ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۷۲۱ تا ۲٬۷۴۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۲۷۲۱.

مقایسه چگونگی کلام الهی از نظر متکلمان و ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قدیم حادث کلام الله کتاب الله کلام نفسانی ابن عربی معتزله اشاعره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۲۷
حادث یا قدیم بودن کلام الهی از مباحثی است که معتزله و اشاعره به آن پرداخته و عرفا آن را نَفَس الرّحمان الهی گرفته اند که نه قدیم است و نه حادث. در نوشتار حاضر بحث بر سر چگونگی دریافت وحی توسط نبی است که این کلام الهی برغم حادث یا قدیم بودن آن، چگونه در قالب الفاظ به ظهور میرسد. برخی از معتزله آن را از جنس اصوات و الفاظ دانسته اند و گروهی از اشاعره آن را حقیقتی نفسانی تلقی کرده اند که اصوات و الفاظ حاکی از آن هستند. ابن عربی بین کتاب الله و کلام الله فرق قائل شده و اختلاف در عربی و عجمی بودن را به کتاب نسبت میدهد نه کلام الله، و الفاظ قرآن کریم را کلام خدا میداند نه کلام رسول، و نزول آن بر قلب پیامبر(ص) را بصورت زبانی میداند، یعنی پیامبر(ص) قرآن را با همین حروف و کلمات عربی دریافت میکند و خودش در آن دخل و تصرفی ندارد . قونوی نیز در شرح آن گفته که صورت وجودی عینی قرآن مانند صورت ادارکی آن است، پس قرآن نور بالذات است.
۲۷۲۲.

تحلیل قیامت و ارتباط آن با مرگ ارادی از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قیامت مرگ ارادی تحول وجودی فنا ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۳۰۱
مسئله محوری مقاله حاضر، تحلیل معنای قیامت و ارتباط آن با مرگ ارادی از دیدگاه ملاصدراست. قیامت پنج قسم دارد که دو قسم قیامت صغرا و کبرای انفسی، از مراتب مرگ ارادی است. قیامت در نوع انفسی آن، تحولات وجودی نفس است که در مراحل مختلف مرگ ارادی رخ میدهد؛ مرتبه ابتدایی آن موسوم به قیامت صغرای انفسی و مرتبه نهایی آن، قیامت کبرای انفسی نامیده میشود. ملاصدرا با استفاده از مبانی متافیزیکیش همچون اصالت وجود، وحدت تشکیکی، تشخص وجود، حرکت وجودی، جسمانیهالحدوث و روحانیه البقاء، و اتحاد عاقل و معقول، به تحلیل اقسام قیامت میپردازد. او طی مراحل سلوک عملی را برای تحقق قیامت صغرای انفسی لازم میداند. قیامت کبرای انفسی در نظر ملاصدرا دستیابی به مقام فناست. مقام فنا در دو نظام وحدت تشکیکی و وحدت شخصی وجود، قابل واکاوی است. در نظام وحدت تشکیکی وجود، نفس در حرکت وجودی اشتدادی با گذر از مراتب حسی، خیالی و عقلی، به مقام عندیت و پس از آن به مقام تمکین بعد از تلوین یا بقاء بعد از فنا نائل میشود. در نظام وحدت شخصی وجود، هستی انسان عین ربط به هستی خداوند بوده، حق تعالی را متجلی در حقایق میبیند. در این مقام، فرد مظهر اسماء جمالی و جلالی حق گشته، به فعلیت تمام اسماء نائل میگردد. سالکی که قیامت کبرایش در دنیا محقق شده، همه اقسام فنا را تجربه میکند.
۲۷۲۳.

بررسی تطبیقی توحید افعالی از دیدگاه قرآن و سعدی شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن سعدی توحید افعالی اشاعره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۶۲
اسلام آیین توحید و یکتاپرستی است و در میان تعالیم اسلامی، توحید از جایگاه بلندی برخوردار است. قرآن به مثابه منشور جاوید اسلام، در آیات بسیاری به مسأله توحید و ابعاد گوناگون آن پرداخته است. یکی از پایدارترین تجلیّات روح آدمی و یکی از اصلی ترین ابعاد وجودی انسان، حسّ نیایش و پرستش است و این اعتقاد را می توان از مهم ترین مظاهر حیات انسان دانست. سعدی در باب توحید افعالی پیرو اشاعره است و در صدد حفظ توحید افعالی است؛ او معتقد است که تمامی افعال انسان از جانب خداوند ایجاد و صادر می شود، حتّی سخنانی که بر زبان جاری می شود همگی ایجادشده توسط خداوند هستند. بر این اساس، وی نظریه کسب اشاعره را می پذیرد. با توجه به اشعری مسلک بودن سعدی ، در این مقاله دیدگاه های وی را در خصوص توحید افعالی مورد بررسی قرار دادیم تا مشخص شود سعدی تا چه اندازه افکار و عقایدش در خصوص توحید افعالی، با اشاعره مطابقت دارد.
۲۷۲۴.

واج آرایی و نغمه حروف در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن اعجاز ادبی موسیقی بدیع تکرار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۳۳
یکی از زیباترین آرایه های بدیع لفظی، «واج آرایی» است که در قرآن کریم به وفور دیده می شود و نقش مهمی در تقویت موسیقی کلام دارد. با این حال، هرچند تحقیقات زیادی پیرامون بلاغت قرآن انجام شده، تا کنون پژوهشی جدّی در جهت کشف این آرایه و تحلیل زیبایی های آن در قرآن، صورت نگرفته است. از دیگر آرایه های مبتنی بر تکرار واج، «نغمه حروف» را می توان نام برد که هرچند اهل بلاغت تا کنون به عنوان آرایه ای مستقل به آن نپرداخته اند، اما از تأثیر شگرف آن در زیباسازی و تقویت موسیقی سخن نمی توان چشم پوشید. این دو آرایه لفظی در قرآن کریم، ارتباط شگفت آوری هم با معنای کلام دارند و این ارتباط در موارد بسیاری قابل کشف و بررسی است. در این نوشتار که به روش تحقیقی- تحلیلی انجام گرفته، سعی شده تا تعریفی قابل قبول از «نغمه حروف»، درکنار «واج آرایی» ارائه شود. همچنین نمونه هایی زیبا از این دو فن بدیعی در قرآن کریم معرفی شده و به مواردی از تناسب دل انگیز این دو آرایه لفظی، با معنای کلام پرداخته شده و شاهد مثال هایی از ادبیات فارسی نیز در این زمینه ارائه گردیده است.
۲۷۲۵.

حضور منافقان در غزوه بدر از منظر مفسران و مورخان،با تأکید بر آیه 49 انفال(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 49 أنفال غزوه بدر منافقان در بدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۹۴
زمان پیدایی منافقان در اسلام از موضوعات مهم پژوهشگران است. تعیین زمان پیدایی می تواند در تحلیل حوادث و رویداد های تاریخی دوران رسول اکرم| تأثیر بسزایی داشته باشد. مقاله حاضر در صدد بررسی حضور یا عدم حضور منافقان در غزوه بدر از نگاه مفسران با ابتناء به آیه 49 أنفال و مورخان است. بدیهی است در صورت اثبات حضور منافقان در غزوه بدر، باید در تحلیل رویدادهای آن مقطع، عنصر نفاق را نیز دخیل دانست. یافته این پژوهش بر حضور منافقان در لشکر مسلمانان در غزوه بدر از منظر تعدادی از مفسران شیعه و سنی دلالت دارد. گرچه مورخان درباره حضور منافقان در دو لشکر اسلام و کفر سخن نگفته اند، اما بنا به شواهدی می توان استنباط کرد که آنان نیز به حضور منافقان در لشکر مسلمانان اذعان نموده اند.
۲۷۲۶.

اندیشه کلامی - سیاسی امامت از منظر فیض کاشانی با تأکید بر آیه 55 سوره مائده در قرآن

کلیدواژه‌ها: قرآن امامت ولایت عصمت شیعه فیض کاشانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۴۶۳
مسلمانان صدر اسلام علی رغم اشتراک نظر در اعتقاد به پیامبر خدا (ص)، در مورد جانشینی آن حضرت اختلاف پیدا کردند؛ به گونه ای که این امر، موجب به وجود آمدن دو مذهب شیعه و اهل سنت گردید. در این میان فیض کاشانی به عنوان یکی از علمای بزرگ شیعه، به بسیاری از شبهات مطرح در این باره، پاسخ گفته و امر امامت را از منظر علم کلام و سیاست مورد بررسی قرار داده است. هدف پژوهش، این است که نتیجه بررسی، بتواند بخشی از دغدغه های فکری و اعتقادی شیعیان را برطرف نماید و پاسخی منطقی به برخی از شبهات مطرح شده برضد مکتب تشیع، ارائه کند. سؤال اصلی پژوهش این است که اندیشه کلامی-سیاسی امامت از منظر فیض کاشانی با تأکید بر آیه 55 سوره مائده در قرآن کریم چیست؟ پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. نتیجه بررسی ها نشان داد که شیعیان از جمله فیض کاشانی با توجه به آیات قرآن، به ویژه آیه ولایت، امامت را یک امر الاهی و انحصاری تلقی نموده و نظریات خویش را با نص پیامبر(ص) تطبیق می دهند. وی برای امام ، منصب الاهی و ویژگی عصمت -در مقام امامت- قائل است و نظام سیاسی و دولت دینی را بر مدار امامی معصوم و حاکمی الاهی در زمین استوار می دانند.
۲۷۲۷.

ارزیابی دیدگاه ها درباره چرایی برخورد غضب آلود حضرت موسی (علیه السلام) با هارون در قرآن

کلیدواژه‌ها: موسی (ع) هارون (ع) خشم و غضب عصمت انبیا (ع) بنی اسرائیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۲۰۹
حضرت موسی (علیه السلام) پس از بازگشت از کوه طور با مشاهده گمراهی قوم بنی اسرائیل به دلیل گوساله پرستی با برادرش هارون که جانشین وی در میان قوم بود به شدت برخورد کرد. این رفتار حضرت در آیه ۱۵۰ سوره اعراف بیان شده است. پس از این واکنش، گفتگویی میان حضرت موسی (علیه السلام) و هارون انجام می شود که در آیات ۹۲ ۹۴ سوره طه بدان پرداخته شده است. رفتار غضب آلود حضرت موسی (علیه السلام) با عصمت، شأن و جایگاه انبیای الهی ناسازگار می نماید؛ بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای آرای مفسران را در توجیه رفتار حضرت موسی (علیه السلام) ارزیابی می کند و از میان این آرا دلایلی چون «مسئولیت هارون نسبت به هدایت بنی اسرائیل»، «نشان دادن بزرگی و قبح گناه بنی اسرائیل»، «تجلی غضب الهی در غضب انبیا (علیهم السلام)»، «تبعیض قائل نشدن بین خطای خویشاوند و بیگانه» و «تفاوت در علم و مظاهر علم» در تبیین آیات مذکور از مقبولیت بیشتری برخوردار هستند.
۲۷۲۸.

اخلاق جنسی قبل از ازدواج در قرآن و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اخلاق جنسی قبل از ازدواج عهدین قرآن عهد جدید عهد قدیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱۹ تعداد دانلود : ۵۳۷
یکی ازمهم ترین مسایل اخلاق جنسی ، اخلاق جنسی قبل از ازدواج می باشد که در قرآن و عهدین مورد توجه قرار گرفته است و در این مورد شباهت ها و تفاوتهایی دارند براین اساس این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی مسایل اخلاق جنسی پیش از ازدواج را در قرآن و عهدین را مورد بررسی قرار دهد و شباهت ها و تفاوت های آنهارا در این مسأله ، برشمرد.. در قرآن ، تورات و انجیل ، رابطه دوستی و به شکل آزاد قبل از ازدواج به شدت منع شده شده است و تأکید بر رعایت عفت و پاکدامنی و پرهیز از بی عفتی و روابط جنسی قبل از ازدواج شده است و نیز ، هم جنس گرایی، استمناء، چشم چرانی و خودآرایی میان دختران و پسران نامحرم را منع کرده اند .وبرخی ازتفاوت های این سه کتاب مقدس در باره این مسأله این است که همجنس گرایی در عهد عتیق به صراحت منع نشده است و نیز در این کتاب یادی از اسمتناء نشده است و لی در مجموعه های هلاخایی برخی با استمنای زنان موافق و برخی دیگر مخالفند . درباره لواط، استمناء و مساحقه هیچ اشاره ای در انجیل نشده است ولی هریک از آنها در قرآن به صراحت و به شدت منع شده است و برای فاعل آنها عقاب و مجازات دنیا و آخرت در نظر گرفته است.
۲۷۲۹.

بررسی دیدگاه مفسران در خصوص آیات نخست سوره روم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیات 1 تا 5 روم ایران و روم تفسیر تاریخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۶۶ تعداد دانلود : ۴۷۰
جمعی از مفسران أهل سنت به استناد روایت ابن عباس اتفاق نظر دارند که آیات نخستین سوره روم: «الم غُلِبَتِ الرُّومُ فی أَدْنَی الأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ ...» در فاصله دو جنگ ایران و روم نازل شده است که در جنگ أول ایرانیان پیروز شدند و آیه نازل شد و خبرداد که رومیان پیروز خواهند شد. آنان این موضوع را یکی از معجزات قرآن دانسته اند. با پژوهش در منابع تفسیری، حدیثی و تراجم مشخص شد که این دیدگاه مفسران از نظر سند ضعیف و از نظر محتوا با توجه به شواهدی در این آیات و آیات دیگر و روایات، باطل است. بر أساس روایت صحیحی که از سوی راویان شیعه رسیده تفسیر این آیه را جز إمامان معصوم نمی دانند و از سوی إمامان معصوم(ع) نیز به بنی أمیه و ظهور حضرت مهدی(عج) و حضرت زهرا(س) تفسیر شده است. از این رو تفسیر آیات یادشده، به دو جنگ ایران و روم، نادرست و در وقوع چنین جنگی نیز تردید وجود دارد.
۲۷۳۰.

بررسی فقهی- حقوقی انتقال ارادی مهریه عین معین

کلیدواژه‌ها: مهریه انتقال ارادی عین معین عقد تبرعی اخلاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۴۷۸
باتوجه به ماده 1082 قانون مدنی زوجه می تواند در مهریه خویش هرگونه تصرف حقوقی را انجام دهد و باعمل حقوقی مختلف در قالب های حقوقی معوض یا تبرعی مهریه متعلق به خود را به هر شخصی بخواهد انتقال دهد. انتقال مهریه عین معین در قالب ها حقوقی مختلف در برگیرنده مسائل حائز اهمیتی است. سوالات مختلفی قابل طرح است آیا زوجه با وجود اینکه با زوج زندگی می-کند می تواند موضوع مهریه را در قالبهای حقوقی مختلف انتقال دهد؟ انتقال مهریه توقیف شده چگونه است؟ و یا مالی که در توقیف نیست انتقال ارادی آن به چه شیوه است؟ زوجه برای مطالبه مهریه خویش مطابق قواعد حقوقی میتواند راهکارهای ویژه ای را بکار ببرد و مهریه را در قالب های حقوقی بلاعوض و یا معوض به اشخاص ثالث انتقال دهد تا از این طریق بدون مراجعه به مراجع قضایی یا اجرای ثبت به معادل مهریه خود یا کمتر از آن دست یابند و حتی می توان گفت انتقال مهریه ای که حق انتفاع از مال موقوفه است با توجه به شرایطی قابلیت انتقال پیدا خواهد کرد اما از لحاظ اخلاقی تا زمانی که کانون خانواده پابرجاست امری نامتعارف است.
۲۷۳۱.

مطالعه تطبیقی نشوز زن با تکیه بر آیه 34 نساء با نگاه تفسیری بانو امین اصفهانی و آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 34 نساء نشوز تنبیه زن بانو امین اصفهانی آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰۶ تعداد دانلود : ۱۰۲۴
نشوز زنان، یکی از مباحث مطرح در آیه 34 سوره نساء است. این مقاله با تأکید بر این آیه به تبیین آراء تفسیری بانو امین اصفهانی و آیت الله جوادی آملی در معناشناسی و حکم «نشوز» می پردازد و هدف آن مقایسه دیدگاه دو مفسر غیرهمجنس در مفهوم و حکم نشوز است. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر ابزار کتابخانه ای انجام پذیرفته است و یافته ها، حاکی از آن است که دو مفسر فوق، در معنا و حکم نشوز، اختلاف نظر دارند. امین اصفهانی «نشوز» را به معنای سرپیچی از اطاعت شوهر با تکبر دانسته و حکم آیه را ارشادی می داند، اما آیت الله جوادی آملی معتقد است سربرتافتن همسر از تمکین، بدون قید تکبر، «نشوز» است و زن را در صورت عدم تمکین در آمیزش، «ناشزه» می نامد. وی با خوف نشوز، سه مرحله وعظ، هجر و ضرب را به جهت امر به معروف و نهی ازمنکر از وظایف مرد می داند و ضمن تصریح به ترتّب امور سه گانه در صورت خوف نشوز، ضرب را منوط به آشکارشدن نشوز و نه خوف نشوز می داند امّا در نظر مختار، معنای «نشوز» در این آیه، «جمع شدن زن با غیر» است؛ نه عدم تمکین شوهر. در بیان حکم آیه نیز، با تبیین وجوب تخییری به جمع دیدگاه دو مفسر پرداخته شده است.
۲۷۳۲.

بررسی دلالت آیه 66 طه بر سحر شدن حضرت موسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 66 طه تفسیر کلامی عصمت پیامبران سحرشدن نبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۰ تعداد دانلود : ۵۶۴
یکی از مراتب عصمت پیامبران، عصمت از سحرشدن و تصرّف دیگران در نفس و عقل ایشان است. ظاهر برخی آیات قرآن کریم بر سحرشدن پیامبر الهی دلالت دارد؛ مانند آیه 66 طه: « قالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِیُّهُمْ یُخَیَّلُ إِلَیْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها تَسْعی ». ممکن است از ظاهر این آیه برداشت شود که حضرت موسی × به دلیل تصرّفی که در خیال او از سوی ساحران در أثر سحرشان شد، مسحور ایشان گشت. اگر این دلالت ثابت باشد، سندی بر عدم عصمت پیامبران از این مرتبه از عصمت خواهد بود و این امر، دارای لوازم فاسدی است که با اعتقادات کلامی تشیع در تعارض است. ازاین رو در این مقاله این مسأله از جهت تفسیری و دلالی و نیز از جهت کلامی و عقلی به دقت مورد بررسی قرار گرفته است و این مطلب اثبات شده است که آیه مورد بحث گرچه بر اثرپذیری سحر ساحران در چشم و خیال موسی × دلالت دارد اما به هیچ وجه بر مسحورشدن وی و تصرّف در عقل و نفس انسانی او دلالتی ندارد و همچنین از جهت عقلی لازم است که پیامبران از هرگونه تصرّفِ دیگران در نفس، عقل و باورشان مصون و معصوم باشند.
۲۷۳۳.

مطالعه تطبیقی آرای امام خمینی و آیت الله جوادی آملی در تمایز یا همسانی «نفس» و «روح»

کلیدواژه‌ها: نفس روح عالم امر مرگ اما م خمینی آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۶ تعداد دانلود : ۷۰۹
از جمله مسائلی که بین اندیشمندان محل مناقشه است، تمایز یا هم سانی «نفس» و «روح» است که؛ «آیا «نفس» همان «روح» است یا این که دو حقیقت هستند و با هم تفاوت دارند ؟» در قرآن کریم، «روح» از عالم امر و محصول نفخ و دمش الهی است و «نفس» به عنوان موجودی سیال، زنده و پویا در حرکت به سوی کمال، به میزان وسع خود مکلف بوده و هموست که چشنده ی مرگ و مرهون اعمال خود بوده و پاداش و کیفر داده می شود؛ پس این «نفس» است که پاسخگوی همه ی امورات است، نه روح. در کتاب الهی، حدود 300 بار واژه ی «نفس» و 60 بار واژه ی «روح» به کار رفته است. در پژوهش پیش رو، آثار دو اندیشمند و قرآن پژوه بزرگ معاصر، امام خمینی و آیت الله جوادی آملی درباره ی این دو لفظ و حقیقت آن ها واکاوی شده و دستاورد آن، مبتنی بر این مطلب است که این دو حکیم نیز مانند بسیاری از حکمای متأخر و متقدم، در اکثر آثار خود، میان «نفس» و «روح» تفاوتی قائل نشده و این دو واژه را مشترک معنوی محسوب کرده اند؛ زیرا انسان را موجودی دو وجهی، فرض کرده اند که دارای دو بُعد ماده یا جسم و «نفس» یا «روح» می باشد؛ ولی آیت الله جوادی آملی در بیانات نهایی خود از انسان، او را موجودی چهار وجهی لحاظ کرده اند که در قوس نزول آفرینش از «روح»، «نفس»، ذهن و جسم تنزل یافته و در قوس صعودی خود، این مراتب را به نحو کمالی می پیماید؛ پس ایشان در نهایت، مراتب «روح» و «نفس» را از یکدیگر تفکیک کرده و «نفس» را رتبه ی میانی و «روح» را مرحله ی اعلای آدمی برمی شمارند.
۲۷۳۴.

بررسی ابزار زبانی "تغلیب" در قرآن کریم با تاکید بر هم متن و مدل تحلیل مولفه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: هم متن تحلیل مولفه ای تغلیب قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۰ تعداد دانلود : ۵۰۶
تغلیب در شکل های مختلف خود، به عنوان یکی از اشکال عدم تجانس دستوری در زبان عربی کلام مجید، موضوعی است که نشانه هایی مبنی بر وجود آن در مباحث سنتی علم بلاغت، به چشم می خورد. بیشتر کتاب های بلاغی عربی از این صنعت به عنوان یکی از اشکال خروج از مقتضای ظاهر یاد کرده اند. بی گمان تغلیب استفاده ای خلاقانه از امکانات زبانی به شمار می آید که به کارگیری نظریه ای اساسا ساختاری در مطالعه این صنعت شگرف زبانی و رونمایی از معانی ژرف نهفته در ورای آن، اجتناب ناپذیر می نماید. بدین تصور جستار حاضر بر آن است تا ضمن کاربست الگوی تحلیل مولفه ای و هم متن در مطالعات زبان شناسی نوین و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی(علّی)، عوامل موثر را در کاربرد ساختار تغلیب به عنوان یک ابزار مهم زبانی در بیان اعجازآمیز کلام مجید استخراج نماید و انگیزه های معنایی استعمال آن را تبیین کند. بررسی داده های قرآنی نشان می دهد که این پدیده تحت تاثیر بافت و هم متن و بعضا واحدهای کمینه معنایی واژگان با ایجاد ابهام هنری، به کارکرد تأویلی، انگیزشی(همذات پنداری)، فشرده سازی، پوشیده گویی، تزیینی و ارتباط موضوعی در متن مبادرت دارد. همچنان که با بررسی کاربست این شگرد به ویژه شکل غلبه مذکر بر مؤنث آن در گزاره های قرآنی، می توان آن را با نظریه خنثی شدگی جمع مذکر در صورت اطلاق بر دو جنس مذکر و مونث در دستور زبان عربی توجیه کرد.
۲۷۳۵.

بررسی هم آیی های واژگانی در سوره طه و انبیاء با توجه به نظر جرجانی و لیچ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: باهم آیی واژگانی طه انبیاء جرجانی لیچ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۹ تعداد دانلود : ۴۲۴
یکی از وجوه تمایز سبک قرآن از سبک ادبی و شعر، هم آیی های واژگانی بر پایه روابط نحوی – معنایی، هماهنگ با بافت آیات است. اگرچه هم آیی های قرآن از همان واژه ها و روابط معمول نحوی زبان عرب ساخته شده، اما به تمامی موافق زبان عرب نیست . به طوری که هیچ واژه ای صلاحیت جایگزینی یا ترکیب با واژگانش را ندارد. هدف و ضرورت پژوهش، بررسی معناشناسی و علت هم آیی واژگان در بافت است. پیش فرض پژوهش؛ محسوس و غیر متعارف بودن هم آیی واژگانی قرآن با هدف تمرکز بر اصول اعتقادی و درک مفاهیم عقلانی و انتزاعی است. با بررسی برخی باهم آیی های واژگانی در دو گروه فعلی و اسمی مشخص گردید که این ترکیبات بر تداعی مفاهیم ذهنی – معنوی به صورت مجسّم و محسوس متناسب با بافت درونی و سیاق موقعیتی برای اثبات معنا و نمایش حالات درونی و ظاهری انسان شکل گرفته اند.
۲۷۳۶.

نشانه شناسی گفتمان «ظن» در قرآن کریم با تکیه بر الگوی مربع حقیقت نمایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ظن علم نشانه شناسی گفتمان مربع نشانه شناسی مربع حقیقت نمایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۶۲۰
قرآن کریم متنی است سرشار از نشانه ها و معانی که همواره زمینه را برای به کارگیری روش ها و رویکردهای متنوع مطالعه و تحلیل متن فراهم می سازد. مقاله حاضر بر رویکرد «نشانه شناسی گفتمان» در مکتب نشانه شناسی پاریس، تکیه دارد. رویکردی که به تجزیه و تحلیل سازوکار ساخت معنا در فرآیند تولید متن می پردازد. این نوشتار بر آن است تا با تحلیل ساخت های متنی ظن در قرآن کریم و نیز با به کار گیری الگوی «مربع نشانه شناختی» و مشخصاً با الهام از «مربع حقیقت نمایی»، فرآیند شکل گیری دلالت ظنّ را در گفتمان قرآنی تبیین کند. مطالعه چهار گونه ظن در پیکره قرآن کریم نشان می دهد که بر اساس مربع حقیقت نمایی ظن و علم، انسان در مواجهه با امور مختلف مادی و غیرمادی دچار یکی از چهار حالت توهم ادراکی، صدق، کذب و راز می شود و در این میان ایمان و انکار فاعل شناسا در امور غیرمادی همچون رسالت انبیاء، خداوند و صفات او و نیز برپایی رستاخیز، نقش مهمی در سازوکار ساخت معنای ظن ایفا می کند.
۲۷۳۷.

بررسی دیدگاه مفسران در تفسیر آیات بازگوکننده تقاضای رؤیت خدا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آیات رؤیت خدا تفسیر کلامی رؤیت خدا حضرت موسی (ع) میقات بنی اسرائیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۴۵۷
در بخشی از آیات مربوط به رؤیت خدا مانند آیه 55 بقره، 153 نساء و 143 أعراف، از سوی گروهی از بنی إسرائیل و حضرت موسی × تقاضای رؤیت خدا شده است. در مورد این که تقاضای حضرت موسی × از جانب خود حضرت بوده یا از جانب بنی إسرائیل؟ و اگر از جانب بنی إسرائیل بوده است، در اینکه مقصود از رؤیت، رؤیت بصری بوده یا رؤیت غیربصری، در بین مفسران إختلاف نظر وجود دارد؛ برخی رؤیت مورد تقاضای حضرت موسی × را رؤیت بصری دانسته که از جانب قوم ایشان در میقات صورت گرفته است، برخی دیگر تقاضای رؤیت بصری را از جانب خود حضرت می دانند و گروه سوم رؤیت مورد تقاضا از سوی حضرت موسی × را به علم ضروری به خدا معنا کرده اند. از بررسی آیات چنین به نظر می رسد که رؤیت مورد تقاضای حضرت موسی × رؤیت بصری بوده که به إصرار قوم و از جانب آنان صورت گرفته است.
۲۷۳۸.

صورت بندی مفهومیِ «اخلاق مسالمت» براساس واژة قرآنی «ناس»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اخلاق مسالمت صلح امنیت اخلاق پیشادینی - پیشافرهنگی تکریم انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۰۹
در دین اسلام مسالمت مهم ترین اصل اخلاقی معرفی شده است ازآنجا که نام اسلام از سلم و مسالمت مشتق شده و برسر هر یک از سوره های قرآن آیة «بسم الله الرحمن الرحیم» - که رحمانیت عام پروردگار را نسبت به همگان تداعی می کند – تکرار می شود. نویسندة مقالة حاضر با استفاده از سه تفسیر شیعی( من وحی القرآن، الکاشف، و المیزان) و سه تفسیر سنی( التحریر و التنویر، فی ظلال القرآن، و جامع البیان فی تفسیر القرآن) براساس کلیدواژة قرآنی «ناس» کوشیده تا در روشی عقلی و مفهومی اصول «اخلاق مسالمت» را صورت بندی کند. این اصول اخلاقی اولاً) بر مبانی انسان شناسانه قرآنی مانند پاک نهادی، برادری، و برابری همه افراد بشر، پایه گذاری شده؛ ثانیاً) در زمینه های اخلاق همگرایانه ای مانند رحمت، وحدت، امنیت و صلح عمومی شکل گرفته ؛ تا ثالثاً) اصول اخلاق مبتنی بر مشترکات فطری همه افراد نوع بشر به گونه ای صورت بندی شود که در هر یک از اصول، همه زمینه های مشترک زیست اخلاقی قرآن، و نیز همه مبانی انسان شناسانة قرآن حضور داشته باشند تا نظام اخلاقی منسجمی برای ارتباط مسالمت آمیز میان فرهنگ ها و ادیان مختلف جهان شکل گیرد؛ اخلاقی که مبتنی بر وجوه اشتراک «امت انسانی واحد» است.
۲۷۳۹.

کاوشی تطبیقی در نمودها و ابعاد شیوه تفسیری قرآن به قرآن در تفاسیر سید رضی و زمخشری

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: سید رضی زمخشری حقایق التأویل الکشاف تفسیر قرآن به قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۳۴۴
حقایق التأویل سید رضی، دانشمند فرزانه و مولف آثار بزرگی همچون نهج البلاغه، از تفاسیر مهم شیعه در قرن چهارم و پنجم است. تفسیر کشّاف زمخشری نیز یکی از برجسته ترین تفاسیر ادبی، بلاغی و نیز کلامی معتزله در قرن ششم است. در میان مفسّران متقدم، مرحوم شریف رضی و زمخشری هر دو به روش تفسیری قرآن به قرآن اتکا نموده و البته در کنار آن از براهین و اجتهادات عقلی و روایات نیز استمداد جسته اند. در این نوشتار با نگاهی تطبیقی، ابعاد شیوه تفسیری قرآن به قرآن در این دو تفسیر مورد بررسی قرار گرفته و مواردی همچون ارجاع متشابهات به محکمات، تبیین آیات مجمل توسط دیگر آیات، استناد به دیگر آیات قرآن در تبیین معانی واژگان و نکات ادبی قرآن، رفع ابهام از آیه توسط آیات دیگر، حل تعارضات ظاهری و رفع شبهات آیات توسط دیگر آیات و تفسیر آیات با تکیه بر سیاق تبیین شده است.
۲۷۴۰.

تأویل صفات خبری خداوند در تفسیر المیزان

کلیدواژه‌ها: تأویل صفات خبری قرآن روایات المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۰ تعداد دانلود : ۴۱۱
صفات خبری آن دسته از صفات موجود در قرآن و روایات است که خداوند خود را بدین صفات خوانده است. عقل بشری در اثبات این صفات مانند، ید، وجه، استواء، ساق و... ناتوان بوده است. علامه طباطبایی (ره) در تأویل این صفات به پیروی از معتقدین به اثبات بدون تشبیه و تجسیم، با کاربست سازه های کنایه و مجاز و سیاق آیات به تأویل صفات خبری پرداخته است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین صفات خبری خداوند در آیات الهی بپردازد. رهیافتهای حاصل از پژوهش آنکه از دیدگاه علامه طباطبایی هر یک از این واژگان با توجه به سیاق در حوزه های معنایی مختلف کاربرد دارند. در این میان می توان به ردّ شبهات مستشرقین و ملحدین در مقوله ادّعای اختلاف صفات الهی و ردّ فرقه های اشاعره و معتزلی در بحث تجسیم و تأویل عقلی اشاره نمود در این بحث استناد به آیات محکم ، روایات معتبر و سازه های زبانی ادبیات عرب مؤید کلام علامه می باشد .

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان