درخت حوزه‌های تخصصی

برای تحقق عقد بیع در نظام حقوقی ایران، وجود پاره ای از عناصر ضروری است. قانون گذار کوشیده است تا این عناصر را در ماده (338) قانون مدنی گرد آورد. بر این اساس، در ماده یاد شده در مقام تعریف عقد بیع آمده است: «بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم». مطابق این ماده، عناصر بیع عبارت اند از: «تملیکی بودن»، «معاوضی بودن»، «عین بودن موضوع»، «قابلیت ثمن قرار گرفتن هر مال» و «معلوم بودن ثمن». از آن رو که تعریف مذکور در برشمردن عناصر بیع از دقت نظر کافی برخوردار نیست، نوشتار حاضر تلاش می کند تا با رویکرد توصیفی - تحلیلی ضمن بیان ایرادات وارد بر آن، عناصر عقد بیع در نظام حقوقی ایران را بر اساس حقیقت عرفی آن احصا نماید و ابهامات موجود در این باره را مرتفع سازد.

در قرآن کریم هفت سوره ( سوره های 40 تا 46 ) با « حم = حامیم » افتتاح شده اند که آنها را « الحوامیم = حم ها » می نامند. اما - چنانکه خواهیم دید – این سوره ها طی روایات و سخنان مفسران قرآن کریم به « آل حم = آل حوامیم » نیز نامور هستند. پیوند و خویشاوندی و قرابت این سوره ها از جهات متعددی است که ما چنین قرابت و مناسبی را در هیچیک از مجموعه های دیگر سوره های قرآن کریم نمی بینیم. و از خود « حم » نیز بوی خویشاوندی و قرابت به مشام می رسد. سیوطی می گوید : « یکی از انواع مناسبات و روابط که در قرآن کریم مورد بحث قرار می گیرد – عبارت از تناسب نامهای سوره ها با مقاصد و اهداف آنها است، آنگاه می گوید در نوع هفدهم ‌‌[ کتاب الاتقان ] راجع به این نوع از انواع تناسب اشاره کرده ایم». کرمانی در کتاب « عجایب القرآن» یا « الغرائب و العجائب » می گوید: « سوره های هفتگانه ای در قرآن کریم می بینیم که به « حوامیم» [ = جمع «حم» ] نامبر دارند ، و همه آنها دارای نامهای مشترک هستند». سوره های یاد شده – که از سوره 40 آغاز می شود و بالفاصله و به ترتیب تا سوره 46 ادامه می یابد – عبارتند از سوره های « مؤمن» ، « فصلت» ، « زخرف »، « دخان» ، « جاثیه » و « احقاف» که همه آنها با « حم» افتتاح شده اند. کرمانی جهاتی را درباره نامگذاری و توالی و تعاقب این سوره ها یاد می کند ، مبنی بر اینکه « میان سوره های مذکور نوعی تشابه و همانندی وجود دارد ، تشابهی که ویژه همین سوره ها است » اما جهات تشابه سوره های مذکور را – با استفاده از بیان کرمانی و سایر مفسران – به شرحی که از این پس می بینید خاطر نشان می سازیم : -هر یک از سوره های مورد بحث با واژه « الکتاب» و یا واژه های معادل و گویای مفهوم « کتاب» پس از « حم » آغاز شده اند. -انذارها و هشدارهای بیدادگر و بیم آور سوره های مذکور از لحاظ بلندی و کوتاهی تعبیر ، شبیه یکدیگرند. -سخن خداوند متعال در این سوره ها ازنظر نظم و اسلوب تعبیر و ارائه مطلب ، یکدست می باشد؛ و در این سوره ها ازاین لحاظ ، همگونی جلب نظر می کند. -همه این سوره ها یکی هستند ، و هریک از انها از پی یکدیگر – به همین ترتیبی که در مصحف موجود دیده می شوند – به ترتیب پس از سوره « زمر » نازل شده اند. اگرچه آیاتی از آنها چنانکه خواهیم دید مدنی می باشند. -احادیث فراوانی در فضیلت تلاوت سور « حوامیم » در جوامع حدیثی فریقین جلب نظر می کند. -این هفت سوره مجموعاً دارای عنوانهای مشترکی هستند که عبارتند از : « تاج القرآن » ، « ثمره قرآن» ، « دیباج القرآن» ، « روضة من ریاض الجنة » ، « ریاحین القرآن»، « لباب القرآن» و « یاسمین العرائس».

این مقاله در صدد بررسی و تطبیق فقه و سیاست در اندیشه سیاسی امام محمد غزالی و امام خمینی(ره) است با تأمل در اندیشه آن دو می‌توان گفت که فقه و سیاست در حوزه حکمت عملی قرار می‌گیرد و نیز سیاست تابعی از فقه است.برای تبیین، نسبت‌سنجی آراء دو اندیشمند فوق به مباحثی چون ماهیت فقه سیاسی، عمل سیاسی و ماهیت فقهی سیاست پرداخته و به تفصیل بحث شده است.

مقایسه‏ی صحیح بین بانکداری ربوی و غیرربوی باید براساس وجود و عدم بهره صورت گیرد. مسائلی مثل کارایی و بهره‏وری کارمندان، دولتی بودن، تعدد عقود و مشابه آن نمی‏تواند مقایسه واقعی بین دو سیستم را نشان دهد. اصلی‏ترین مشخصه‏ی بانکداری بدون ربا حضور در بخش حقیقی اقتصاد است. وجوه نقدی در آن بخش جریان دارد و براساس تولید کالا و خدمات افزایش می‏یابد و تقاضای پول برای امور سفته بازی در آن شکل نمی‏گیرد. از همین رو از ثبات اقتصادی بیشتری برخوردار است. اثر فوق در تمام شیوه‏های بانکداری غیرربوی جاری است؛ حتی اگر تمام معاملات و قراردادهای آن براساس عقود با بازدهی ثابت، همچون مرابحه و فروش اقساطی باشد. این نوشتار در پی اثبات این مطلب برآمده است.

از آغازین روزهای نزول وحی، دشمنان با طرح شبهاتی درصدد القای ناهماهنگی و تناقض آیات قرآنبودند، ولی در دو قرن اخیر، با گسترش مطالعات خاورشناسان دربارة اسلام که در رأس آنان گلدزیهر، نولدکه و... قرار دارند، به شبهة ناهماهنگی آیات دامن زده شد و این موضوع دستمایة انکار وحیانی بودن قرآنگردید. یکی از موارد توهم تناقض در قرآناین است که خداوند در هفت آیه از قرآن کریممی فرماید: زمین و آسمان در طول شش روز آفریده شده اند. امّا از آیات 9 تا 12 سورة فصلّت چنین برمی آید که آفرینش زمین و آسمان هشت روز به طول انجامیده است. مفسران در پاسخ این شبهه، شش پاسخ ارائه کرده اند که در پژوهش حاضر به سبک مسئله محور، با روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی تحلیلی، دو مورد به عنوان جواب نهایی پذیرفته شده است: 1 مراد از چهار روز اندازه گیری اقوات در آیات چهارگانة سوره فصلت، تنها آفرینش گیاهان و حیوانات و غذاها نبوده است تا با چهار روز آفرینش زمین و آسمان، هشت روز شود، بلکه دو روز مربوط به آفرینش زمین و دو روز مربوط به آفرینش غذاها و گیاهان می باشد که به اضافة دو روز مربوط به آفرینش آسمان ها، مجموعاً شش روز (دوران) مى شود. 2 در آیات سورة فصلت، تنها به آفرینش زمین در دو روز تصریح شده است. لذا از واژة «خلق» استفاده شده، اما به آفرینش آسمان و میان آن اشاره ای نشده است و از این رو، از واژة «قضی» استفاده شده است.