساساً لتحلیل بعض الأعمال الأدبیه. یعد نجیب محفوظ أحد أبرز الکتاب فی العالم العربی، فقد قام بتألیف روایات تتوافق فیها العدید من الشخصیات مع نمط هورنی بسبب الصراع الداخلی. فی هذا البحث، سنقوم بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی لمحاوله فحص الأبعاد النفسیه المختلفه لإحدى الشخصیتین الرئیسیتین فی الروایه الأسریه والاجتماعیه «بین القصرین» وهی أمینه أم الأسره تُعرف بالشخصیه الخاضعه. تشیر النتائج إلى أن أمینه هی مثال واضح على نوع الشخصیه الخاضعه. من سمات الشخصیه الخاضعه، الاستسلام وضعف الثقه بالنفس أو انعدامها، وهو نوع من العلاقه بین العله والمعلول، وهی تتجلى أکثر من غیرها فی شخصیه أمینه.
۴۷۷.

قراءه حداثویه للتحرّر فی أعمال میخائیل نعیمه وأحمد شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 18 - 43

کلیدواژه‌ها: القراءه الحداثویه التحرر المارکسیه المسیحّیه التطور العقلی میخائیل نعیمه أحمد شاملو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹ تعداد دانلود : ۲۱۶
ازدادت مسأله الخلاص أهمیه فی العصر الحاضر مع ظهور نهضه التنویر والتطوّر العلمی الحدیث وظهرت المدرسه الواقعیه الاشتراکیه والقضایا الفلسفیه الجدیده حول المارکسیه والمسیحیه ومسأله التطوّر العقلی فی هذا العصر وطُرحت هذه القضایا الفلسفیه، المفاهیم والشعارات حول الحرّیه والعداله والرفاهیه. وبسبب تأثیر الأوضاع السیاسیه علی المجتمع ازدهر الأدب الملتزم فی العصر الحدیث لیلبّی الحاجات الإنسانیه والفردیه والاجتماعیه أیضاً، یُنتشر هذا النوع من الأدب على نطاق واسع فی الأدبین العربی والفارسی، أما وقد ترک میخائیل نعیمه وأحمد شاملو العدید من الآثار التی تتناول قضیه تحرّر الإنسان من وجهه نظر أنثروبیولوجیه وفلسفیه وسیاسیه واجتماعیه لکن غرض الباحثین فی هذا المقال، یتجلّی فی العثور علی مظاهر المارکسیه والمسیحیه والتطوّر العقلی عند میخائیل نعیمه 1889)م) وأحمد شاملو (1925م) وأوجه الشبه والخلاف عند هذین الأدیبین فی استخدام هذه القضایا الثلاثه وفی العثور علی أهدافهما لطرح هذه القضایا فی أعمالهما أیضاً، بمنهج وصفی- تحلیلی وفقاً للمدرسه الأمریکیه وتشیر النتائج المستخلصه من هذه الدراسه إلی أنّ هذه المذاهب الثلاثه واضحه فی أعمال هذین الأدیبین ویختلفان فی استخدام هذه المضامین فی أعمالهما وفقاً لخطاباتهما ونعیمه هو الأدیب الصوفی ویستخدم المفاهیم المعنویه من مفاهیم هذه المظاهر الشمولیّه للتحرّر ولکن شاملو هو الشاعر الملتزم الإنسانی ووظّف المفاهیم الاجتماعیه من هذه المضامین الشمولیه والتحرّریه وإنّ هدف نعیمه لطرح هذه القضایا، التحرّر المعنوی وهدف شاملو لطرح هذه القضایا، التحرّر الاجتماعی فی أعمالهما وکانت قراءه نعیمه لهذه القضایا الفکریه من الجوانب الإیدیولوجیه والفردیه والمعرفیه وفق المنهج الحداثی متناسبه مع الحداثه الإنجلیزیه التی اهتمت بسوسیولوجیا الفضیله، وقد أدت شخصیته الصوفیه إلى عدم تجلی الفلسفه المارکسیه فی أعماله بشکل کامل، إذ بقیت فی مرحله الوعی، لذا فهو لیس مارکسیاً. وکانت قراءه شاملو لهذه المذاهب من النواحی الإیدیولوجیه والاجتماعیه والسیاسیه وفق المنهج الحداثی المتضمن للحداثه الأمریکیه فی مجال التحرّر السیاسی
۴۷۸.

الإحاله الضمیریه ودورها في التماسک النصي (سوره الرعد أنموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ۱۲ بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 335 - 362

کلیدواژه‌ها: القرآن الکریم سوره الرعد نحو النص التماسک النصی الإحاله الضمیریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۰ تعداد دانلود : ۲۶۲
الملخص من أهم مباحث علم اللغه الوظیفی هی نظریه التماسک النصی التی تبحث فی العوامل التی تربط عناصر النص ومکوناته، وهذه النظریه تشتمل علی أدوات وعناصر مهمه ولازمه لتحلیل أی نص ما، من أهم هذه العناصر وأکثرها انتشارا وظهورا علی سطح النص عنصر الإحاله الذی یقوم بوظیفته الإحالیه عن طریق مجموعه من الأدوات، ویجعل النص وحده متلاحمه ومترابطه ومتماسکه. نحاول من خلال المنهج الوصفی التحلیلی، دراسه وتحلیل الإحالیه الضمیریه لسوره الرعد ومدى استخدامها فی ترابط وتماسک وانسجام نص السوره. من أهم النتائج التی توصل البحث إلیها أن الإحاله الضمیریه بکل أنواعها ساهمت بشکل فعال فی تحقیق الحرکه وال دوران بین آیات سوره الرعد وقامت بوظیفه هامه فی تحقیق التماسک النصی بین أجزاء الآیات من خلال رجوع اللفظ المحیل إلی المحال إلیه، وأن الإحاله فی السوره المدروسه استخدمت بکثیر بصوره نصییه قبلیه، کما أنه جاءت الضمایر المحیله إلی الله تعالی ورسوله الکریم والکفار و المؤمنین بکثیر؛ الأمر الذی یدل دلاله واضحه علی الاتساق الظاهر والترابط النصی لنص السوره، وکثره استخدام الضمائر المحلیه إلی الله والنبی والمؤمنین تدل علی الإصرار على تثبیت الربوبیه والخالقیه والتأکید له کما أن جمیع الإحالات إلی الکفار جاءت بصفه عامه قبلیه نصیه. الکلمات المفتاحیه: القرآن الکریم، سوره الرعد، التماسک النصی، الإحاله الضمیریه. الکلمات المفتاحیه: القرآن الکریم، سوره الرعد، التماسک النصی، الإحاله الضمیریه.
۴۷۹.

عملیه التأویل فی نطاق تلقی المفارقه قصیده نزف الحبیب شقائق النعمان، لمحمود درویش أنموذجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 121 - 136

کلیدواژه‌ها: التأویل التلقی نزف الحبیب شقائق النعمان محمود درویش المفارقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۲۶۴
إنّ المفارقه أداه بید المؤلف یؤمئ إلى أغراض مختلفه بوسیط لغوی متکامل مستخدماً أسالیب ممتعه متقنه فی اللغه والفن، حتى یجعل المتلقی یفهم مغزى الکلام، دون استخدامه مباشرا ولیتنحّی عن الاستجابات السالبه التی یحتملها؛ ومن جانب آخر، یستطیع المستخدم أن یحول دون فهم المتلقی ویجعله ضحیه المفارقه باستخدام بعید عن الصور الذهنیه التی یفرضها المتلقی ویحتملها. وبما أنّ المفارقه تحتاج إلى عملیه التلقی فی کلا الموقفین، فالمتلقی یستعمل آلیه التأویل، إمّا على ما یؤوّل أو على أنّ التأویل غیر ناجح لقصد المؤلف. فمهما کانت المفارقه آلیه بید المؤلف فالتأویل یصاحب المتلقی، واستقباله یحتّم أمر المفارقه ناجحه. وهذه المقاله دراسه تحلیلیه تتناول قصیده نزف الحبیب شقائق النعمان ، للشاعر المعاصر، محمود درویش، لتعتنی بالمفارقه، على أنّها بحاجه ماسه إلى القراءه والتأویل والتفسیر، مما یجعل المتلقی عالماً بانعکاسات اللغه، ومما یأمله الجمهور المراقبون. فالمفارقه بکلا نوعیها تحتاج إلى تفاسیر وتأویلات من مستقبلها إن کان ضحیه المفارقه أو مراقبها، فهذه التأویلات تجعل الکلام أکثر تأنقاً وشفافیه والأغراض أوقع کفاءه وتدفقاً، وهی تحتاج إلى مهارات عملیه وخبرات لغویه وبلاغیه وقراءات متعدده وفهم سیمولوجی هرمنوطیقی، وأخیراً تحتاج إلى مهارات تفسیریه تأویلیه لتوصل المتلقی إلى محتوى المفارقه، کما فعلنا فی قصیده محمود درویش وألممنا بتلک المهارات، وقد تؤثر کثیر من العوامل النفسیه والاجتماعیه واللغویه فی تأویلات المتلقی فتجعله غیر ناظر بما یقصده المؤلف.
۴۸۰.

بازنمایی جایگاه زن در جامعه سنتی رمان های میرال الطحاوی؛ الخباء و نقرات الظباء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۹ 35 - 50

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی جایگاه زن رمان عربی میرال الطحاوی الخباء و نقرات الظباء

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۲۴۸
احساس نیاز به بازگو کردن حقایق جامعه، نویسنده را به خلق آثاری وا می دارد که بافت و درون مایه ای اجتماعی دارند. جامعه شناسی ادبیات با بررسی محتوای آثار ادبی و رابطه آن با فضای اجتماعی، نشان دهنده جهان بینی حاکم بر متن است؛ بنابراین بررسی فرهنگ و رفتار افراد در آثار نویسنده می تواند به شناخت جامعه وی منجر شود که این امر، بدون تردید سنگ بنای نخست و گامی مؤثر در جهت اصلاح ارزش ها و هنجارهای نادرست نهادینه شده در دل این جامعه است. از این رو، بررسی جایگاه زن عرب در جامعه سنتی ترسیم شده در رمان های «الخباء» و «نقرات الظباء» نوشته میرال الطحاوی، با روش توصیفی تحلیلی امری ضروری می نماید. چنین به نظر می رسد که نویسنده با طرح مسئله اصلی رمان بر محوریت زنان و سیطره فرهنگ عامه گذشته، آشفتگی ها، تحقیر و خوار داشت، ظلم پذیری و سلطه سنت، تصویری تک بعدی و اغلب یک وجهی از یک زن منفعل عربی در محیطی بدوی و احیاناً حضری را به تصویر می کشد که تسلیم گفتمان حاکم است و اگر به ندرت تمردی دارد، این تمرد به تغییر و بهبود وضعیت وی در خانواده و جامعه منجر نمی شود. می توان دریافت که زن کامل با تمام وجوه منشوری در جامعه مورد نظر نویسنده، جایگاهی ندارد و قهرمانان زن نه تنها تلاشی برای رهایی از قید و بند سنت ندارند، بلکه در ظلم به خود و زنان همانند خویش با گفتمان غالب همگام می شوند تا کورسوی امید به تحول در میان شخصیت های زن به خاموشی گراید. 

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان