ادبیات عرب

نمایش ۱۲۱ تا ۱۴۰ مورد از کل ۱٬۹۱۱ مورد.

۱۲۱.

نگرش اسطوره ای به «گاو» در ادبیات کهن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: باقر قربانی زرین

منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال نهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: گاو آفرینش اسطوره ای باران زایی جنّ ادبیات کهن عربی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۷ تعداد دانلود : ۱۱۷۷

یکی از موضوعات مشترک در میان اساطیر اقوام مختلف، تقدّس بخشی به حیوانات از جمله «گاو» است. گاو به عنوان نخستین جانور اساطیری از اهمیّت ویژه ای در میان ملل گوناگون از جمله اعراب برخوردار بوده و نقش و جایگاه آن در آثار ادبی آنها بازتاب یافته است. در اشعار کهن عربی با اتخاذ رویکرد اسطوره ای، می توان تفسیری نو از جایگاه این حیوان عرضه کرد. نبرد میان گاو وحشی و سگ های شکاری، گاو و باران زایی و ارتباط میان گاو و جنّ از موضوعات این پژوهش است که در پرتو این رویکرد تحلیل و تفسیر شده اند. تطابق ادبیات عربی و ادبیات دیگر ملل در حوزه اساطیر نیز از دیگر بخش های این نوشتار است.

۱۲۲.

تحلیل ساختار زبان قرآن در چارچوب نظریه ی معاصر استعاره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: الخاص ویسی غلامحسن اورکی

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال سوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: قرآن زبان شناسی شناختی استعاره های مفهومی نظریه ی معاصر استعاره

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۶ تعداد دانلود : ۱۳۲۲

یکی از جنبه های اعجاز قرآن داشتن ظاهری آراسته و ساختاری منطبق بر تفکرات بشری است که با استفاده از زمینه های حسی و مادی ، زمینه های مجرد و معنوی را نشان می دهد . هدف این پژوهش تحلیل و توصیف ساختارهای استعاری زبان قرآن در چارچوب نظریه ی معاصر استعاره و تقسیم بندی استعاره های مفهومی لیکاف است. دراین نظریه، استعاره به هرگونه فهم وبیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس تر اطلاق می شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته؛ بدین ترتیب که نگارنده پس از معرفی ساختار زبان قرآن ، داده های پژوهش را به شیوه ی کتابخانه ای و به کمک فیش برداری ،از جای جای قرآن استخراج و در چارچوب نظری تحقیق مورد تحلیل قرارداد -گرچه گستردگی ساختارهای استعاری قرآن در این پژوهش نمی گنجد که با تحلیل آنها در این رویکرد، نتایج ارزشمندی حاصل گردید؛ از جمله اینکه، بخش قابل توجهی از ساختارهای زبان قرآن، استعاریست و استعاره های قرآنی فراتر از استعاره های زبانی ویا ادبی هستند .دیگر این که اختلاف مفسّران در تعیین معانی برخی از ساختارهای استعاری زبان قرآن ، از عدم توجه به نقش و مفهوم شناختی استعاره ها نشأت می گیرد و در نهایت این که سبک بیان و ساخت معنایی ومفاهیم قرآنی به صورت ترکیبی از زبان های متعدد (عرفانی ، سمبولیک و تلفیقی )وحتّی استعاری می باشد و میان اجزاء ساختاری زبان قرآن پیوند منظم و رابطه ای منسجم برقرار است.

۱۲۳.

بررسی ادبی واژه ویل و بیان مخاطبان آن در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نورمحمد علیپور خشاب محمد شفیعی

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال سوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: قرآن کافران مشرکان ویل کاربرد ادبی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۴ تعداد دانلود : ۴۳۹۶

یکی از مباحث مهم در تحلیل و تفسیر آیات قرآن کریم بررسی واژه ها می باشد.خواستگاه هر واژه، در فهم مطالب هرعبارت بسیار تأثیر گذار است. این مقال به بررسی و بیان واژه ویل و کاربرد آن در آیات قرآن کریم می پردازد. روشن شدن جایگاه و معنای اصیل لغت مورد نظر، می تواند مخاطب را به فضای نزول قرآن برده و درک وی را از غرض کاربردی واژه در آیات ،روشن نماید. ویل در لغت عرب برای بیان حسرت و اندوه فراوان برای یک عمل شر و اندوهناک و دارای عذاب وعواقب شدید به کار می رود.و یکی از واژه هایی است که خداوند از آن برای ابراز تنفر و وعید عذاب استفاده کرده است.. از جمله ی مخاطبین این واژه، کافران، مشرکان، می باشند که در اثر انجام اعمال یا ترک افعالی مورد خشم پروردگار قرار می گیرند و مشمول عذاب سخت الهی واقع می شوند. پس از بیان معنای ویل با استفاده ازلغت نامه های معتبرعربی به جمع آوری آیاتی که کلمه ویل در آنها به کار رفته پرداخته ایم واحیانا به تفسیر مختصری از آنها اشاره شده است.ازمهمترین یافته های این مقاله می توان به این نکته اشاره کرد که هر جا قرآن کریم از این واژه استفاده کرده است ، بیشترهشداربه کافران و معاندان بوده است.و به آنان وعید عذاب و آتش داده است. ویل برای کسانی است که پیامبران و سفراء الهی را تکذیب نمودند و نسبت ناروا مثل دروغگویی یا جنون یا سحر به آنها دادند.

۱۲۴.

بیگانگی در داستان «البحث عن ولید مسعود» جبرا ابراهیم جبرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین ناظری راضیه خسروی

منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: داستان روایت شناسی بیگانگی ولید مسعود سیال ذهن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۷۵ تعداد دانلود : ۱۰۵۰

بیگانگی پدیده ای است به قدمت زندگی انسان که معنای بسیار وسیعی دارد. دامنه ی مفهوم این پدیده از غربت رمانتیک که حاصل دلتنگی و بازگشت به کودکی و روستا است، شروع می شود و تا غربت روان شناختی که حاصل فرار از خویشتن و یا نتیجه ی احوال سیاسی و اجتماعی است، امتداد دارد. این پدیده در برخی دوره ها به دلایل مختلف شدت گرفته است. در عصر کنونی ساکنان سرزمین فلسطین به دلیل رویارویی با بحران هایی مانند آوارگی و غربت، ترس از استعمار و فشارهای اقتصادی و سیاسی، بیش از دیگران گرفتار این پدیده شده اند. جبرا ابراهیم جبرا ادیبی است فلسطینی که رنج هم وطنان خود را در این فاجعه احساس کرده و آن را در آثار خود نشان داده است. ""البحث عن ولید مسعود"" از داستان های اوست که به طور چشمگیری این پدیده را منعکس ساخته است به گونه ای که در آن بیگانگی ذاتی و اجتماعی و فرهنگی با نشانه های متعدد آن و به شیوه جریان سیال ذهن قابل بررسی است. بکارگیری این روش امکان بروز اندیشه و ذهنیت شخصیت ها را فراهم می کند و درنتیجه از بیگانگی درونی آن ها تصویری به دست می دهد.تطبیق الگوهای روایت شناسی بازتاب مفهوم بیگانگی را آشکار می سازد.

۱۲۵.

خوانشی نو از مکتب فرمالیسم در پرتو رویکرد شکل دهی جامعه شناسی (پژوهشی زیباشناسانه در حاشیه سوره کوثر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جلال مرامی قاسم عزیزی مراد

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال پنجم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)

کلیدواژه‌ها: فرمالیست فرهنگ و زبان سوره کوثر واکاوی زبانی شکل دهی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۶۹ تعداد دانلود : ۱۷۳۰

میان ساختارهای زبانی هر جامعه و همچنین الگوهای شناختی، فکری و فرهنگی آن رابطه ای تنگاتنگ برقرار است؛ به طوری که می توان گفت در بسیاری از فرهنگ ها، زبان نقش اصلی را در شناخت مقوله های فرهنگی برعهده دارد. در واقع در این فرهنگ ها بدون شناخت زبان، راه به جایی نمی توان برد. این نوع مطالعه در ساخت و بافت متن به منظور شناخت فرهنگ زبانی و اجتماعی سابقه ی بسیار زیادی ندارد. مکتب صورت گرایی، رویکردی زبان شناسانه است که بر خلاف سایر مکاتب نقدی در دریافت معنای متن به دیدگاههای تاریخی، سیاسی، جامعه شناسی و روان شناسی توجه نمی کند؛ اما این امر به معنای این نیست که زبان و متن هیچ رابطه ای با فرهنگ و جامعه یِ متن ندارد، بلکه به عبارتی دیگر، این نوع از تحلیل و بررسی معنای متن، جلوه ای دیگر از اهمیت به فرهنگ و جامعه یِ متن است؛ زیرا رویکرد فرمالیستی، هدف اصلی و والای متن را سمت و سو دادن به جامعه و فرهنگِ آن می داند که می توان آن را همسو با رویکرد شکل دهی در تئوری های جامعه شناسی و علوم سیاسی دانست. مقاله حاضر براساس این رویکرد ( فرمالیستی و شکل دهی) به تحلیل و بررسی سوره کوثر می پردازد و براساس واکاوی مقوله های زبانی، سعی در ایجاد مرکزیت معنایی سوره دارد؛ زیرا این پژوهش، وجه غالب فرهنگ اسلامی را متن می داند. در پایان مقاله نشان داده شده که براساس رویکرد فرمالیستی و شکل دهی، وجه مسلط و غالب سوره کوثر، آشنایی زدایی در سطح واژگانی و از حیث محتوایی امتداد نسل پیامبر(ص) است.

۱۲۶.

شاعران معاصر عرب در ایران ( مطالعه موردی محمد مهدی جواهری) (الشعراء العرب المعاصرون فی إیران؛ محمد مهدی الجواهری نموذجا)

نویسنده: مهدی ناصری رسول دهقان ضاد شهرضا

منبع: اضاءات نقدیه سال اول پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: محمدمهدی الجواهری إیران الأدب الفارسی الأشعار الوطنیة

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء

تعداد بازدید : ۱۸۶۸ تعداد دانلود : ۱۳۰۹

تعنی المقالة الحاضرة بعد مقدمة وجیزة عن الصلات الموجودة بین الأدبین العربی والفارسی بالجواهری وإیران. فیقسم الکاتبان دراستهما عن الجواهری وإیران إلی مراحل ثلاث: أثر طبیعة إیران الخلابة فی شعر الجواهری، الجواهری والشعراء الإیرانیون، وأخیرا أشعار الجواهری الوطنیة فی إیران. ویختم الکاتبان المقالة بالإشارة إلی أنّ الجواهری قد تأثر بالأدب الفارسی والأدباء الإیرانیین بعد أن سافر إلی إیران فی شبابه وقد التفت نظره إلی مظاهر الحیاة ولاسیما جمال طبیعة إیران والذی قد لطّف موهبته الشعریة.

۱۲۷.

سلطان العاشقین ابن فارض و ویژگی های شعری او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلی ابوالحسنی سردار اصلانی

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: خمریات شعر عرفانی ابن فارض مضامین عاشقانه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب

تعداد بازدید : ۱۸۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۰۲

ابوحفص عمر بن علی معروف به ابن فارض، از جمله شعرایی است که در قرن ششم می زیست. او در زمینه شعر به شهرت فراوانی رسید. بسیاری از ناقدان بزرگ مانند ابن خلکان صاحب کتاب وفَیات الأعیان او را ستوده و حتی برتر از شعرای هم عصرش دانسته اند. در این پژوهش برخی از ویژگی های شعری ابن فارض مورد بررسی قرار می گیرد. غزل و خَمریّات دو درون مایه اصلی اشعار ابن فارض است، ولی دیدگاه وی در خمریّه هایش، با آنچه ابونواس و دیگران در قالب خمریّه سروده اند متفاوت است؛ چرا که خمریّات ابن فارض سرشار از مضامین صوفیانه است و تنها از طریق تفسیر باطنی قابل شرح است. همچنین در شعر او صناعات لفظی بدیعی به ویژه جناس فراوان به کار رفته است.

۱۲۸.

نشانه شناسی عناوین رمان ""سه گانه ی"" نجیب محفوظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهنام فارسی علی صیادانی

منبع: زبان و ادبیات عربی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: استبداد نشانه شناسی ناامیدی عنوان نجیب محفوظ سه گانه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۴۹ تعداد دانلود : ۱۳۸۶

آستانه ورود به هر اثری، عنوان آن است و نباید عنوان را صرفا کلماتی دانست که برای معرفی کتاب، بر روی جلد آن حک شده است زیرا عنوان خود، یک جنس ادبی است تا آنجا که دانشی به نام ""عنوان پژوهی"" به وجود آمده است. در این جستار نگارنده سعی بر آن دارد تا با تکیه بر مبنای نشانه شناسی(ارتباط دال و مدلول)، عناوین رمان سه گانه ی (بین القصرین، قصرالشوق و السکریة) نجیب محفوظ را مورد بررسی قرار دهد و به این مسأله مهم بپردازد که غرض اصلی نجیب محفوظ از انتخاب این عناوین که در حقیقت اسامی محله های قاهره هستند، چیست. نتایج برآمده از این پژوهش حاکی از آن است که منظور اصلی نویسنده از انتخاب عنوان «بین القصرین» نشان دادن گرفتاری شخصیت های داستان میان دو نوع استبداد یعنی پدرسالاری و استعمار انگلیس است؛ هدف از انتخاب عنوان «قصر الشوق»، بیان کردن نوعی استبداد معنوی در شخصیت ها و شکست آن ها در دستیابی به اهدافشان است و در نهایت غرض از انتخاب عنوان «السکریة»، پناه بردن شخصیت ها از سطح هشیاری به ناهشیاری و سرکوب شدن شادی ها به واسطه سلطه غم و اندوه می باشد.

۱۲۹.

زن معشوق در اشعار معلقات هفتگانه (المرأة المعشوقة فی أشعار المعلقات السبع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد صدقی یاسین ویسی

منبع: اضاءات نقدیه سال دوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: الشعر الجاهلی المرأﺓ المعشوقة المعلقات

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر

تعداد بازدید : ۱۸۴۸ تعداد دانلود : ۸۳۱

کانت المرأة هی موضوع الشعر الجاهلی، وإذا عدنا إلى الشعر الجاهلی فإننا قلّما نجد قصیدة لم تبدأ بالنسیب، والغزل، ووصف محاسن المرأة، وحبّ الشاعر وحدیثه عن الشجاعة، والفخر بها لنیل إعجابها. لقد تناول الشاعر جمالها وأول ما لفت نظره جمال وجهها، وجمال أعضائها؛ ووصف الجمال الجسدی هو الأمر العام الطاغی علی الغزل. أما وصف المحاسن الخلقیة والنفسیة، وتصویر عواطف المرأة، وحکایة الحب بین الرّجل والمرأة، فیأتی کل ذلک فی مرتبة متأخرة عن وصف الأعضاء. إن الشعراء الجاهلیین قد نحتوا للمرأة فی أشعارهم تمثالا مجلوّ القسمات، بدا بشَعرها وانتهی بقدمیها، وهو تمثال یُفیض حیویّة، ویمتلیء بصفات خلقیة، وروحیة وهی الصفات التی أحبّها الجاهلی فی المرأة بشکل عام. یتطرق هذا المقال إلی کیّفیّة اتّجاه الشعراء الجاهلیین، إلى المرأة فی مجتمعهم ویقارن هذه النظریات، بشعر أصحاب المعلقات الجاهلیین، وبعد هذه المقارنة، یأتی بالجداول الإحصائیة مرتبة بحسب أولویة عدد الأبیات التی حول وصف المرأة بصورة عامة، ووصف المرأة المعشوقة، بصورة خاصة.

۱۳۰.

بررسی تطبیقی غدیریه بولس سلامه و عبدالمسیح انطاکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدرضی مصطفوی نیا محمودرضا توکلی محمدی رحمان نیکنام

منبع: پژوهشنامه علوی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) ادب عربی غدیر خُم بولس سلامه عبدالمسیح انطاکی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۳۸ تعداد دانلود : ۹۳۴

بی شک واقعه غدیر یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ اسلام به شمار می رود؛ چراکه در آن، یکی از مهم ترین مسائل جامعه اسلامی، یعنی خلافت و جانشینی پیامبر(ص)، مشخص می شود. درباره غدیر و اتفاقات این واقعه بسیار سخن گفته اند. این حادثه را بسیاری از مورخان در کتاب های تاریخی خود ثبت کرده اند؛ همچنین، در احادیث نقل شده از ائمه (ع) اشاراتی به این واقعه شده است. بسیاری از شاعران نیز این واقعه را درقالب شعر ثبت کرده اند که درمیان آنها، شاعران مسیحی هم وجود دارد. در این مقاله، این مسئله با تحلیل دو قصیده غدیریه از دو شاعر مسیحی(بولس سلامه و عبدالمسیح انطاکی) بیان می شود. هر دو شاعر در قصاید خود: 1. تاریخ و حقایق تاریخی را مدنظر قرار داده و تاریخ را بیشتر از تخیل در اشعار خود وارد کرده اند، 2. جزئیات این واقعه (مواردی مانند میزان گرما، انبوه جمعیت، وجود نگرانی در چهره پیامبر(ص)) را نیز توصیف کرده اند، 3. به آیات قرآن، احادیث، و حوادث تاریخی اشاره کرده اند، 4. عاطفه شعری را صادقانه در اشعار خود به کار برده و در بیان احساسات خود موفق بوده اند.

۱۳۱.

مفهوم میهن و بازتاب میهن دوستی و اتحاد از دیدگاه سحر خلیفه در دو رمان صبّار و عُبّاد الشمس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصالح شریف عسکری زهره باقرپور ولاشانی

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: سحر خلیفه ادبیات معاصر فلسطین رمان های فلسطینی آزادی فلسطین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب

تعداد بازدید : ۱۸۳۲ تعداد دانلود : ۸۱۷

یکی از کارکردهای ادبیات داستانی معاصر تجسم بخشیدن به دردها و دغدغه های انسان است. این نوع از ادبیات بهترین وسیله برای ترسیم وقایع جوامع بشری است؛ به ویژه آنکه زندگی بشر در حالت جنگ و جامعه زیر یوغ اشغالگران باشد، که آنگاه نقش این گونه از ادبیات در پرداختن به مسائل توده ها و موضع گیری در برابر حوادث دوچندان می گردد. دوگانه سحر خلیفه: صبّار و عبّاد الشمس، زندگی عرب های فلسطینی در کرانه غربی رود اردن را پنج سال پس از شکست سنگین حزیران 1967م ترسیم می کند. از برجسته ترین موضوعاتی که در لابه لای حوادث روایت شده در این دو رمان به چشم می خورد، می توان به خواسته های کلیدی ملت فلسطین یعنی حفظ میهن، اتحاد و امید به آینده وطنی به دور از تفرقه اشاره کرد. مفهوم میهن در رمان های سحر خلیفه سویه های گوناگونی دارد. از مهم ترین آنها سرزمین، انسان فلسطینی، خاطرات کودکی و فرهنگ است. این رمان ها ایستادگی ملت مقاوم فلسطین اعم از زن و مرد و کودک و بزرگ در حفظ سرزمین و میهن خود را به تصویر می کشند. و توضیح می دهند که این یکپارچگی میان طبقات مختلف جامعه اعم از فرهنگی و غیر فرهنگی و ... ملت را به سوی وحدت در برابر دشمن غاصبشان سوق می دهد، اگر چه در درون خود خالی از اختلافات هم نیستند. به نظر نویسنده، باید بر وحدت و اتحاد تأکید ورزید؛ زیرا تنها راه برون رفت از تمامی مشکلاتی است که اشغالگران پدید آورده اند. البته در کنار این اتحاد، امید به آینده، زدودن ناامیدی و اندوه و سرخوردگی، سپس احیاء میهن دوستی پژمرده شده و فداکاری برای میهن همگی به نظر نویسنده از عوامل مهم و تأثیرگذار برای آزادسازی میهن فلسطین است.

۱۳۲.

مقاله به زبان عربی: دلایل اختلاف آراء نحوی نزد پیشینیان (أسباب تباین الرّأی النّحوی عند القدماء)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ریاض السواد مرضیه قربانخانی

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: علم نحو دستوریان رأی نحوی اختلاف نحوی دلایل اختلاف

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۳۳

مهم ترین ویژگی قواعد زبان عربی, گستردگی و تعدد آن است به گونه ای که فراگیری همه این قواعد و تسلط بر آن برای زبان آموز دشوار است. عوامل مختلفی در شکل گیری این تعدد نقش داشته اند. یکی از این عوامل, برخاسته از ویژگی خاص زبان عربی است؛ چه این زبان، زبانی است اشتقاقی که قابلیت گسترش و اخذ کلمات از دیگر زبان ها و تغییر آن بر اساس قابلیت های زبانی گویشوران خود را دارد. برخی دیگر از این دلایل نشئت گرفته از دستوریان زبان است؛ چرا که ایشان در طول زمان دستخوش عواملی چون فراموشی، توهم، اشتباه و یا تغییر اندیشه شده اند که خود در تعدد قواعد تأثیر داشته است. علاوه بر دلایل ذکر شده، دلایل کلی تری نیز وجود دارد؛ از جمله اختلافات فرهنگی و تغییرات حاصل از تصحیف و تحریف که در بسیاری از آراء دستوریان می توان نمونه های آن را مشاهده کرد، هم چنین است نقش موسیقی کلام. گاه نیز این تعدد آراء ناشی از اختلافات مذهبی و فقهی است که به علت اختلافات سیاسی و مصلحت اندیشی اجتماعی بین افراد یک جامعه به وجود آمده است, و همواره بین افراد بشر موجود است. این پژوهش با رویکردی توصیفی تحلیلی تلاش دارد همه جوانب این تعدد و اختلاف در قواعد دستور زبان عربی را بررسی کند و از مهم ترین نتایج آن می توان به تأثیرپذیری زبان عربی و قواعد آن از شرایط فرهنگی، اجتماعی و مذهبی جامعه و نیز اثرپذیری آن از فرهنگ و گرایشات دینی ـ مذهبی دستوریان و اینکه این تاثیرپذیری همچون شمشیری دو لبه است اشاره کرد؛ چه از یک سو موجب غنا و گستردگی زبان شده و از سوی دیگر موجبات پیچیدگی و دشواری یادگیری آن را برای زبان آموزان فراهم می سازد.

۱۳۳.

بررسى نشانه هاى نوآورى در شعر برخى از شاعران نئوکلاسیک معاصر عرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابراهیم اناری بزچلویی عبدالحسین فقهى

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۳ دوره ۶ و ۷

کلیدواژه‌ها: نوآورى احیاى ادبى محمود سامى بارودى حافظ ابراهیم احمد شوقى اثر پذیرى از غرب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۶۱

صاحب نظران و منتقدان ادب عربى در بررسى زمینه هاى پیدایى جمعیت هاى ادبى در ادب معاصر عرب کمتر به نقش شاعران کلاسیک جدید در تجدد و نوآورى توجه نموده اند. اما به نظر مى رسد اختلاف نظر منتقدان در مورد سبکهاى ادبى آنها تحولات و دستارردهاى عظیمى را به ارمغان آورده است به طوریکه شاید با جرأت بتوان گفت که اگر این اختلاف نظرها در عرصه ى ادبى عصر حاضر بروز نمى کرد برخى از جمعیتهاى ادبى اثرگذار معاصر هرگز پا به عرصه ى وجود نمى گذاشت. در این مقاله ما سعى نموده ایم تا ریشه ها، علائم و نشانه هاى نوآورى را در آثار و اندیشه هاى سه تن از شاعران کلاسیک جدید یعنى محمود سامى بارودى،- افظ ابراهیم و به ویژه احمد شوقى نقد و بررسى کنیم. صاحب نظران و منتقدان ادب عربى در بررسى زمینه هاى پیدایى جمعیت هاى ادبى در ادب معاصر عرب کمتر به نقش شاعران کلاسیک جدید در تجدد و نوآورى توجه نموده اند. اما به نظر مى رسد اختلاف نظر منتقدان در مورد سبکهاى ادبى آنها تحولات و دستارردهاى عظیمى را به ارمغان آورده است به طوریکه شاید با جرأت بتوان گفت که اگر این اختلاف نظرها در عرصه ى ادبى عصر حاضر بروز نمى کرد برخى از جمعیتهاى ادبى اثرگذار معاصر هرگز پا به عرصه ى وجود نمى گذاشت. در این مقاله ما سعى نموده ایم تا ریشه ها، علائم و نشانه هاى نوآورى را در آثار و اندیشه هاى سه تن از شاعران کلاسیک جدید یعنى محمود سامى بارودى،- افظ ابراهیم و به ویژه احمد شوقى نقد و بررسى کنیم.

۱۳۴.

مبانی نظری ادبیّات مقاومت در آثار غسّان کنفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصادق بصیری نسرین فلاح

منبع: ادبیات پایداری سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۰

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۰ تعداد دانلود : ۹۴۳

۱۳۵.

بررسی کلمات معرّب در جمهره اللغه ابن درید و تطبیق آن با لغتنامه دهخدا و فرهنگ معین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهرام امانی جاکُلی

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: معربات ابن درید کلمات معرب جمهره اللغه لغتنامه دهخدا فرهنگ معین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب

تعداد بازدید : ۱۸۱۲ تعداد دانلود : ۵۹۴

لغت نامه جمهره اللغه پس از لغت نامه العین خلیل بن احمد، دومین لغت نامه بزرگ زبان عربی است که به سبب نگارش در عصر ترجمه، و حضور مؤلّف آن در محیط فارسی خوزستان ـ به خاطر بر عهده گرفتن دیوان فارس از سوی آل میکال ـ ، نیز آشنایی او با بسیاری از واژه های فارسی، از نظرگاه بررسی کلمات معرّب آن، اهمیت فراوان دارد. نگارنده دراین مقاله تلاش کرده است با اشاره به شیوه مؤلّف در پرداختن به این واژه ها، به بررسی تطبیقی آنها با فرهنگ های دهخدا ومعین بپردازد. حدود 380 کلمه از کلمات معرب و دخیل در جمهره اللغه آمده است که با توجه به حجم گسترده آنها، در این مقاله به معرّبات فارسی بیشتر توجّه شده است. با عنایت به اینکه بررسی عمیق تک تک معرّبات، خود مقالات متعددی را می طلبد، و از سویی محدودیت های نگارش مقاله، از ورود عمیق تر به تحلیل این واژه ها خودداری شده است.

۱۳۶.

وأدالبنات؛ دراسة دلالیة سیمیولوجیة (پژوهشی از منظر معنی شناسی و نشانه شناسی در زمینه زنده به گور کردن دختران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا میرحاجی طالب ربیعی

منبع: إضاءات نقدیه سال سوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی تقابل مدلول جاهلیت قربانی دال خدایان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۶ تعداد دانلود : ۱۲۵۱

دلایل و اسباب متعددی در رابطه با زنده به گور کردن دختران گفته شده است. این اختلاف اقوال، خواننده را به تفکر و اندیشه وا می دارد تا در ریشه های فرهنگی این عادت تأمل نماید، تأملی که از خلال آن این نتیجه به دست می آید که دلایل وجود و بروز این عادت، ریشه در مسائلی غیر از آنچه تا کنون گفته شده دارد، آن گونه که شاید این علل بتواند زیر مجموعه آن علت اصلی باشد. به هر حال، با بررسی علل و انگیزه های وجود این سنت نزد عرب های جاهلی و تحلیل آن از دیدگاه نشانه شناسی، پرده از روی این عادت برداشته می شود. بررسی های نشانه شناسی ثابت می کند که ""دال""های نسبتا زیادی وجود دارد که ""مدلول""هایی غیر از تفسیرهای مذکور می طلبد، علائمی که این عادت و سنت را به دین و اعتقادات دینی پیوند می دهد. آنگونه که در تاریخ مشهود است، قربانی کردن انسان ها برای خدایان ، نزد دیانت های گذشته و امت های سابق مرسوم بوده است. بررسی های نشانه شناسی و استفاده از روش تقابلی در تفسیر یک عادت میان اقوام و آیین های مختلف، نشان می دهد که میان قربانی کردن انسان ها نزد اقوام گذشته و قربانی کردن پسران برای خدایان، نزد عربهای جاهلیت و همچنین میان زنده به گور کردن دختران ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد؛ ارتباطی که ما را به این نتیجه می رساند که این سنت با اعتقادات ماورائی پیوند و خویشاوندی دارد.

۱۳۷.

بررسی بلاغی دلالت های زبان بدن در قرآن کریم (مطالعه موردی: زبان دست)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالرضا عطاشی

منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب

تعداد بازدید : ۱۸۰۷ تعداد دانلود : ۷۲۴

زبان بدن، تکنیکی ارتباطی به شمار می رود که انسان ها از آن برای بیان احساسات و دلالت های مختلف بهره می گیرند. زبان بدن، ترجمان حالت ها و اندیشه های آدمی است. این مهارت ارتباطی در گستره علم لغت، روان شناسی رفتاری و تربیتی قرار دارد. زبان بدن در متون ادبی و قرآن کریم به کرّات مورد استفاده قرار گرفته است. فراگیری اصول و فنون زبان بدن، اقدام مؤثری برای رمزگشایی بسیاری از دلالت های نهفته در عبارات است و این امر برای پژوهشگران قرآنی بسیار مهم می نماید؛ زیرا با بازگشایی رمز آیات، می توان از روساخت به ژرف ساخت معنایی آن ها پی برد. در این مقاله علاوه بر تعریف زبان بدن و ارائه تاریخچه مختصری از این علم، به ذکر دلالت های زبان بدن در قرآن کریم با تأکید بر زبان دست و شرح نکات بلاغی آن ها پرداخته شده است. مهم ترین دلالت های زبان دست در قرآن را می توان: بخل، تأسف، ترس، سکوت، غم، تعجب و حیرت برشمرد. از جمله نکات بلاغی آیات زبان بدن می توان به آرایه هایی نظیر استخدام جز به جای کل، تشبیه و استعاره اشاره نمود. قرآن کریم، زبان بدن را مهارت ارتباطی هر دو گروه مؤمنان و کفار دانسته است. با این تفاوت که کفار از این سازوکار ارتباطی برای استهزاء، انکار و تحقیر و مؤمنان برای بیان اندوه، مسرت، شرم و شگفتی استفاده نموده اند.

۱۳۸.

مشابهت بلاغت قرآنی با بلاغت غربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوالفضل حری

منبع: علوم قرآن و حدیث سال چهل و یکم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۸۳

کلیدواژه‌ها: قافیه وزن بازی کلامی بلاغت قرآنی بلاغت غربی آهنگ کلام جفت های کمینه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۳ تعداد دانلود : ۹۴۱

این مقاله، مشابهت سبک بلاغی قرآن را با بلاغت غربی با تکیه بر آهنگ کلام در قرآن، بررسی می کند. ابتدا از سبک بلاغی قرآن سخن به میان آمده و به وجوه متناظر آن با مؤلفه بلاغت در مغرب زمین اشاره می شود. سپس در پیشینه بحث به آثار مرتبط اشاره می شود. آنگاه در پیکره جستار، مبانی سبک بلاغی قرآن و مشابهت آن با بلاغت غربی بررسی و بر آهنگ کلام در قرآن تکیه می شود. این مقاله، ضمن ارائه نمونه هایی از آیات قرآنی، آهنگ کلام و یا جنبه های آوایی قرآن را شامل موسیقی حروف، واژگان، جملات و وزن و قافیه بررسی می کند.

۱۳۹.

پیش درآمدی بر شناخت سبک ادبی ابوالعلاء المعری حکیم و شاعر قرن چهارم هجری

نویسنده: جواد دامادی صادق آئینه وند

منبع: مدرس علوم انسانی زمستان ۱۳۷۷ شماره ۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۹۹ تعداد دانلود : ۱۰۵۳

۱۴۰.

مقاله به زبان عربی: قدی بر کتابهای فن ترجمه ترجمه افعال ناقصه) (درساته النقدیه لکتب فن الترجمه (الافعال النقاصه نموذجا))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی سعیداوی منصوره زرکوب

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: فن ترجمه کتاب های فن ترجمه ترجمه افعال ناقصه ترجمه و نحو روش تجویزی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۹۸ تعداد دانلود : ۹۰۶

نقدی بر کتابهای فن ترجمه (ترجمه افعال ناقصه) علی سعیداوی* منصوره زرکوب** می توان گفت اکثر کتاب هایی که در رشته زبان و ادبیات عرب برای تدریس فن ترجمه در دوره لیسانس به رشته تحریر در آمده اند دارای روش یکسانی هستند. نویسندگان این کتاب ها برای ترجمه ساختارهای نحوی وبرخی اصطلاحات، فرمول هایی ارائه داده اند، که تصور می شود پیروی از آنها در بیشتر مواقع منجر به ترجمه های قابل قبولی خواهد شد و دانشجویان می توانند آنها را سر لوحه کار خود قرار دهند. در این مقاله روش های پیشنهادی برای ترجمه برخی از افعال ناقصه وافعال مقاربه در برخی از این کتاب ها را مورد مطالعه قرار داده وبا راهکارهایی که بعضی از مترجمان برای ترجمه این ساختارهای نحوی بکار برده اند مقایسه نمودیم. در این مقایسه اختلاف زیادی بین روش مترجمان و راهکارهای های ارائه شده در کتاب های فن ترجمه مشاهده شده است. همچنین به نظر می رسد روش های پیشنهادی در کتاب های فن ترجمه همیشه نمی تواند کارساز بوده، متد تجوزی نمی تواند شیوه کاملا درستی برای تدریس ترجمه باشد. در پایان نیز پیشنهاداتی برای اصلاح تدریس ترجمه در رشته زبان وادبیات عرب ارائه شده است. کلید واژه ها: فن ترجمه، کتاب های فن ترجمه، ترجمه افعال ناقصه، ترجمه ونحو، روش تجویزی.

درخت حوزه‌های تخصصی