درخت حوزه‌های تخصصی

شبیه سازی جنبش نیرومند زمین به ویژه برای مناطقی که از آن ها داده ای در دسترس نیست، نقش مهمی در برآورد پارامترهای این جنبش ایفا می کند. یکی از روش های بررسی زمین لرزه ها با استفاده از شتاب نگاشت ها، شبیه سازی جنبش نیرومند زمین است. با معرفی دو مدل شبیه سازی تعینی (اجزای محدود- عدد موج گسسته[1]) و گسل محدود که صحت سنجی و اعتبارسنجی آن ها مورد بررسی قرار گرفته است، برای رخدادهای حوزه نزدیک (فاصله کمتر از 20 کیلومتر تا گسل مسبب) و دور ازگسل، نگاشت های شبیه سازی شده تولید، و روابط کاهندگی و پارامترهای جنبش نیرومند زمین برای ایالت لرزه زمین ساختی زاگرس ارائه شده اند. به منظور تعیین پارامترهای کلیدی ورودی شبیه سازی، مطالعات معتبر صورت گرفته زمین شناسی و لرزه شناسی مربوط به ناحیه لرزه خیز زاگرس، مورد استفاده قرار گرفته است. برای تولید بانک اطلاعاتی جامع تعداد زیادی ایستگاه فرضی در زوایای مختلف در اطراف گسل لحاظ شد. با در نظرگرفتن پارامترهای زلزله شناسی منطقه، حدود 20000 شتاب نگاشت مصنوعی تولید شده است. روابط کاهندگی ارائه شده براساس تحلیل نتایج پارامترهای بیشینه شتاب زمین[2] و دامنه پالس با روابط معتبر جهانی و روابط ارائه شده برای ایالت لرزه زمین ساختی زاگرس مورد مقایسه قرار گرفته و همخوانی (درصد تطابق) قابل قبولی با آن ها نشان می دهد. این روابط می توانند چشم انداز تازه ای در مکانیابی ها، بررسی رفتار دینامیکی سازه ها و توسعه زیرساخت های مختلف در راستای کاهش حداکثری و پیش بینی خسارات ناشی از زلزله ارائه دهند. [1]- Finite fault-Discrete wave number[2]- PGA(Peak Ground Acceleration) 

تغییر اقلیم واقعیتی غیرقابل انکار است که تبعات آن بسته به محدوده جغرافیایی و شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی متفاوت است. در طول سالیان، برخی پیشنهادهای نادرست طراحان و متعاقبا تصمیم گیری های غلط مدیران و مسئولین سیستم های پیچیده حوضه دریاچه ارومیه، اثرات جبران ناپذیری در حوزه های گوناگون مرتبط با سکونت و فعالیت در پی داشته است. به بیانی دیگر، خسارت های زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی زیاد ناشی از اجرای پروژه های کلان مقیاس، به همراه پیامدهای جبران ناپذیر تغییر اقلیم، اکوسیستم و حیات اجتماعی و اقتصادی این کلانشهر را با مخاطره جدی روبه رو کرده است. پژوهش حاضر در زمره تحقیقات کاربردی است که با هدف ارزیابی پنداشت ذی نفعان محلی در مواجه با پیامدهای تغییر اقلیم و اثرات آن بر ساختار تاب آوری جمعیت و فعالیت در کلانشهر ارومیه براساس شاخصهای مستخرج از مبانی نظری تاب آوری انجام شده است. در این پژوهش در مراحل گردآوری نظرات از روش کیفی و در مرحله کشف پنداشت یا ذهنیت و سنجش وضع موجود از رویکرد کمی شامل تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون T-test استفاده شده است. مطابق نتایج، در اولویت بندی مهمترین چهار الگوی انگاشتی؛ کمبود منابع آب، خشکسالی و ترسالی های هواشناسی متناوب، تغییر و تبدیل گسترده پوشش (کاربری اراضی)، ناپایداری منابع اکولوژیک و عدم برگشت به تعادل و در مهمترین بازخوردهای ذینفعان، به ترتیب تغییر و تبدیل گسترده پوشش (کاربری اراضی)، فقدان ظرفیت سازگاری یا انطباق، پایداری زیست محیطی و پایداری کالبدی دارای بیشترین وزن بوده اند. باتوجه به نتایج آزمون t-test، وضعیت الگوی های پنداشتی ذی نفعان محلی در مواجه با پیامدهای تغییر اقلیم براساس عامل (پنداشت) اول و چهارم (تغییر و تبدیل گسترده پوشش (کاربری اراضی) و پایداری زیست محیطی) در حوضه دریاچه و کلانشهر ارومیه مطلوب نمی باشد. این در حالی است که عامل های ظرفیت سازگاری یا انطباق و برگشت به تعادل در وضعیت به مراتب نامناسب تری قرار دارند.

شهرها هرروز گسترده تر می شوند و نواحی پیرامون خود را با تغییر کاربری تحت تاثیر قرار می دهند درحالی که پیش بینی و یافتن عوامل مؤثر بر روند رشد شهری هرروز اهمیت بیشتری می یابند. به این منظور برنامه ریزی برای رشد شهری با مدلسازی و پیش بینی تغییر کاربری و توسع هشهری به منظور هدایت مدیریت شده و حفاظت از محیط زیست و کاربری ها نیازمند درک صحیح از علل و پیامدهای رشد شهری است. در این راستا مدل های توسعه شهری و تغییر کاربری توسعه می یابند تا درک بهتری از چگونگی رشد شهری به انسان بدهند. الگوریتم گرگ خاکستری(GWO) یک الگوریتم فرا ابتکاری الهام گرفته از طبیعت برای بهینه سازی انتخاب در مسائل پیچیده است که بر اساس زندگی اجتماعی گرگ های خاکستری توسعه یافته است. در این پژوهش مدل سلول های خودکار شهری با الگوریتم گرگ خاکستری به عنوان ابزار کالیبراسیون و بهینه یابی در مدل توسعه شهری مشهد تلفیق و تغییر کاربری نواحی پیرامونی شهر مشهد شبیه سازی شد. در این مدل نواحی روستایی شمال و شمال غرب مشهد بیش از سایر نواحی تحت تأثیر توسعه شهری قرار گرفته اند. مدل توسعه یافته در پژوهش حاضر موفق شد طی 20 نسل به میزان 72.13 شاخص کاپا به عنوان تابع هدف دست یابد. مقادیر بهینه حاصل از اجرای الگوریتم گرگ خاکستری برای شهر مشهد ارائه شده است.

هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل آماری تغییرات زمانی فراوانی ماهانه وقوع دماهای کشنده بالای 50 درجه ی سانتی گراد ( TU50c[1]) در نیم کره ی شمالی است. به این منظور از داده های باز تحلیل شده مربوط به بیشینه دمای دو متری سطح زمین در بازه زمانی 73 ساله 1948 تا 2020 استفاده شده و پس از تنظیم، به صورت سری زمانی ماهانه مورد تحلیل قرار گرفت. در این مطالعه از روش های تحلیل آمار توصیفی، تحلیل روند خطی و آزمون ناپارامتری من کندال به منظور بررسی تغییرات زمانی فراوانی وقوع استفاده شده است. در طول دوره 73 ساله مطالعاتی تعداد 9553 روز با دمای حداقل 50 درجه سانتی گراد و بیشتر شناسایی و مختصات آنها استخراج شد. بررسی توزیع فراوانی روزانه وقوع TU50c نیمکره شمالی نشان داد که ماه های می و ژانویه به ترتیب دارای بیشترین فراوانی وقوع هستند. همچنین بیشترین روند افزایشی در فراوانی وقوع دماهای کشنده در ماه های مارس،آوریل، جولای و آگوست مشاهده شدند. از لحاظ توزیع مکانی، منطقه ای که بیشترین فراوانی و شدیدترین TU50c در آن به ثبت رسیده مربوط به محدوده ای واقع در آفریقا خصوصاٌ سودان، غرب آسیا (بین عراق، جنوب غرب ایران، کویت و عربستان) و هندوستان در شبه قاره هند هستند و در آمریکا نیز وقوع این دماها نادر نیست. بالاترین و شدیدترین دماهای ثبت شده در دهه پنجم و در فاصله زمانی 1988 تا 1998 به وقوع پیوسته است. [1] معادل Temperatures Above 50 C به معنای دمای بالای 50 درجه سانتیگراد، به سبب جلوگیری از تکرار در این پژوهش از اختصار TU50c استفاده گردید. [1] Temperatures Above 50 C=دمای بالای 50 درجه سانتیگراد، به سبب جلوگیری از تکرار در این پژوهش از اختصار TU50c استفاده گردید.

آلودگی هوا از مسائل عمده شهرهای بزرگ جهان محسوب می شود و به یکی از چالش های اصلی مدیریتی کشورها تبدیل شده است.هدف از مقاله حاضر بررسی وضعیت کیفیت هوا در مناطق شهری تهران می باشد. پژوهش حاضر به لحاظ روش تحقیق با تبعیت از ماهیت مسئله، روشی تحلیلی- توصیفی است و داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه و پرسسشنامه جمع آوری شده است. جهت وزن دهی به زیرشاخص ها از مدل تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert choice، جهت ترسیم نقشه ها و همپوشانی و تلفیق زیرشاخص ها از نرم افزار Arc GIS و جهت تحلیل از مدل نیروی محرکه، فشار، وضعیت و پاسخ استفاده شده است. نتایج نشان داد میزان شاخص کیفیت هوا در مناطق از 31 تا 4/42در نوسان می باشد که بدترین وضعیت مربوط به مناطق 3، 7، 10، 18 بوده و بهترین وضعیت به مناطق 2، 5، 8، 13، 14، 15، 21 و 22 اختصاص داشته است. با تلفیق زیرشاخص های کیفیت هوا مشخص گردید 9 منطقه از شرایط مناسب، 2 منطقه شهری داری شرایط نسبتاً مناسب و 11 منطقه دارای شرایط بسیار نامناسب می باشند.

امروزه در صورت نداشتن آگاهی و آمادگی در جهت مقابله با بلایای طبیعی و انسانی، می تواند صدمات جبران ناپذیری به شهروندان وارد کند. هدف اصلی پژوهش ارزیابی ابعاد تاب آوری شهری در مناطق 5 گانه شهر ارومیه می باشد. مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی می باشد. جمع آوری اطلاعات به دو صورت اسنادی و برداشت میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش ساکنین مناطق 5 گانه شهر ارومیه می باشد و با استفاده از فرمول کوکران تعداد حجم نمونه 384 عدد به دست آمده است که به صورت تصادفی در محدوده توزیع گردیده است. در این پژوهش متغیر مستقل تاب آوری شهری و متغیرهای وابسته شامل ابعاد اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی و نهادی می باشد. تجزیه وتحلیل اطلاعات به صورت کمی صورت گرفته است به طوری که از روش های آماری نظیر آزمون های آماری t تک نمونه ای، کروسکال والیس و همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشانگر این است که ابعاد تاب آوری شهری در منطقه یک از سطح متوسط بالاتر، در منطقه دو از سطح متوسط پایین تر، در منطقه سه از سطح متوسط بالاتر، در منطقه چهار در سطح متوسط و در نهایت در منطقه پنج ابعاد اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی و کالبدی از سطح متوسط بالاتر و بعد نهادی در سطح متوسطی قرار دارد و به طورکلی میزان تاب آوری شهری مناطق 5 گانه شهر ارومیه در سطح بالاتر از متوسط قرار دارند. نتایج رتبه بندی مناطق نشانگر این است که منطقه یک ارومیه رتبه اول و منطقه دو ارومیه رتبه پنجم را کسب نموده است. همچنین میان متغیرهای وابسته و مستقل رابطه ای معنادار مستقیم وجود دارد.

از پیش نیازهای مهم در ارتباط با تحقق سند راهبردی آمایش استان کردستان به عنوان سند مبنا و بالادستی توسعه این استان که متکی بر توان های محیط طبیعی و انسانی واقع در نواحی روستایی است، شناسایی و برطرف نمودن چالش های پیش روی سیاست گذاری مطلوب توسعه روستایی در راستای افزایش توان نقش آفرینی مؤثر در مسیر تحقق اهداف و مأموریت های تعریف شده این سند است. در این راستا، پژوهش حاضر با ماهیتی کیفی و روش توصیفی- تحلیلی به گردآوری داده های مبتنی بر مصاحبه های نیمه ساختارمند با عوامل و ذی نفعان دخیل در عرصه توسعه روستایی و منطقه ای استان (تعیین شده به روش هدفمند) پرداخته است. تجزیه و تحلیل داده ها پس از حصول به اشباع نظری با تکنیک تئوری بنیادی در راستای ترسیم الگوی پارادایمی، مبتنی بر شناسایی عوامل علی، محوری، زمینه ای، مداخله ای، راهبردها، پیامدها و در نهایت، ترسیم الگوی نهایی چالش های سیاست گذاری توسعه روستایی استان با تأکید بر نقش آفرینی در مسیر تحقق سند راهبردی آمایش استان انجام گرفت. یافته ها با توجه به تعدد بازیگران، پیچیده و درهم تنیده بودن صحنه گسترده عرصه های توسعه روستایی و توسعه منطقه ای و اسنادی با ماهیت فضایی به مانند سند آمایش نشان دادند که فاصله از سیاست گذاری توسعه منطق ه ای بر پایه مدیریت یکپارچه فضا (با تأکید بر سند راهبردی آمایش استان)؛ کیفیت نامناسب سیاست های توسعه روستایی؛ اشکالات فرایند سیاست گذاری (مسئله شناسی، تصمیم سازی و تدوین سیاست ها)؛ ضعف در حکمروایی روستایی و شناخت و ذهنیت نامناسب شخصی سیاست گذاران توسعه ای مبتنی بر اصول منطقه گرایی قدیم، سیاست گذاری خردگرا و بخشی نگری به توسعه روستایی استان، مهم ترین چالش ها در این عرصه هستند. لذا اصلاح فرایند، محتوا و کیفیت سیاست گذاری بر پایه منطقه گرایی نوین، توسعه یکپارچه روستایی و خلق و ساماندهی فضای کمیاب توسع ه ای، لازمه اصلاح وضعیت نامطلوب موجود می باشند. بر این مبنا، حرکت در مسیر ساماندهی فضای توسعه ای استان و ساخت توسعه منطقه ای پایدار مبتنی بر نقش آفرینی نواحی روستایی در فضای جغرافیایی آن در چارچوب سند آمایش، نیازمند نگرش سیستمی، مدیریت یکپارچه و هم افزا در ساختار و فرایند سیاست گذاری شبکه ای و ذی نفع محورانه خواهد بود.

هدف: امروزه خشکسالی یکی از مخاطرات مهم طبیعی محسوب می شود که دارای پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم به ویژه در نواحی روستایی است. خشکسالی های پیاپی باعث از بین رفتن کشاورزی شده است و در نتیجه از بین رفتن کشاورزی موجب آسیب پذیری ساکنان روستایی می گردد که معیشت آنان وابسته به کشاورزی است. هدف از این مقاله بررسی علل ادراک شده آسیب پذیری کشاورزان از دیدگاه روستاییان با رویکرد مدل سازی معادله ساختاری است.روش و داده ها: تحقیق حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع تحقیقات علی است. جامعه آماری پژوهش را ۲۸۹۴ خانوار روستایی کشاورز ساکن در شرق حوضه زاینده رود در سال ۱۴۰۱ تشکیل می دهد. با استفاده از فرمول کوکران، نمونه آماری مورد پرسش تعداد ۳۳۹ سرپرست خانوار تعیین شد. این تعداد با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و مدل سازی معادلات ساختاری (Smart PLS) انجام شد.یافته ها: متغیرهای توانمندسازی اجتماعی، مدیریت، منابع آب و زیرساخت و خدمات متغیرهای مشاهده شده هستند. نتایج نشان می دهد که اعتبار اندازه گیری شده هر چهار مدل اندازه گیری بر آسیب پذیری کشاورزان  قابل قبول است. با توجه نتایج، ضرایب t بین متغیرهای اصلی پژوهش، بالای ۲/۵۸ بوده؛ یعنی رابطه معنادار و غیرمستقیم است؛ بدین ترتیب ابعاد توانمندسازی اجتماعی، مدیریت، منابع آب و زیرساخت و خدمات بر آسیب پذیری کشاورزان  تأثیر منفی و معناداری دارد که مقدار R2 نشان می دهد ۷۶/۷ درصد آسیب پذیری کشاورزان  با دستیابی به ابعاد چهارگانه تبیین شده و بعد منابع آب با ضریب ۰/۸۹، تأثیر بیشتری نسبت به سایر ابعاد بر آسیب پذیری کشاورزان داشته است.نتیجه گیری: پیشنهاد می شود به منظور کاهش سطح آسیب پذیری کشاورزان شاخص های زیرساخت و خدمات مورد توجه بیشتری قرار گیرد تا برآیند نهایی آسیب پذیری کشاورزان بهبود یابد.نوآوری، کاربرد نتایج: نوآوری این تحقیق در منطقه مورد مطالعه و شاخص های به کار گرفته شده در آن است.

مقاصد گردشگری به دنبال یافتن شیوه های جدید گردشگری برای رقابت در این صنعت هستند، گردشگری شبانه به عنوان یکی از این شیوه ها در سال های اخیر مورد توجه گردشگران قرارگرفته است. شهر شیراز به عنوان یکی از مناطق اصلی گردشگری در کشور، پتانسیل های بسیاری در این زمینه را دارا است. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر منظر شبانه شهر شیراز بر رونق گردشگری شبانه در این شهر است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با تأکید بر موردکاوی و مبتنی بر پرسش نامه محقق ساخته انجام شده است، جامعه آماری پژوهش گردشگرانی می باشند که در مقطع زمانی انجام این پژوهش (بهمن 1400 تا بهمن ماه 1401) به شیراز سفر کرده و با استفاده از فرمول کوکران 335 نفر تعیین شده اند. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و لیزرل با آزمون های؛ فریدمن، تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری و رگرسیون مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان داد متغیرهای مستقل رضایت گردشگران با بارعاملی 33/0و مقدار T7/64، بازدید مجدد گردشگران از شهر شیراز با بارعاملی 79/. و مقدار T11/44، تصورات ذهنی گردشگران از شهر شیراز با بارعاملی 57/0 و مقدار T12/45، با متغیر وابسته رونق گردشگری در شهر شیراز با سطح خطای یک درصد رابطه مثبت و معنادار دارند. یافته های پژوهش نشان می دهد که شیراز از رونق گردشگری بسیار خوبی برخوردار است، فراهم نمودن زیرساخت ها به جهت حضور شبانه گردشگران برای بازدید از بناها و آثار تاریخی، مکان های جذاب فرهنگی، مذهبی و فضاهای تفریحی به سبب مطلوبیت بالای آنها برای گردشگران، باعث توسعه و رونق گردشگری شبانه در شهر شیراز خواهد شد.

طرح مساله: جریان واریزه ای یکی از پدیده های مخرب طبیعی و زیست محیطی است که بدلیل ماهیت پیچیده فیزیکی آن، حل معادلات حاکم بر آن بصورت تحلیلی بسیار دشوار و در صورت عدم ساده سازی، در شرایط واقعی تقریبا غیر ممکن است. نرم افزار (RAMMS) یکی از مدل های عددی جهت شبیه سازی حرکت جریان واریزه ای است. در این تحقیق، اثر ابعاد سلولی نقشه DEM بر روی دقت نتایج این مدل بررسی شده است.روش شناسی: یک نقشه DEM با ابعاد سلولی 1 متر در یک منطقه مستعد جریان واریزه ای انتخاب شده و با استفاده از RAMMS، مدلسازی در آن صورت گرفته است. سپس با استفاده از نرم افزار ArcGIS، نقشه هایی با ابعاد سلولی 2، 3، 4، 5، 10، 15 و 20 متر از روی نقشه اصلی و به روش Bilinear ساخته شده و مجددا در مدلسازی مورد استفاده قرار گرفته است. یافته های تحقیق: نتایج نهایی نشان داد که مدل RAMMS حساسیت بسیار شدیدی به اندازه سلول نقشه DEM دارد بطوریکه با ثابت در نظر گرفتن سایر پارامترها، فقط تغییر سلول نقشه از 1 متر به 20 متر باعث ایجاد خطای 548+ درصدی در پهنه کلی جریان، 67- درصدی در حداکثر عمق جریان و 112+ درصدی در جابجایی کلی جریان واریزه ای گردید. همچنین مشخص شد که نرخ تغییر میزان خطا در پارامترهای جریان واریزه ای، برای نقشه های با اندازه سلولی کمتر از 5 متر تقریبا رشد کمی دارد اما برای نقشه های بزرگتر از 5 متر، این میزان خطا رشد بسیار زیادی دارد. نتیجه نهایی: به نظر می رسد که نرم افزار RAMMS فقط برای نقشه های DEM با ابعاد سلولی خیلی کوچک (کمتر از 5 متر) کارایی مناسبی داشته باشد و با افزایش ابعاد سلول، میزان خطا به مقدار بسیار زیادی افزایش می یابد بطوریکه دیگر خروجی مدل قابل اطمینان نیست.

با توجه به مشکلات و بیماری های ناشی از آلودگی آلاینده ها، که به علت وجود مراکز صنعتی در شهرهاست، در نظرگرفتن راه حل هایی، نظیر وضع مالیات بر آلاینده ها، از سوی دولتمردان ضروری است. مالیات سبز یکی از مؤثرترین ابزارهای سیاست های مالی به شمار می رود که دولتمردان می توانند به واسطه آن، سمت وسوی لازم را، در جهت توسعه پایدار، به فعالیت ها و جریانات اقتصادی و اجتماعی شهر ببخشند. نرخ مالیات سبز هزینه ای زیست محیطی است که از شرکت ها برای انتشار آلودگی دریافت می شود. این نوع مالیات نقش آشکاری در کنترل صنایع آلاینده و در نتیجه تعیین عملکرد محیط زیستی آنها در شهر دارد. بااین وجود، در شهرهای آلوده کشور، مدیریت شهری به این مالیات توجه چندانی ندارد. ازسوی دیگر نهادگرایان اقتصادی، به رابطه میان رشد فعالیت های اقتصادی با نوع نهادهای سیاسی و اقتصادی حاکم تأکید کرده اند. براین اساس در این مقاله با استفاده از نظریه بازی، انگیزه های متفاوت دولتمردان در تعیین مالیات سبز بررسی می شود. ابزار سیاست گذاری آنان، تعیین نرخ مالیات سبز و واکنش صنایع آلاینده در انتخاب سطح سرمایه گذاری نشان دهنده حجم آلایندگی ایجادشده خواهد بود. براساس نتایج، با فرض استقلال صنایع آلاینده از دولت، دولتمردان با انگیزه حداکثرسازی درآمد، به دنبال تعیین نرخ مالیات سبز بهینه اند. اما با فرضِ داشتن منافع اقتصادی این صنایع برای دولت، آنها تمایل دارند نرخ مالیات سبز را کمتر از مقدار بهینه قرار دهند. چنین نرخی موجب افزایش سطح سرمایه گذاری صنایع آلاینده و سطح آلایندگی ناشی از آن برای شهرهای هم جوار می شود. بنابراین، دولتمردان برخورد دوگانه ای با صنایع آلاینده بخش خصوصی و دولتی در پیش می گیرند. طبقه بندی JEL: .P48 .C73 .H21 .O43

گردشگری به منزله بخشی خدماتی و شاخه ا ی از توسعه پایدار، پتانسیل توانمندسازی جوامع را دارد. توانمندسازی مختص گروه های آسیب پذیر جامعه است که دچار طرد اجتماعی هستند. نظریه پردازان توسعه توانمندسازی را راهبردی مؤثر در کاهش نابرابری های جنسیتی در ظرفیت ها، دسترسی به منابع و فرصت ها و راه رسیدن به توسعه پایدار می دانند. توسعه گردشگری با افزایش قدرت زنان و کنترل آن ها بر منابع، نقش مهمی در توانمندسازی زنان دارد. هدف این پژوهش ارزیابی نقش گردشگری اجتماع محور در توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زنان روستاهای استان اصفهان است. در این راستا نیز در پژوهش کاربردی حاضر، که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، وضعیت توانمندسازی زنان روستایی با جمع آوری داده ها آزمون شده است. جامعه آماری را زنان روستایی استان اصفهان N) =317163( تشکیل می دهند. تعداد نمونه براساس فرمول کوکران، 384 نفر انتخاب شدند و سپس تجزیه وتحلیل آن ها با آزمون های استنباطی (خی دو، تی تک نمونه ای، تحلیل مسیر) انجام شد. نتایج نشان دادند که با توجه به میانگین به دست آمده برابر 42/3، وضعیت توانمندسازی در سطح مطلوبی قرار دارد. در این میان، بعد اقتصادی با میانگین 38/3، بعد اجتماعی با میانگین 45/3، عوامل فرهنگی با میانگین 43/3 محاسبه شدند. دیدگاه نظری تحقیق و نتایج تحلیل های آماری به کاررفته در این پژوهش، نشان دادند که توسعه گردشگری در توانمندسازی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زنان روستاهای استان اصفهان مؤثر است.

زمینه و هدف: گردشگری پدیده ای است که منجر به تقویت ارتباطات میان فرهنگ های مختلف می شود. با وجود زمینه های فرهنگی مشترک میان ملت ها دستیابی به ارتباطات میان فرهنگی در خلال گردشگری آسان تر شکل می گیرد. اگر گردشگری دارای اثرات مثبت فرهنگی بر گردشگران باشد، آن ها را تبدیل به مبلغان غیرمستقیم جامعه میزبان کرده و در نهایت منجر به تقویت دیپلماسی فرهنگی کشور میزبان در کشور هدف می گردد. با این تعریف، گردشگری می تواند ظرفیت های زیادی را در زمینه تقویت ارتباط ایران و پاکستان و ایجاد عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران فعال کند. دراین بین، گردشگری مذهبی از جایگاه قابل توجهی در میان انواع دیگر آن برای مخاطبان پاکستانی داراست.روش شناسی: مقاله حاضر از نظر هدف مطالعه، کاربردی و از حیث روش شناسی، کیفی است. محقق با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته به جمع آوری نظر خبرگان درباره این موضوع پرداخته و با بهره مندی از روش تحلیل مضمون به تفسیر یافته های به دست آمده اقدام نموده است.یافته ها: ظرفیت های موجود در گردشگری ایران برای پاکستانی ها (46 ظرفیت در قالب 10 مضمون فرعی)، موانع پیشروی توسعه گردشگری ایران برای پاکستانی ها (37 مانع در قالب 7 مضمون فرعی) و راهکارهای توسعه گردشگری ایران برای پاکستانی ها (23 راهکار درقالب 6 مضمون فرعی)، شناسایی و استقرا شدند.نتیجه گیری و پیشنهادات: طبق تفسیر یافته ها، ظرفیت های بالقوه برای توسعه و بهبود ورود گردشگران پاکستانی، موانع بر سر راه توسعه این امر و راهکارهای برداشتن موانع پیشرو احصاء و در نهایت مدل بهره مندی از این ظرفیت ها، موانع آن و راهکارهایی که منجر به بهترشدن جایگاه ایران در میان مردم پاکستان و در یک کلام تقویت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این کشور می گردد، استخراج گردید.نوآوری و اصالت: با بررسی های انجام شده، تحقیقات کمی از منابع فارسی به محوریت گردشگری مذهبی در بهره مندی از آن در جهت دیپلماسی فرهنگی ایران پرداخته اند. این مسئله بخصوص در مورد مطالعه ما یعنی گردشگران مذهبی پاکستانی بدیع است.

مقدمه: یکی از مسائل مهمی که می تواند تعیین کننده وضعیت یک شهر باشد و در شاخص های کیفیت فضای آن تغییراتی ایجاد کند، سیستم حمل ونقل شهری است. راه ها و سیستم حمل ونقل از عناصر مهم موجود در هر شهر هستند که ساختار کلی شهر را شکل می دهند. امروزه با رشد روزافزون جمعیت و توسعه ناشی از اتومبیل، حمل ونقل و ترافیک یکی از مشکلات شهرها است و به ویژه در مناطق کلان شهری که متشکل از یک شهر مادر و تعدادی شهر و شهرک اقماری است، این مشکل بیشتر است، چرا که جمعیت قابل توجهی در شهرهای اقماری سکونت گزیده و به واسطه اشتغال در شهر مادر، تردد هرروزه به آن دارند و در صورت نبود یک سیستم حمل ونقل مطمئن و برنامه ریزی شده، مشکلات شهر مادر را افزایش می دهند. تا زمانی که برنامه های شهری و مناطق کلان شهری و طرح های سیستم حمل ونقل مبتنی بر رفت و آمد خودروها تهیه شوند، دستیابی به سیستم حمل ونقل پایدار ممکن نخواهد بود. لذا نظامی برای ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری مبتنی بر اصول پایداری و توسعه پایدار، متضمن بهبود شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شهرهاست. مطالعه حاضر به عنوان بخشی از پژوهشی جامع تر که با هدف ارائه مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری بر اساس شاخص های توسعه پایدار در منطقه کلان شهری تهران صورت پذیرفته، انجام شده است و به دنبال آن است تا به بررسی استقلال یا وابستگی مؤلفه های مدل بپردازد.  مواد و روش هاپژوهش حاضر را می توان از نظر هدف کاربردی توسعه ای و از منظر روش و دوره زمانی گردآوری داده ها، پژوهشی پیمایشی مقطعی محسوب کرد که با رویکرد آمیخته انجام شد. به این منظور، در بخش کیفی با جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی، در بازه زمانی 2000 تا 2023، تعداد 43 مقاله در زمینه های مرتبط شناسایی شد و در نهایت، 41 مقاله به روش هدفمند انتخاب و وارد مرحله تحلیل شدند. برای شناسایی روابط بین مؤلفه های مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری در منطقه کلان شهری تهران بر أساس شاخص های توسعه پایدار، از مدل سازی ساختاری تفسیری بهره برده شد که مشارکت کنندگان این بخش 28 نفر از خبرگان حوزه های شهرسازی، حمل ونقل، اقتصاد، علوم اجتماعی و محیط ز یست فعال در شهرداری تهران بوده است که به روش غیراحتمالی هدفمند و با الگوی گلوله برفی انتخاب شدند. در مرحله بعد اعتبارسنجی مدل طراحی شده با روش مدل سازی معادلات ساختاری و با تکنیک حداقل مربعات جزئی صورت گرفت. جامعه آماری بخش کمّی شامل متخصصان حوزه های یادشده است که در منطقه کلان شهری تهران فعالیت می کنند و حجم نمونه 530 نفر است. مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده ها در نظر گرفته شد که با روش روایی سازه، روایی همگرا و روایی واگرا اعتبارسنجی شد. اعتبارسنجی در بخش کیفی با استفاده از الگوی CASP انجام شد. مقاله های مورد بررسی در بخش کیفی براساس ده معیار این الگو ارزیابی شد و مقالات با امتیاز بالای 25 انتخاب شد. اعتبار پرسشنامه از طریق روایی محتوا (نظرخواهی از خبرگان) سنجیده شد که اعتبار آن مورد تأیید قرار گرفت. همچنین در یک مطالعه مقدماتی، آلفای کرونباخ کلی پرسشنامه برابر 0/856 محاسبه شد. بعد از توزیع پرسشنامه در نمونه منتخب، بررسی روایی پرسشنامه با بهره گیری از سه روش روایی سازه (مدل بیرونی)، روایی همگرا (AVE) و روایی واگرا صورت پذیرفت که بر اساس منابع، مقدار روایی همگرا (AVE) برای همه متغیرها لازم است از 0/5 بزرگ تر باشد. پایایی ترکیبی (CR) و ضریب آلفای کرونباخ هر یک از عوامل برای محاسبه پایایی تعیین شده است. میزان پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ همه ابعاد مدل باید از 0/7 بزرگ تر باشد. برای شناسایی مقوله های زیربنایی تحقیق و ارائه مدل اولیه از تحلیل فراترکیب استفاده شد. اعتبارسنجی مدل طراحی شده با روش حداقل مربعات جزئی صورت گرفت. تجزیه وتحلیل داده های فاز کیفی پژوهش با نرم افزار Maxqda و مرتبط با فاز کمی با نرم افزار Smart PLS انجام شد.  یافته هااز بررسی و تحلیل مقالات، تعداد 166 عدد شاخص به دست آمد که در ادامه شاخص هایی که هم معنا بوده و یا به شکل ها و عبار ت های متفاوت تکرار شده بودند، حذف شدند و در نهایت، با مقوله و دسته بندی شاخص های نهایی، 9 مؤلفه (مقوله اصلی) و 53 شاخص (مقوله فرعی) حاصل شد. یافته های پژوهش نشان داد مؤلفه های مدل نسبت به هم مستقل نیستند و مؤلفه های تولید آلاینده ها، منابع مصرفی، مصرف انرژی، عدالت و دسترسی، هزینه های مستقیم و غیرمستقیم در بخش سازه های مستقل و مؤلفه های رفاه اقتصادی، ایمنی سفر، بهداشت و سلامت انسانی، سازگاری زیست محیطی در بخش سازه های وابسته قرار دارند و ارتباط به صورتی است که مجموعه هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و عدالت و دسترسی بر مصرف انرژی تأثیر می گذارند. منابع مصرفی و تولید آلاینده ها بر هم اثر گذاشته و درمجموع به سازگاری زیست محیطی منجر می شود. در نهایت از طریق بهداشت و ایمنی سفر دستیابی به رفاه اقتصادی میسر می شود. همچنین در بخش اعتبارسنجی مدل، شاخص GOF برابر 0/616 به دست آمد که از 0/36 بزرگ تر است. شاخص RMS_theta میزان 0/102 به دست آمد که از 0/12 کمتر است. شاخص SRMR نیز 0/050 محاسبه شد که از 0/08 کمتر است، بنابراین برازش مدل مطلوب است.  نتیجه گیرینتایج پژوهش نشان داد هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و عدالت و دسترسی بر مصرف انرژی تأثیر می گذارند. در نتایج مطالعه هیرای و کامیم (2022) نیز به تأثیرگذاری مؤلفه عدالت اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر هماهنگ است. دیدگاه جامع به آن دلیل مهم است که مرزهایی را تعریف می کند که در آن همه بخش ها باید به صورت جمعی فعالیت کنند. این دیدگاه همچنین به توجه بیشتر به کیفیت زندگی دعوت می کند و تجزیه و تحلیل عدالت را دربرمی گیرد تا تأثیرات توزیعی حمل ونقل بین مناطق و کشورها را طی زمان شامل شود. در مقابل، دیدگاه حمل ونقل محور هم به دلیل در نظر داشتن اهداف خاص بخشی که تدوین سیاست ها و برنامه های حمل ونقل را هدایت می کند، مهم است. ضمن اینکه باید اذعان داشت که برخی از تصمیمات با دیدگاه حمل ونقل محور مناسب تر و مرتبط تر اتخاذ خواهند شد.همچنین، نشان داده شد منابع مصرفی و تولید آلاینده ها اثر متقابل دارد و به سازگاری زیست محیطی منجر می شود. در نتایج مطالعات پترسون و همکاران (2021) و محمدپور و همکاران (1401) نیز به مؤلفه حداقل رسانی تولید آلاینده ها اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر سازگاری دارد. برخی از خروجی های کلیدی زیست محیطی (یا آلاینده و پسماند) شامل پسماندهای خطرناک ناشی از اسقاط وسایل نقلیه، انتشار سر و صدا، آلودگی هوای محلی و تغییرات آب و هوایی است. با اینکه پیشرفت قابل توجهی در نسبت پسماندهای قابل بازیافت وسیله نقلیه در پایان عمر خودروها انجام شده است، تخمین زده می شود که حدود 25 درصد از یک وسیله نقلیه غیرقابل بازیافت باقی بماند و بسیاری از این موارد می توانند خطرناک تلقی شوند. همچنین، آلودگی صوتی ناشی از ترافیک می تواند الگوی خواب را مختل کند، بر عملکرد شناختی تأثیر بگذارد و برخی از مشکلات قلبی عروقی را تشدید کند. از آنجا که آلودگی صوتی به میزان فعالیت های در حال انجام و شدت سر و صدای آن فعالیت ها مربوط می شود، تعجب آور نیست که عمدتاً یک مشکل شهری است. در نهایت دستاوردهای پژوهش نشان داد از طریق بهداشت و ایمنی سفر دستیابی به رفاه اقتصادی میسر می شود. این مهم در نتایج مطالعه مرزی و همکاران (1401) مورد تأیید قرار گرفته است. سیستم حمل ونقل علاوه بر منافع اقتصادی قابل توجه، هزینه های اقتصادی نیز ایجاد می کند. حوادث رانندگی جاده ای و کیفیت هوا هر دو منجر به از دست دادن زندگی یا کاهش کیفیت زندگی می شود که از نظر بهره وری از دست رفته و رفاه کمتر شهروندان، هزینه های مستقیم برای اقتصاد دارد. همچنین، فراهم کردن سیستم حمل ونقل و یارانه های مربوط به مسافران برای دولت هزینه هایی دارد که باید از طریق مالیات یا دریافت کرایه تأمین شوند. لذا پیاده سازی مدل ارائه شده در پژوهش حاضر، با کاهش هزینه های حاشیه ای، به افزایش رفاه اقتصادی در کشور کمک شایانی می کند.

پس از فروپاشی شوروی، عرصه رقابت در آسیای مرکزی و ققفاز برای ایران و ترکیه فراهم شد. خلا ایدئولوژیک ناشی از فروپاشی شوری منجر به آن شد که ترکیه با حمایت غرب، بتواند با استفاده از نظریه عمق استراتژیک، به دنبال راه های نفوذ و اتحاد با کشورهای منطقه باشد. این کشور با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز اشتراکات تاریخی، فرهنگی و زبانی دارد. در این رابطه ترکیه توانست با تاسیس نهادهای موثر در ترویج اندیشه های پان ترکیستی، ایدئولوژی خود را تبلیغ کند. عرصه رقابت میان ایران و ترکیه در منطقه پیچیده شده و به نظر می رسد دو کشور دچار تزاحم منافع ژئوپلیتیکی در منطقه شده اند. ایدئولوژی ترکیه بر اساس تفکرات سکولار و ایران بر اساس تفکرات امت محوری استوار است. از این رو، تلاقی اندیشه های ایدئولوژیکی در عرصه های مختلف نیز پیش آمده است. لذا پژوهش حاضر به دنبال این پرسش است که «مولفه های تزاحم منافع ژئوپلیتیکی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز چیست». پژوهش از نظر ماهیت تلفیقی از روش توصیفی-تحلیلی بوده و از نظر نوع پژوهش کاربردی بشمار می رود. روش جمع آوری اطلاعات نیز اسنادی-کتابخانه ای است. این پژوهش عوامل این تزاحم را با توجه به نظریه عمق استراتژیک عرصه های سیاسی و ایدئولوژیک، ناسیونالیستی، اقتصادی و جنگ قره باغ دانست. نتیجه پژوهش روابط دو کشور ایران و ترکیه در منطقه را بر اساس استراتژی داود اوغلو دانسته و رقابت دو کشور به میزانی جدی و مهم تلقی می گردد که موجب تقابل در سیاست خارجی دو کشور شده است. ایران برای افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی خود باید اقدامات خود را در منطقه افزایش داده و در عرصه اقتصادی و با استراتژی قدرت نرم در منطقه فعالیت مضاعفی انجام دهد.

از پیامدهای افزایش جمعیت و گسترش مهاجرت به شهرها، توسعه فیزیکی و رشد ناموزون آنهاست؛ که در پی آن شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی شهرها نیز دستخوش دگرگونی خواهد شد. در این میان نحوه مدیریت شهرها در بهبود این سکونت گاه ها، سازماندهی عوامل و منابع جهت پاسخگویی به نیازهای ساکنان و پایداری توسعه شهری مطرح می باشد. بنابراین حل مسائل شهری تنها با اصلاح رویکردهای سنتی مدیریتی و استفاده از رهیافت های نوین امکان پذیر بوده و می توان گفت نگرش ها در برنامه ریزی و مدیریت شهری تغییر یافته و انعطاف پذیری درونی در آن موجب تغییر پارادایم از نگاه حکومتی به حکمروایی شده است. بر این اساس با گسترش روند شهرنشینی در سطح جهانی و گزارشات سازمان ملل جهت حل مسائل مدیریتی شهرها، اندیشمندان این حوزه سعی بر ارائه نظریات و راهبردهایی داشته اند؛ که جهت هدایت شهرها در مسیر پایداری موجب تحقق رویکردهای جدید مدیریت شهری شده است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل مهمترین مولفه های رویکردهای مدیریتی موثر در توسعه شهر کنگان انجام شده است. رویکرد حاکم بر پژوهش از نظر هدف توسعه ای و روش آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات لازم با به کارگیری منابع اسنادی-کتابخانه ای و مطالعات میدانی گردآوری شد. جوامع آماری پژوهش شامل متولیان(48 نفر)، کارشناسان(90 نفر) و شهروندان شهر کنگان(382 نفر) می باشند. تعیین حجم نمونه برای جوامع متولیان و کارشناسان روش گلوله برفی و برای جامعه شهروندان روش کوکران می باشد. تحلیل پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی و SWOT صورت گرفته است؛ که نتایج تحلیل عاملی نشان می دهد از نظر متولیان عوامل (کالبدی/ اقتصادی)، (مدیریتی-سیاسی/اجتماعی)، (اقتصادی/اجتماعی) و (زیست محیطی/کالبدی) به ترتیب مهمترین مولفه های مدیریتی در توسعه شهر کنگان می باشد. همچنین یافته های سوات نشان دهنده نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدیدهای توسعه شهری در کنگان است و نتایج QSPM نشان می دهد که استراتژی فرصت ها با 40.780 بیشترین میانگین را کسب نموده است.

هدف از پژوهش حاضر کشف روابط میان متغیرهای کیفیت و ارزش ادرا ک شده، رضایتمندی و اهداف وفاداری با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری (SEM) است. این پژوهش با توجه به هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی پیمایشی و از نوع هم بستگی است. جامعه آماری پژوهش را گردشگران روستایی در ده روستای پربازدید اطراف مشهد مقدس تشکیل می دهند که عبارت اند از روستاهای زشک، خادر، شاندیز، عنبران، کنگ، دهسرخ، جاغرق، اندرخ، نغندر و اخلمد است. براساس فرمول کوکران، تعداد 384 نفر به روش نمونه گیری غیراحتمالی سهمیه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسش نامه استاندارد ژائوتینگ و همکاران (2020) بوده است. روایی مدل و ارتباط میان متغیرهای پژوهش از روش مدل یابی معادلات ساختاری تأیید شد. برای سنجش پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شد. داده های آزمون فرضیه ها با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل تجزیه وتحلیل شدند. با توجه به نتایج به دست آمده، کیفیت درک شده گردشگر روستایی تأثیر مثبت و معناداری بر ارزش ادراک شده می گذارد و رضایت وی را تحت تأثیر قرار می دهد. همچنین ارزش ادراک شده گردشگر روستایی تأثیر مثبت و معناداری بر رضایت گردشگر روستایی دارد. علاوه براین، رضایت گردشگر روستایی تأثیر مثبت و معناداری بر قصد بازدید مجدد، تمایل به پرداخت برای محصولات ویژه روستایی و تبلیغ دهان به دهان دارد.

زنان علاوه بر فعالیت های خانگی، در فعالیت های بیرون از خانواده نیز سهم زیادی از نیروی انسانی را به خود اختصاص داده اند. صنعت گردشگری سلامت یکی از صنایعی است که زنان حضور پررنگی در آن دارند؛ درحالی که در مطالعات انجام شده در حوزه گردشگری سلامت، توانمندسازی زنان بررسی نشده است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر بررسی توانمندسازی زنان در صنعت گردشگری سلامت است. در این پژوهش، که دارای رویکرد آمیخته است، عوامل توانمندسازی زنان در صنعت گردشگری سلامت و اولویت بندی عوامل شناسایی شده در سطح استان یزد بررسی شده است. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات در فاز اول، از روش تحلیل تم و در فاز دوم، از روش مدل سازی ساختاری   تفسیری استفاده شده است. نتایج پژوهش 31 توانمندساز را شناسایی کرده اند که با استفاده از پنل خبرگان اولویت بندی شدند. به این ترتیب که عامل اجتماعی بیشترین اثر پذیری و عوامل سیاسی و روان شناختی بیشترین اثر گذاری را دارند. این تحقیق رویکرد جدیدی درخصوص توانمندسازی زنان در گردشگری سلامت ارائه کرده است؛ به این ترتیب که بیشترین عوامل شناسایی شده مربوط به دسته اجتماعی هستند. به همین دلیل، بهبود رفتارهای اجتماعی و محیط جامعه ای که در آن زندگی می کنند به توانمندسازی بیشتر زنان منجر می شود.

گردشگری پدیده ای میان رشته ای است که با بسیاری از صنایع و حوزه های بازار ارتباط تنگاتنگی دارد و توسعه این پدیده تأثیرات بسزایی در بخش توسعه ی پایدار می گذارد. گردشگری هوشمند اصطلاحی جدید و کاربردی است که به توصیف وابستگی روزافزون مقاصد گردشگری، صنایع و اشکال مختلف گردشگران به اشکال جدید فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، که حجم انبوهی از داده ها را به گزاره های ارزشمند تبدیل می کند، می پردازد. در کشور ایران، به گردشگری هوشمند آنچنان که باید و شاید توجهی نشده است و الگوی کاربردی برای آن وجود ندارد. همچنین نه فقط بر روی الگوی گردشگری هوشمند مطالعات اثربخشی انجام نشده، بلکه عاملیت رسانه های اجتماعی نیز در آن در نظر گرفته نشده است. هدف از انجام تحقیق حاضر این است که الگوی گردشگری هوشمند با عاملیت رسانه های اجتماعی تبیین شود. بدین منظور، ازطریق نمونه گیری هدفمند، اطلاعات 25 نفر از از افراد شاغل و فعال در سازمان ها و نهادهای دولتی و غیردولتی همدان، ازطریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته گردآور ی و تجزیه و تحلیل شد و با استفاده از روش نظریه برخاسته از داده، الگوی گردشگری هوشمند با عاملیت رسانه های اجتماعی طراحی شد. یافته های این تحقیق کیفی نشان می دهند که به کارگیری صحیح گردشگری هوشمند با عاملیت رسانه های اجتماعی می تواند موجب توسعه کشور در سایه راه افتادن موتور توسعه (گردشگری)، ایجاد اشتغال پایدار، رونق کسب وکارهای خرد و محلی، توسعه گردشگری بین المللی، درآمدزایی بهتر مؤسسه های گردشگری شود.