درخت حوزه‌های تخصصی

رابطه ی انسان با زیست جهان پیرامونش به ویژه گیاهان، رابطه ای مبتنی بر شناخت و آگاهی است. در میان تنوعات زیستی، عرصه ی گیاهی برای رفع نیازهای انسان از دیرباز تا کنون اهمیت ویژه ای داشته است؛ به این ترتیب در دهه های اخیر، رشته ی گیاه قوم شناسی با هدف مطالعه و بررسی چگونگی استفاده ی افراد یک فرهنگ، یک قوم یا یک ناحیه ی خاص، از گیاهان بومی و موجود در آن مناطق، ایجاد شد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی جایگاه گیاهان در دانش بومی مردم استان ایلام با تأکید بر منطقه ی سراب کلان و ثبت و ضبط این دانش بومی در درمان بیماری هاست. در تحقیق توصیفی موردی حاضر، از روش ژرفانگر و تکنیک های مطلعین کلیدی و پرس وجو، استفاده شده است. در این منطقه 115 گیاه، شناسایی شدند که مردم بومی علاوه بر شناخت آنها از خواص درمانی شان نیز اطلاع داشتند. از آنجا که جامعه ی مورد مطالعه - روستای سراب کلان- در مقطع سنتی و با ثبات، گذار به سمت تحول و بی ثباتی را آغاز نموده است و با فاصله گرفتن از فرهنگ و عناصر فرهنگی و بومی، گنجینه ی عظیمی از دانش بومی خود را به دست فراموشی می سپارد؛ همچنین گرایش عمده به طب گیاهی که در همه ی جهان رو به افزایش است، ضرورت این دست مطالعات را ایجاب می کند.

استفاده از روش های تحقیق کیفی در علوم اجتماعی و انسانی با شتابی فزاینده در حال گسترش است. افزون بر روش های کیفیِ رایج در حوزه زبان انگلیسی، در جامعه شناسیِ آلمانی نیز روش هایی بدیع در پژوهش های کیفی مطرح شده است که کمتر در سایر مناطق به کار گرفته می شوند. از جمله مهم ترینِ این روش ها، هرمنوتیک عینی است که ریشه در سنت هرمنوتیکی در آلمان دارد و از این رو، بیش از هر روش کیفی دیگری به متن تکیه می کند. این روش در پی دستیابی به ساختارهای معنایی عینی و در عین حال، پنهان در پس کنش هاست. این ساختارها که چیزی شبیه به عادتواره های بوردیویی اند، مختص به یک مورد خاص هستند و با دستیابی به آنها می توان به بینش هایی درباره الگوهای عام کنش اجتماعی پی برد. هرمنوتیک عینی به جای رده بندیِ واقعیت اجتماعی بر بازسازی متوالی آن تأکید دارد و به جرأت می توان آن را یکی از عمیق ترین روش ها در حوزه تحقیقات کیفی دانست. مطمئناً استفاده درست و دقیق از این روش، زوایای جدیدی از ساختارهای نهفته در پس کنش ها را آشکار خواهد ساخت.

"مقاله حاضر بر اساس بخشی از نتایج یک فراتحلیل مربوط به تحقیقات انجام شده در حوزه اعتیاد در ایران بین سال های 1370 تا 1384 با رویکرد روانی اجتماعی تدوین شده است. عمده ترین و اساسی ترین اهداف مترتب بر کاربرد فراتحلیل در مطالعات مربوط به سوء مصرف مواد در تحقیقات داخلی حصول به فهمی کلی از نتایج تحقیقات انجام شده در باب سوء مصرف مواد از طریق ترکیب و تلفیق نتایج پیشین و وصول به برآیند کلی از نتایج، تمیز و تشخیص یافته ها و نتایح متفاوت، متضاد یا متشابه در تحقیقات برگزیده، تمیز و طبقه بندی فرضیه های مورد آزمون و تعین و برآورد میزان اثرگذاری و اندازه اثر هر یک از متغیرها و عوامل دخیل در اعتیاد و سوء مصرف مواد بوده است. فراتحلیل 49 اثر تحقیقی با رویکرد روانی اجتماعی مربوط به پیشگیری از سوء مصرف مواد، نشانگر نتایج زیر است: با توجه به تعدد متغیرهای مستقل اثرگذار بر گرایش به سوء مصرف بر اساس ضرایب اثرگذاری درجه بندی کوهن به ترتیب میزان های تاثیر، متغیرهای آموزش مهارت های زندگی و مقاومت اجتماعی و گروه همال و نوع دوستان هر یک با 43 درصد میانگین اثرگذاری بر متغیر وابسته (رفتار اعتیادی و گرایش به سوء مصرف مواد)، آگاهی از اثرات مواد با 42 درصد میانگین اثرگذاری، کیفیت مناسبات و روابط فامیلی با 41 درصد میانگین اثرگذاری، عوامل خلقی و شخصیتی و جابجایی های مکانی و مهاجرت هر یک با 39 درصد میانگین اثرگذاری، سن با 38 درصد میانگین اثرگذاری، نظارت و کنترل والدین و بیماری افسردگی هر کدام با 36 درصد میانگین اثرگذاری، متغیرهای رفتاری شخصیتی با 35 درصد میانگین اثرگذاری، تعاملات درون گروهی و عملکرد تحصیلی هر یک با 34 درصد میانگین تاثیر، تاثیرات فیلم و کاریکاتور، عوامل خانوادگی و وضعیت فعالیت اقتصادی هر یک با 33 درصد میانگین اثرگذاری، گروه درمانی و اعتیاد پدر هر یک با 32 درصد میانگین اثرگذاری، سابقه اعتیاد در خانواده، اعتیاد پدر و حساسیت در روابط متقابل و سرند اختلال همراه هریک با 31 درصد میانگین اثرگذاری و آگاه سازی از طریق پوستر و کاریکاتور با 3â درصد میانگین اثرگذاری به عنوان عوامل موثر بر رفتار اعتیادی در مطالعات مرور شده مطرح اند که بر اساس ضرایب اثرگذاری درجه بندی کوهن در حد اثرات بالنسبه موثر می توان آنها را طبقه بندی کرد. "

تعارضات والدین با یکدیگر و نحوه ی برخورد والدین با فرزندانشان، در زمینه ی مطالعه ی رفتارهای انحرافی در جوانان از اهمیت زیادی برخوردار است. این مقاله به بررسی این تعارضات و اثر آن ها بر رفتارهای بزهکارانه ی جوانان پرداخته است. در این پژوهش جهت تنظیم چارچوب نظری از نظریه های کنترل اجتماعی و رویکرد تعامل اجتماعی استفاده شد و با روش پیمایشی انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه ی خود گزارشی بود. محل جمع آوری داده ها شهر شیراز و نمونه ی مورد مطالعه 1035 دانش آموز دختر و پسر مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 88-87 بوده است. جهت انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای استفاده شده است. جهت تحلیل آماری و آزمون فرضیه ها از روش های آماری آزمون T، تحلیل واریانس، ضریب همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان دادند که رابطه ی معنی دار مثبتی بین متغیرهای تعارضات والدین، تعارض والدین با فرزندان در خانه و خارج از آن با بزهکاری نوجوانان وجود داشته است. هم چنین، رابطه ی معنی دار معکوسی بین میزان دلبستگی خانوادگی و بزهکاری نوجوانان وجود داشت. مدل پژوهش با دو متغیر تعارضات والدین با فرزندان در خانه و دلبستگی فرزندان به خانواده بر روی هم 20 درصد از تغییرات متغیر بزهکاری نوجوانان را تبیین می کنند.

خودباوری ملی، امروزه یکی از عوامل متمایز کننده ملت‏های پیشرفته و عقب مانده است. مطالعات نشان داده است که نیروی‏انسانی کشورهای پیشرفته از خودباوری بالایی برخوردار است و از این‏رو تلاش برای افزایش این ویژگی یکی از برنامه‏های بلندمدت کشورها در سراسر جهان شده است. در این تحقیق تأثیر مدل چهار بعدی (الماس) عدالت در ایجاد و ارتقای خودباوری مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‏های تحقیق حاکی از وجود رابطه معنی‏داری بین این دو سازه است؛ یعنی هر قدر عدالت توزیعی، مراوده‏ای، رویه‏ای و اطلاعاتی در نهادهای آموزشی بیشتر باشد، خودباوری بالاتر است. لذا برای ایجاد و ارتقای خودباوری ملی ضروری است که نهادهای آموزشی بر استقرار عدالت در این نهادها اهتمام ورزند تا زمینه برای رشد این ویژگی در کل جامعه فراهم گردد. جامعه آماری شامل دانشگاه‏ها و مدارس است که 2000 نفر برای نمونه انتخاب شدند و در نهایت 897 نفر به پرسشنامه‏ها پاسخ داده‏اند. طبق یافته‏های تحقیق، همبستگی بین ابعاد چهارگانه عدالت و خودباوری مثبت و معنی‏دار است.

این پژوهش با هدف بررسی رابطة بین میزان استفاده از رسانه ها و گرایش دانشجویان دختر دانشگاه بوعلی سینا به حجاب در سال تحصیلی 92-1391 انجام گرفته است. سئوال اصلی این پژوهش آن است که آیا بین میزان استفاده از رسانه های ارتباطی (اینترنت، ماهواره و تلفن همراه) و گرایش دانشجویان دختر دانشگاه بوعلی سینا به حجاب رابطه وجود دارد؟ روش تحقیق، پیمایشی و همبستگی بوده است. از 4436 نفر جامعة آماری، با استفاده ازروش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی و جدول برآورد حجم نمونه کرجسی و مورگان، نمونه ای به حجم 354 نفر انتخاب شده است. ابزار اندازه گیری، پرسشنامة محقق ساختة میزان استفاده از رسانه و گرایش به حجاب بوده است. روایی پرسشنامه ها بر اساس روایی محتوایی مورد سنجش قرار گرفت و از منظر صاحب نظران مورد تأیید واقع شد و پایایی آن ها با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب 85/0 و 93/0 محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از شاخص های آمار توصیفی (درصد، فراوانی، میانگین) و از آزمون های آمار استنباطی (همبستگی پیرسون و رگرسیون مرکب) برای تبیین داده ها استفاده شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که میزان گرایش به حجاب دانشجویان را می توان از روی میزان استفاده از اینترنت، موبایل و ماهواره پیش بینی کرد. هم چنین نتایج گویای آن است که بین میزان استفاده از اینترنت، ماهواره و موبایل با گرایش به حجاب، رابطه ای منفی و معنی دار وجود دارد؛ یعنی هر چه میزان استفاده از هر کدام از این رسانه ها بیشتر باشد، گرایش به حجاب کمتر است.

مقاله پیش رو ابتدا به تعریف سرمایه اجتماعی و نقش محوری آن در ایجاد و تقویت سرمایه های دیگر انسانی، فیزیکی و اقتصادی از دیدگاه جامعه شناسان و متخصصین علوم اجتماعی پرداخته و همچنین عملکرد و کارکرد سرمایه اجتماعی به مثابه راه حلی اجراء شدنی در سطح اجتماعات محلی برای رفع مشکلات و معضلات حاد اجتماعی و ایجاد توسعه پایدار در مقایسه با سرمایه فیزیکی و انسانی تعیین خواهد کرد. سپس به جایگاه و نقش اصلی سرمایه اجتماعی به مثابه یک اصل پذیرفتنی در راستای تقویت و ثبات امنیت اجتماعی و افزایش ضریب آن و همچنین نقش دولت و سازمان های دولتی در ایجاد و تقویت سرمایه اجتماعی و تعیین رابطه دو سویه آنها می پردازد. در ضمن مقاله حاضر با رویکردی انتقادی، عدم توجه به حفظ سرمایه اجتماعی در جامعه ایران، کاهش و فقدان سرمایه اجتماعی در جامعه ای که طی دو دهه گذشته آن را گریبانگیر انواع معضلات، بحران ها و تعارضات متعدد اجتماعی کرده است به موضوع خواهد پرداخت.

رواج فناوری ها رسانه های جدید اطلاعاتی، ارتباطی و اجتماعی در سال های ابتدایی قرن بیست و یکم تغییرات شگرفی را در هویت یابی های فردی و اجتماعی مخاطبان آن ها و به ویژه جوانان بر جای گذاشته است. گذران ساعت های متمادی در فضای مجازی به عنوان جهان جایگزین و یا اولیه زندگی انسان های این عصر با غوطه ور ساختن آن ها در دنیایی از اطلاعات معتبر و غیر معتبر و مجموعه ای از ابژه ها و کالاهای فرهنگی، تجارب و ذهنیت ها و لذت های ویژه ای را برای آن ها به ارمغان آورده و فرصت های فراوانی برای بروز عاملیت فردی و تقویت ارتباطات اجتماعی مهیا می سازد. مقاله حاضر بر آن است تا بامطالعه مردم نگارانه ویژگی های طرفداران فرهنگ عامه پسند کره ای در ایران در فضای مجازی، به بررسی آثار این هواداری بر هویت نوجوانان و جوانان پرداخته و نشان دهد چگونه صور گوناگون تولیدشده در عرصه موسیقی و درام کره ای در فضای مجازی به تدریج هواداران را به سمت تولید یک هویت جهانی-محلی از خویشتن می کشاند. نتایج پژوهش نشان دهنده کارکردهای متمایزکننده، جبران کننده و نیز تکمیل کننده فراغتی این فرهنگ هواداری در میان نوجوانان ایرانی است که در روندی پیچیده و رو به رشد، هویت های جهان وطن را در میان آن ها تقویت می کنند.

"ویژگی های جامعه معاصر سبب شده که اعتماد، کارکرد ویژه ای پیدا کند. در این میان با توجه به دغدغه های مربوط به حفظ نظم اجتماعی و کنترل اجتماعی در جامعه مدرن، اعتماد عموم مردم به پلیس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در تحلیل شکل گیری اعتماد دو دیدگاه کلی وجود دارد: بر اساس دیدگاه جامعه - محور، با گسترش مشارکت افراد در شبکه های رسمی و غیررسمی موجود در جامعه، اعتماد نیز گسترش می یابد. در مقابل، رهیافت نهاد - محور معتقد است که مهمترین عوامل موثر در ایجاد و حفظ اعتماد، نهادها و سازمانهایی هستند که مجری سیاستها می باشند یعنی دستگاههای اجرایی دولتی. مقاله حاضر بدنبال مقایسه این دو دیدگاه در تحلیل اعتماد مردم به پلیس است. بدین منظور با استفاده از روش پیمایشی تعداد 7949 نفر از جمعیت روستایی و شهری در شهرستان های مختلف استان مازندران با شیوه نمونه گیری طبقه بندی شده چند مرحله ای مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های تحقیق حاضر حاکی از آن بود که در تبیین اعتماد مردم به پلیس بیش از متغیرهای فردی و مشارکت در انجمن های داوطلبانه، متغیرهای اجتماعی و به خصوص عوامل مربوط به حکومت عادلانه و کارآمد موثر است. بر این اساس، نوع نگرش مردم به کنش گران دولتی و نحوه عملکرد سازمانهای دولتی بر ارزیابی آنان از قابلیت اعتماد به پلیس تاثیر فراوانی دارد. "

هدف این مقاله بررسی نقش تربیتی معلم در فرآیند تعلیم و تربیت میباشد. پژوهش به شیوه توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی انجام شده است. با توجه به روش پژوهش، جامعهی آماری پژوهش شامل کلیه اسناد، مدارک و منابع مرتبط با موضوع مورد بررسی میباشد. پژوهشگر کوشش نموده تا نقش تربیتی معلم را به گونهای تبیین کند، که خواننده دریابد که، شاخصترین و ممتازترین مؤلفه تعلیم و تربیت، «معلم» است که بنیانی برای رویارویی با چالشها و بحرانهای حال و آینده تعلیم و تربیت محسوب میشود. معلم و نقش آن در تعلیم و تربیت از مسایلی نیست که در آن کسی تردید روا دارد. معلم از عوامل مهم تاثیرگذار در امور تعلیم و تربیت میباشد (نوری، 1382). در یک نگاه دقیق، تعلیم و تربیت در کانون رشد فردی و اجتماعی قرار میگیرد. با این ویژگی محوری، هیچ نهاد دیگری به اندازهی تعلیم و تربیت با چالش اساسی و بنیادی روبرو نبوده و نیست. امروزه نمیتوان ضرورت، فوریت و نیز اعجاز تعلیم و تربیت را برای آینده کم ارزش شمرد. بنیان همبستگی اجتماعی، پیشرفت همه جانبه جامعه، توسعه پایدار، تعالی انسانیت و صلح و دوستی، به تعلیم و تربیت وابسته است. البته نیل به این اهداف، در گرو عوامل متعددی است. البته نگرش نظامند ایجاب میکند که همه مؤلفهها را مورد توجه قرار دهیم؛ لیکن با توجه به موضوع بحث، میتوان نقش برخی عناصر از جمله معلم را برجسته تر دانست. لذا با چنین تأکیدی، آنچه فوریت دارد، تغییر نگاه نسبت به «نقش تربیتی معلم در تعلیم و تربیت» است. نقشی که به مراتب از نقش منتقل کننده مفاهیم و مطالب علمی به فراگیران، فراتر میرود.

مقاله حاضر به بررسی تاثیرات جهانی شدن در عرصه رفتار فردی می پردازد. جهانی شدن که در بستر فناوری ارتباطات و انقلاب اطلاعات موجب کم رنگ تر شدن مرزهای مکانی و زمانی شده، و موجد بسط ارزش های فردی در میان فرهنگ هایی است که امکان ارائه بیشتر این ارزش ها را در جهان دارند. شبکه های ماهواره ای تلویزیونی از مهم ترین ابزار ترویج این قبیل ارزش های فرهنگی در گستره جوامع هستند. در این مقاله تاثیر شبکه های ماهواره ای مُد بر روی دختران تحصیل کرده ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که در دنیای گسترش روزافزون فناوری های ارتباطی و ماهواره ای، کنش شخصی و اجتماعی افراد تا چه اندازه بر اساس دریافت های آگاهانه و یا غیرآگاهانه ارتباطی شکل می پذیرند. آیا ماهواره به عنوان عامل ارتباطی قدرتمند بر روی جوانان تحصیل کرده و شهری ایرانی اثر دارد؟ با استفاده از روش پیمایشی و استخراج و تحلیل داده ها این نتیجه حاصل می شود که شبکه های مد ماهواره هایی که به تبلیغ لباس های مبتنی بر طراحی های غربی می پردازند بر روی دختران تحصیل کرده جامعه ما تاثیر داشته اند، اما این تاثیرات غالباً آگاهی مدارانه بوده تا رفتار گرایانه. این مطالعه نشان می دهد این تاثیرات بیش از آنکه منجر به بروز رفتار و کنش آشکار اجتماعی جدید شود، بر شناخت استفاده کنندگان از این شبکه ها تاثیر گذاشته است

هدف از انجام پژوهش حاضر تعیین سهم عوامل خانوادگی موثر در بروز اختلال افسردگی در نوجوانان بود. نمونه مورد پژوهش شامل 1419 دانش آموز دختر و پسر مدارس راهنمایی، دبیرستان و مراکز پیش دانشگاهی نواحی پنجگانه شهر اصفهان بودند که بر اساس نمونه گیری خوشه ای به طور تصادفی انتخاب گردیدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه خلق و احساس(MFQ) و پرسشنامه محقق ساخته عملکرد خانوادگی بود. بررسی پایایی پرسشنامه خلق واحساس و پرسشنامه عملکرد خانواده به ترتیب آلفای کرنباخ 93/0 و 71/0 را نشان داد (001/0 P <). نتایج تحلیل رگرسیون با استفاده از روش گام به گام حاکی از آن بود که از بین متغیرهای مربوط به عملکرد خانواده، متغیر اختلاف نظر نوجوان با والدین بیشترین ارتباط را با افسردگی داشت، به طوری که 17% واریانس نمرات افسردگی ناشی از این متغیر بود (001/0 P<). در گامهای بعدی تحلیل رگرسیون، متغیرهای احساس امنیت و آرامش در خانواده، رابطه با خواهران و برادران، تحصیلات مادر، اختلاف و مشاجرات والدین با یکدیگر، رابطه نوجوان با والدین، در میان گذاشتن مسائل خصوصی با والدین، تنبیه توسط والدین و شغل پدر به ترتیب دارای بیشترین رابطه با افسردگی در نوجوانان بود (001/0 P <). این نتایج نشان داد حدود 30% نمرات افسردگی متاثر از عملکرد خانواده می باشد. به طور کلی این گونه می توان نتیجه گیری کرد که ارتباط عاطفی مناسب و نزدیک والدین با فرزندان، ایجاد فضایی آرام، امن، گرم و صمیمی در خانواده، اجتناب والدین از مشاجره و درگیری با یکدیگر و با فرزندان، تقویت صمیمیت، دوستی و مهربانی بین فرزندان از عوامل موثر در پیشگیری و درمان افسردگی نوجوانان می باشد.

در دهه های اخیر نقش و اهمیت مدیریت ظاهر و تصور از بدن افراد در بازتعریف هویت آنان، توجه زیادی را در بین محققان علوم انسانی و اجتماعی به خود جلب کرده است. از این رو تحقیق حاضر به دنبال بررسی رابطه بین مدیریت ظاهر و هویت فردی جوانان می باشد. بدین‌سان به منظور بررسی این رابطه از نظریه گیدنز استفاده شده است. این تحقیق به صورت پیمایشی و با ابزار پرسش‌نامه در بین جوانان 25- 15 سال انجام شد. روش نمونه گیری؛ طبقه ای خوشه ای چند مرحله ای متناسب بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 نفر انتخاب گردیده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، مدیریت ظاهر در بین جوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین آزمون فرضیات نشان داد که بین مدیریت ظاهر جوانان و هویت فردی آنان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. در مجموع بر اساس یافته های این تحقیق می توان عنوان کرد که هر چه میزان انتخاب و گزینش افراد بالاتر رود، مسئله هویت و برداشت آنان از خویشتن خویش (هویت فردی)، اهمیت به سزایی پیدا می کند.