طیبه توسلی

هدف انجام این پژوهش بررسی شیوه های شش گانه اصلاحِ رفتار به ترتیب شامل: 1. پیشگیری؛ 2. عفو و صفح؛ 3. انذار؛ 4. ملامت؛ 5. طرد و 6. عقوبت، در «تربیتِ تأدیبی» با توجه به آیاتی از سوره یوسف است. روش تحقیق در شناختِ واژگانِ اصلی، روش تحلیل مفهومی و در استنباطِ شیوه هایِ اصلاحِ رفتار، روش استنتاج است. متنِ مورد مطالعه، آیاتِ چندی از سوره یوسف است که شیوه های اصلاح رفتار را از جانب یعقوب نبی (ع) نسبت به فرزندان خطاکارش نشان می دهد. یافته های تحقیق نشان می دهند که شیوه های اصلاح رفتار، اساساً، صورتی تأدیبی دارند و از مراحل ملایم و هماهنگ با طبیعت متربّی شروع شده و به مراحل سخت، از لحاظ تحمّلِ روانی برای او منتهی می گردند. ترتیبِ آیات نشان می دهد که یعقوب نبی (ع) از چهار مرحله اول، در اصلاح بدرفتاریِ پسرانش استفاده کرده است، اما دو مرحله بعدی یعنی طرد و عقوبت در آموزه های اخلاقی و تربیتی وی کاربردی ندارند. همچنین شیوه های ضمنی چون: تفهیمِ خطا، هشیاری، رفتارِ حکمت آموز از جانب مربّی؛ دادنِ حقِ انتخاب، ابتکار و میدانِ عمل به متربّی و در نهایت استفاده از زبان تلویحی بین اعضای خانواده، از روش های مؤثّر در اصلاح رفتار است. 

هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان تحقق اهداف تربیتی در آموزش درس ریاضی از نظر معلمان مقطع ابتدایی شهر قم است. این تحقیق دارای رویکرد کیفی، هدف کاربردی و ماهیت توصیفی است. نمونه گیری هدفمند و مطابق با قاعده اشباع نظری، شامل ۳۰ نفر آزمودنی است. ابزار جمع آوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختار یافته است. داده ها توسط نرم افزار MAXQDA10 بررسی و کدگذاری شده اند. نتایج حاصل از نظرات آزمودنی ها و تحلیل داده ها نشان می دهد که در محتوای آموزشی درس ریاضی و تدریس معلمان به برخی اهداف آموزشی و تربیتی مانند: درک مفهوم عدد و محاسبات ریاضی، روحیه کاوش گری، حل مسأله، تفاوت در علاقه و استعداد دانش آموزان، توجه شده است. اما به این اهداف تربیتی مانند: کارآیی آموزش ریاضی با نیازهای جامعه، پرورش قوای تخیل، بررسی نقادانه، کشف نظم و دقت در جهان، رشد مکارم اخلاقی و معنوی و استفاده از نظرات اندیشمندان علم ریاضی کمتر توجه شده است. همچنین آزمودنی ها به مشکلات موجود در آموزش ریاضی، شایستگی و ارتقای مهارت حرفه ای معلمان و استفاده از امکانات عصر دیجیتال نیز پرداخته اند که در متن آمده است.

در حال حاضر در عرصه جهانی و در کشور ما، آموزش مجازی و به تبعِ آن ارزیابی تحصیلیِ مجازی، مهمترین موضوع در عرصه تعلیم و تربیت است، لذا هدف از انجام این پژوهش، آسیب شناسی رعایت اصول اخلاقی در ارزیابی تحصیلی مجازی با نظرسنجی از معلمان مقطع ابتدایی استان لرستان است. این تحقیق از نظر رویکرد، کیفی و از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی است. روش نمونه گیری هدفمند است که با رعایت حداکثر تنوع صورت گرفته است. حجم نمونه تا قاعده اشباع نظری به 25 نفر رسید و ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختار یافته است. داده ها پس از کدگذاری توسط نرم-افزار Maxqda10 بررسی شدند که خروجی آن ها به صورت جداول و نمودارها قابل مشاهده است. یافته های پژوهش شامل سه مقوله اصلی: 1) مؤلفه های عدم رعایت اصول اخلاقی، 2) منشأ پیدایش آن ها و 3) عوامل تشدید کننده، و همچنین 23 مقوله فرعی، در آسیب-شناسی رعایت اصول اخلاقی از جانب دانش آموز است. پر بسامدترین مقوله های فرعی در عدم رعایت اصول اخلاقی از جانب دانش آموز شامل: ورود به پایگاههای علمی شبکه، مشورت با دیگران، استفاده از کتب و جزوات درسی، عدم یادگیری دروس، عدم نظارت اولیای مدرسه، اجبار والدین در اخذ نمره بالا، تربیت نادرست خانوادگی، نمره گرایی نظام آموزشی، تأثیر همسالان و عدم توانمندی معلم در برگزاری امتحان است. همچنین این پژوهش تأثیر عدم رعایت اصول اخلاقی در ارزیابی مجازی را بر محتوای آموزش در 12 مقوله فرعی و راهکارهای غلبه بر آنها را در 10 مقوله فرعی ارائه می دهد.

هدف از پژوهش حاضر «تحلیل محتوای کیفی متون کتاب های فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 98−99 بر اساس پرداختن به فضایل سه گانه شجاعت، صداقت و خیرخواهی در اخلاق اسلامی است». روش پژوهش در شناخت فضایل سه گانه اخلاق اسلامی، تحلیل مفهومی، و در شناخت محتوای داستان های کتب فارسی تحلیل محتوای متن است، پس از انجام این دو مرحله، یافته ها در یک مطالعه تطبیقی−تفسیری با هم مقایسه شده اند. نتایج کلی حاصل از پژوهش نشان می دهد که در تعالیم اسلامی درک فضائل اخلاقی در دو بعد نظری و کاربردی (فعل اخلاقی) مد نظر است، در حالیکه در متون کتاب فارسی مقطع ابتدایی اخلاق کاربردی، مخصوصاً اخلاق اجتماعی وجه غالب است. همچنین در تعالیم اخلاق اسلامی: شجاعت، به دو معنی دلیری و شجاعت اخلاقی به کار رفته است، ولی در داستان های کتاب های فارسی مقطع ابتدایی مفهوم شجاعت در دلیری، جلوه بارزتری نسبت به شجاعت اخلاقی دارد. صداقت در اخلاق اسلامی به معنی تطابق نیت و اعتقاد با عمل و در بالاترین مرحله اخلاص است، در متون کتاب های فارسی راستگو بودن و پس از آن درستکار بودن، معنی اصلی صداقت است. در تعالیم اخلاق اسلامی خیرخواهی به معنی طلب خیر برای خود و دیگران است، این مفهوم در متون کتب فارسی در مصادیق متعدد خیر رساندن به دیگران به خوبی ذکر شده است و خیرخواهی نسبت به خود در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

هدف اصلی این پژوهش، شناخت روش تحلیل مفهومی از دیدگاه ریچارد پیترز، دلالت های آن در تعیین هدفهای تربیتی و همچنین نقد آن در دیدگاههای مختلف فلسفی و تربیتی است. روش پژوهش استنتاجی-نقدی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد روش تحلیل مفهوم، اگرچه تاریخی طولانی دارد، نخست در اندیشه های ویتگنشتاین متأخر مورد توجه قرار گرفته است و فیلسوفان آکسفورد، آن را بسط داده اند. ریچارد پیترز از این روش در تحلیل مفاهیم اساسی تعلیم و تربیت مانند تعریف مفاهیم، تقسیم تعریف ها به ضعیف و قوی و تعیین شرط های لازم و کافی در تحلیل مفاهیم استفاده کرد. همچنین او در تعیین هدف های تربیتی بر تعالی نگری، تعیین معیارهای اساسی و تحلیل دقیق مفهوم هدف تأکید داشت. با گذشت نزدیک به نیم قرن از فعالیت های پیترز، روش تحلیل مفهومی او در تصورات ذهنی، تعریف مفاهیم، نحوه بیان هدف های تربیتی و گسترش مؤلفه های این روش قابل نقد است. همچنین در حال حاضر تعالی نگری پیترز در تعیین هدف های تربیتی از دیدگاههای کلاسیک تعلیم و تربیت به حساب می آید، چرا که در اندیشه های پساتحلیلی بیشتر به برساخت گرایی اجتماعی، تعیین هدف های منعطف و گوناگونی فرهنگ ها توجه می شود.

کثرت گرایی فرهنگی ، عمدتاً ، در آمریکای شمالی و اروپا ظهور و گسترش یافته است و به تبع ، دیگر کشورهای جهان نیز - به درجاتی - از آن تأثیر پذیرفته اند . مهم ترین مسئله ای که این تحقیق در صدد بررسی آن است ، «کثرت گرایی فرهنگی و تأثیر آن بر نظام های تربیتی» است . روش تحقیق ، در بخش های اولیه ، توصیف و تحلیلِ مفاهیم اصلی ، مانند فرهنگ ، کثرت گرایی ، کثرت گرایی فرهنگی و وحدت گرایی فرهنگی است و در بخش های بعدی ، بررسی تأثیر کثرت گرایی فرهنگی بر نظام های تربیتی است که از طریق تحلیل ، تفسیر و استنتاج مباحث انجام می شود . نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که دو عامل اصلی سبب کثرت گرایی فرهنگی می شوند: نخست پدیده مهاجرت که تنوّع قومی را به وجود می آورد؛ این پدیده آثار مختلفی بر نظام های تربیتی دارد که نمونه ای از آن ظهور «تعلیم و تربیت چند فرهنگی» در برخی از جوامع امروزی است . عامل دیگر ، کثرت دانش ها ، اندیشه ها ، گرایش ها و سلیقه هاست که پدیده ای پساساختارگرا و پسا مدرنیستی است . اگر این نوع تکثر گرایی به رشد علمی و فرهنگی بیانجامد ، سودمند است ، امّا اگر به فرد گرایی منجر شود و پایه های وحدت فرهنگی و وحدت رویه در اتحاذ تصمیم ها و فعالیت ها را متزلزل کند ، به نفع عملکردهای علمی و فرهنگی - از جمله تعلیم و تربیت - نیست .

هدف از تحقیق ح اضر تحلیل محتوای کتاب درسی پیام های آسمان پایه هفتم بر اساس میزان پرداختن به انواع روش های تربیت اسلامی است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه تحلیلی شامل کتاب درسی پیام های آسمان پایه هفتم در سال تحصیلی 94-1393 بوده که با توجه به ماهیت موضوع و محدودیت جامعه پژوهشی از نمونه گیری صرف نظر شد و کل جامعه تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات فرم فیش برداری و نیز سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود. داده های حاصل با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی "آنتروپی شانون" مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که در مجموع، درکتاب درسی پیام های آسمان 408 مرتبه به روش های تربیت اسلامی توجه شده است که در این میان به روش اصلاحی با بار اطلاعاتی 975/0 و ضریب اهمیت 340/0 بیشترین توجه، سپس روش اقتضایی با بار اطلاعاتی 951/0 و ضریب اهمیت 331/0 و نهایتاً روش ایجادی با بار اطلاعاتی 945/0 و ضریب اهمیت 329/0 کمترین توجه شده است.

با توجه به تأثیر سرنوشتساز نهضت ملیّ صنعت نفت در تاریخ معاصر ایران و نقش مهمی که روحانیون ایران در این امر بر عهده گرفتند، مقاله حاضر برآن است تا نقش روحانیون اصفهان را در این برهه تاریخی مورد ارزیابی قرار دهد. روحانیون اصفهان چه اندازه در به حرکت درآوردن و هدایت جنبشهای مردمی به نفع نهضت نقش داشتند؟ دخالت آنان چه دستاوردهایی را برای نیروهای مذهبی به همراه آورد؟ آیا آنها توانستند اعتماد نسل جوان را برای مبارزات بعدی جلب کنند؟ بررسی سؤالات مورد نظر بر این فرض مبتنی است که روحانیون در جامعه آن روز اصفهان از نفوذ زیادی برخوردار بودند. رویکرد مقاله پیش رو توصیفی- تحلیلی است و بر اساس منابع آرشیوی، کتابخانهای و پژوهش میدانی صورت گرفته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که نیروهای مذهبی اصفهان قدرت برانگیختن جنبشهای مردمی را دارا بودند و به تبع آیتالله کاشانی از این قدرت به نفع نهضت استفاده کردند. ولی پس از اختلاف بین سران نهضت، اکثر روحانیون اصفهان به دلایل مختلف از جمله قدرت یافتن روزافزون حزب توده از دکتر مصدق رویگردان شدند و در برابر کودتا محافظهکاری پیشه کردند. بیشتر جوانان اصفهان با نیروی » مشاهده این رویکرد، برای ادامه مبارزه علیه استبداد از دلسرد شدند. این روند تا زمان ورود آیتالله خمینی به « مذهب صحنه سیاست ادامه داشت.