فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۴۱ تا ۳۶۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
منبع:
مطالعات حدیث پژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۳
109 - 126
حوزههای تخصصی:
در تحلیل علائم ظهور با تأکید بر فرقه زیدیه که به روش تحلیلی توصیفی نگاشته شده نتایج حاصله حاکی از آن است که با توجه به کثرت روایات در ارتباط با سفیانی و ذکر آنها در منابع امامیه و صحیح السند بودن برخی از آنها، امکان رد تمام احادیث این باب وجود ندارد لذا می توان با پذیرش اصل اخبار سفیانی، درباره جزئیات مربوط به آن قائل به توقف شد، «خسف بیداء» به معنای فرو رفتن در زمین که بعد از اعلام ظهور توسط امام مهدی (عج) سفیانی سپاه خود را به دنبال ایشان می فرستد و آنها در سرزمین بیدا «بین مکه و مدینه» در زمین فرو رفته و همه سپاهش نابود می شوند، خروج یمانی اجمالاً از علائم حتمی ظهور است، هر چند جزئیات و چگونگی قیام وی روشن نیست. قتل نفس زکیه می تواند به عنوان یک پیش گویی درباره ظهور صحیح باشد، احادیث مربوط صیحه آسمانی در حد تواتر است؛ و در تحلیل علائم غیر حتمی ظهور از دیدگاه زیدیه دانسته شد مراد از روایات رایات سود، خروج و انقلاب ابومسلم خراسانی علیه بنی امیه می باشد، به همین جهت از علائم قبل از ظهور که مدت زمان زیادی از رخ دادن آن سپری شده به حساب می آید و زیاد شدن فسادها و آلودگی ها در میان مردم، در واقع، نوعی از فراگیر شدن ظلم و جور روی زمین است. جنگ های خونین، در همان واقعه ی خروج سفیانی و آشوب های آن زمان است و حادثه ای جداگانه ای نیست. این احتمال نیز وجود دارد که منظور از این روایات، درهم کوبیدن مستکبران و دشمنان حق و عدالت باشد که در زمان ظهور و به دست مهدی (ع) انجام می شود، بنابراین از وقایع دوران ظهور است، نه نشانه ظهور؛ منظور از طلوع خورشید از مغرب، کنایه از ظهور حضرت مهدی (ع) است؛ همان گونه که خورشید، پس از غروب، طلوع می نماید، حضرت مهدی (ع) نیز، پس از سپری شدن عصر غیبت، ظهور می کند.
اعتبارسنجی سندی احادیث پزشکی خصال شیخ صدوق(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
بازگرایش به سخنان طبی اهل بیتb در عصر مُدرن امروز و هم پوشانی برخی آموزه های ایشان با عناوین علوم تجربی، به ویژه مفاهیم پزشکی، ضرورت پرداختن به اعتبار روایات طبی را ایجاد می کند. کتاب های متعدد شیخ صدوقe یکی از منابع رجوع به احادیث طبی بوده که در این میان، کتاب الخصال ایشان محور بررسی این مقاله قرار گرفت. نگاشته پیشِ رو به بررسی و اعتبارسنجی سندی 23 روایت پزشکیِ جلد اول این کتاب پرداخته است. مقاله حاضر که به روش کیفی، توصیفی، تحلیلی، نقلی و آماری صورت گرفته، به بیش از 5/78٪ «راوی ثقه» در زنجیره اسناد احادیث مربوطه و 87٪ «روایات مسند» و 48٪ «روایات موثق و صحیح» دست یافته و قابل پذیرش محدّثان دانسته است که نتیجه آن، برخورداری قوت سندی و رجالی 23 روایت طبی کتاب الخصال خواهد بود.
نقد گونه شناسی شهادت دردعای دوم صحیفه سجّادیّه ازدیدگاه چهار شارح(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۳
212 - 232
حوزههای تخصصی:
صحیفه امام سجاد علیه السلام به عنوان یکی از منابع شناخت معارف دینی، محسوب می شود. دعای دوم صحیفه که راجع به عظمت پیامبر ص است . در بحث حاضر، فرازی از دعای دوم مورد تحلیل قرار داده شده است که امام علیه السلام در این قسمت، عظمت امامان علیهم السلام را بیان کرده و آنان را شاهد حقانیت رسالت پیامبر صلوات الله علیه واله در برابر منکران رسالت، توصیف نموده است. این فراز صحیفه، ناظر به آیه 43 سوره رعد و 17 سوره هود است و امامان (علیهم السلام) همچون انبیاء پیشین، مصدّق رسالت و همانند قرآن، دلیل نبوّت پیامبراکرم (ص) هستند، چون حدیث ثقلین متواتر بین مسلمین برابر بودن امامان را با قرآن اثبات می کند و قرآن معجزه وشاهد رسالت می باشد و همین شأن قرآن را آنها نیز دارند و اینکه شارحان گفته اند، مراد از شهدای مذکور در سخن امام، شاهدان اعمال یا الگوی امت است و ناظر به آیات شهدای اعمال یا الگوی امت است، مورد نقد قرار گرفته و ناتمام اعلام شده است. روش مقاله حاضر توصیفی و انتقادی است که اقوال شارحان را بعد از تحلیل، مورد نقد و اشکال قرارداده است و نظری نو و ابتکاری بیان کرده است.
بازسازی کتابُ الملاحمِ الکبیر و تحلیل روایات غَیبتِ آن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵)
141 - 166
حوزههای تخصصی:
اگرچه با فقدانِ تک نگاری های مهدویِ متقدم، سابقه و اصالتِ پاره ای از آموزه های امامی چون غیبت، با انتقادهایی روبرو شد، اما بازسازیِ آن آثار، می تواند بخش هایی از میراث حدیثیِ عصر حضور را دردسترس قرار دهد. محمد بن جمهور(154-256ق) از ملازمانِ امام هشتم با نگارشِ کتابی سترگ با عنوان الملاحم، سهم قابل اعتنایی را در ثبت و انتقال میراث حدیثیِ مهدویت و غیبت به نسل های بعدی داشته است. این اثر اگرچه همینک مفقود است، اما توسط دو تن از شاگردان او، به مدارسِ حدیثیِ قم و بغداد راه یافت. همین نکته فرضیه امکانِ بازسازیِ این اثر را در پی دارد. پژوهش در آثار موجودِ مدرسه قم و بغداد در سده چهارم، 42حدیث از این اثرِ سترگ را در دسترس قرار می دهد. مطالعه ی این احادیث نشان می دهد که اندیشه غیبت و آموزه های فرعی مرتبط با آن با بسامد قابل ملاحظه ای در زمانِ حضور امامان مورد توجه بوده است. زیرا افزون بر 5 حدیثِ صریح در بابِ غیبت و پاره ای از فرعیات آن، احادیثِ قابل اعتنای دیگری نیز در باب امامت گزارش شده که مجموع آنان تأکیدِ دیگری بر غیبت صاحب الامر است. مهم ترین دستاورد متن حاضر افزون بر بازسازیِ یک اثرِ حدیثی مفقود، پاسخ گویی به شبهه ی فقدان مستنداتِ آموزه غیبت در عصر حضور است.
تحلیل مؤلفه ای رفق از دیدگاه لغت شناسان، اندیشمندان و منابع اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵)
167 - 193
حوزههای تخصصی:
پژوهش کنونی با هدف بررسی مفهوم رفق از دیدگاه لغت شناسان، اندیشمندان و منابع اسلامی انجام شده است. روش پژوهش ترکیبی از فقه اللغوی، همراه فقه القرآنی و فقه الحدیثی است؛ درباره یافته ها می توان گفت که لغت دانان رفق را نرمی و لطافت در امور می دانند که سبب تسهیل و آسا ن گیری می گردد و حسن انجام عمل را در پی دارد. تعریف کارشناسان محورهای حالت روانی(مانند لین)، موضوع رفق (همه اقوال و افعال) و نتیجه رفق ( مانند تأنی) شامل می شود. در تعریف اسلامی رفق به محورهای «لین و نرم خویی» به عنوان ویژگی روانی، «تسهیل و آسان گیری» و «رسیدن به مطلوب» به عنوان کارکرد و «امور اجتماعی و فردی» به عنوان موضوع و نیز «کرامت نفس» و «صلاح و مصلحت» پرداخته شد.نتیجه آن که رفق ترکیبی از کرامت، انعطاف پذیری و آسان گیری در امور است. سایر تعبیرها در لغت، اصطلاح و متون دینی زیر مجموعه این سه هستند. لذا به علاقمندان این حوزه توصیه می گردد تا از این تعریف برای فعالیت-های پژوهشی، آموزشی و درمانی بهره گیرند.
اعتبارسنجی حدیث اسلام آوردن ابوذر در روضه کافی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
95 - 116
حوزههای تخصصی:
دربار ه اسلام آوردن ابوذر در منابع کهن روایت های گوناگونی نقل شده است که با یکدیگر همخوانی چندانی ندارند. در این مقاله که بر روش توصیفی تحلیلی استوار است، به حدیث اسلام آوردن ابوذر در روضه کافی پرداخته و سعی شده سند و محتوای آن تحلیل و بررسی گردد. برایند این مطالعه آن است که روایت اسلام آوردن ابوذر، گرچه در منابع تاریخی نقل شده، در منابع روایی شیعه به دو طریق متفاوت توسط ثقه الاسلام کلینی در بخش روضه کافی و صدوق در امالی آورده شده است. نه تنها محتوای روایت مردود نیست بلکه با واکاوی سند روایت و تتبع در قراین نقلی و بررسی دلالت متن روایت و توجه به مبنای متقدمین در گزینش حدیث و شرایط صدر اسلام و وجود نقل به معنا در روایت دریافت می گردد که امکان وقوع رویداد شگفت آور برای ابوذر بدیهی بوده و از هرگونه استبعاد به دور می باشد.
تعدیل شخصیت رجالی معلی بن خنیس(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
279 - 302
حوزههای تخصصی:
از موالیان و اصحاب امام صادق R معلی بن خنیس از جمله افرادی است که مورد اتهام عده ای قرار گرفته و روایات ضد و نقیضی درباره او در دست است. برخی از رجالیون متقدم و متأخر معتقد به وثاقت معلی بن خنیس هستند و برخی رأی بر عدم وثاقت او داده اند. برخی نیز راه توقف را در پیش گرفته اند. از جمله کسانی که به اعتبار معلی بن خنیس معتقدند می توان به شیخ طوسی، آیت الله خویی، مسلم داوری و دیگران اشاره کرد. در مقابل، عالمانی چون نجاشی و ابن غضائری رأی بر عدم وثاقت معلی بن خنیس داده اند. عده ای همچون علامه مجلسی و علامه حلی نیز با توجه به تعارض موجود بین قائلین به وثاقت و عدم وثاقت و عدم امکان ترجیح یکی از دو قول، توقف کرده و نظری ابراز نکرده اند؛ در این میان معلی یکی از شیوخ مشایخ ثقات شمرده شده است که توثیقات عام رجالیون شامل وی نیز می گردد. بنابراین تضعیف او نقض این قاعده رجالی به شمار خواهد رفت. ازاین رو شایسته است دلایل و استدلالات طرفین مدعا را مورد نقد و بررسی قرار داد تا دیدگاه و اعتقاد صواب تمییز داده شود. در این مقاله، سعی بر این است که با بررسی اقوال بزرگان و اخبار در دسترس، وثاقت او مورد بررسی قرار گیرد تا در حد امکان، چهره واقعی او از نظر وثاقت شناخته شود. برای این منظور از کتاب های رجالی راویان حدیث معتبر شیعه بهره گرفته شده است.
بررسی تطبیقی روایات تأویلی اثناعشری و اسماعیلی ناظر به آیات توحیدی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۲۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۳)
3 - 27
حوزههای تخصصی:
بحث تأویل یکی از مباحث مهم در جهان اسلام است. مسئله اصلی اینتحقیق بررسی تطبیقی روایات تأویلی اثناعشری و اسماعیلی ناظر به قرآن کریم درحوزه معارف توحیدی است. تا کنون میراث اسماعیلی با روایات تأویلی اثناعشریدر مباحث اعتقادی به ویژه معارف توحیدی اشتراک زیادی دارند؛ برای نمونه: تأویلآیه نور، تأویل عرش و کرسی، تأویل اسمای حسنای خداوند. بررسی سندیروایات تأویلی مشترک نشان گر نقش فعال راویان متهم به غلوّ و راویان دارای گرایش فطحی و واقفی است. در نتیجه، به صورت موجبه جزئیه تأثیرپذیری منابع حدیثی اثنا عشری و اسماعیلی در حوزه معارف توحیدی از جریان غلوّ و فرق انحرافی دوقرن نخست ثابت می شود. همچنین راویان مجهول در این اسناد به وفور یافتمی شوند که برخی از آنان گزارش شده اند. این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی به سامان رسیده است.
بررسی سندی و دلالی روایت «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸
291 - 312
حوزههای تخصصی:
احادیث ائمه اطهار k از سرمایه های بزرگ معرفتی و هدایتی در تبیین و تفسیر آیات الهی اند. یکی از این احادیث گهربار حدیث «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا»، از امام رضا R است که در عیون أخبار الرضا و معانی الأخبار شیخ صدوق آمده است. این روایت از سایر امامان نیز با همین مضمون صادر شده که بیانگر اهمیت آن است. فهم مراد از «احیای امر» در حدیث فوق محل بحث این مقاله است. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی به بررسی دلالی روایت یادشده پرداخته است. با تشکیل خانواده حدیث و توجه به روایات دیگری که با همین مضمون است، معلوم شد احیای امر ائمه k به تعلّم و تعلیم معارف آنان است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که علوم امامان معصوم k از جانب خداوند است و زمینه پذیرش آن در هر انسانی که از فطرت الهی منحرف نشده باشد، وجود دارد. همچنین یاد گرفتن و یاد دادن علوم و معارف ائمه اطهار k نقش اساسی در تبعیت و پیروی مردم از آنان دارد. بخشی از نوآوری این مقاله، تبیین بارزترین مصادیق «احیای امر» است که عبارت اند از برگزاری مجالس و تشکیل کلاس های معرفت افزایی، امر به معروف و نهی از منکر، و تشکیل نظام ولایی برای تحقق عدالت در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی؛ اما تمام موارد یادشده زمینه و بستر را برای «احیای امر» فراهم می کند و تحقق واقعی احیای امر ائمه اطهار k در پیروی و تبعیت از آنان و زنده نگه داشتن نظام ولایی برای تحقق عدالت و تربیت انسان کامل است.
رویکرد دانشیان مکتب حدیثی ری به جریان مفضل بن عمر جعفی(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۱۶
181 - 206
حوزههای تخصصی:
مفضل بن عمر یکی از اصحاب برجسته ائمهb است. وی از شخصیت های تأثیرگذار در جریان های درون مذهبی سده های نخستین بود. با مهاجرت برخی از محدثان از عراق به ایران، اندیشه های حدیثی طیف مفضل بن عمر نیز به مکاتب حدیثی ایران منتقل شد. دانشیان ری که گروهی از محدثان و اصحاب ائمهb ساکن ری یا محدثان مهاجر از دیگر شهرها بودند با جریان مفضل بن عمر ارتباط برقرار کردند که تأثیر این ارتباط در نشر و ضبط تراث حدیثی امامیه از اهمیت بسیاری برخوردار است. بر این اساس، پژوهش حاضر به رویکرد دانشیان مکتب حدیثی ری در تعامل و ارتباط با جریان مفضل بن عمر جعفی و آثار ایشان می پردازد. روش پژوهش با توجه به شناخت تاریخ اندیشه و تحلیل رویکرد دانشیان مکتب ری در تحلیل رجالی، مؤلفه ای و جریانی است. بر اساس تحقیقات انجام شده، برخورد دانشیان مکاتب حدیثی قم و بغداد با جریان مفضل بن عمر به شیوه طرد، اتهام به غلو و تفویض بوده، اما دانشیان مکتب حدیثی ری برخلاف دیگر مکاتب، با اندیشه اعتدالی، نه تنها وابستگان به جریان مفضل بن عمر را در ری پذیرفتند، بلکه به نشر روایات بسیاری از این طیف پرداختند و این ارتباط تا آنجا پیش رفت که بزرگان و ثقات ری، روایات زیادی از ایشان در تألیفات خویش گنجاندند و همین امر باعث جرح برخی از دانشیان ری توسط رجالیان مکاتب دیگر شد.
شخصیت حدیثی رجالی سکونی در منابع فریقین با تأکید بر میراث حدیثی او
منبع:
پژوهش های رجالی سال پنجم ۱۴۰۱ شماره ۵
111-154
حوزههای تخصصی:
اسماعیل بن ابی زیاد سکونی، از اصحاب امام صادق است که تعداد فراوان روایات او، سبب شده شناخت شخصیتش برای فقیهان شیعه بسیار مهم تلقی شود؛ اما کمبود اطلاعات از او، وضعیت را دشوار کرده است. تعیین عناوین سکونی در منابع شیعه و عامه و بررسی مشایخ، روایان و روایات مشترک، روشن کرد که سکونی در موصل عهده دار منصب قضاوت بوده است. از نظر وثاقت، روایات سکونی بدون اشکال، قابل اعتماد است و متقدمان شیعه در این زمینه اختلافی ندارند؛ اگرچه بین عامه اتفاق وجود دارد که سکونی ضعیف است. اما در مورد مذهب او بین رجالیان شیعه اختلاف بیشتری دیده می شود. این اختلاف در تعیین باور متقدمان، به ویژه شیخ طوسی نیز پیش آمده است؛ بررسی ها نشان داد شرایط سیاسی دوره سکونی و اختلاف او با هارون الرشید، سبب مخفی ماندن گزارش های تاریخی در مورد او شده است؛ بنابراین بهترین راه برای آگاهی از شخصیت رجالی-حدیثی او بازخوانی میراث حدیثی اش شناخته شد. تفسیری که به او منتسب است و روایات وی در منابع شیعی، مهم ترین آثار او محسوب می شوند؛ بررسی این دو اثر و سایر شواهد، نشان داد با توجه به مسئله تقیه، قرائن شیعه بودن او قوی تر از قرائن عامی بودنش است.
زمینه های شکل گیری سنن نگاری در سده دوم با تأکید بر عوامل اجتماعی و سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷
29 - 52
حوزههای تخصصی:
سنت یکی از مهم ترین پایه های دین اسلام است. از نیمه دوم سده اول، سنت در معنای احادیث فقهی و احکام به کار رفته است. نیاز جامعه اسلامی به قاعده و روشی برای سامان دهی زندگی اجتماعی سرزمین های اسلامی، سبب تدوین احادیث فقهی شد. مسئله این پژوهش توجه به زمینه های سیاسی و اجتماعی ظهور سبک سنن نگاری در سده دوم است. یافته ها حاکی است که عواملی چون نگرش فرابومی به حدیث، تخصصی شدن دانش فقه، روابط متقابل فقها با حکومت عباسی و شکل گیری مفهوم سنت و جماعت در پیدایش این سبک و آثاری چون سنن اربعه تأثیر داشته است. همچنین از نیمه دوم سده دوم ویژگی هایی چون تبویب احادیث فقهی، درج کامل سند، اتصال سند به رسول خدا 2 و پیرایش سنت از آرا و بلاغات صحابه و تابعین در حدیث نگاری بروز نمود. در واقع آثار حدیثی سده دوم را که تحت عنوان سنن نام گذاری شده نمی توان در زمره کتبی همانند سنن اربعه دانست. این گونه آثار صرفاً در گروه مصنفات حدیثی فقهی که زمینه پیدایش کتب سنن اربعه را فراهم نموده است، قرار می گیرد.
مادرت به عزایت بنشیند! تاملی در مشتقات تعبیر روایی «ثَکِلَتکَ أمُّک»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵)
117 - 140
حوزههای تخصصی:
اهمیت توجه به مفاهیم کهنِ متون متقدم در فهم و معادل گزینی صحیح امروزی آن، بر کسی پوشیده نیست؛ به ویژه آنگاه که آمیخته با مجازگویی باشد و نیز در زمره متون مقدس، که در باور پروری مخاطبان اثر دارند، به شمارآید.! با اینکه دانشوران زبانی، بسیار بر این مهم تأکید دارند اما در عمل، بی توجهی به کاربست این صنف از صنایع ادبی در برخی متون روایی، دستیابی به معنای دقیق این گزاره ها را مشکل ساخته است. عبارات کنایی «ثَکِلَتکَ أمُّک» در صیغ مختلف بیانی، از این دسته است که فهم مقصود اصلی آن تنها از رهگذر توجه به شاخصه هایی همچون سیاق کلام، فرهنگ زمانه، فضای صدور و ... میسر است. نگرش تک بعدی به این تعبیر، موجب منفی گزینی در مفهوم امروزی این عبارات شده است. اهتمام نوشتار حاضر، تصحیح این نگرش و اثبات چندکاربردی بودن این مفهوم است؛ به گونه ای که در خلال توجه به شاخصه های مذکور، کاوش در آرا ادیبان و مراجعه به متون اصیل عرب و نیز با روش توصیفی استنتاجی در گردآوری و مقایسه تحلیلی داده ها، به کاربرد روایی مثبت این کنایات در کنار مفاهیم منفی دست یافته میشود که «تأکید، تعجب، تعظیم، تحضیض، انکار، هشدار و ... »از جمله آنهاست و تعدد کاربرد این عبارت کنایی اثبات میگردد
گفتمان پژوهی در مطالعات حدیثی؛ چیستی، راهکار و نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
علوم حدیث سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵)
193 - 214
حوزههای تخصصی:
احادیث پرشمار منابع حدیثی کهن در یک موضوع، بازتاب گفت و شنودهایی است که میان اهل بیت با مخاطبان درباره امور مهم و ایدئولوژیک جامعه شیعی انجام گرفته است. از همین رو برای فهم احادیثی از این دست باید از رخدادهای عصر ائمه آگاهی داشت. گفتمان پژوهی، به عنوان مکملی در کنار دیگر راه کارهای فهم حدیث، بر کشف و بررسی خاستگاه احادیث به جای تحلیل موردی آن ها تاکید و ابعاد ناپیدای حدیث را نمایان می کند. پژوهش پیش رو ضمن ارائه چند نمونه، نمایی از برخی گفتمان های حاکم بر حدیث شیعه را به تصویر کشیده تا نشان دهد گفتمان پژوهی در بازگویی، رفع ابهام و آشکارسازی معنا و مقصود حدیث تا چه حد نقش آفرین است. افرون بر این فایده، تبیین این گفتمان ها می تواند گنجینه ای از داده ها و پیش دانسته ها را در اختیار سایر حدیث پژوهان نهاده و ایشان را در فرآیند فهم احادیث پر شماری پشتیبانی کند تا راهی میان بُر و بهره ور را در فقه الحدیث بپیمایند.
شیوه های گفتاری امربه معروف و نهی از منکر از منظر احادیث
منبع:
مطالعات حدیث پژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۳
72 - 90
حوزههای تخصصی:
یکی از مهم ترین فرایض و واجبات اسلامی، امربه معروف و نهی از منکر است که حفظ دین و جامعه با تمام ابعادش بستگی به آن دارد؛ و این دو وظیفه ضامن اجرای سایر وظایف فردی و اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و عبادی است، اهمیت و جایگاه آن، در قرآن کریم، کلمات پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) و بزرگان دین با تأکید مضاعف ذکر شده است. وجوب امربه معروف و نهی از منکر، از ضروریات است و مستند وجوب، ادله اربعه (قرآن، سنت، اجماع و عقل) هستند. این فریضه، علاوه بر شرایط عامه تکلیف، شرایط مخصوص به خود دارد که از شرایط ویژه محسوب می شوند و همچنین دارای مراتب است که بین آن رعایت ترتیب واجب است، یافته های تحقیق حاضر که به شیوه توصیفی – تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته حاکی از آن است که امربه معروف و نهی از منکر، شیوه های متعددی دارد مانند شیوه های گفتاری، رفتاری، نوشتاری و هنری که در موارد مختلف، انتخاب بهترین شیوه ها و استفاده صحیح از آن، موجب حاکمیت و پاسداری ارزش های اسلامی و تأثیرگذاری بیشتر امربه معروف و نهی از منکر می شود شیوه های گفتاری شامل مستقیم و غیرمستقیم بودند و برخی از شیوه های غیرمستقیم عبارت بودند از: تغافل، تلقین، اعطای بینش، افشاگری، تبیین آثار، موعظه، ترغیب و ترهیب، انذار و تبشیر، وعده و وعید، تحریک عواطف.
تحلیل انتقادی رویکرد موتسکی در برخورد با منابع اسلامی، مطالعه موردی: روایات سریه قتل ابن ابی الحقیق(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
حدیث پژوهی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸
127 - 152
حوزههای تخصصی:
از دیرباز حدیث اسلامی خاصّه روایات سیره رسول خدا 2 ، مورد توجه پژوهشگران غربی بوده و طی چند دهه اخیر توجه به این نوع پژوهش ها، گستره فزون تری یافته است. مقاله «قتل ابن ابی الحُقیق» نوشته هارالد موتسکی، به بررسی روایات درباره یکی از سرایای دوران پیامبر اکرم 2 می پردازد. مقاله حاضر به دنبال تحلیلی انتقادی با پرداختن به نقاط قوّت و نیز بررسی ضعف ها و کاستی های موجود در نوشتار موتسکی است. اهمیت پرداختن به این موضوع با ضرورت حفظ منابع اصیل اسلامی در برابر اشاعه برخی برداشت های ناتمام با استناد به پیش فرض هایی ناتمام تر، گره خورده است. به همین منظور، به برخی امتیازات، همچون روشمندی علمی و رویکرد اعتدالی نسبت به احادیث اسلامی پرداخته شده و برخی آسیب های مبنایی، روشی و غایی همچون کم اعتباری نظام اسناد، فقدان معیارها و مبانی رجالی احصا شده است. مهم ترین دستاورد این پژوهش دست یافتن به نگاهی تحلیلی تر و دقیق تر به نوع نگارش های یکی از پرکارترین و مطرح ترین خاورشناسان اعتدالی یعنی موتسکی است.
التحليل البنيوي والمعنوي لاسم التفضيل في ترجمة عشرة الحِکَم من نهج البلاغة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
یعد اسم التفضیل من أهم عناصر النحو والبلاغه فی الأدب العربی، وقد کثر استخدامه فی النصوص الدینیه. یستخدم هذا الاسم فی حالات کثیره فی حِکَمِ نهج البلاغه فی معناه الأصلی، أی المفاضله والتفوق بین الشیئین أو أکثر، ولکن هناک حالات أخرى تستخدم فی غیر معناه. ولتحلیل وظیفته، بالإضافه إلى اعتبار أن اسم التفضیل یتکوّن من الفعل الذی فیه معنی المفاضله ویأتی على وزن "أفعل" أو بإستخدم کلمات مثل «أشد- أکثر – أقل، وما إلى ذلک»، أو مع مصدر الفعل فی هیئه التمییز؛ ینبغی للمرء أن ینتبه إلى البنیه النحویه المختلفه لکل تطبیق. إن الکلام الذی استخدم فیه اسم التفضیل بصوره نکره؛ مع «مِن التفضیلیه»؛ إما أن یضاف إلى اسم نکره أو معرفه، أو أنّ اسم التفضیل یستخدم مع "ال"، وفی هذه الحاله غالباً ما یستخدم کصفه للاسم الذی قبله، والظاهر أنه لیس له معنی المفاضله فی هذه الحاله. إن النظره البنیویه إلى استخدام اسم التفضیل فی کل جانب من الجوانب السابقه هی من أهم الطرق لاکتشاف المعنى المقصود فی خطاب الإمام علی فی نهج البلاغه. اعتمد هذا البحث على المنهج الوصفی التحلیلی مستعیناً بالقواعد النحویه والبلاغیه، لبیان القواعد المتعلقه باسم التفضیل وحالاته المختلفه، ویتطرق إلی بعض حِکَم نهج البلاغه على ضوء التحلیل البنیوی والمعنوى لاسم التفضیل، وأثره فی ترجمه هذه الحِکَم، کما یقوم بمراجعه الترجمات ونقدها أیضا. والنتیجه: أنه فی کثیر من الأحیان یفقد هذا الاسم معناه الخاص بسبب بنیته، فیستخدم فی معنى آخر غیر معناه الأصلی، مما یتطلب تطبیق القواعد والنقاط المتعلقه به للوصول إلى المعنى الجدید.
تأثیر نظریه «روح قرآن» در اعتبارسنجی احادیث توحیدی(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
مقاله پیشِ رو با هدف بررسی چگونگی اثر نظریه «روح قرآن» بر ارزیابی روایات توحیدی سامان یافته است. برای دستیابی به آن، ابتدا لزوم اعتبارسنجی محتوایی روایات تبیین گشته و پس از تبیین نظریه «روح قرآن» و ضرورت افزودن این سنجه، به دیگر معیارهای اعتبارسنجی، نمونه هایی از روایات توحیدی، به معیار «روح قرآن» عرضه شده و اعتبار آنها محک سنجی گردید. این پژوهش که به روش تحلیلی تطبیقی و گردآوری داده های آن به صورت کتابخانه ای بوده، ادعا دارد که از مهم ترین روش های بهره گیری از معارف توحیدی قرآن و ایفای نقشِ محوری آن نسبت به دیگر معارف، سنجه راهبردهای قرآن است. نتیجه این پژوهش، اعتبارسنجی و پالایش احادیث توحیدی ناهمگون با سنجه «روح قرآن» و مرزبندی با دیدگاهی است که با جمود بر ظهور بدوی واژگان، میان الفاظ و «روح قرآن» جدایی افکنده است.
بررسی دین سفیانی در روایات فریقین(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزههای تخصصی:
یکی از نشانه های آخرالزمان، خروج سفیانی (دشمن امام مهدیf) در شام است. نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی، وضعیت اعتقادی و دینی سفیانی در روایات فریقین را بررسی کرده است. از آنجا که سفیانی دشمن اهل بیتb و رهبری دشمنان حق را بر عهده دارد و تدین ظاهری او باعث فریب مسلمانان می شود، شناخت او برای منتظران، ضروری است. اعمال و رفتار و خونریزی های سفیانی در آخرالزمان ریشه در دین و اعتقادات او دارد. روایات حاکی فریقین از دین سفیانی را می توان در چهار گروه دسته بندی کرد: 1. مسلمان بودن سفیانی؛ 2. نصرانی بودن سفیانی؛ 3. نصرانی شدن سفیانی؛4. تظاهر به زهد و مسلمانی. با این تفاوت که منابع روایی اهل سنت درباره سفیانی، به مسلمانی، آثار عبادت در چهره و تظاهر به اسلامِ وی اشاره دارد، لیکن در منابع روایی شیعی تظاهر به زهد، بی ایمانی و تمایل به نصرانیتِ سفیانی به چشم می خورد. بر اساس روایات مورد اشاره، وی مسلمانی است که نصرانی می شود و یا با توجه به موقعیت و شرایط پیش رو، هم تظاهر به مسلمانی و هم با نصرانیت هم سویی و همراهی می کند و در حقیقت کافر است و ایمانی به اسلام و نصرانیت ندارد.
بررسی راهبردهای تنظیم هیجان درون فردی در روایات(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۱۶
113 - 128
حوزههای تخصصی:
تحقیقات نشان داده است تنظیم هیجان، نقش مهمی در ابعاد مختلف زندگی انسانی ایفا می کند. در روایات اسلا می نیز توصیه هایی در زمینه نحوه تنظیم و تغییر هیجان ها وجود دارد. هدف از این مقاله بررسی راهبردهای تنظیم هیجان درون فردی در روایات موجود در متون اسلا می و تطبیق آن با راهبردهای ارائه شده در علم روان شناسی است. روش پژوهش تحلیلی تطبیقی بوده و با استفاده از کلیدواژه های مرتبط با هیجان ، در منابع روایی جستجو شده و احادیث بر اساس نوع راهکار موجود در آن دسته بندی و مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که علاوه بر راهبردهای علم روان شناسی، در روایات اسلا می نیز راهبردهای دیگری جهت تنظیم هیجان درون فردی وجود دارد که شامل اذکار خاص، دعا، استغفار، تغذیه، رفاقت، نظافت و نماز است. می توان این راهبردها را به عنوان راهبردهای تنظیم هیجان معنوی مذهبی در نظر گرفت و از آنها برای تنظیم هیجان و آموزش به افراد بهره برد.