بولس سلامه

بی شک واقعه غدیر یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ اسلام به شمار می رود؛ چراکه در آن، یکی از مهم ترین مسائل جامعه اسلامی، یعنی خلافت و جانشینی پیامبر(ص)، مشخص می شود. درباره غدیر و اتفاقات این واقعه بسیار سخن گفته اند. این حادثه را بسیاری از مورخان در کتاب های تاریخی خود ثبت کرده اند؛ همچنین، در احادیث نقل شده از ائمه (ع) اشاراتی به این واقعه شده است. بسیاری از شاعران نیز این واقعه را درقالب شعر ثبت کرده اند که درمیان آنها، شاعران مسیحی هم وجود دارد. در این مقاله، این مسئله با تحلیل دو قصیده غدیریه از دو شاعر مسیحی(بولس سلامه و عبدالمسیح انطاکی) بیان می شود. هر دو شاعر در قصاید خود: 1. تاریخ و حقایق تاریخی را مدنظر قرار داده و تاریخ را بیشتر از تخیل در اشعار خود وارد کرده اند، 2. جزئیات این واقعه (مواردی مانند میزان گرما، انبوه جمعیت، وجود نگرانی در چهره پیامبر(ص)) را نیز توصیف کرده اند، 3. به آیات قرآن، احادیث، و حوادث تاریخی اشاره کرده اند، 4. عاطفه شعری را صادقانه در اشعار خود به کار برده و در بیان احساسات خود موفق بوده اند.

نظر به اهمیّت این واقعه ی مهم دینی و تاریخی غدیر و اهتمام شاعران پارسی و عرب به این قضیه، و نیز با توجه به کثرت آثار شاعران در این موضوع، این مقاله به بررسی تطبیقی غدیریه های دو شاعر معروف ایرانی و عرب، یعنی محمد حسین شهریار و بولس سلامه، و استخراج نقاط تشابه و تفاوت موجود در غدیریه های آنان می پردازد. شباهت این دو شعر از نظرنحوه پردازش موضوع و رویکرد ایشان به این قضیه تاریخی و نگاه ریزبینانه و توصیفات دقیق، و به کار گیری صنایع بیانی و بدیعی، در کنار تفاوتهای منحصر به فرد، از عمده نتایج این تحقیق می باشد. با توجه به اهمیّت این مسأله در تاریخ و ادبیات، شیوه های مختلف پرداختن دو شاعر به این موضوع و مقایسه غدیریه های فارسی و عربی، نیز مورد تحلیل قرار گرفته است.

واقعه انکارناپذیر غدیر در تاریخ اسلام، ضمیر هر واقع بینی را روشن می کند و نکته های معرفت را به هر منصفی می آموزد. شعرای بسیاری در طول تاریخ ادبیات بشر، واقعه غدیر را دستمایه سرایش اشعار خود قرار داده و آثار نغز بسیاری در این زمینه آفریده اند. این سروده ها حاکی از بیان داستان غدیر و ولایت و محبت به علی (ع) است. بررسی غدیریه های بولس سلامه، شاعر مسیحی مذهب لبنانی، نشان می دهد که امام علی (ع) و مسأله غدیر در اندیشه شعری وی جایگاه منحصر به فردی دارد. ملحمه (عیدالغدیر) که از زیباترین سروده های حماسی ا ست، گویای عشق راستین شاعر به امام علی (ع) و بیانگر حوادث و وقایع روز غدیر است. در این مقاله، واقعه غدیر در اندیشه شعری سلامه، به روش توصیفی تحلیلی بررسی شد. وی در قالب موضوعاتی؛ مانند: علی (ع) وارث و برادر نبی (ص)، حجه الوداع، ابلاغ پیام از جانب جبرئیل و ... به توصیف غدیر در شعر خویش پرداخته است.

جهان معاصر تحولات اجتماعی شگرفی را شاهد است. جنگ ها و استبدادهای داخلی و خارجی در بسیاری کشورها اتفاق افتاده است. بدیهی است که ادبیات و شعرِ ملل نیز، در مسیر پایداری مقابلِ ظلم های واردشده بر هر جامعه ایفای نقش کند. پس برای تقویت فرهنگ مقاومت ضمن واکاوی تعالیم قرآن، کشف مؤلفه های کاربردی در شاخه های مختلف هنر ضرور ی است، تا آن هنر به خدمت فرهنگ قرآنی درآید و در نتیجه شکوفایی جامعه تحقق یابد. دو ملت فلسطینی و لبنانی مشترکاً طعم تلخ تجاوز بیگانگان به خاک وطن را چشیده اند، هر دو ملت عرب با ویژگی های مشترک فرهنگی، تاریخی، اعتقادی هستند؛ البته با تفاوت هایی اندک که می توانند زاویه دید متفاوتی به مضمون پایداری در نگاه ملی و جهانی را باعث شود. پژوهش حاضر با رویکرد تطبیقی اشعار بولس سلامه[1] و مطلق عبدالخالق[2] را با تأکید بر مضمون مقاومت بررسی می کند. کشف شاخصه های مشترک فرهنگ مقاومت در ادبیات معاصر و بررسی ویژگی هایی که هر یک از دو شاعر با توجه به بوم و شرایط سیاسی-اجتماعی کشور خود، اولویت قرار داده اند، هدف اصلی پژوهش است. داده ها با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، با استراتژی تحلیل تماتیک بررسی شده اند. یافته ها نشان می دهد مضامین استخراج شده عبارت اند از القای امید، تمجید شهادت، مبارزان و اسطوره های دینی، افشای ظالمان و نکوهش حاکمان، وطن پرستی و دعوت به جهاد. همچنین سلامه با استفاده از سبک روایی گونه و استناد به الگوهای تاریخی مقاومت مانند حضرت علی(ع) برای احیای فرهنگ مقاومت تلاش می کند، اما عبدالخالق بیشترین تأکیدش احیای روحیه وطن پرستی است.   [1]. هنرمند اهل لبنان. [2] . هنرمند اهل فلسطین.