درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۳٬۹۲۱ تا ۱۳٬۹۴۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۱۳۹۲۱.

واکاوی دیدگاه شنقیطی درباره «مجاز» در آیات ناظر بر صفات خبریه خداوند

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: شنقیطی مجاز در قرآن صفات خبری تفسیر سلفی تحلیل انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۶
مسئله مجاز در قرآن از مهم ترین مباحث در حوزه معناشناسی و تفسیر متون مقدس است که همواره محل نزاع میان مفسران و نحله های کلامی مختلف، به ویژه مفسران سلفی، بوده است. در این میان، محمد امین شنقیطی، از شاخص ترین مفسران سلفی معاصر، در اثر برجسته خود «أضواء البیان» ، به مسئله مجاز و صفات خبری الهی توجهی ویژه نشان داده است. این پژوهش با روش کتابخانه ای و شیوه تحلیل محتوا و با رویکردی تحلیلی و توصیفی، تلاش دارد ضمن بررسی مبانی نظری و کلامی شنقیطی در موضوع مجاز، کاربست های عملی او در تفسیر صفات خبری را بازشناسی و ارزیابی نماید. در بخش نخست، مفاهیم بنیادین چون مجاز در قرآن، انواع آن، مفهوم صفات خبری و دیدگاه مفسران سلفی درباره این مسائل تبیین می شود. سپس در بخش دوم، مبانی نظری شنقیطی، شامل اصول زبان شناختی و تفسیری، نسبت حقیقت و مجاز و تأثیر مبانی کلامی وی بررسی می گردد. بخش سوم مقاله به رویکرد تفسیری شنقیطی در مواجهه با آیات صفات خبری اختصاص دارد که با تحلیل نمونه هایی از أضواء البیان و بررسی عناصر سیاقی و بلاغی، به تبیینی کاربردی از دیدگاه وی می پردازد. در بخش پایانی نیز دیدگاه شنقیطی در مقایسه با دیگر مفسران سلفی تحلیل و ارزیابی شده و جایگاه او در منظومه فکری سلفیان از حیث نوآوری و انسجام نظری بررسی می شود.
۱۳۹۲۲.

معناشناسی حوزه معنایی واژه «حَرَفَ» در هندسه معرفتی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 210 - 233

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم حوزه های معنایی حرف روابط معنایی تغییر معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۵
معناشناسی از معانی واژه هاوجملات، درون نظام زبان بحث می کند و در کاربست قرآن، به واکاوی معنا در بافت مصحف شریف، می پردازد. از آن جهت که فهم دقیق واژگان با تفسیر و فهم متن ارتباطی تأثیرگذار دارد، مداقه در واژگان ضرورت می یابد. دراین مقاله باروش توصیفی_تحلیلی به معناشناسی واژه ی حرف در قرآن کریم پرداخته شده است. بدین صورت که با نظر به مسئله ی سیاقمندی آیات قرآن با یکدیگر، به تحلیل حوزه ی معنایی حرف و مفاهیم مرتبط با آن در آیات مختلف پرداخته ایم. که این کار با محوریت شش آیه ی حرف در قرآن و سیاق های متصل و منفصل این آیات، صورت پذیرفت. دستاورد تحقیق حاضر عبارتست از: واژه ی حرف در دستگاه قرآن، به معنای تغییر، تبدیل،تأویل، عدول، کناره گیری و نفاق می باشد؛ و با حفظ ارتباط با معنای لغوی خود، از معنای مثبت و مرتبط با مکان، به معنای منفی تغییر یافته است و به عنوان صفت و ویژگی برای انسان های کافر بکاربرده شده است. واژگان کلیدی: قرآن کریم، حوزه های معنایی،
۱۳۹۲۳.

ارزیابی و نقد تساوی انگاری جایگاه فقهی حقوقی زن و مرد در آیات قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 150 - 169

کلیدواژه‌ها: زن در قرآن قوامیت مرد مشاوره زنان ارث زن عده وفات تعدد زوجات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۶
این مقاله به بررسی جایگاه فقهی-حقوقی زن و مرد در آیات قرآن پرداخته و با نگاهی تطبیقی به وضعیت زن در تمدن های پیشین (حجاز، یونان، روم، هند، ایران) و جوامع غربی معاصر، تفاوت های بنیادین نگرش اسلام را با دیگر مکاتب تبیین می کند. نویسنده با رویکرد توصیفی تحلیلی و استناد به آیات قرآن و روایات، اثبات می کند که اسلام زن را نه به عنوان ابزار یا موجودی فرودست بلکه به عنوان موجودی دوبعدی (جسمانی و روحانی) با حقوق مساوی در عرصه های عبادی، اخلاقی و اخروی می نگرد و شبهات مطرح شده در برخی مقالات و گفتگوها مانند «قوامیت مرد، مشورت با زن، ارثیه زنان، عده وفات و تعدد زوجات» به جهت یک جانبه نگریستن به آیات و روایات بوده و هیچ کدام با اصل برابری زن و مرد منافات ندارد. علاوه اینکه توجه بیشتر به جنس مرد در این مفاهیم به معنای برتری ذاتی وی نیست بلکه ناشی از تقسیم وظایف طبیعی و مسئولیت های مالی مرد در خانواده و نیازهای فردی و اجتماعی هر دو است. نمونه هایی مانند خطاب مستقیم خداوند به زنان (حضرت مریم و مادر موسی) و تأکید بر تساوی در پاداش اخروی (غافر/40) و معیار تقوا برای برتری انسان ها در (حجرات/13) و تصریح به عدم برتری هیچ کدام از زن و مرد بر دیگری و نهی از مطالبه وظایف هم دیگر (نساء/32) به عنوان ادله محکم این برابری و عدم تمایز مگر به تقوا ارائه شده اند.
۱۳۹۲۴.

مرجعیت علمی قرآن از منظر علامه شیخ جعفر سبحانی تبریزی

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 187 - 209

کلیدواژه‌ها: قرآن مرجعیت علوم جامعیت سبحانی تبریزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۱۷
قرآن به عنوان یگانه کتاب آسمانی محفوظ مانده از هرگونه تحریف، با هدف هدایت بشر در تمام عصرها، بارها انسان ها را به تفکر در آیاتش دعوت کرده است. یکی از موضوعات نیازمند به تأمل و تدبر  در آیات الهی، کیفیت رابطه قرآن با علوم مختلف بشری همانند علوم انسانی است. یکی از راه های دستیابی به  چنین رابطه ای، بررسی آرای اندیشمندانی است که عمر خویش را در فهم عمیق این مائده آسمانی صرف کردند. از دانشمندانی که آیات الهی را از این جهت مورد بررسی دقیق قرار داده است، علامه شیخ جعفر سبحانی تبریزی است. در پژوهش پیش رو با هدف دستیابی به آرای ایشان، تلاش شده است تا با بهره جستن از آثار قلمی و بیانی ایشان، با شیوه کتابخانه ای و توصیفی، مواضع علمی ایشان درباره ابعاد گوناگون مرجعیت علمی قرآن بررسی و تحلیل شود. پس از بررسی ملاحظات علامه سبحانی، مشخص شد که ایشان قایل به مرجعیت علمی قرآن برای علوم مختلف اعم از علوم اسلامی مثل فقه،کلام و... و علوم انسانی همچون دانش مدیریت، جامعه شناسی و... است.
۱۳۹۲۵.

بررسی تاویلات مفسران پیرامون عبارت (بِیَدَیَّ) در آیه 75 سوره (ص)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: تاویل یدی مفسران آیه 75 سوره ص

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۱
تاویل از اموری است که با تاریخ عقیده و تفکر مسلمانان آمیخته شده و کمتر مفسری را می شود یافت که در بررسی آیات قرآن، اقدام به تاویل برخی از آنان ننموده باشد. از جمله این آیات که اغلب مفسران اقدام به تاویل آن نموده اند، آیه 75 سوره ص است.اما این ناویلات که جدای از خاستگاه فکری آنان، گوناگون است، نوعا عاری از هرگونه شواهد می باشد؛ لذا مساله مورد پژوهش این است که تاویلات مفسران پیرامون یَدَیَّ در آیه 75 سوره ص چگونه است؟ روش تحقیق بصورت توصیفی- تحلیلی و کتابخانه یی می باشد. نتائج تحقیق گویای این است که مفسران تاویلات گوناگونی از قبیل نهایت اهتمام و توجه، تشریف و تعظیم، قدرت و قدرت اضافی و نور محمدی و نور سیاه ابلیسی پیرامون آیه بیان نموده اند ارزیابی دیدگاه مفسران بیانگر این است که تاویلات مفسران بدون در نظر گرفتن شواهد زبانی سوره از جمله مساله سیاق است؛ زیرا در برخی از آیات این سوره از جمله در آیاتی که به خلقت و تسخیر اشاره شده است، شاهدی براین مطلب است که هدف خداوند از این آیات بیشتر بیان خلقت می-باشد نه کیفیت خلقت. نقد دیگر بر تاویلات، عدم در نظر گرفتن عرف زبان عربی است؛ زیرا تاویلت ارایه شده باید در راستای قواعد زبان بوده و از لحاظ دلالی باید در مطابقت با آن باشد
۱۳۹۲۶.

تبیین مفهوم قرآنی فطرت گرایی توحیدی بر اساس اندیشه های انسان شناختی آیت الله شاه آبادی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۵ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 27 - 49

کلیدواژه‌ها: آیت الله شاه آبادی فطرت فطرت گرایی توحیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۲۷
فطرت به عنوان یکی از بنیان های انسان شناختی در معارف قرآنی متضمن امور ذاتی و سرشتی در انسان است و دانشمندان علوم اسلامی همواره سعی در تفسیر و تبیین آن داشته اند. آیت الله شاه آبادی از جمله اندیشمندان معاصری است که با تقریری نوین از فطرت گرایی انسان و منشأ توحیدی آن، همه معارف اسلامی را مبتنی بر آن دانسته است. این مقاله که با روش تحلیلی، تفسیری و استنباطی به نگارش درآمده است در پی آنست که فطرت گرایی توحیدی را از منظر مفهوم شناسی بررسی کرده و ابعاد معنایی آن را برپایه دیدگاه آیت الله شاه آبادی بازخوانی نماید. براین اساس فطرت گرایی انسان اگرچه دارای جلوه های متعددی است که همه کنش ورزی های او را در بر می گیرد ولی در یک تفسیر وحدت گرایانه به یک ریشه باز می گردند. با اعتنا به این خاستگاه و نیز با توجه به لوازم و اقتضائات عقلی آن می توان سایر معارف اسلامی را با تکیه بر آن بنا نموده و تبیین جامعی از آن ها ارائه نمود.
۱۳۹۲۷.

بررسی چرایی و کیفیت حرمت شراب و نوشیدنی های الکلی در پاسخ به کتاب نقد قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 106 - 127

کلیدواژه‌ها: حرمت شراب سندروم الکلی جنین عقل طالبان مواد مخدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۲۰
این مقاله با عنوان« بررسی چرایی و کیفیت حرمت شراب و نوشیدنی های الکلی در پاسخ به کتاب نقد قرآن» تهیه شده است. نویسنده کتاب با ایراد پنج شبهه، خواسته است قانون حرمت شراب را در اسلام به چالش بکشاند. نتایج تحقیق نشان می دهد اولاً شراب در ادیان الهی یهودیت و مسیحیت نیز حرام است و این مطلب در آیات مختلف کتاب مقدس مشاهده می شود، ثانیاً بنابر تحقیقات پزشکی جدید نوشیدن شراب چه کم چه زیاد، در ارگان های مختلف بدن، به خصوص مغز و اعصاب و گوارش، صدمات جبران ناپذیری به جا می گذارد و سندروم الکلی جنین که طیف وسیعی از اختلالات بدنی و ناهنجاری های عقلی و اسکلتی است، برای جنین ایجاد می شود. ثالثاً برای ممانعت از ایجاد صدمات مختلف به جامعه انسانی و نسل او، برای شرابخواری در عهدین و اسلام مجازات شدید در نظر گرفته شده که در تورات سنگسار و در اسلام، دو بار اول هشتاد ضربه تازیانه و در بار سوم قتل شرابخوار دستور داده شده است. رابعاً نه تنها شراب، بلکه هر ماده ای که عقل انسان را بپوشاند در اسلام حرام اعلام شده، و خامساً رهبرطالبان در افغانستان چه در بدو ظهور این گروه و چه اکنون که حاکمان این کشور هستند، استعمال و تجارت هر گونه مواد مخدر و شراب را ممنوع اعلام کرده است. نوع مقاله از سری مقالات بنیادی که نتیجه آن بهبود برنامه ریزی جامعه انسانی است و رویکرد آن توصیفی تحلیلی و روش آن کتابخانه ای می باشد.
۱۳۹۲۸.

ارزیابی تحلیلی انتقادی شبهه اقتدارگرایی در سیره اجتماعی و روش حکومتی پیامبر اکرم(ص) در برخورد با یهودیان بنی قینقاع

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 170 - 191

کلیدواژه‌ها: اقتدارگرایی غزوه بنی قینقاع پیامبراکرم (ص) روش حکومتی شبهه پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۳
نبی اکرم(ص) به عنوان اشرف مخلوقات و آخرین پیام آور الهی، نسبت به تمامی انسانها نرمخو ومهربان بود وسیره ومنش آن حضرت که آیینه تمام نمای آموزه های قرآنی است، سرشار ازعطوفت، رحمت ومهربانی بود؛ امّا با این وجود، یکی از مسائلی که درروش حکومتی وسیره اجتماعی آن حضرت، نیازمند بررسی وتحلیل دقیق است، وجود یاعدم وجود اقتدارگرایی درعملکرد آن حضرت است که دستمایه طرح شبهات فراوانی درجهتِ ترور شخصیّت وتحریف مقام آن حضرت، قرار گرفته است. مسئله اصلی نوشتار حاضر، آن است که عدّه ای بااستناد به برخی آیات ومنابع تاریخی، شبهاتی مطرح نموده وبدین سان، به زعم خود، اقتدارگرایی شخصِ پیامبر اکرم(ص) را اثبات نموده اند که شناخت دقیق این شبهات وپاسخگویی مستدل ومتقن به آنها ودفاع از ساحَت مقدّس پیامبر(ص) را امری بایسته وضروری، ساخته است. در پژوهش حاضرکه بصورت کتابخانه ای وبا روش تحلیلِ انتقادی وتتبّع فراوان در میان کتب تاریخی وتفسیری فریقین صورت پذیرفته است، به طرح شبهات وپاسخ های مستدل باموضوع تحلیل عملکرد اقتدارگرایی پیامبر(ص) بامحوریّت غزوه بنی قینقاع پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی ازآن است که آیات، روایات وگزارش های تاریخی فراوانی برعدم اقتدارگرایی و وجود استبداد درسیره اجتماعی وروش حکومتی آن حضرت، تأکید دارند وتمامی ایرادها وشبهات مطرح شده دراین باره، بی اساس بوده وهیچ گونه ردّپایی از اقتدارگرایی، خصوصاً درجریان برخورد ایشان با یهودیان بنی قینقاع، مشاهده نمی گردد.
۱۳۹۲۹.

Ichwani Tafsīr Method: An Integrative Approach to the Interpretation of the Qur’an(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۳, Issue ۱, June ۲۰۲۴

کلیدواژه‌ها: the Qur’an Ichwani tafsīr Method Integrative Interpretation Methods of Interpretation Maqāṣid al-Sharīʿah Tajdīd and Iṣlāḥ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۱۶
This article introduces Ichwani tafsīr method, an integrative approach to Qur’anic interpretation that combines various traditional and contemporary methods. The main issue raised is the need for a more comprehensive approach to interpretation, which includes not only classical interpretation but also takes into account modern contexts and socio-historical dynamics. The purpose of this method is to provide a more relevant interpretation while maintaining the authenticity of the message of the Qur’an. The Ichwani method consists of nine steps, starting with language analysis (tafsīr lughawī), classical tafsīr analysis (bil-maʾthūr), and contemporary tafsīr (bil-raʾy), followed by understanding the background of the verse (asbāb al-nuzūl) and socio-historical analysis. These steps culminate in thematic interpretation (tafsīr mawḍūʿī), assessment based on maqasid al-shariah, as well as renewal (tajdīd) and reform (iṣlāḥ). The findings of this article show that Ichwani method can produce a holistic and contextual interpretation, answering modern challenges without abandoning its traditional roots. The author recommends this method as a new approach that can enrich the study of Qur’anic interpretation and encourage dialogue between various disciplines to understand the sacred text more deeply and in a more relevant manner.
۱۳۹۳۰.

بررسی تأویل علمی از امور خارق العاده قرآن در ایران معاصر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: قرآن خارق العاده تأویل علمی ایران معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۲۲
رشد تجربه گرایی در دوران معاصر، موجب گسترش آن به همه ابعاد هستی گردید و علم تجربی که کارکرد آن بررسی امور طبیعی بود؛ به اظهار نظر در امور غیرحسی واداشت. برخی از نواندیشان ایرانی نیز با تأسی از چنین نگرشی به تأویل علمی از امور خارق العاده قرآن پرداختند. از آنجا که چنین نگاهی؛ امور خارق العاده را از جنبه غیبی و خارق العاده تهی و به امری طبیعی تبدیل می نماید، تحقیق حاضردر صدد برآمد با روش توصیفی تحلیلی از نوع کتاب خانه ای به تبیین این مسئله بپردازد که تأویل علمی از امور خارق العاده در ایران معاصرشامل چه مواردی بوده و این گونه تأویل ها از جهت صحت و سقم چگونه ارزیابی می شوند؟ طبق یافته های تحقیق شکافته شدن دریا به جزر و مد، جاری شدن چشمه با عصای موسی به اعمال میکانیکی، ید بیضاء به رادیواکتیو، واقع شدن کوه به شیب آن، زنده کردن مرده به دست عیسی به عالم شدن جاهل، نمله به قبیله ای از انسان ، عفریت به رنگین پوستان، هدهد به خبررسان، ابابیل به بیماری آبله و معراج پیامبر به سفرهای کیهانی تأویل شده اند. این تأویل ها با سیاق، دلالت لفظی و ظاهری آیات سازگار نیست.
۱۳۹۳۱.

تأثیرپذیری مولانا از قرآن در اندیشه های مربوط به نبوت

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: نبوت مولوی مثنوی معنوی فیه ما فیه تأویل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۲۱
مولانا در آثار خود، به ویژه در «فیه مافیه»، با تأکید بر مفاهیم عرفانی و قرآنی، نبوت را به عنوان محوریت شناخت حقیقت و کمال انسانی تبیین می کند. او معتقد است که پیامبران نه تنها واسطه ای برای انتقال وحی الهی هستند، بلکه انسان های کاملی اند که با گذر از مراتب بشری به حقیقت مطلق و نور الهی می رسند. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، واکاوی جنبه های قرآنی اندیشه های مرتبط با نبوت در آثار مولوی است. «فیه ما فیه» به طور ویژه در این میان مورد توجه بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد مولانا به جنبه های مختلف نبوت، از جمله وحی، الهام، و مقام معنوی اولیا در رابطه با پیامبران، اشاره می کند و نقش آنان را به عنوان راهنمایان معنوی و اخلاقی برای بشر تبیین می نماید. او همچنین وحی را تنها محدود به پیامبران نمی داند و بر این باور است که اولیا و انسان های معنوی نیز می توانند به نوعی از وحی دل یا الهام بهره مند شوند. این پژوهش نشان می دهد که چگونه مولانا از آموزه های قرآنی برای تقویت و تبیین دیدگاه های عرفانی خود استفاده کرده و نبوت را به عنوان الگویی از کمال انسانی و راهی برای رسیدن به معرفت الهی و زندگی اخلاقی مطرح می نماید.
۱۳۹۳۲.

رهیافتی تطبیقی بر مؤلفه های معنایی «ذائقه» در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 132 - 154

کلیدواژه‌ها: ذائقه رهیافت تطبیقی مؤلفه های معنایی چشیدن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۲۶
درک معانی واژگان قرآن کریم نقش بسزایی در فهم عمیق پیام الهی دارد. در پژوهش پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی، ظرافت های معنایی واژگان مرتبط با مفهوم «ذائقه» مورد ارزیابی و تحلیل معنایی قرار گرفته است. در این مرحله با قراردادن کلمه «ذائقه» در نقطه کانونی این حوزه، بعضی کلماتی که بیشترین مؤلفه های معنایی مشترک با این واژه را در قرآن کریم داشته اند مورد تحلیل معنایی قرار گرفته است. واژگانی همچون: «طعم»، «خبر»، «أنبا»، «آنس»، «بصر»، «رأی»، «شاهد»، و «عرّف». نتایج تحقیق حاکی از آن است که واژه ی «ذوق» هرچند به معنای چشیدن و به ظاهر معنای اندک بودن را می رساند، در واقع به مفهوم عمق آنچه را که باید درک شود به مخاطب منتقل می نماید. این کلمه در معنای دانستن، علم داشتن، قدرت شناختی، ادراک قلبی، احساس کردن، امتحان، تجربه کردن و نیز دیدن مجازات، استعمال شده است. این واژه بیشتر به معنای چشیدن عذاب به کار رفته است، ولی در مواردی نیز به معنای چشیدن رحمت آمده است. به نظر می رسد استفاده ی این کلمه برای چشیدن مرگ نه از باب کاربرد آن برای عذاب، بلکه از باب درک معنا با عمق وجود و تجربه کردن استفاده شده است. دیگر واژگان در این حوزه نیز هرکدام دارای وجوه معنایی تمییزدهنده ای اند که آن را از دیگر واژگان متمایز می سازد.
۱۳۹۳۳.

وظیفه گرایی و غایت گرایی اخلاقی در قرآن (نسبت سنجی وحی و عقل عملی)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج دوره جدید پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۷) 173 - 214

کلیدواژه‌ها: قرآن اخلاق اخلاق هنجاری وظیفه گرایی غایت گرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۲۷
اخلاق و دین دو رکن اساسی زندگی بشر است، اگرچه برخی از دین رویگردان بوده ولی اخلاقی زیستن را ترک نکرده و بر اساس معیارهای عرفی یا شخصی افعال اخلاقی را لاجرم دانسته اند. اسلام در پرتو سخن (إنی بعثت لأتمم مکارم الأخلاق) مدعی ارائه نظام اخلاقی است؛ نظامی که منبع استنطاق آن، آیات قرآن و روایات معصومین علیهم صلوات الله می باشد. از میان نظام های اخلاقی برگرفته از اخلاق هنجاری، دو نظام وظیفه گرایی و غایت گرایی بیشترین شباهت را به نظام اخلاقی اسلام دارد. در این نوشتار براساس روش توصیفی- تحلیلی برای تشخیص نظام اخلاقی اسلام و این همانی آن، با دو نظام اخلاقی مذکور و یا عدم این همانی به بررس ی ماهیت دو نظام اخلاقی وظیفه گرایی و غایت گرایی بر اساس آیات قران پرداخته شد. در نهایت به دست آوردیم که نظام اخلاقی قرآن، تلفیقی از وظیفه گرایی و غایت گرایی اخلاقی است، که همان رسیدن به سعادت آخرت و کسب رضایت الهی است بدین صورت که خدای متعال انسان ها را برای رسیدن به سعادت اُخروی و کسب رضایت الهی در قالب برخی اوامر وظیفه گرایانه در این دنیا راهنمایی نموده است. از این رو اگر اوامر وظیفه گرایانه ای نیز در آیات و روایات مطرح گردیده است، بیانگر وظیفه گرا بودن انسان در دنیا بوده و در آخر به همان غایت گرایی مذکور خت م می شود.
۱۳۹۳۴.

بازکاوی پاسخ های شبهه دور در توهم تحریف قرآن

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 52 - 67

کلیدواژه‌ها: شبهه دور تحریف قرآن کریم استدلال عقلی استدلال کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶ تعداد دانلود : ۳۲
دور به معنای بازگرداندن کلام به نفس کلام است. برخی همچون فخررازی و آلوسی ذیل آیه ی « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون» استدلال به این آیه برای رد تحریف از دامان قرآن را، از مصادیق دور در کلام دانسته و بیان سخن مزبور را به شیعه نسبت می دهند. درمقابل، متفکران شیعی تلاش زیادی برای پاسخ به این شبهه انجام داده اند. باوجود قوت برخی پاسخ ها، هیچ یک به طورکامل نتوانسته است از عهده ی شبهه ی مذکور برآید. هدف پژوهش حاضر، ارائه ی دفاعی کامل تر و بهتر است. لذا، به روشی تحلیلی به بررسی پاسخ ها پرداخته و آنرا واکاوی نموده، انتقادات وارد بر هریک را مطرح و ردیه ای متفاوت از سایرین ارائه کرده است. نتیجه این که: اولاً نسبت طرح شبهه دور به شیعه اتهامی بیش نیست و اندیشمندان شیعه بالاتفاق آن را رد می کنند. ثانیاً با توجه به تعاریف موجود درباره ی دور، طرح این شبهه درباره ی قرآن نوعی سفسطه است و « دور» با هیچ رویکرد و شرایط موضوعیت نداشته و ندارد.
۱۳۹۳۵.

تأویلات اهل بیت (ع) درباره مقام ولایت در سوره های مریم و طه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: تأویل قرآن اهل بیت (ع) ولایت سوره مریم سوره طه وراثت معنوی هدایت الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۲۴
تأویلات اهل بیت (علیهم السلام) به عنوان وارثان علم نبوت و مفسران حقیقی قرآن، نقش کلیدی در تبیین لایه های باطنی آیات قرآنی ایفا می کنند و مفاهیمی همچون ولایت، هدایت، و استمرار نبوت را آشکار می سازند. این پژوهش با هدف بررسی تأویلات اهل بیت (ع) درباره مقام ولایت در آیات منتخب سوره های طه و مریم و تحلیل جایگاه آن ها در پیوند میان قرآن، نبوت، و هدایت امت اسلامی انجام شده است. روش این مطالعه، تحلیلی–توصیفی است و با استفاده از منابع تفسیری و حدیثی معتبر، به طبقه بندی تأویلات اهل بیت (ع) در قالب های معنوی-رمزی، تشبیهی-تمثیلی، مصداقی، و جری و تطبیق پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که تأویلات اهل بیت (ع) عمق مفاهیم ولایی آیات را روشن کرده و ولایت را به عنوان یکی از ارکان اساسی هدایت الهی و استمرار رسالت انبیا معرفی می کنند. این پژوهش تأکید دارد که بدون بهره گیری از تأویلات اهل بیت (ع)، درک معارف قرآنی ناقص خواهد بود. همچنین، این تأویلات ارتباط میان مقام ولایت و مفاهیمی همچون عصمت، قرب الهی، و هدایت امت را در تمامی ابعاد روشن ساخته و به تبیین جایگاه ولایت به عنوان محور هدایت بشر کمک کرده است.
۱۳۹۳۶.

واکاوی و تحلیل ادعای مستشرقان مبنی بر تناقض در قرآن، مورد پژوهی آیات جبر و اختیار

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 68 - 89

کلیدواژه‌ها: تناقض خاورشناسان قرآن اعتقادات جبر و اختیار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۲۱
آیاتی که در قرآن در زمینه ی جبر و اختیار بیان شده به دور از هرگونه تناقض می باشد و این آیات بیانگر این است در اعمال و افعال بشر نه جبرى وجود دارد که در انجام آن مجبور و بى دخالت باشد و نه تفویض که در انجام آن کاملاً مستقل باشد و خداوند در آن بى اثر و بى دخالت باشد. بلکه راه سومى در این مورد وجود دارد و آن این که: در افعال و اعمال بشر، هم خداوند دخالت دارد که نیرو، اراده، اختیار، توفیق عمل و دیگر مقدمات و وسایل لازم را در اختیار بشر مى گذارد و هم خود بشر در اعمال خویش دخالت دارد که همه آن ها را با اراده و اختیار خود انجام مى دهد و کننده کار هم اوست. برخی از مستشرقان با سطح کم اطلاعات و مقایسه ی این آیات و تفسیر ناصحیح آن ها سعی بر این داشته که نشان دهند بین آیات قرآن تناقض و اختلاف وجود دارد، و با هدف ایجاد تزلزل در جایگاه قرآن و اثبات غیر وحیانی بودن آن، قرآن را به تناقض گویی متهم می کنند، این تحقیق قصد دارد به نقد و بررسی دقیق ادعای مطرح شده بپردازد. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده و پس از تحلیل و بررسی ادعاهای مطرح شده توسط مستشرقان به روش استنباط و استظهار قرآنی، ناتمام بودن آنها را در اثبات نتایج مورد ادعا نشان می دهد.
۱۳۹۳۷.

تأویل گفتمان فلسفی آیات جهان شمول قرآن کریم با تأکید بر نظرات علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی دوره ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۴ شماره ۴۱ 123 - 148

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم علامه طباطبایی آیات فراگیر احکام وجودی ایمان و خردگرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۴
در قرآن کریم مدعیات فراوانی در عرصه وجودشناسی با حفظ هویت اطلاق و کلیت بیان شده است که واجد تعمیم پذیری حداکثری و فراگیر است و ازآن جاکه زبان و رویکرد قرآن کریم، ایمان گرایانه و روش آن وحیانی است، پس از طرح مدعیات قرآنی فرایند منطقی در حوزه ارائه مدعیات، مطرح نمی شود، به این صورت که واسطه بین مدعا و نتیجه دیده نمی شود، لذا حد وسطی چون برهان و دلیل در متن قرآن کریم کمتر به چشم می خورد. از سوی دیگر، آحاد قرآن پژوهان و وحی شناسان، وحی و اشراق و دریافت نبوی را در عینیت با خرد می دانند. علامه طباطبایی با تسلط بر گفتمان فلسفی عرفانی از یک سو و همچنین توانمندی بر تفسیر قرآن کریم از سوی دیگر، به خوبی توانسته است بین گفتمان ایمان گرایی و خردگرایی، تطبیق و همسانی و همگرایی ایجاد کند. قرآن کریم در چندین آیه از آیات خود، احکامی فراگیر و پایدار از هستی را تبیین و توصیف می کند؛ آیاتی که حکایت از اقتضائات جهان شمولانه دارد و بسیار به مبانی نظرات حکمای اسلامی چون اصالت وجود و بساطت وجود و تشکیک وجود نزدیک است. علامه طباطبایی با تأکید ترتیبی و ساختار و انسجام و سازگارگرایانه، که تحت برهان «انّ ملازم» قرار می گیرد، از بداهت وجود به اشتراک وجود و از آن به زیادت وجود و سپس به اصالت وجود و آن گاه به تشکیک وجود و وحدت وجود، بساطت وجود و گستره آن را مبرهن می سازد. در این نوشتار به روش کتابخانه ای، در قالب یک فرایند تحلیلی و توصیفی، بسط و تطبیقی در خصوص آیات جهان شمول قرآن کریم و نظرات فلسفی و حکمی علامه طباطبایی مطمح نظر واقع می شود.
۱۳۹۳۸.

نقد و بررسی دیدگاه قضایی درباره اخبار قرآنی در دوران مکّی

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 216 - 239

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم پیامبر خاتم ابیونی ها مکه اهل کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۷
مسئله نزول قرآن و وحیانی بودن آن از مهم ترین مسائل قرآنی است. در این بین دوران مکی با توجه به اینکه اخبار قرآنی در این دوره نسبت به دوران مدنی کمتر است؛ شبههاتی پیرامون آن مطرح شده است. اخیرا در کتابی با عنوان «نامه هایی برای محمد پیامبر (ص) » نوشته آقای امین قضایی، ادعا شده است که آیات مکی قرآن توسط فرقه_ای یهودی- مسیحی به نام ابیونی ها برای پیامبر (ص) ارسال می شده است لذا با توجه به اهمیت موضوع بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مستندات تاریخی این دیدگاه پرداخته شد. نتیجه آنکه با بررسی اقوام اهل کتاب حاضر در جزیره العرب (حبشه، بصری و نجران) و نزول تدریجی قرآن و نزول برخی آیات بر اساس مناسبات و اسباب و همچنین عدم ترجمه عهدین در عصر نزول و رصد فعالیت های پیامبر(ص) توسط مشرکان در دوران مکی، نظریه حاضر فاقد پشتوانه تاریخی است و فاقد اعتبار است.
۱۳۹۳۹.

واکاوی تفسیر آیات درباره جنسیت جنین با پاسخ به شبهات

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۱) 192 - 215

کلیدواژه‌ها: نطفه علقه شبهه تعیین جنسیت جنین شبهات علقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۶
یکی از مسائلی که بشر از دیرباز کنجکاو بوده است که از آن اطلاع پیدا کند، آگاهی از جنس جنین قبل از ولادت است. امروزه با پیشرفت علوم بشری، جنس جنین از زمان آغازین لقاح و باروری مشخص می گردد. براساس آیات، تعیین جنس جنین در چه مرحله ای است؟ برخی آیات 39 37 سوره قیامت را که به مذکر و مؤنث بودن آن تصریح کرده با چالش مواجه نموده است که این آیات تعیین جنس جنین را بعد از مرحله علقه بیان نموده اند و مفسران نیز دیدگاه متفاوت از این آیات ارائه کرده اند و منکران مدعی هستند، آگاهی از جنس جنین در عبارت قرآنی «یعلم ما فی الارحام» از علم انحصاری خداوند دانسته شده، در حالی که می توان از جنسیت جنین، قبل از تولد آگاهی پیدا کرد و این مسائل در قرآن با علم امروزی در تعارض است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی انتقادی و با بهره گیری از روش های صحیح تفسیری به این نتیجه رسید: هیچ مفسری تعیین جنس جنین را بعد از مرحله علقه ندانسته و دو دیدگاه مطرح نموده اند: یکی اینکه ضمیر در«فجعل منه» به انسان برمی گردد و در دیدگاه دیگر به نطفه برمی گردد و برخی آیات نیز به جنس مذکر و مؤنث بودن جنین در مرحله نطفه اشاره دارد. عبارت «یعلم ما فی الاحام» به معنای آگاهی تفصیلی و احاطه کامل با تمام خصوصیات در همه رحم هاست که منحصر به علم خداوندی است و با علم اجمالی به برخی از امور جنین در تعارض نخواهد بود.
۱۳۹۴۰.

دلالت حدیث «یوم الدار» بر امامت حضرت امیر(ع) از منظر آیت الله سید محمد سعید حکیم بر پایه شأن نزول آیه انذار (شعراء، 214)

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۶ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۴ (پیاپی ۲۲) 70 - 99

کلیدواژه‌ها: امیرمؤمنان حدیث یوم الدار آیه انذار وصایت و امامت آیت الله سیدمحمدسعید حکیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۲۵
پژوهش حاضر با هدف تبیین دیدگاه مرجع فقید، آیت الله سیدمحمدسعید حکیم در دلالت «حدیث یوم الدار» برامامت امیرمؤمنان(ع) برپایه شأن نزول آیه انذار(شعراء، 214) درباره انذار نزدیکان پیامبر که تنها شامل بنی عبدالمطلب می شود، نگاشته شده است. این حدیث، نخستین رویدادی است که در ابتدای مرحله دعوت علنی پیامبر اکرم| رخ داد، آن گاه که رسول خدا (ص) امیرمؤمنان(ع) را وصی خودش معرفی کرد. این روایت از دیدگاه شیعیان، اولین نص برای اثبات امامت امیرمؤمنان(ع) است. اهمیت پژوهش پیرامون این روایت از دو جهت است: نخست؛ جایگاه این حدیث، به عنوان شأن نزول آیه214 سوره شعراء، نخستین نص صریح در موضوع جانشینی پیامبر|. دوم؛ اهمیت تبیین دیدگاه فقیه معاصر در دلالت «حدیث یوم الدار» بر امامت و جانشینی امیرمؤمنان(ع). حاصل پژوهش که با روش توصیفی _ تحلیلی نگارش یافته، آن است که: اولاً این روایت را مورخان، مفسران و محدثان فریقین با سندهای متعددی از طریق امیرمؤمنان(ع) و دیگران، که برخی معتبراند، نقل کرده اند. ثانیاً هدف پیامبر (ص) از دعوت عشیره، تعیین جانشین بعد از خویش با درنظرداشت معیارهای الهی بوده که جز بر امیرمؤمنان(ع) منطبق نبوده است. ثالثاً این روایت با الفاظ صریحش، برخلافت عامه آن حضرت بر مسلمین دلالت دارد. گرچه برخی عالمان اهل سنت، برای تحریف و حذف قسمتی از متن آن تلاش کرده اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان