تفسیر و علوم قرآن

نمایش ۴٬۵۰۱ تا ۴٬۵۲۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.

۴۵۰۱.

معناشناسی واژه لعن در قرآن کریم

نویسنده: سهراب مروتی سارا ساکی فرشته دارابی

منبع: الاهیات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵ 43 - 64

کلیدواژه‌ها: لعن عذاب مصادیق

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۱۰۵۴ تعداد دانلود : ۶۲۲۴

این پژوهش بر آن است تا معنای واژه لعن را از دیدگاه لغت شناسان و مفسران بررسی نماید. در این پژوهش ضمن بررسی معنای لغوی لعن از دیدگاه لغت شناسان و مفسران، به بازشناسی مفهوم واژه لعن با واژه های هم نشین و جانشین در آیات به کار رفته می پردازد. از جمله نتایج مهم این تحقیق آشکار شدن معانی و مصادیق متعدد این واژه در قرآن کریم و ارتباط نزدیک آن با عذاب و مصادیق عذاب و ارتباط تنگاتنگ آن با افراد موصوف به صفت کفر، شرک، نفاق است. در این مقاله قرابت معنایی این واژه، با معنای واژه هایی مانند عذاب و ارتباط نزدیک لعن با مفاهیم «بهله» و «رجیم» نیز آشکار می شود.

۴۵۰۲.

مفهوم شناسی دانشگاه علوم پزشکی اسلامی با تکیه بر آیات و روایات

نویسنده: مهدی جعفرزاده دیزآبادی سید علی شفیعی

منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: علوم پزشکی دانشگاه اسلامی طب اسلامی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۲۰۴

در جامعه به دانشگاه و دانش علوم پزشکی نوعی نگاهی افراطی وجود دارد که علوم پزشکی را به اسلامی و غیر اسلامی دسته بندی می نماید؛ بطوری که اگر مباحث پزشکی کاملا از قران و احادیث منبعث شده باشد و بعضی از رفتارهای قشری مذهبی در دانشگاه علوم پزشکی بارز باشد آن را اسلامی می پندارند. این مقاله در گام اول به نقد و بررسی دیدگاه فوق و در گام دوم به بررسی ویژگی های دانشگاه اسلامی می پردازد.با توجه به مباحث مطرح شده می توان گفت: چون قرآن کتاب هدایت است پس قطعا هر آن چه برای هدایت انسان ها مورد نیاز است در آن تبیین شده است و لزومی برای ورود به امور و علوم دیگری برای ان وجود ندارد. از طرفی با انکه پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) حامل تمام علوم بودند و علم خود را نیز منبعث از قران می دانستند، همواره تاکید بر علم اموزی داشته و حتی در امور پزشکی نیز از طبیب بهره می بردند. از این رو نمی توان انتظار داشت که جامعه اسلامی بدون بهره گیری از علم و تخصص، صرفا به آیات و روایات، اکتفا نماید؛ بلکه، می بایست درجهت تربیت نیروهای متخصص حرکت کند تا از این طریق بتواند نیازهای اجتماعی خویش را برطرف سازد. همانطوری که می دانیم یکی از مراکز مهم و موثر که در تولید علم نقش بسزایی دارد، دانشگاه است. پس باید دانشگاه در جامعه اسلامی نیز همراستا با اهداف اسلام در تربیت جامعه عمل نماید. بمنظور فراهم شدن این مهم دانشگاه اسلامی باید دارای ویژگی هایی باشد، برخی از مهمترین آنها که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است عبارتند از: ایجاد شوق و انگیزه در جهت کسب دانش؛ اهتمام به تولید علم بعنوان ابزار مهم قدرت نرم، توجه به اهمیت تزکیه و خودسازی و همچنین به احساس مسئولیت داشتن نسبت به امت اسلام. در غیر این صورت صرف وجود دانشگاه در یک کشور اسلامی، دانشگاه اسلامی نخواهد بود.

۴۵۰۳.

اثربخشی استماع آوای قرآن کریم در بهبود افسردگی زنان نابارور

نویسنده: محسن گل محمدیان ابراهیم نعیمی موسی چوپانی

منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: استماع قرآن کریم افسردگی زنان نابارور

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۴۷ تعداد دانلود : ۱۸۹

هدف: در عصر حاضر ناباروری یکی از استرس زاترین مشکلات زناشویی است که موجب آشفتگی های هیجانی و روانی در زوجین می شود که در این میان، آسیب پذیری زنان از پیامدهای منفی ناباروری بیش تر از مردان می باشد. هدف پژوهش حاضر، اثربخشی استماع قرآن کریم بر افسردگی زنان نابارور بوده است. روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون - پس-آزمون با گروه کنترل بوده است. جامعه ی آماری این پژوهش شامل تمام زنان نابارور مراجعه کننده به درمانگاه ناباروری شهرستان شاهین دژ می باشد. این پژوهش بر روی 30 زن نابارورکه با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند، انجام شد. سپس آزمودنی های انتخاب شده به طور کاملاً تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند که هر گروه تشکیل شده شامل 15 نفر بودند. در مورد گروه آزمایشی 15جلسه ی 45 دقیقه ای مداخله ی استماع آوای قرآن کریم اجرا گردید اما در مورد آزمودنی های گروه کنترل هیچ مداخله ای صورت نگرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه ی افسردگی بک ویراست دوم (BDI-II) بود. یافته های نتایج این پژوهش نشان داد که بین آزمودنی های گروه آزمایش و گروه کنترل پس از اجرای مداخله ی استماع آوای قرآن کریم تفاوت معنی داری وجود داشت (p</05). همچنین میزان افسردگی آزمودنی های گروه آزمایش نسبت به پیش آزمون و گروه کنترل به طور معنی داری کاهش یافته بود. نتایج: استماع قرآن کریم باعث کاهش افسردگی زنان نابارور شده است.

۴۵۰۴.

میزان اختلاف مصاحف امصار و علل آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن رجبی قدسی سید کاظم طباطبایی مرتضی ایروانی نجفی

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: تاریخ قرآن اختلاف قرائت قرائات سبع رسم المصحف قاریان سبعه کتابت قرآن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن جمع القرآن

تعداد بازدید : ۱۷۱۵ تعداد دانلود : ۹۷۵

در سده دوم و سوم قمری از هشت کتاب و رساله با موضوع اختلاف مصاحف امصار (عراق و شام و حجاز) یاد شده است. گرچه این کتاب ها به دست ما نرسیده، مطالب آن ها در منابع بعدیِ علم رسم المصحف و قرائات بازتاب یافته است. اختلاف رسم الخط مصاحف امصار به دو دسته تقسیم پذیر است: الف) تفاوت هایی که موجب اختلاف در قرائت نشده اند؛ مانند ثبت «ی» یا نبود آن در «ائتونی/ ائتون»؛ ب) اختلاف هایی که باعث تفاوت در قرائت اند؛ شامل حذف یا زیادت یک حرف یا تبدیل یک حرف به حرفی دیگر. مجموع اختلافات دسته دوم به 54 مورد می رسد. تا کنون درباره علت و زمان پیدایی و اثر آن در قرائات یا تأثیرپذیری آن از قرائات، دیدگاهی جامع بیان نشده است. اغلب علمای متقدم بر این باورند که عثمان خلیفه سوم (د 35 ق.) دستور ثبتِ آن ها را در مصاحف امام داده است ولی در روایات جمع قرآن در زمان عثمان چنین مطلبی وجود ندارد و از سویی، این کار با هدف او برای اتحاد امت اسلامی بر یک مصحف واحد در تضاد است.

۴۵۰۵.

أطیَبُ الثَّمَرَة فِی تَفسیِر سُورَةِ الحَمد وَ البَقَرَة (بخش سوره حمد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید هاشم حسینی تهرانی سایر: محمود ملکی تراکمه ای

منبع: سفینه سال دوازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۴۶ «ویژه قرآن»

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی

تعداد بازدید : ۹۰۴ تعداد دانلود : ۵۲۸

اطیب الثمره تفسیری وجیز از سید هاشم حسینی تهرانی (1299-1370 شمسی) به زبان فارسی است. تهرانی در این تفسیر به دلیل گستره دانش خود بویژه در کلام، حدیث و دانش های ادبی از این سه عرصه به خوبی سود جسته، تفسیری روان و علمی ارائه کرده است. او صرف، نحو، واژه شناسی را در تفسیر به کار گرفته است. ساختار این تفسیر براساس عناوین ترجمه، تجزیه، ترکیب، لغت و تفسیر شکل گرفته است. روش او در تفسیر، اجتهادی و رویکرد وی ادبی و کلامی است. تفسیر حاضر بر اساس یک نسخه تصحیح شده و به منابع تفسیری، کلامی و آثار واژه شناسی ارجاع داده شده است.

۴۵۰۶.

علامه محمد حسین فضل الله و اندیشه همزیستی اجتماعی در تفسیر آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرضیه محصص کاظم قاضی زاده سید محمدعلی ایازی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: علامه محمد حسین فضل الله تفسیر من وحی القرآن همزیستی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی

تعداد بازدید : ۱۶۳۱ تعداد دانلود : ۹۶۱

محمد حسین فضل الله از جمله مهمترین مفسران معاصر محسوب می شود که از حوزه جغرافیایی لبنان برخواسته و با هدف ارائه اصول کلی حاکم بر نظام اجتماعی اسلام، با شیوه ای تحلیلی و اجتهادی، آیات قرآنی را پردازش نموده است. این مقاله در چهار بخش به بررسی موضوع همزیستی اجتماعی به عنوان یکی از ظرفیت های نظام اجتماعی قرآنی پرداخته است. مهمترین یافته های این مطالعه از رهگذر استخراج مبانی گرایش به همزیستی اجتماعی در اندیشه علامه فضل الله این است که وی متأثّر از شاکله اجتماعی لبنان به سبب گوناگونی ادیان، طوایف و نژادها، مصادیق همزیستی اجتماعی را در حوزه تعاملات فردی، دینی و بین المللی بسیار توسعه بخشیده است.

۴۵۰۷.

بررسی دوره دعوت پنهانی پیامبر (ص) با تکیه بر مفهوم شناسی عبارت «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَر»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: عاطفه محمدزاده امیر احمدنژاد

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۶)

کلیدواژه‌ها: پیامبر (ص) فترت دعوت پنهانی سوره حجر

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۱۸۰

از دیدگاه بسیاری از مفسران، عبارت «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ» در آیه نودوچهارم سوره حجر، حاکی از فرمان الهی به پیامبر (ص) در سومین سال بعثت بوده و بر علنی کردن دعوت به اسلام پس از مرحله مخفیانه آن دلالت دارد. مفسران غالباً با تکیه بر معنای واژه ها، استناد به سیاق آیات و بر اساس روایات نقل شده، بر این نظر تأکید می ورزند. این در حالی است که با تأمل در دیگر آیات قرآن، توجه به بحث تاریخ گذاری سوره ها و اشکال های وارد بر احادیث مورد استناد، می توان این دیدگاه را نقد کرد. برخی معتقدند که دعوت رسول خدا (ص) از آغاز نبوت، آشکار، اما با رعایت احتیاط در تشکیل اجتماعات اسلامی برای حفظ جان صحابه بوده است. اما با توجه به سیاق سوره، می توان گفت این آیات به جهت دلداری و تثبیت پیامبر (ص) در ادامه مسیر دعوت نازل شده اند؛ امری که در موارد متعدد دیگری در قرآن کریم مسبوق به سابقه است. علاوه بر این، می توان آیات را با توجه به روحیه مدارای رسول اکرم (ص) و موارد مشابهی که در قرآن آمده، تحلیل کرد.

۴۵۰۸.

نقد شبهه اهانت آمیز بودن آیات دالّ بر منع دوستی با غیرمسلمانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم کریمی تبار

منبع: مطالعات تفسیری سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: شبهات قرآنی تولی دوستی با غیر مسلمان رفتار با مشرکان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۴۰

آیات متعددی از قرآن کریم مسلمانان را از برقراری هرگونه رابطه دوستی با غیرمسلمانان، برحذر داشته است؛ این مسئله موجب القای شبهه توهین قرآن به غیرمسلمانان شده است و از رهگذر آن قرآن حاوی امری اهانت آمیز و غیراخلاقی پنداشته شده است. در این مقاله با تأمل در مدلول آیات مورد بحث و تبیین دقیق آنها روشن می شود که مسلمانان تنها از دوستی با افرادی برحذر شده اند که به دشمنی با آنان برخاسته و به انحاء مختلف سعی در آزار و ضربه زدن به آنها را دارند و نیکی با کسانی که با مسلمانان روابط غیرخصمانه دارند، مورد تأکید قرآن است. در این مبنا مسلمان بودن یا نبودن مطرح نیست. توصیه قرآن بر عدم دوستی با پدر و مادر مشرک نیز به هیچ وجه به معنای بی احترامی به آنان نیست بلکه فقط به معنای عدم اطاعت از آنها در امور مربوط به دین است، ضمن آنکه به والدین مسلمان نیز توصیه شده که تنها در مواردی که اجابت خواسته های فرزندان موجب ظلم به دیگران می شود، از آن روی برتابند.

۴۵۰۹.

روش های قرآن در نهادینه سازی اخلاق در جامعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عنایت الله شریفی سید حسین جعفری نسب

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: توحید قرآن اخلاق جامعه روش نهادینه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۲۰ تعداد دانلود : ۹۸۹

این پژوهش پیرامون «روش های قرآن در نهادینه سازی اخلاق در جامعه» با روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی انجام شده است. از ضروریّات ایمان پروری انسان، شناخت نوع ارتباط با خداست که با اعتقاد به مبدأ و معاد شروع و با خودسازی، مراحل آن طیّ و با حبّ و بغض فی الله به تکامل می رسد. اخلاق توحیدی، مراحل تزکیه را در بر دارد و هدف اصلی اخلاق نیز قرب الهی است تا زمینه های رشد انسان، فراهم و موانع از سر راه برطرف گردد. روش قرآن در تربیت انسان، رسیدن به توحید در زمینة اعتقاد و عمل است تا به عبودیّت برسد. روش قرآن بر تشویق قبل از تنبیه تکیه دارد، هرچند هر دو مکمّل یکدیگرند و علاوه بر غفلت زدایی، به کمال نَفْس کمک می کند. معرّفی اُسوه ها در قرآن برای نجات انسان از گمراهی است و الگوی کامل از جمله ویژگی های اسلام است. آیات قرآن، پیامبران را با دیدة الگو و اُسوه می نگرند و به عنوان سرمشق در صفات برجستة خود معرّفی می کند. در قرآن، برترین الگوی حسنه، پیامبر(ص) و آنگاه ابراهیم(ع) به عنوان الگو معرّفی شده است و داستان برخی از پیامبران و پیشوایان برای پندآموزی نیز آورده شده است.

۴۵۱۰.

ضوابط علمی و کاربردی در روش تفسیر تطبیقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: انسیه عسگری محمدکاظم شاکر

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۷۷)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تطبیقی اصول تفسیر روش های تفسیری تفسیر مقارن تفسیر مقایسه ای

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۱۴۲

در چند سال اخیر تفسیر تطبیقی به مثابة یک گونة تفسیری خود را نمایان کرده است. این گونه تفسیری گرچه آثاری در طول تاریخ تفسیر قرآن دارد، اما هم از نظر فراورده های تفسیری و هم از نظر معرفت شناسی تفسیر، بر بن مایه ها و شاخه های نحیفی تکیه زده است. آنچه به نظر می رسد که در درجة نخست باید تقویت شود، ابعاد معرفت شناختی و مبانی علمی متصور و مقبول این گونة تفسیری است. این مقاله در راستای تحقق چنین هدفی، سعی دارد برای این گونة تفسیری، بایدهای ضروری را در دو حوزة نقل اقوال و نقد محتوا، توصیه و تجویز نماید. در مقام نقل، شاخصه هایی همچون لزوم تعیین محدودة تطبیق، نقل مستند، گزارش حداکثری وجوه تشابه و تمایز و تبیین مواضع خلاف و وفاق می تواند بستری استوار برای مقایسة آراء فراهم کند. در مقام نقد، نکتة مهم آن است که مشخص باشد داوری بر اساس مبانی مشترک طرفین صورت گرفته است یا بر اساس مبانی مختص یک طرف از طرفین تطبیق. همچنین باید از ابزارهای شناخته شده ای چون علوم لغت، نحو و بلاغت برای نقد استفاده شود و نیز به روش و ابزار در فرآیند نقد تصریح شود تا سبب شفافیت تطبیق گردد.

۴۵۱۱.

نقش سیاق در تفسیر آیة تبلیغ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس اسماعیلی زاده محبوبه غلامی

منبع: سراج منیر سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: ولایت قرآن کریم استقلال سیاق آیة تبلیغ

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۹۱ تعداد دانلود : ۶۰۵

فریقین نقاط مشترک متعدّدی در تفسیر آیة تبلیغ دارند که راه را برای درک درست معنای آیه همواره می کند، لیکن در تعیین آنچه بر پیامبر خدا(ص) نازل شده در این آیه مأمور به تبلیغ آن بوده، دچار اختلاف نظر هستند. از یک سو، تهدید خداوند و از سوی دیگر، وعده برای حفظ پیامبر(ص)، به اهمیّت بررسی مورد نزول آیه می افزاید. این آیه یکی از ادلّة شیعه، به ولایت امام علی(ع) با استناد به دلیل های قرآنی و روایی است. این دلالت ها به صورت های مختلفی تبیین شده است. یکی از دلالت هایی که کمتر به آن پرداخته شده، توجّه نکردن به سیاق آیه و تأثیر آن در ظهور و فهم معنای آیه است. دستاورد این بحث، پس از تبیین سیاق درونی آیه و با توجّه به شواهد درونی آیه، اثبات ولایت علی(ع) است و با اندکی تدبّر در سیاق آیه، به این نکته می رسیم که این آیات ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند.

۴۵۱۲.

اسباب النزول سوره آل عمران از مجمع البیان

نویسنده: طاهره مختاری پور

منبع: بینات سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸۸)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن نزول

تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۳۸۳

۴۵۱۳.

نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی و اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد جانی پور سید مهدی لطفی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: دین اجتماع قرآن کریم تحلیل محتوا نظام اخلاقی فرد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۶۸

بسیاری از آیات قرآن کریم مشتمل بر مضامینی اخلاقی بوده که اگرچه بر اساس مصالح و مفاسد نفس الامری وضع شده، ولیکن از آنجا که گزاره ها و مفاهیمی متعدد و متنوع را در خصوص رفتار انسانی و علائق و خواسته های او بیان می کند، لذا باعث شده برخی در کتب و تفاسیر اخلاقی خود، برداشت های مختلفی از یک آیه ارائه کرده و این آیات را «منطقةالفراغ» دین اسلام معرفی کنند. این نوع نگاه، پرسش های مهمی را به دنبال دارد که؛ علت بیان پراکنده این گزاره های اخلاقی چیست؟، چه نظامی بر این آیات حاکم است؟ و جایگاه این نظام در مجموعه نظام معارف اسلامی چیست؟ در این مقاله تلاش شده تا اولاً؛ رابطه میان آیات اخلاقی قرآن و نظام معارف اسلامی تبیین شده، و ثانیاً؛ نظام حاکم بر این آیات و جایگاه آن در تحول و تکامل دین اسلام، ترسیم گردد. بدین منظور، از روش «تحلیل محتوا» برای استخراج، طبقه بندی و مقوله بندی گزاره های اخلاقی استفاده شده تا در مرحله اول؛ اصول و مبانی حاکم بر ساختار این نظام اخلاقی استخراج، و در مرحله دوم؛ مؤلفه های آن بر مبنای منابع اصیل و ثقه اسلامی، مورد سنجش قرار گیرند. رهآورد استفاده از این روش، ارائه مُدلی جامع جهت اثبات وجود نظامی جامع بر معارف اخلاقی قرآن و کارآمدی این نظام در رشد و هدایت افراد و جوامع بشری است. این مقاله مستخرج از پژوهشی گسترده جهت بررسی آیات اخلاقی قرآن کریم است که تلاش دارد جامعیت و کارآمدی دین اسلام را در هدایت و اداره افراد و جوامع بشری اثبات نماید.

۴۵۱۴.

تفاوت تأویلی آیة مبارکة نور از منظر ابن سینا و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منا فریدی خورشیدی فاطمه سلیمانی دره باغی

منبع: حکمت صدرایی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: مراتب عقل نظام فیض اصالت وجود نور ابن سینا ملاصدرا تأویل تشکیک

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۱۳ تعداد دانلود : ۸۰۰

آیة مبارکة نور از جمله آیاتی است که اندیشمندان مختلف، از جمله ابن سینا و ملاصدرا، دست به تفسیر و تأویل آن زده اند. ابن سینا در تفسیر خود، با نگاه فلسفی صرف، تمثیل های موجود در آیة نور را به مراتب عقل نظری تأویل می برد. در مقابل، ملاصدرا با بهره گیری از مبنای اصالت وجود و تشکیک وجود سعی در تبیین نظامی برای نزول فیض و رحمت الهی دارد و تمثیل های آیة نور را با این نظام تطبیق می دهد. آنچه در تفسیر ملاصدرا از آیة نور اهمیت دارد آن است که در عین وجود صورتبندی های مشائی در براهین منطقی صدرا برای اثبات وجود خدا به مثابة نور، باز هم جنبة فلسفی عرفانی وجه غالب و بارز تفسیر او بر آیة نور است. دغدغة فکری و تفاوت رویکرد ابن سینا و ملاصدرا، تفاوت روش شناختی تفسیری ابن سینا و ملاصدرا و توجه ملاصدرا به ظاهر و عبور از ظاهر به باطن از جمله عوامل مبنایی تفاوت تأویلی ابن سینا و ملاصدرا از آیة شریفة نور است.

۴۵۱۵.

مفهوم ملکوت خدا در عهدین و قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم پرچم زهرا قاسم نژاد

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: ملکوت قرآن کریم عهدین عرش الهی حضرت عیسی (ع)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۴۹۴ تعداد دانلود : ۹۶۱

بشارت به وقوع ملکوت که ریشه در آموزه های یهودیت دارد، از تعالیم حضرت عیسی (ع) و مرکز رسالت او قرار گرفته است، زیرا نجات و رستگاری تنها در ملکوت خدا محقق می شود. ملکوت که در عهد جدید، بیشتر با زبان رمز و تمثیل بیان شده، از الوهیت عیسی(ع) آغاز و با تکامل انسان ها، کلیسا و ولایت حواریون، رجعت ثانی، رستاخیز، قیام مردگان، و داوری نهایی مرتبط است. در قرآن کریم ملکوت الهی از خدا آغاز گشته و با امر الهی، هدایت، امامت، یقین، و عرش مرتبط است. در نظام عرش الهی، پیامبران، حاملان عرش هستند که اجرای بخشی از تدابیر خداوند، یعنی هدایت انسان ها را بر عهده دارند و در این راستا از علم حضوری بهره مند شده و با ولایتی که در نفوس مردم دارند، به هدایت می پردازند. نوع دیگری از ملکوت در قرآن کریم جنبه همگانی داشته و محیط بر عالم مُلک است و مردم در صورت تزکیه نفس از طریق مشاهده باطنی وارد عالم ملکوت شده و بر این اساس جهان را خدامحور دیده و تنها خدا را شایسته پرستش و عبودیت دانسته و فقط از او استعانت می طلبند. این نوشتار، در صدد است از طریق متون دینی و تفاسیر مربوطه با بیان مفهوم و حقیقت ملکوت در عهدین و قرآن کریم، مبانی مشترک و مورد اختلاف را استخراج نماید.

۴۵۱۶.

رسم شبکه معنایی(Semantics) واژه فتنه و مترادفات آن در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: خیریه عچرش مرضیه کهندل جهرمی

منبع: مطالعات قرآنی سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴ 29 - 52

کلیدواژه‌ها: فتنه قرآن کریم معناشناسی نظام معنایی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۹۶

واژه فتنه از کلمات کلیدی قرآن کریم می باشد که با واژگان دیگری چون کفر، شرک، قتل، عذاب و ... ارتباط سیستماتیک دارد. از طرفی خود کلمه فتنه در آیات مختلف معانی و وجوه گوناگونی داشته و در ضمن آیات قرآن در چندین معنی استعمال شده است. برخی از صاحب نظران معانی متعددی برای این واژه بیان داشته اند. این نوشتار پس از بیان مقدمه ای کوتاه از علم معناشناسی، به تحلیل و بررسی وجوه معنایی فتنه در آیات قرآن کریم پرداخته؛ سپس ارتباط سیستماتیک فتنه با دیگر واژگان بررسی شده است؛ و به منظور اینکه مطالعه جامعی در معنای فتنه از نگاه قرآن شده باشد، فاعلیت فتنه، اسباب فتنه و اهداف فتنه تحت عناوین جداگانه همراه با رسم شبکه های معانی آن ها مورد مطالعه قرار گرفته است؛ به گونه ای که می توان گفت، در این بررسی تمامی آیاتی که واژه فتنه در آن ها به کار رفته است مورد تأمل قرار گرفته اند و به آراء بسیاری از مفسران- با مذاهب مختلف- مراجعه شده است.

۴۵۱۷.

حجیّت روش تفسیری قرآن به قرآن با تأکید به روایات عرض در تفسیر تسنیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید معارف محمدامین تفضلی

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: روایات عرض جوادی آملی تسنیم ادله حجیت تفسیر قرآن به قرآن موافقت و مخالفت با کتاب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۴۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۸

یکی از روش های تفسیری که در عصر حاضر به سبب کوشش های علامه طباطبایی و پس از وی آیت الله جوادی آملی مورد توجه قرار گرفت، روش تفسیری قرآن به قرآن است. برای اثبات حجیّت این منهج تفسیری ادله متعددی نقل شده است. یکی از این ادله استناد به احادیث عرض است که در آن، قرآن میزان سنجشِ صحتِ روایات دانسته شده و لذا قرآن کریم در تبیین مراد خود بی نیاز از سنت تلقی شده است. با مراجعه به مجموع احادیث عرض و تشکیل خانواده حدیثی آن، آشکار می شود که این استدلال کاستی هایی دارد. این مقاله بر آن است که ابتدا به تبیین استناد مطرح شده بپردازد و سپس کاستی های آن را مورد بررسی قرار دهد. همچنین از آنجا که که آیت اللّه جوادی آملی از احیا گران معاصر این مکتب تفسیری به شمار می آید، این مقاله بر اساس آراء و نظریه های ایشان نگاشته شده است.

۴۵۱۸.

نقد تحلیلی عالم ذر از دیدگاه علامه طباطبائی در تفسیر المیزان

نویسنده: سید علی دلبری محمد عارفی

منبع: الاهیات قرآنی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ 29 - 46

کلیدواژه‌ها: عالم ذر اخذ میثاق نشئه ملکوتی علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۶۵۴ تعداد دانلود : ۵۴۷

نزول آیه میثاق و صدور روایات متعدد در زمینه عالم ذر و اخذ میثاق از انسان ها سبب شده است تا این موضوع مورد توجه مفسران و متکلمان باشد و پرسش هایی را بر انگیزاند از جمله این که عالم ذر چیست؟ چه زمانی و در کجا اتفاق افتاد و چگونه این پیمان از انسان ها گرفته شد؟ هدف این مقاله، دستیابی به دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان و تجزیه تحلیل آن به روش توصیفی- تحلیلی بوده است. به منظور دستیابی به این هدف، ابتدا نظر علامه در المیزان مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفت؛ و سرانجام این نتیجه به دست آمد که اگر چه بسیاری از انتقادات وارد شده بر دیدگاه علامه از سوی محققان وارد نیست اما دیدگاه ایشان از ابهام فراوان و عدم همخوانی با معنای تحت اللفظی ( و ضهور آیه) رنج می برد.

۴۵۱۹.

حوزه مفهومی رؤیت در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نسیبه علمایی مهدی لطفی

منبع: مطالعات قرآنی سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲ 85 - 101

کلیدواژه‌ها: قرآن رؤیت نظر رؤیت خدا بصیرت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۲۰۴

نگاه خداوند نسبت به مخلوقات خود خصوصاً انسان و نگاه انسان به جنبه های مختلف و پیرامون خود، مفاهیم و تفاصیل گوناگونی دارد و علاوه بر آن نگاه بر کیفیت شناخت و احساسات تأثیر دوطرفه دارد. به عبارت دیگر نگاه هر شخصی بر نوع شکل گیری احساسات، عواطف و شناخت بشری نسبت به خود و محیط پیرامون اش اثر می گذارد و بر عکس این تأثیر دوسویه و دوطرفه است. مقاله حاضر ضمن بررسی واژه شناختی رؤیت در قرآن به تقسیم بندی های مختلف آن می پردازد و زوایای مختلف این مفهوم را در قرآن مورد تحقیق قرار می دهد.

۴۵۲۰.

زیرساخت های آزادی اندیشه در اسلام از منظر علامه طباطبایی

نویسنده: اکبر ساجدی

منبع: تفسیرپژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳ 138 - 113

کلیدواژه‌ها: آزادی اندیشه زیرساخت های آزادی اندیشه علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۰۶

علامه طباطبایی به عنوان یکی از اندیشمندان معاصر جهان اسلام در ترسیم هندسه معرفتی اسلام جایگاه ویژه ای برای «آزادی اندیشه» قائل است. این پژوهش بر آن است تا هندسه معرفتی پیش گفته را مورد بازنگری قرار داده و زیرساخت های آزادی اندیشه را از نظر وی بیابد. بر باور علامه، آزادی اندیشه در اسلام بر دو زیرساخت «نهاد جمعی اسلام» و «فطری بودن اسلام» بنا شده است. علامه اساس اسلام را تحفظ بر اصول برشمرده، آزادی اندیشه را با عنایت به نهاد جمعی دین مورد تایید اسلام دانسته است. از نظر علامه اجتهاد و تفکر جمعی زمینه ای برای رسیدن به آزادی اندیشه است و در موارد بروز شبهه، عرضه به کتاب و سنت به عنوان راه حل معرفی شده است. هماهنگی اسلام با فطرت انسان ها از دیگر زیرساخت های آزادی اندیشه از منظر علامه طباطبایی است. اسلام با دعوت به تبعیت از حقیقت، زمینه یگانگی و اتحاد را در میان انسان های گوناگون فراهم کرده و نسبت به عوامل اختلاف آفرین به نحو مناسبی راه کار ارائه نموده است.

درخت حوزه‌های تخصصی