تفسیر و علوم قرآن

نمایش ۴٬۶۰۱ تا ۴٬۶۲۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.

۴۶۰۱.

لوازم وجودشناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی نظریه اتحاد عاقل و معقول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مرتضی حسینی شاهرودی زهره سلحشور سفیدسنگی

منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۱ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۸۱)

کلیدواژه‌ها: اتحاد عقل معقول نفس ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۴۱۷

مسئله اتحاد عاقل و معقول یکی از مباحث مهم در فلسفه اسلامی است. سابقه این اصل در فلسفه اسلامی به ترجمه کتاب اثولوجیا بازمیگردد و صدرالمتألهین آن را بمدد اصول فلسفی خود همچون اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری نفس تبیین کرده است. ملاصدرا حصول علم برای نفس را مانند پیدایش صورتهای جسمانی برای ماده میداند؛ نفس با صور علمی خود متحد میگردد، آنچنانکه ماده و صورت با یکدیگر متحدند. او با اثبات اتحاد عاقل و معقول، نظریه جدیدی در وجودشناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی عرضه کرد و از این رهگذر برای معضلات و پرسشهای فراروی فیلسوفان مسلمان، پاسخهای جدیدی فراهم آورد. در پرتو این اصل است که وی تبیین فلسفی نوینی از مسائلی چون استکمال و اشتداد وجودی نفس، تجسم اعمال، عقل بسیط، تجرد فوق عقلی نفس، اتحاد نفس با عقل فعال و مسائل مربوط به وجود ذهنی ارائه میدهد.

۴۶۰۲.

تاریخ گذاری سوره حج درنگی در مکی یا مدنی بودن سوره و نقش آن در تفسیر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: ابراهیم اقبال عبدالهادی فقهی زاده

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۶)

کلیدواژه‌ها: اسباب نزول ترتیب نزول تاریخ گذاری سوره حج ضوابط و خصایص

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۳۴ تعداد دانلود : ۹۰۵

سوره حج در زمره سوره هایی قرار دارد که محققان درباره زمان نزول و مکی یا مدنی بودن آن اختلاف دارند. پیدایش این اختلاف، متأثر از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول است. با این همه، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره حج در مدینه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسران، مکی بودن و قول جمهور آنان، آمیخته ای از مکی و مدنی بودن را نشان می دهد؛ چنان که بیشتر روایات سبب نزول، بر مدنی بودن تأکید می کنند و ضوابط و خصایص سوره های مکی و مدنی نیز بیشتر مدنی بودن این سوره را نشان می دهند. به هر حال در مقاله حاضر، با جمع روایات و سخنان گوناگون و تحلیل و نقد آنها، مدنی بودن سوره حج را مدلل کرده و به تاریخ گذاری صحیح آن دست یافته ایم؛ امری که با روشن ساختن تاریخ و فضای نزول سوره، به تفسیر و شناخت درست و دقیق مضامین آن و برگزیدن و اعتبار دادن به روایات و اقوال راویان و عالمان و مفسران در مباحث مختلف و مرتبط با سوره، همانند مکی یا مدنی بودن، ترتیب نزول، فضایل، اسباب نزول، آیات احکام و... و کنار گذاشتن نقل ها و نظرهای ناصواب و اظهار نظر درست، کمک خواهد کرد.

۴۶۰۳.

اعجاز علمی قرآن در اندیشه آیت الله جوادی آملی

نویسنده: احد داوری سعیده آقایی اقدم حمیده شفیعی

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن علوم تجربی آیت الله جوادی آملی اعجاز علمی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۱۰۷ تعداد دانلود : ۲۵۷۸

اندیشمندان و مفسران، در بررسی قرآن کریم، به ویژه آیاتی که با علوم تجربی نسبتی دارند، رویکردشان متفاوت است. برخی بر این باورند که هر علمی از علوم بشری را می توان در قرآن جست وجو کرد. برخی معتقدند قرآن هیچ رسالتی در علوم تجربی ندارد. عده ای هم راه میانه را درپیش گرفته و با تخطئه دو دیدگاه قبلی، یافته های قطعی علوم جدید را در قرآن کریم پذیرفته اند و آن را نشانه اعجاز علمی این کتاب جامع بشری دانسته اند. ازجمله معتقدان به این نظریه، آیت الله جوادی آملی است که با تصریح به این مطلب، بر وثاقت این اندیشه افزوده اند. ایشان ضمن اشاره تلویحی به چنین اعجازی در قرآن کریم، با بهره گیری از دلایل عقلی، همچون دینی بودن همه علوم، جامع و جاودان بودن قرآن و دلایل نقلی نظیر نوآوری قرآن در برخی مطالب علمی و تصریح ائمه اطهار(علیهم السلام)، نظریه خویش را اثبات کرده و آن را از پیرایه های عصر علم زده امروز مبرا دانسته اند؛ چنان که درباره نسبت دادن هر دستاورد ظنّی علمی به قرآن هشدار می دهند. در این پژوهش، تلاش می کنیم با روش توصیفی تحلیلی، اندیشه های آیت الله جوادی آملی را درباره اعجاز علمی قرآن کریم بررسی کنیم.

۴۶۰۴.

کارکردهای بلاغی «حذف» و اثر آن در ترجمه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اصغر شهبازی حمید احمدیان نصرالله شاملی

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم حذف ترجمه آیات کارکردهای بلاغی حذف

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۱ تعداد دانلود : ۹۸۶

آشنایی با صنعت حذف و چرایی آن، به دلیل فراوانی نمونه های آن در قرآن کریم در فهم آیات اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا دریافت مقصود بدون توجه به محذوف و تقدیر آن امکان پذیر نیست. در این اسلوب با حذف بخشی از آیه، پیکره آن فشرده گشته و پاره ای از مقصود به دلیل انگیزه های بلاغی گوناگون، نهان می گردد؛ از این رو، در ترجمه آیات توجه به محذوف، امری ضروری است. حذف های قرآنی، جایگاهی چون ذکر و بسی بالاتر از آن را داراست و ظرافت های خاصی به دنبال خود دارند. در مقاله حاضر تلاش می شود با رویکرد توصیفی-تحلیلی، پس از بیان گزارشی مختصر از اسلوب حذف و کارکردهای بلاغی آن، رویکرد مترجمان در برابر این اسلوب و فرآیند ترجمه آن در آیات قرآن دنبال گردد. این بررسی بیان گر آن است که برخی از ظرافت های اسلوب حذف در ترجمه های قرآن بازتاب نداشته و ابهام و عدم انسجام در ترجمه، از برجسته ترین نارسایی ها در امر بازگرداندن محذوفات قرآنی است.

۴۶۰۵.

بررسی تفسیری حبط عمل درآیه 65 زمر با تاکید بر تفسیر مجمع البیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن مهدی فر

منبع: مطالعات تفسیری سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: احباط آیه 65 زمر اعمال پیامبران اعمال کافران پیامدهای شرک

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۸ تعداد دانلود : ۷۸۰

حبط اعمال یکی از موضوعات مهم کلامی است که در آیات قرآن از جمله آیه شریفه «لَئِنْ أ َشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ» به کار رفته است. در این آیه که خطاب به پیامبر اکرم’ و پیامبران پیشین است، شرک به عنوان عامل حبط عمل معرفی شده است. امکان شرک و حبط شدن عمل پیامبران و ناسازگاری آن با عصمت یکی از چالش های پیش روی متکلمان و مفسران بوده است. در رویکرد امامیه احباط مورد نظر معتزله باطل است، از این رو حبط به کار رفته در آیات قرآن معنای متفاوتی با معنای کلامی آن خواهد داشت. عدم تفکیک کاربرد قرآنی آن با آنچه که در میان متکلمان رایج است، چالش های زیادی را در جهت معناشناسی حبط، متعلق حبط و علل حبط ایجاد می کند. این مقاله در تلاش است تا با تحقیق در مفاد آیه فوق و بهره گیری از آراء مفسران به ویژه امین الاسلام طبرسی، دو رویکرد عمده در باره امکان شرک و حبط عمل پیامبران و مومنان بررسی گردد، معنای قرآنی حبط و مغایرت آن با معنای کلامی تبیین گردد و علل حبط، متعلق و چگونگی تعلق آن به اعمال کافران و مشرکان مورد بررسی قرار گیرد.

۴۶۰۶.

القاء و تلقین، به عنوان یکی از روش های تربیتی در قرآن از نگاه مفسران

نویسنده: زهرا منصورزاده مهدی اکبرنژاد

منبع: الاهیات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵ 129 - 146

کلیدواژه‌ها: القاء تلقین تربیت قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۸۰۶ تعداد دانلود : ۶۲۸

در قرآن و روایات روش های تربیتی فراوانی از جمله: نصیحت و ارشاد، تشویق و ترهیب، قصه پردازی و... بیان شده است؛ این پژوهش در پی کشف و اثبات یکی دیگر از روش های تربیتی در قرآن تحت عنوان «القاء و تلقین» است. اصلی کارآمد که به شکل نامحسوسی تحت الشعاع روش های دیگر از آموزه های والای تعلیمی تربیتی قرآن قرار گرفته است. در این بررسی با استناد به گونه های مختلفی از آیات، میزان به کارگیری این روش در قرآن و کارآیی آن در زندگی انسان ها تبیین شده است؛ روش تحقیق در این نوشتار توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی است. در این راستا تلقین کنندگان ذیل چهار عنوان (خداوند، انسان، ملائکه، جن، شیطان) دسته بندی شده اند. نتیجه مطالعات ضرورت وجود القاء و تلقین را به عنوان روشی کارآمد در حوزه تعلیم و تربیت -در قرآن و روایات اثبات نموده است.

۴۶۰۷.

پژوهشی در قرائت صحیح قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علی اکبر بابایی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۷۵)

کلیدواژه‌ها: حجیت قرائات آل یاسین قرائت آیات تواتر قرائات قرائت مطابق با اعراب آیات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۳۴ تعداد دانلود : ۱۰۰۵

قرائت صحیح قرآن یکی از مباحث مهم فقهی در حوزه قرآن و فقه است، زیرا افزون بر استحباب مؤکد قرائت قرآن به طور کلی، قرائت حمد و سوره در نماز واجب است. بیشتر آیات قرآن از زمان نزول تا کنون، جز با قرائت مطابق با اعراب کنونی آیات قرائت نشده اند و در قرائت صحیح آنها اختلافی نیست، اما در بخشی از آیات، قرائت های دیگری غیر از قرائت مطابق با اعراب آنها گزارش شده و در قرائت صحیح این دسته از آیات، دیدگاه های مختلفی پدید آمده است؛ برخی بر اساس متواتر دانستن قرائت های هفت گانه یا ده گانه، به صحت همة آن قرائت ها قائل شده اند، و برخی تواتر آنها را ثابت ندانسته و بر اساس حجت دانستن آن قرائت ها، به صحت آنها فتوا داده اند، و برخی قرائت صحیح را در قرائت مطابق با اعراب کنونی آیات متعین دانسته اند. در این مقاله دلایل این دیدگاه ها بررسی و نقد، و بر تعیین صحت قرائت مطابق با اعراب جز در برخی آیات استدلال و تأکید می شود.

۴۶۰۸.

سیرتاریخی، منابع و شیوه های متقدمان در تفسیر لغوی

نویسنده: مینا شمخی

منبع: تفسیرپژوهی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 78 - 46

کلیدواژه‌ها: واژگان قرآن پیامبراکرم (ص) تفسیر لغوی زبان عرب متقدمان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۲۰۴

تفسیر لغوی، شیوه ای است که مفسر، لغات و واژگان آیات قرآن کریم را از زوایای گوناگون، مورد بررسی قرار داده و در برداشت های تفسیری خود، مفردات الفاظ قرآن و معانی گوناگون هر لغت، ریشه و اصل هر لفظ و نیز ترکیب جمله ها را محور استناد قرار می دهد. شکی نیست پیامبر (ص) طبق سنت الهی، روش خاصی را برای فهمانیدن مقاصدش اختراع نکرده است و با قومش با همان طریقه مأنوس تفهیم و تکلم که بر ایشان شناخته شده بود، سخن گفته است؛ ولی همه ی عرب زبانان زمان نزول، از معانی مختلف همه ی واژگان قرآن آگاه نبودند و در مواردی که برای فهم الفاظ و عبارات قرآن دچار اشکال می شدند، نیازمند تحقیق و تفحص از مفاد واژگان از محضر پیامبراکرم (ص) می شدند. بنابراین لغت، از همان ابتدای نزول قرآن تاکنون، اساس در شناخت دلالت های واژگان قرآنی و آگاهی به راز اعجاز ترکیب قرآنی است.

۴۶۰۹.

بررسی و نقد آراء ماتریدی و نسفی در مورد آیات مربوط به اهل بیت(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شادی نفیسی سمیه خلیلی آشتیانی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) اهل بیت (ع) ماتریدیه ابومنصور ماتریدی نجم الدین عمر نسفی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۵ تعداد دانلود : ۹۱۱

ماتریدیه به عنوان یکی از فرق کلامی مسلمانان در کنار دیگر فرق کلامی همچون شیعه، معتزله و اشاعره شناخته می شود ، اما نسبت به دیگر فرق کلامی کمتر مورد توجه فرق نویسان متقدم قرار گرفته است. پایه گذار این فرقه ابومنصور ماتریدی است، این نحله فکری حنفی مذهب به لحاظ عقل گرایی به معتزله نزدیک است. چنانکه کتب عقاید ماتریدیه نشان می دهد، ایشان نیز در مسئله امامت با دیگر اهل سنت هم رأی هستند اما اهل بیت(ع) را تکریم می کنند. این پژوهش به تبیین تأثیر رویکرد کلامی ایشان در تفسیر آیات مربوط به اهل بیت(ع) و حضرت علی(ع) پرداخته و دو تفسیر از این فرقه که یکی متعلق به ابومنصور ماتریدی و دیگر متعلق به نجم الدین عمر نسفی است، برای این بررسی انتخاب شده است. بررسی آراء تفسیری ایشان نشان می دهد خلاف آنچه در کتب عقاید ماتریدیه درباره تکریم اهل بیت(ع) نوشته شده است، ایشان از نقل روایات بیان گر مصداق آیات مربوط به اهل بیت(ع) چشم پوشی کرده اند.

۴۶۱۰.

تقابل معنایی و نقش آن در ترجمه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی سجادی عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا

منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: تقابل معنایی ترجمه قرآن تقابل مدرج تقابل مکمل تباین معنایی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن ترجمه قرآن گونه های ترجمه قرآن ترجمه های فارسی

تعداد بازدید : ۴۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۰۱

فهم درست معنای یک واژه، نیازمند استفاده از روش های گوناگون معنی شناسی است تا از طریق آن ها، به توصیف دقیق معنای آن واژه دست یافت. یکی از این روش ها، روابط مفهومی و از جمله تقابل معنایی است. هدف این پژوهش، بررسی تقابل معنایی و نقش آن در ترجمه قرآن کریم است. بدین منظور، 106 جفت واژه متقابل، همراه با بسامد آن ها و آیاتی که در آن ها به کار رفته است از منابع مختلف و به ویژه از «تفسیر نور» اثر مصطفی خرم دل، استخراج و گردآوری شده و سپس بر اساس شش نوع تقابل معنایی مورد توافق زبان شناسان، تجزیه و تحلیل گردیده است. به علت حجم محدود مقاله، از آوردن همه این جفت واژه ها خودداری گردیده و برای هر نوع تقابل معنایی چند نمونه ذکر شده است. بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که شش نوع تقابل معنایی مدرج، مکمل، دوسویه، جهتی، واژگانی و تباین معنایی در قرآن یافت می شود و تقابل های مدرج، مکمل، دوسویه، واژگانی، تباین معنایی و جهتی به ترتیب دارای بیشترین و کمترین بسامد می باشد. در پاره ای موارد میان این تقابل ها هم پوشانی وجود دارد. مد نظر قرار دادن پدیده تقابل معنایی می تواند در ترجمه درست واژگان قرآن مؤثر باشد.

۴۶۱۱.

ادراک توحیدی حیوانات در قرآن کریم

نویسنده: آذر زمانی حمیدرضا بصیری

منبع: تفسیرپژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳ 111 - 83

کلیدواژه‌ها: ادراک توحیدی تسبیح حیوانات تکامل قرآن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۲۵۹

ادارک یا شعور توحیدی موجودات، آگاهی آنان به وجود خویش و آفریننده خود است که به موجب این علم، خالق خود را ستوده و تسبیح مى گویند. تسبیح حیوانات برای خداوند و شعور آنان نسبت به آن ذات تعالی، از جمله حقایقی است که قرآن کریم در ضمن بازگویی یک ماجرای داستانی یا به موجب امری قابل تذکر از زندگی حیوانات در کنار انسان ها، بیان نموده است. این پژوهش به منظور شناخت کیفیت ادراک توحیدی حیوانات به جمع آوری و بررسی آیات مرتبط با این مسئله، با استفاده از شیوه کتابخانه ای پرداخته است. از جمله نتایج به دست آمده، این است که هر یک از انواع حیوانات دارای شعوری توحیدی متناسب با وجود خود است که به وسیله آن در مسیر تکامل زندگی خویش در حال حرکت است.

۴۶۱۲.

تحلیل روش قرآن کریم در درمان حسد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدحسن علم الهدی

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال هشتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: عبودیت قرآن اراده الگو حسد درمان نفس درمان حسد معرفت افزایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۵۱ تعداد دانلود : ۹۱۴

یکی از مخرب ترین امراض نفسانی انسان رذیلت حسد است. حسادت این پتانسیل را دارد که مقام عبودیت و بندگی انسان را نابود کند همچنان که با موجودی به نام ابلیس چنین کرد. در مکتب اسلام، یکی از اهداف تربیتی قرآن کریم به اقتضا فرمایش الهی «وَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُور ِ» درمان بیماری های نفسانی انسان است. قرآن کریم حول محور توحید و عبودیت الگویی از درمانگری نفس در بیماری هایی همچون حسد را ارائه می دهد. معرفت افزایی، الگوسازی در قالب داستان و تمثیل، وعده بهشت و جهنم، تعوذ، تغییر اراده، راهکارهای عملیاتی همچون خیرخواهی نسبت به دیگران و ابتلا از جمله روش های درمانگری حسد در نظام اخلاقی قرآن است که حول محور عبودیت و توحید ارائه می شود. در این مقاله برآنیم مدل و الگوی قرآنی در درمان حسد را با رویکردی تحلیلی بررسی کنیم و از این گذر به الگوی روشمند و بدیعی از درمانگری با محوریت عبودیت و توحید در مقایسه با مکاتب دیگر برسیم.

۴۶۱۳.

نقش مبانی هستی شناختی در تعامل با محیط زیست با تکیه بر آموزه های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد پوررستمی ام البنین سلیمانی باغشاه

منبع: مطالعات قرآنی سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴ 95 - 120

کلیدواژه‌ها: نظم هستی ذی شعوری هستی آیت بودن هستی قدسیت هستی و هدفمند بودن هستی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۸۶ تعداد دانلود : ۱۷۶

هستی از نگاه قران دارای اوصافی مانند هدفمندی، ذی شعوری، نظم، و قدسیت می باشد. درک هر یک از این اوصاف می تواند آثار قابل توجهی در تعامل با محیط زیست داشته باشد. افزون بر این میان انسان که مانند سایر اجزای هستی هدفمند آفریده شده است و طبیعت که در مسیری هماهنگ با سیر کمالی انسان در حرکت است، ارتباط معناداری حاکم است. بنابراین تعاملی نیک با محیط زیست، به معنای هماهنگ شدن با جریان هستی در مسیر تکوینی آن است و این مهم تأثیر بسزایی در سعادت و کمال انسان می تواند داشته باشد. از این رو هستی شناختی و نقش آن بر تعامل بشری با محیط زیست موضوعی است که این مقاله آن را پی گرفته است.

۴۶۱۴.

بررسی تطبیقی قوامیت مرد بر زن در تفاسیر المنار و المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد فاکر سید جواد حسینی تبار

منبع: مطالعات تفسیری سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: المیزان المنار تفاوت زن و مرد آیه قوامون احکام اجتماعی اسلام قوامیت مرد بر زن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۲ تعداد دانلود : ۸۸۲

زن و مرد از نظر تکوینی دارای وجوه تشابه و تمایزند، زنان از نظر احساسات و مردان از نظر تعقل و توان جسمی قوی هستند. احکام متفاوت اجتماعی زن و مرد در اسلام، ریشه در این تفاوت دارد. سید محمدحسین طباطبایی و محمد رشیدرضا در تفاسیر خود، راز تفاوت این احکام را در تفاوت مسئولیت های هر یک در اجتماع می دانند. اختلاف نظر دو مفسر در این است که رشیدرضا دایره قیومیت در آیه «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ» را شامل تمام اوامر و نواهی شوهر می داند و طباطبایی آن را در حیطه خانواده و مسائل کلان جامعه می نگرد، در عین حال که در محیط خانواده، قائل به انحصار آن در استمتاع و حفظ عفت و اموال شوهر است؛ به نظر می رسد از سویی با توجه به عدم ولایت مطلق مرد بر زن، اوامر و نواهی شوهر را مشمول دایره قیومیت دانستن و از سوی دیگر با عنایت به صدر و ذیل و قرائن داخلی و خارجی آیه، فراتر دانستن قیومیت از امور خانوادگی، محل تأمل است.

۴۶۱۵.

بررسی مشابهت های علم معانی (به عنوان یکی از شاخه های بلاغت اسلامی) و نظریه ارتباط یاکوبسن با تکیه بر آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه صالحی احمد ذاکری

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم علم معانی انشاء خبر نظریه ارتباط یاکوبسن مقتضای حال و مقام

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۸۵ تعداد دانلود : ۷۹۳

علم معانی - به عنوان یکی از شاخه های بلاغت اسلامی- علاوه بر پیشینه مشترک، در بسیاری از زمینه ها و مباحث دیگر نیز با دانش زبان شناسی و به تبع آن نظریه های نقد ادبی معاصر مشابهت های فراوانی دارد. یاکوبسن یکی از نظریه پردازان حوزه زبان و زبان شناسی است که دیدگاه های وی در بررسی نقش های شش گانه زبان بسیار شبیه به نکات مطرح شده در مبحث «مقتضای حال و مقام» و «خبر» و «انشاء» در علم معانی است. وی شش جزء تشکیل دهنده ارتباط را تعیین کننده نقش های زبان دانسته و آرای خود را تحت عنوان نظریه ارتباط (Communicative Theory) ارائه می کند. مقاله حاضر با تکیه بر آیات قرآن کریم -که فنون بلاغت اعم از صرف، نحو، معانی، بیان و بدیع همگی مولود نزول آن است- سعی در بررسی و نمایاندن مشترکات، همپوشانیها و مشابهتهای موجود میان علم معانی و نظریه ارتباط یاکوبسن دارد.

۴۶۱۶.

نظریه مطابقت کتاب تکوین و تدوین در دیدگاه علامه جوادی آملی (مبتنی بر تحلیل فلسفی تفسیری اوصاف قرآن در قرآن)

نویسنده: مهدیه السادات مستقیمی زهرا جوزی

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: کتاب تطابق کتاب تکوین کتاب تدوین

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۷۲۰

نظریه تطابق کتاب تکوین و تدوین، نظریه ریشه داری در تاریخ فلسفه و عرفان اسلامی است. این نظریه بنیادین، نتایج کاربردی مهمی ازجمله تعیین قلمرو معارف قرآن در فلسفه دین دارد. در این مقاله، پس از بررسی مفاهیم بنیادین این نظریه، ارکان تحقق کتاب، نظیر علت فاعلی (کاتب) ، علت غایی (هدف کتابت) ، ابزار کتابت (قلم) و جایگاه ظهور مکتوبات (لوح) را در تطابق کتاب تکوین با تدوین، واکاوی خواهیم کرد. سپس با تحلیل معنای وجوه مطابقت و نظریه علامه، نشان می دهیم منظور از مطابقت، مطابقت ازجمیعِ جهات (مساوقت و عینیت) یا مطابقت از برخی وجوه، نظیر مماثلت، مجانست، مشابهت و ...) نیست. همچنین مطابقت مصادیق آیات کلمات تکوینی و تدوینی را نمی توان با رویکرد تساوی، عام و خاص مطلق و عام و خاص من وجه بازخوانی کرد. علامه جوادی آملی وجوه مطابقت این دو کتاب را به نحو اتحاد حقیقت و رقیقت، اتحاد ظلی بر مبنای تشکیک و همچنین به صورت اجمال و تفصیل تبیین می کنند. ایشان برخی از شاخص های مشترک این دو کتاب را هماهنگی آن ها در احسن بودن نظام، اشتمال بر ظهر و بطن، بی انتهایی کلمات، وصف جمال و جلال و ... می دانند.

۴۶۱۷.

جامعیت قرآن از دیدگاه امام خمینی (س)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فیض الله اکبری دستک

منبع: پژوهشنامه متین سال هفدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۶۷

کلیدواژه‌ها: قرآن هدایت امام خمینی جامعیت مفهوم شناسی دیدگاه ها گستره

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۱۴ تعداد دانلود : ۹۹۳

مسئلة جامعیت قرآن از جمله موضوعات مهم و بنیادی است که تا حدودی در آراء و نظرات شماری از مشاهیر مفسرین فریقین انعکاس یافته است. امّا به رغم اذعان و اعتقاد جازمی که عموم اندیشمندان اسلامی نسبت به این موضوع روا داشته اند، از یکسو باید اعتراف نمود که مسئله جامعیت قرآن، هیچ گاه به طور مستقل و مستوفا در دستور کار مطالعاتی قرآن پژوهان مسلمان قرار نگرفته و در مواردی هم که از این مقوله سخن گفته اند، همواره تابع و تحت الشعاع مبحث تفسیر علمی آیات واقع شده است و از سوی دیگر در تبیین مفهوم جامعیت قرآن و تعیین دامنه و گسترة آن با یکدیگر مناقشه نموده اند، به گونه ای که عده ای بر جامعیت مطلق و حداکثری و برخی دیگر بر جامعیت خاص و اعتدالی قرآن رأی داده اند. این در حالی است که در میان اندیشه وران اسلامی، امام خمینی را باید از جمله معدود عالمانی دانست که در آراء و آثار قرآن شناختی خویش از جامعیت قرآن با نگرشی خاص، واقع بینانه، مبتکرانه و در عین حال کاربردی سخن رانده که چنین باور و بینشی در نگاه ها و نگاشته های هیچ یک از متفکرین شیعه و سنی در ادوار مختلف تاریخ تفسیر قرآن به چشم نمی خورد. لذا تبیین اندیشه های قرآن شناختی امام خمینی با تأکید بر تمرکز بر مسئلة جامعیت قرآن و ترسیم ابعاد و مؤلفه های آن، از اهداف اساسی این مقاله است.

۴۶۱۸.

مبانی سیاست خارجی حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ایران اسدی

منبع: مطالعات قرآنی سال ششم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 101 - 118

کلیدواژه‌ها: حکومت اسلامی سیاست خارجی آیات قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۱۸۹

تحقیق و حاصل کار پژوهشی حاضر دو مبحث مهم می باشد: یکی اصول سیاست خارجی حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن و دیگری اهداف سیاست خارجی حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن. در بحث اول اصول سیاست خارجی شامل اصل توحید، اصل نفی سبیل، اصل حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات و اصل احترام متقابل بین المللی و نهایتاً اصل وفای به عهد می باشند که به وسیله مصداق های قرآنی مورد تأیید و تأکید قرار می گیرد. بحث دوم اهداف سیاست خارجی از دیدگاه قرآن در شش هدف ذیل خلاصه می گردد: 1.ایجاد حکومت واحد اسلامی در جهان.2.ایجاد عدالت اجتماعی.3.سعادت بشریت. 4.توسعه ارزش ها و آیین اسلام. 5.حفظ صلح و امنیت بین المللی. 6.ظلم ستیزی و منع جنگ و تجاوز. این نوشتار سعی دارد سیاست خارجی حکومت اسلامی را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار دهد تا در پرتو آن دولت های اسلامی روابط خارجی خود را تنظیم نمایند.

۴۶۱۹.

واکاوی نگرش علامه طباطبایی به روایات وارده در تفسیر قرآن کریم با تأکید بر مفاهیم بطن و جری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فتحیه فتاحی زاده فاطمه علایی رحمانی مرجان غلامی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی روایات تفسیری تطبیق بطن تفسیر المیزان جری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۶۵ تعداد دانلود : ۶۶۲

خاستگاه لایه های معنایی آیات و بطن قرآن، روایات معصومان(ع) است. در این روایات، مصادیق متنوعی تحت عنوان بطن معرفی شده است. مصادیقی که به نظر می رسد تفاوت های زیرساختی با یکدیگر دارند. علامه طباطبایی از نخستین قرآن پژوهانی است که به طور گسترده به تحقیق در معارف این روایات پرداخته تا با توجه به اهمیتی که مسأله بطن قرآن در تفسیر کتاب آسمانی دارد، بتواند تعریف جامعی را در این باره ارائه کند. مصادیق موجود در روایات، بیانگر دو نوع بطن است که با عناوین ""بطن معنایی"" و ""بطن مصداقی"" از هم متمایز می شوند. علامه طباطبایی نوع اول را با عنوان بطن بیان کرده و بطن مصداقی را با عنوان ""جری"" معرفی می کند و برای هرکدام، تعریف مستقلی ارائه نموده و قائل به تمایز میان این دو است. با وجود این تمایز در تعاریف، (در مواردی) در تمییز جری از بطندچار تردید شده است. برآیند این تردید، در غالب موارد، بازگشت عملی علامه در تعریف باطن قرآن، به ""بطن مصداقی"" است، هرچند که در تعریف خود از بطن، جایی برای این معنا باز نکرده است.

۴۶۲۰.

قرآن کریم به مثابه منبع تفسیر

نویسنده: سید محسن میری

منبع: علوم قرآن و تفسیر معارج سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تفسیر تفسیر قرآن به قرآن منبع

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۱۸ تعداد دانلود : ۵۶۸

قرآن پژوهان از گذشته های دور، به بحث درباره منابع تفسیر قرآن کریم توجه کرده اند. قرآن کریم، روایات، تاریخ، عقل و دستاوردهای قطعی علوم از جمله این منابع اند. در این مقاله، ابتدا به برخی مفاهیم بنیادین، همچون تفسیر، منبع و منابع تفسیری، اشاره گذرا می کنیم. به دنبالِ آن، درباره دلایل منبع بودن قرآن کریم بحث می کنیم. این دلایل عبارت اند از تصریح آیات قرآن کریم، سیره عقلا در محاوره و سنت و سیره عملی معصومان(علیهم السلام) که در موارد بسیاری، بر لزوم رجوع به قرآن کریم برای تفسیر آیات تأکید و در برخی موارد نیز خود آن بزرگواران بر همین اساس، آیات را تفسیر کرده اند. در ادامه مقاله، گونه های مختلف منبعیت قرآن را برای تفسیر، با نمونه های متعدد تبیین می کنیم.

درخت حوزه‌های تخصصی