رویکرد موضوعی

جان شلنبرگ، فیلسوف دین معاصر، برای اولین بار در سال 1993 «برهان خفا» را مطرح کرد. بر مبنای این برهان، خداوند برای بیشتر انسان ها شواهد کافی بر وجود خود ارائه نکرده است، و از این رو در خفاست. به عبارت دیگر، برخی از انسان ها، بدون تقصیر و بی آن که سزاوار سرزنش باشند، به شواهد کافی برای وجود خداوند دست نمی یابند. از منظر شلنبرگ، این امر قرینه ای به سود خداناباوری است. شلنبرگ معتقد است از آنجا که خدای محب نباید مزایا و منافع باور و اعتقاد را از آدمیان دریغ ورزد، فقدان شواهد بر وجود خداوند با عشق و حب الهی ناسازگار است. این مقاله نشان می دهد که برهان شلنبرگ مخدوش است. دفاع وی از دو مقدمه بحث انگیز برهانش موفق نیست: یکی این ادعا که عشق خداوند با این فعل او که اجازه می دهد برخی انسان ها در وجود خدا دستخوش تردید شوند، ناسازگار است؛ و دیگری این که ناباوری عده ای از لاادری گران سرزنش ناپذیر است. ادیان الهی برای این اندیشه که هر نوع ناباوری سرزنش پذیر است دلایل قابل قبولی دارند و شلنبرگ در رد آن ها موفق نیست.

۱۶۸۴.

زندگی به مثابه معنا (بررسی معنای زندگی در آیین ذن و مقایسه آن با ادیان خداباور)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ندا خوشقانی امیرعباس علیزمانی

منبع: الهیات تطبیقی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: معنای زندگی رنج ذن دیدگاه های فراطبیعت گرا و طبیعت گرا زندگی طبیعی ادیان خداباور

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۳۹۴

در میان دیدگاه های فراطبیعت گرا و طبیعت گرا، که معنای زندگی را یا در امری فراتر و متعال از زندگی می یابند یا در درون زندگی، دیدگاه ذن دیدگاهی منحصر به فرد است. چه مطابق دیدگاه ذن زندگی خود به مثابه ی معنای زندگی است. هنگامی که انسان بتواند بی تکلف و آزادانه و طبیعی زندگی کند به غایت و معنای زندگی نائل می گردد. در این سطح است که از هر دوبینی و آشفتگی ذهنی رها گشته و به نجات دست یافته است. انسان در بی کنشی است که می تواند به نجات دست یابد برای اینکه هر فکر، واکنش، تحلیل، پرورش، قصد و آهنگی موجب دوگانه انگاری در امور می شود و انسان را مبتلا به رنج می کند. نگرش ذن با وجود نکات جالب توجهی که در میان سایر مکاتب دارد در عین حال دارای ابهامات، تناقضات درونی، و مشکلات اخلاقی و اجتماعی خاصی است که پذیرش کامل این دیدگاه را دشوار می نماید. درحالی که ذن به زندگی طبیعی و آزادانه تأکید می کند، در ادیان خداباور معنا به موجودی متعالی باز می گردد که به انسان طرحی برای زیستن و زندگی معنادار ارائه می دهد.

۱۶۸۵.

مقایسة شک در اندیشة دکارت و بوریدان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: خشایار برومند حمیدرضا آیت اللهی

منبع: غرب شناسی بنیادی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: یقین دکارت رؤیا شک دکارتی زمینه گرایی بوریدان قدرت مطلق خداوند

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۰۳۲

ژان بوریدان و رنه دکارت، هریک به نحوی با موضوع شک گرایی مواجه شده اند. دکارت، با شک روشی خود، در برابر شکاکیت امثال مونتی، یقین مطلق و گذر از شکاکیت را می جوید؛ وی در هر آن چه قابلیت شک در آن وجود دارد شک می کند تا نهایتاً به معرفتی دست یابد که هیچ گونه شکی در آن راه نداشته باشد. در سوی دیگر، بوریدان در رویارویی با شک گرایی قرن چهاردهم میلادی، کوشش می کند تا جهت حفظ اعتبار علوم و معرفت مورد نیاز در قلمروهای گوناگون زیست بشری پاسخی در برابر نتایج شک گرایی افراطی ارائه دهد. در حالی که هر دو متفکر مسئلة شک را با توجه به شکاکیت حاکم بر زمانة خود مطرح می کنند، و هر دو، با جدی گرفتن فرضیة شک گرایانة مبتنی بر قدرت مطلق خداوند، شک را تا بالاترین مرتبة آن مورد ملاحظه قرار می دهند، در مواجهه با شک گرایی دو رویکرد متفاوت اتخاذ می کنند. مقایسة نحوة مواجهة دکارت و بوریدان با شک گرایی، هدفی است که در این مقاله دنبال می شود

۱۶۸۶.

نقش عقل در معرفت دینی و کاستی های آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد علی اکبرزاده محمد محمدرضایی

منبع: انسان پژوهی دینی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: عقل دین شناخت معارف

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۱۰ تعداد دانلود : ۸۵۶

مسئله نقش عقل و محدودیت های آن در شناخت معارف دین، همواره مورد بحث بوده است. برخی معتقدند که عقل هیچ نقشی در شناخت معارف دین ایفا نمی کند و گروهی دیگر نیز برای عقل نقش های مختلفی به صورت حداکثری و حداقلی در شناخت قائل اند. در این مقاله براساس نگاه شیعی به مسئله عقل و دین تلاش شده است تا ضمن اثبات حجیت و اعتبار عقل در شناخت معارف، نحوه نقش آفرینی آن که به سه شکل عمده یعنی میزان، ابزار (مصباح) و منبع شناخت (مفتاح) است، ابتدا اثبات و سپس مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. ضمن اینکه محدودیت های عقل در شناخت برخی عرصه های معرفتی تحلیل و به برخی مصادیق آن نظیر عدم ادراک ذات خداوند، عدم ادراک جزئیات دین، ناتوانی در نفس شناسی، ناتوانی از انشای حکم و اعمال مولویت، عدم امکان شناخت همه حقایق عالم و ناتوانی از درک برخی امور اخروی نظیر معاد جسمانی اشاره شده است.

۱۶۸۷.

روش شناسی هنر اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید رضی موسوی

منبع: قبسات سال بیستم زمستان۱۳۹۴ شماره ۷۸

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی هرمنوتیک هنر اسلامی تاریخی نگری تحویل گرایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۹ تعداد دانلود : ۳۷۴۲

نیاز به روش شناسی در عرصه علوم اسلامی ازجمله هنر اسلامی امری ناگزیر است که داوری و قضاوت درباره چیستی هنر اسلامی و پرسش های نظری درباره آن را ممکن می کند. اندیشمندان در این عرصه به روش های گوناگونی توجه کرده و هر یک بر اساس روشی خاص به این مقوله نگریسته اند؛ به طوری که استفاده از روش های فراوان، نتایج متفاوتی را به همراه داشته و بعضی تعارض ها و اختلافات در داوری چیستی هنر اسلامی مبتنی بر این مسئله مهم بوده است. ازجمله این روش ها در عرصه هنر اسلامی که اندیشمندان، از آن بهره برده اند دو روش پدیدارشناسی و تاریخی نگری است. پدیدارشناسی روش شناختی تحت تأثیر فلسفه هوسرل از راهکارهای مهم در شناخت هنر اسلامی است که در دهه های اخیر مورد استفاده هنرشناسان و دین پژوهان خاورشناس قرار گرفته است. این روش در کنار تاریخی نگری، به ترتیب بهره مند از دو جریان فلسفی، پدیدارشناسی هوسرل و فلسفه تاریخ هگل هستند. هر یک از این روش ها، به زوایا و جنبه های خاصی از چیستی هنر اسلامی اشاره دارند و از نقاط ضعف و قوت نسبت به یکدیگر برخوردارند. در این مقاله افزون بر بررسی امکان شناخت هنر اسلامی از این دو منظر، به کاربرد، اهمیت و برتری شیوه پدیدارشناسی بر تاریخی نگری پرداخته شده است.

۱۶۸۸.

مبانی فلسفی نظریه عدالت رالز

نویسنده: یوسف شاقول

منبع: فصلنامه فلسفه دانشگاه تهران ۱۳۸۵ شماره ۱۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه سیاسی

تعداد بازدید : ۲۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۲۵۶

پیوند میان عدالت و آزادی یکی از مسائلی است که فیلسوفان سیاسی همواره خود را با آن مواجه دیده اند و تلاش کرده اند تا راه حل مناسبی برای آن بیابند.پرسش اساسی این است که چگونه می توان ضمن آزادی افراد،زمینه عادلانه و برابر استفاده از منابع ،درآمدها و فرصت های لازم جهت پرورش استعدادها را برای آحاد جامعه فراهم کرد. رالز با انتشار کتاب نظریه عدالت خود،مدعی شد که این دو مولفه مهم اندیشه سیاسی (یعنی عدالت و آزادی)نه تنها تعارضی با یکدیگر ندارندبلکه تنها با لحاظ کردن هر دوی آن ها درنظریه ای موجه و سازگار است که می توان امیدوار به تامین آن ها در جامعه بود.او به خصوص درمقاله عدالت به عنوان انصاف،تلاش می کند تا اصولی از عدالت را معرفی کند که در برگیرنده ائتلافی سازمنداز این دو مولفه مهم باشد.به اعتراف غالب مفسرین ،انتشارکتاب و مقاله مذکور جان دوباره ای به فلسفه سیاسی درقرن بیستم بخشید. مقاله حاضر با وارسی مبانی فلسفی نظریه عدالت رالز،به معرفی وتبیین روشنی از ابعاد مختلف این نظریه می پردازد.

۱۶۸۹.

معرفت عینی و ذهنی

نویسنده: کارل پوپر مترجم: عباس بخشی پور رودسری

منبع: علامه ۱۳۸۳ شماره ۳ و ۴

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه ذهن

تعداد بازدید : ۲۲۰۹ تعداد دانلود : ۲۳۲۵

۱۶۹۰.

مفهوم زمان اجتماعی از دید جرج هوبرت میدوماکس شلر

نویسنده: فرینگز مانفرد مترجم: علی قیصری

منبع: فرهنگ ۱۳۷۵ شماره ۱۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۴۲

۱۶۹۱.

«تناظر آرای افلاطون در علم النفس و علم الاخلاق و علم الاجتماع»«در باب فضایل اخلاقی»

نویسنده: حسن فتحی

منبع: علامه ۱۳۸۴ شماره ۵

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۱۱

۱۶۹۲.

‌نگاه‌های‌ نقادانه‌ به‌ «شاکلة‌ مفهومی» ‌و رویکردهای‌ نسبی‌گرایانة‌ مبتنی‌ بر آن‌(مقاله پژوهشی حوزه)

سایر: پیروز فطورچی

منبع: ذهن ۱۳۸۱ شماره ۱۰

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی معرفت شناسی

تعداد بازدید : ۲۲۰۸

برای‌ تبیین‌ شاکله‌های‌ مفهومی‌ و رویکردهای‌ متفاوتی‌ که‌ دربارة‌ آن‌ وجود دارد به‌ سه‌ مدل‌ اصلی‌ و اساسی‌ برای‌ شاکلة‌ مفهومی‌ یعنی‌ مدل‌ کانتی، مدل‌ کواینی‌ و مدل‌ نوکانتی‌ (دیدگاه‌ ویتگنشتاین) اشاره‌ و ویژگی‌های‌ اصلی‌ هر مدل‌ بیان‌ می‌شود. در این‌ نوشتار با توجه‌ به‌ نزدیکی‌ و مکملیت‌ آرای‌ کواین‌ و تامس‌ کوهن‌ برای‌ ارائة‌ شناخت‌ بهتر از رویکردهای‌ مبتنی‌ بر مدل‌ کواینی، مواضع‌ کوهن‌ بررسی‌ می‌شود سپس‌ چند مورد از مهم‌ترین‌ نقدهایی‌ که‌ شماری‌ از فیلسوفان‌ معاصر یعنی‌ کارل‌ پوپر، دانلد دیویدسون، هاوارد سنکی‌ و هاروی‌ سیگل‌ مطرح‌ نموده‌اند ذکر می‌گردد.

۱۶۹۳.

معرفت شناسی کلاسیک و معرفت شناسی جهان سومی

نویسنده: مرتضی فتحی زاده

منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت سابق) سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: توجیه پوپر معرفت شناسی کلاسیک معرفت شناسی علمی عینیت معرفتی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی معرفت شناسی

تعداد بازدید : ۲۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۲۷۱

معرفت شناسی کلاسیک ، بی گمان هویتی باور محور دارد و به طور عمده ، به موضوع ذهن و قوای ذهنی شناسنده ، نسبت باورهای او با عالم خارج ، میزان واقع نمایی آن ها ، قلمرو و درجات معرفت ، چگونگی دستیابی به توجیه معرفتی و یقین ، و ستیز با شکاکیت می پردازد . همین ویژگی ، سبب شده است تا گروهی ، آن را معرفت شناسی فردگرایانه و درون گرایانه بدانند و برنامه ی پژوهشی آن را در رسیدن به معرفت عینی و غیر شخصی ، ناکام بپندارند . کارل ریموند پوپر ، یکی از همین کسانی است که معرفت شناسی های مبتنی بر توجیه باورها و حالت ذهنی را غیر عینی و به اصطلاح خویش جهان دومی می داند که هیچ سخن در خور توجهی برای حل مساله ی مهم چگونگی رشد و تحول معرفت عینی و علمی ندارد ...

۱۶۹۴.

انسان شناسی فرانسیس بیکن و بحران های زیست محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد بیدهندی علی کرباسی زاده محسن شیراوند

منبع: تأملات فلسفی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: انسان فرانسیس بیکن بحران زیست محیطی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۰۵۴

بحران های زیست محیطی عصر حاضر محصول عوامل متعدد فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است. نقش عوامل فکری- فلسفی در زایش این بحران ها نه تنها نقشی اثرگذار و غیرقابل انکار است؛ بلکه اصولاً نظریات فلسفی از بنیادی ترین علل این بحران ها محسوب می گردند. بدون تردید یکی از تأثیرگذارترین اندیشه ها و مبانی فلسفی در زایش بحران های زیست محیطی مربوط به فرانسیس بیکن است. وی به گونه ای نسبت به پردازش جهان اقدام نموده که تقریبا همه اجزای تشکیل دهنده فلسفه وی اعمّ از انسان شناسی، طبیعت شناسی و حتی منطق در خدمت آسایش انسان و تخریب طبیعت و محیط زیست عمل نموده است. هدف این پژوهش این است که حوزه های مورد اشاره فلسفه بیکن به گونه ای تبیین شود که تأثیرات آراء و اندیشه های وی در زایش بحران های زیست محیطی به خوبی نشان داده شود. مدعای ما این است که فرانسیس بیکن در جرگه اخلاق زیست محیطی انسان محور قرار می گیرد.

۱۶۹۵.

رمان و جهان مدرن

نویسنده: آندرو فین برگ مترجم: فضل الله پاکزاد

منبع: ارغنون ۱۳۷۵ شماره ۱۱ و ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۴۱۲

۱۶۹۶.

منطق معادلات امنیت ملی

نویسنده: اصغر افتخاری

منبع: مطالعات راهبردی سال چهارم زمستان ۱۳۸۰ شماره ۱۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۲۴۸

۱۶۹۷.

دانش و ارزش در طبقه بندی علوم

نویسنده: زهره عطایی آشتیانی

منبع: فرهنگ ۱۳۸۲ شماره ۴۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه علم

تعداد بازدید : ۲۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۳۳

۱۶۹۸.

اخلاق ارسطویی: توصیفی یا کاربردی

نویسنده: حسن مهرنیا

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال سوم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: نفس عقل فضیلت بدن اراده حکمت عملی حکمت نظری انفعالات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۲ تعداد دانلود : ۸۵۷

بحث اخلاق از مهم ترین مباحث معرفتی بوده و فراز و نشیب بسیاری داشته است. دکارت در کتاب گفتار در روش، ضمن نقد روش و آرای علمای اخلاق به ویژه ارسطو و متهم نمودن آنان به گزافه گویی، تصویرپردازی و توصیف گرایی و نیز عدم ارائه راه صعود به قله رفیع اخلاق، وعده میدهد که در نظام اخلاقی خود، نردبانی برای صعود به این قلّه و نیز اخلاقی کاربردی و توصیه ای ارائه نماید. این مقاله به بررسی تطبیقی این دو رویکرد میپردازد و نشان میدهد اتهامات دکارت به اصحاب مدرسی به ویژه ارسطو صحیح نیست و وی به رغم استفاده فراوان از ارسطو در بحث اخلاق و مابعدالطبیعه، جانب انصاف را نگه نداشته است. همچنین وعده او به ارائه بنای استوار اخلاقی و اخلاق کاربردی و توصیه ای هیچ گاه جامة عمل نپوشید

۱۶۹۹.

مقدمات یادگیری فلسفه ی ارسطو از دیدگاه آمونیوس و فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم سالم

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۵۷

کلیدواژه‌ها: ارسطو فارابی آمونیوس شرح مقولات ارسطو یادگیری فلسفه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۳۸۲

آمونیوس فرزند هرمیاس از شارحان بزرگ ارسطوست که تمام نوافلاطونی های اواخر سده پنجم به بعد، از او متأثر بوده اند. وی در ابتدای کتاب خود، درباره مقولات ارسطو به ذکر مواردی می پردازد که در شناخت بهتر فلسفه ارسطو مؤثر است. او ضمن معرفی و دسته بندی آثار ارسطو، به تبیین غرض ارسطو از نگارش آن ها، نحوه حضور او در این آثار، چگونگی مطالعه آن ها و ویژگی افرادی که قصد مطالعه آثار و یا شرح آن ها را دارند، می پردازد. ذکر این مطالب که نه تنها برای فلسفه ارسطو، که حتی برای مطالعه فلسفه به طور مطلق ضروری است، نشان دهنده اهمیت ارسطو نزد آمونیوس و تلاش او در نزدیک کردن فلسفه ارسطو به فلوطین و رفع تعارض های موجود بین ارسطو و افلاطون است. فارابی در اثری مشابه، یعنی کتاب ""ما ینبغی أن یقدم قبل تعلم الفلسفه"" ارسطو، به جز در مواردی اندک، به تکرار سخن آمونیوس می پردازد و از این رو می توان این اثر را کاملاً آمونیوسی و ترجمه ای آزاد از اثر آمونیوس دانست.

۱۷۰۰.

واکاوی تأثیرپذیری یهودیت از دین زرتشت / سیدمحمد حاجتی شورکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمد حاجتی شورکی محمدحسین طاهری آکردی

منبع: معرفت ادیان سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: رستاخیز دین زرتشت یهودیت منجی گرایی جلای بابل تأثیر ادیان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۲۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۳۹۶

تأثیرپذیری ادیان از یکدیگر، همواره موضوعی مورد اختلاف محققان حوزه مطالعات ادیان بوده است. یکی از حوزه های ادیانی که مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است، مسئلة تأثیرپذیری یهودیت در دوره اسارت بابلی، از باورهای زرتشتی گری است. بیشتر اندیشمندان معتقدند تأثیرپذیری یهودیت از آموزه های دین زرتشت می باشد. درحالی که برخی محققان، این نظریه را نپذیرفته اند، دسته ای نیز قائل به عدم قطعیت شده اند. دسته اول، آموزه هایی مانند رستاخیز مردگان، منجی و موعود، فرشته شناسی، و داوری نهایی عمومی را برمی شمارند که به اعتقاد ایشان این آموزه ها از دین زرتشت اقتباس شده است. این مقاله، پس از بررسی دیدگاه های موجود، این دیدگاه را مطرح کرده که این نوع تأثیرپذیری طبیعی بوده و به دلیل ریشه های خدامحور هر دو دین، و وجود انبیای بنی اسرائیل، نمی توان این موارد را تأثیرپذیری یهودیت از دین زرتشت دانست.

درخت حوزه‌های تخصصی