۱.
کلیدواژه‌ها:
یوری روبین سوره علق نقد ادبی باء زائده تفسیر به رأی
یوری روبین که از اسلام شناسان معروف است در مقاله خود با عنوان «نکاتی در تفسیر نخستین آیات سوره علق» ، فرمان « اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ » را به معنای برشمردن نعمت های پروردگار فهم می کند و در نهایت دیدگاه وی این می شود که هدف اصلی سوره علق، ترغیب پیامبر به ستایش قدرت مطلق پروردگار خویش است؛ روبین این فهم خود از آیه نخست سوره علق را بر چند مقدمه مبتنی ساخته است که مهم ترین و اساسی ترین مقدمه او، یک روش ابتکاری است که با اتکای به آن، حرف باء در آیه مذکور را زائده می شمارد؛ از آن جا که نظریه های عالمان غیر مسلمان درباره آیات قرآنی تأثیر به سزایی در معرفی قرآن به محافل و جوامع غیر اسلامی دارد، ضروری است که این نظریه ها با دقت بررسی گردد تا نقاط قوت آن کشف و نقاط ضعف آن نیز تذکر و بازتاب داده شود. در این نگاشته که روش تحقیق در آن از نوع توصیفی-تحلیلی با رویکرد انتقادی است، ضمن گزارش روش روبین، ادله ای از قبیل تقطیع ساختار آیه، بی توجهی به ظرافت های معنایی ساختارهای مشابه و بی توجهی به عرف قرآنی حاکم بر استعمال واژه های هم خانواده بر نادرستی روش ابتکاری او، اقامه شده اند؛ که البته با توجه به ترتب مقدمات دیدگاه او بر یکدیگر، نادرستی آن نیز در پی خواهد بود.
۲.
کلیدواژه‌ها:
ابولهب غزال کعبه سوره مسد اری روبین
در قرآن کریم عبارات گوناگونی جهت عتاب دشمنان اسلام به کار رفته است اما شدیدترینِ این سرزنش ها از جهت نام بردن شخص مورد عتاب و تعبیر منحصر به فرد در سرتاسر این کلام الهی، در سوره تبت آمده است تا جایی که مورد توجه برخی مستشرقان قرار گرفته و عبارت ابتدای سوره را اشاره به ماجرایی دانسته اند که بنا به مصلحت مورد غفلت مفسران مسلمان قرار گرفته است. این پژوهش به منظور تبیین آیه «تبت یدا أبی لهب و تبّ» ، مقاله «دستان ابولهب و غزال کعبه» تألیف أری روبین را با استفاده از شیوه کتابخانه ای بررسی می کند. روبین این آیه را با سرقت غزال کعبه توسط ابولهب مرتبط می داند. این در حالی است که با فرض صحت این ماجرا، نمی توان آیه مورد بحث را به آن ارجاع داد، زیرا حکم لازم الاجرایی را برای ابولهب مطرح می کند (قطع دستان) که در واقع اجرا نمی شود و این به نوعی وهن حکم اسلام است. علاوه بر این با توجه به این که قدیمی ترین منبع این داستان شعر حسان بن ثابت است که آن را خطاب به حارث بن عمر سروده نه حارث بن عبدالمطلب، اصل ارتباط این آیه با سرقت غزال کعبه نفی می گردد.
۳.
کلیدواژه‌ها:
طلاق انگاره حق طلاق تحلیل انتقادی شبهه حق طلاق احکام قران سها
پژوهش پیش رو عهده دار ارزیابی انتقادی شبهه حق طلاق زن در کتاب نقد قرآن است. احکام قضایی اسلام عادلانه و بر اساس مصالح بندگان صادر شده است. ازجمله احکام قضایی خانواده حق طلاق است که طبق ادله قرانی و روایی جز در مواردی خاص به مرد اعطا شده است. ولی برخی از روشنفکر نمایان این حکم شرع را منافی با حقوق زن دانسته و قائلند اسلام شأن زن را پایین تر از مرد قرار داده و زمام او را به دست مرد سپرده است. این مقاله به روش تحلیلی انتقادی عهده دار پاسخ به این شبهه بوده و از رهگذر بررسی قرانی، روایی و عقلی به این نتایج دست یافته که تمامی احکام قضایی قرآن از جمله اعطای حق طلاق به مرد عادلانه، متناسب و بر اساس حکمت الهی بوده و شبهات معاندان بی پایه و اساس و از روی غرض ورزی با بی اطّلاعی از دین مقدّس اسلام می باشد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
شبهه دور تحریف قرآن کریم استدلال عقلی استدلال کلامی
دور به معنای بازگرداندن کلام به نفس کلام است. برخی همچون فخررازی و آلوسی ذیل آیه ی « إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون» استدلال به این آیه برای رد تحریف از دامان قرآن را، از مصادیق دور در کلام دانسته و بیان سخن مزبور را به شیعه نسبت می دهند. درمقابل، متفکران شیعی تلاش زیادی برای پاسخ به این شبهه انجام داده اند. باوجود قوت برخی پاسخ ها، هیچ یک به طورکامل نتوانسته است از عهده ی شبهه ی مذکور برآید. هدف پژوهش حاضر، ارائه ی دفاعی کامل تر و بهتر است. لذا، به روشی تحلیلی به بررسی پاسخ ها پرداخته و آنرا واکاوی نموده، انتقادات وارد بر هریک را مطرح و ردیه ای متفاوت از سایرین ارائه کرده است. نتیجه این که: اولاً نسبت طرح شبهه دور به شیعه اتهامی بیش نیست و اندیشمندان شیعه بالاتفاق آن را رد می کنند. ثانیاً با توجه به تعاریف موجود درباره ی دور، طرح این شبهه درباره ی قرآن نوعی سفسطه است و « دور» با هیچ رویکرد و شرایط موضوعیت نداشته و ندارد.
۵.
کلیدواژه‌ها:
تناقض خاورشناسان قرآن اعتقادات جبر و اختیار
آیاتی که در قرآن در زمینه ی جبر و اختیار بیان شده به دور از هرگونه تناقض می باشد و این آیات بیانگر این است در اعمال و افعال بشر نه جبرى وجود دارد که در انجام آن مجبور و بى دخالت باشد و نه تفویض که در انجام آن کاملاً مستقل باشد و خداوند در آن بى اثر و بى دخالت باشد. بلکه راه سومى در این مورد وجود دارد و آن این که: در افعال و اعمال بشر، هم خداوند دخالت دارد که نیرو، اراده، اختیار، توفیق عمل و دیگر مقدمات و وسایل لازم را در اختیار بشر مى گذارد و هم خود بشر در اعمال خویش دخالت دارد که همه آن ها را با اراده و اختیار خود انجام مى دهد و کننده کار هم اوست. برخی از مستشرقان با سطح کم اطلاعات و مقایسه ی این آیات و تفسیر ناصحیح آن ها سعی بر این داشته که نشان دهند بین آیات قرآن تناقض و اختلاف وجود دارد، و با هدف ایجاد تزلزل در جایگاه قرآن و اثبات غیر وحیانی بودن آن، قرآن را به تناقض گویی متهم می کنند، این تحقیق قصد دارد به نقد و بررسی دقیق ادعای مطرح شده بپردازد. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده و پس از تحلیل و بررسی ادعاهای مطرح شده توسط مستشرقان به روش استنباط و استظهار قرآنی، ناتمام بودن آنها را در اثبات نتایج مورد ادعا نشان می دهد.
۶.
کلیدواژه‌ها:
شبهات علوم طبیعی قرآن نجوم شهاب سنگ کتاب نقد قرآن
این نوشتار پاسخی به شبهه ای مربوط به تهافت آیات قرآن کریم با علوم طبیعی است که توسط فردی به نام سها در کتاب نقد قرآن گردآوری و مطرح شده است. ایشان در کتاب مذکور درصدد اثبات غیر علمی آیات قرآن کریم و به دنبال آن زیر سوال بردن وحیانی بودن آن است تا در نتیجه ثابت شود که آیات قرآن از داستان ها ی دوران جاهلیت الهام گرفته است که توسط شخص پیامبر اکرم(ص) بیان گردیده است. از دید نویسنده قرآن کریم نه تنها مخالفتی با علم قطعی ندارد بلکه ما را تشویق به تفکر در این زمینه نموده است؛ سها در کتاب نقد قرآن با بررسی آیات مربوط به خلقت آسمان ها و ستارگان و آیات مربوط به رانده شدن شیاطین از آسمان توسط شهاب سنگ ها ، مدعی است که این آیات برگرفته از داستان های عصر جاهلی و برخلاف علوم طبیعی امروزی است. در پاسخ به این شبهه بیان شد که مراد از شهاب سنگ آن چنان که ناقد پنداشته است، ستارگان نیست و از حیث معنائی دو عبارت شهاب ثاقب و نجم ثاقب، مترادف نیستند. در خصوص آیات مذکور نیز عدهای مانند سید قطب قائلند که درک آیات از فهم ما خارج است چه رسد به این که با علوم امروزی تطبیق و مقایسه شود. در مقابل علامه طباطبائی قائلند که آیات مذکور نوعی تشبیه و مجاز از محرومیت شیاطین و اجنه ای که خود باطل و پیرو باطل اند، از نور و حکمت الهی است.
۷.
کلیدواژه‌ها:
حرمت شراب سندروم الکلی جنین عقل طالبان مواد مخدر
این مقاله با عنوان« بررسی چرایی و کیفیت حرمت شراب و نوشیدنی های الکلی در پاسخ به کتاب نقد قرآن» تهیه شده است. نویسنده کتاب با ایراد پنج شبهه، خواسته است قانون حرمت شراب را در اسلام به چالش بکشاند. نتایج تحقیق نشان می دهد اولاً شراب در ادیان الهی یهودیت و مسیحیت نیز حرام است و این مطلب در آیات مختلف کتاب مقدس مشاهده می شود، ثانیاً بنابر تحقیقات پزشکی جدید نوشیدن شراب چه کم چه زیاد، در ارگان های مختلف بدن، به خصوص مغز و اعصاب و گوارش، صدمات جبران ناپذیری به جا می گذارد و سندروم الکلی جنین که طیف وسیعی از اختلالات بدنی و ناهنجاری های عقلی و اسکلتی است، برای جنین ایجاد می شود. ثالثاً برای ممانعت از ایجاد صدمات مختلف به جامعه انسانی و نسل او، برای شرابخواری در عهدین و اسلام مجازات شدید در نظر گرفته شده که در تورات سنگسار و در اسلام، دو بار اول هشتاد ضربه تازیانه و در بار سوم قتل شرابخوار دستور داده شده است. رابعاً نه تنها شراب، بلکه هر ماده ای که عقل انسان را بپوشاند در اسلام حرام اعلام شده، و خامساً رهبرطالبان در افغانستان چه در بدو ظهور این گروه و چه اکنون که حاکمان این کشور هستند، استعمال و تجارت هر گونه مواد مخدر و شراب را ممنوع اعلام کرده است. نوع مقاله از سری مقالات بنیادی که نتیجه آن بهبود برنامه ریزی جامعه انسانی است و رویکرد آن توصیفی تحلیلی و روش آن کتابخانه ای می باشد.
۸.
کلیدواژه‌ها:
تاریخ قرآن ترتیب آیات نقدها ریچارد بل ویلیام مونتگومری وات
برای شناخت هر اندیشه ای می بایست معیارهای تعیین شده همان اندیشه را شناخت و باید دید شرق شناسان و به خصوص آنهایی که درباره قرآن کریم مطالعه می کنند، قرآن را با چه معیاری مطالعه می کنند و نگرش شان به وحی، نبوت و کتاب آسمانی چیست؟ در این نوشتار کتاب مقدمه قرآن ریچارد بل با تجدید نظر شاگردش ویلیام مونتگمری وات که توسط خرمشاهی تحت عنوان «درآمدی بر تاریخ قرآن» به فارسی ترجمه شده است، مورد درنگی دوباره در رابطه با وحی و نبوت قرار می گیرد تا مشخص شود چه ایراداتی بر نظریه وارد است و آیا معیارهای قرآن شناسی در این کتاب مراعات شده است یا اینکه قرآن با معیاری مورد مطالعه قرار گرفته است که مسیحیت از وحی، نبوت و کتاب برداشت می کنند. در این نوشتار که به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد انتقادی تنظیم شده به این نتیجه رسیده که ریچارد بل برداشت ناصحیحی از وحی و نبوت دارد که ریشه در منابع غیر شیعی و احادیث ضعیف و تفکر مسیحیت دارد.
۹.
کلیدواژه‌ها:
زن در قرآن قوامیت مرد مشاوره زنان ارث زن عده وفات تعدد زوجات
این مقاله به بررسی جایگاه فقهی-حقوقی زن و مرد در آیات قرآن پرداخته و با نگاهی تطبیقی به وضعیت زن در تمدن های پیشین (حجاز، یونان، روم، هند، ایران) و جوامع غربی معاصر، تفاوت های بنیادین نگرش اسلام را با دیگر مکاتب تبیین می کند. نویسنده با رویکرد توصیفی تحلیلی و استناد به آیات قرآن و روایات، اثبات می کند که اسلام زن را نه به عنوان ابزار یا موجودی فرودست بلکه به عنوان موجودی دوبعدی (جسمانی و روحانی) با حقوق مساوی در عرصه های عبادی، اخلاقی و اخروی می نگرد و شبهات مطرح شده در برخی مقالات و گفتگوها مانند «قوامیت مرد، مشورت با زن، ارثیه زنان، عده وفات و تعدد زوجات» به جهت یک جانبه نگریستن به آیات و روایات بوده و هیچ کدام با اصل برابری زن و مرد منافات ندارد. علاوه اینکه توجه بیشتر به جنس مرد در این مفاهیم به معنای برتری ذاتی وی نیست بلکه ناشی از تقسیم وظایف طبیعی و مسئولیت های مالی مرد در خانواده و نیازهای فردی و اجتماعی هر دو است. نمونه هایی مانند خطاب مستقیم خداوند به زنان (حضرت مریم و مادر موسی) و تأکید بر تساوی در پاداش اخروی (غافر/40) و معیار تقوا برای برتری انسان ها در (حجرات/13) و تصریح به عدم برتری هیچ کدام از زن و مرد بر دیگری و نهی از مطالبه وظایف هم دیگر (نساء/32) به عنوان ادله محکم این برابری و عدم تمایز مگر به تقوا ارائه شده اند.
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
اقتدارگرایی غزوه بنی قینقاع پیامبراکرم (ص) روش حکومتی شبهه پژوهی
نبی اکرم(ص) به عنوان اشرف مخلوقات و آخرین پیام آور الهی، نسبت به تمامی انسانها نرمخو ومهربان بود وسیره ومنش آن حضرت که آیینه تمام نمای آموزه های قرآنی است، سرشار ازعطوفت، رحمت ومهربانی بود؛ امّا با این وجود، یکی از مسائلی که درروش حکومتی وسیره اجتماعی آن حضرت، نیازمند بررسی وتحلیل دقیق است، وجود یاعدم وجود اقتدارگرایی درعملکرد آن حضرت است که دستمایه طرح شبهات فراوانی درجهتِ ترور شخصیّت وتحریف مقام آن حضرت، قرار گرفته است. مسئله اصلی نوشتار حاضر، آن است که عدّه ای بااستناد به برخی آیات ومنابع تاریخی، شبهاتی مطرح نموده وبدین سان، به زعم خود، اقتدارگرایی شخصِ پیامبر اکرم(ص) را اثبات نموده اند که شناخت دقیق این شبهات وپاسخگویی مستدل ومتقن به آنها ودفاع از ساحَت مقدّس پیامبر(ص) را امری بایسته وضروری، ساخته است. در پژوهش حاضرکه بصورت کتابخانه ای وبا روش تحلیلِ انتقادی وتتبّع فراوان در میان کتب تاریخی وتفسیری فریقین صورت پذیرفته است، به طرح شبهات وپاسخ های مستدل باموضوع تحلیل عملکرد اقتدارگرایی پیامبر(ص) بامحوریّت غزوه بنی قینقاع پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، حاکی ازآن است که آیات، روایات وگزارش های تاریخی فراوانی برعدم اقتدارگرایی و وجود استبداد درسیره اجتماعی وروش حکومتی آن حضرت، تأکید دارند وتمامی ایرادها وشبهات مطرح شده دراین باره، بی اساس بوده وهیچ گونه ردّپایی از اقتدارگرایی، خصوصاً درجریان برخورد ایشان با یهودیان بنی قینقاع، مشاهده نمی گردد.
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
نطفه علقه شبهه تعیین جنسیت جنین شبهات علقه
یکی از مسائلی که بشر از دیرباز کنجکاو بوده است که از آن اطلاع پیدا کند، آگاهی از جنس جنین قبل از ولادت است. امروزه با پیشرفت علوم بشری، جنس جنین از زمان آغازین لقاح و باروری مشخص می گردد. براساس آیات، تعیین جنس جنین در چه مرحله ای است؟ برخی آیات 39 37 سوره قیامت را که به مذکر و مؤنث بودن آن تصریح کرده با چالش مواجه نموده است که این آیات تعیین جنس جنین را بعد از مرحله علقه بیان نموده اند و مفسران نیز دیدگاه متفاوت از این آیات ارائه کرده اند و منکران مدعی هستند، آگاهی از جنس جنین در عبارت قرآنی «یعلم ما فی الارحام» از علم انحصاری خداوند دانسته شده، در حالی که می توان از جنسیت جنین، قبل از تولد آگاهی پیدا کرد و این مسائل در قرآن با علم امروزی در تعارض است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی انتقادی و با بهره گیری از روش های صحیح تفسیری به این نتیجه رسید: هیچ مفسری تعیین جنس جنین را بعد از مرحله علقه ندانسته و دو دیدگاه مطرح نموده اند: یکی اینکه ضمیر در«فجعل منه» به انسان برمی گردد و در دیدگاه دیگر به نطفه برمی گردد و برخی آیات نیز به جنس مذکر و مؤنث بودن جنین در مرحله نطفه اشاره دارد. عبارت «یعلم ما فی الاحام» به معنای آگاهی تفصیلی و احاطه کامل با تمام خصوصیات در همه رحم هاست که منحصر به علم خداوندی است و با علم اجمالی به برخی از امور جنین در تعارض نخواهد بود.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
قرآن کریم پیامبر خاتم ابیونی ها مکه اهل کتاب
مسئله نزول قرآن و وحیانی بودن آن از مهم ترین مسائل قرآنی است. در این بین دوران مکی با توجه به اینکه اخبار قرآنی در این دوره نسبت به دوران مدنی کمتر است؛ شبههاتی پیرامون آن مطرح شده است. اخیرا در کتابی با عنوان «نامه هایی برای محمد پیامبر (ص) » نوشته آقای امین قضایی، ادعا شده است که آیات مکی قرآن توسط فرقه_ای یهودی- مسیحی به نام ابیونی ها برای پیامبر (ص) ارسال می شده است لذا با توجه به اهمیت موضوع بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مستندات تاریخی این دیدگاه پرداخته شد. نتیجه آنکه با بررسی اقوام اهل کتاب حاضر در جزیره العرب (حبشه، بصری و نجران) و نزول تدریجی قرآن و نزول برخی آیات بر اساس مناسبات و اسباب و همچنین عدم ترجمه عهدین در عصر نزول و رصد فعالیت های پیامبر(ص) توسط مشرکان در دوران مکی، نظریه حاضر فاقد پشتوانه تاریخی است و فاقد اعتبار است.
