ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۴۸۱ تا ۳٬۵۰۰ مورد از کل ۱۳٬۷۹۶ مورد.
۳۴۸۱.

آثار و نتایج احتمالات متعدد تفسیری در آیات قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر احتمالات تفسیری آثار وجود احتمالات تفسیری نتایج احتمالات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۴۳
وجود احتمالات تفسیری متعدد ذیل برخی از آیات، شبهه فقدان تعین معنایی متن قرآن را پدید آورده است؛ بدین بیان که از ابتدا معنایی در نفس صاحب سخن وجود نداشته ، ولی با گذشت زمان، معناهای متفاوتی از آن به دست آمده است. البته قرآن، به لحاظ انشاکننده حکیم آن (خداوند)، تعین معنایی دارد و اختلافات مفسران، به سبب کاستی دانش آنان است، ولی از واقعیت کثرت دیدگاه های تفسیری نمی توان چشم پوشید. در این پژوهش، به علل پیدایش این حجم از دیدگاه ها نمی پردازیم، بلکه با هدف بیان نتایج وجود این دیدگاه های متکثر و به روش توصیفی تحلیلی، در سه محور کلی آثار اعتقادی، تربیتی و تفسیری، به فواید وجود این احتمالات تفسیری در برخی از آیات قرآن پرداخته ایم. بر پایه سه محور یادشده، احتمالات تفسیری، هم در جنبه های اعتقادی مسلمانان اثرگذار است و هم نتایج تربیتی و اخلاقی دارد و نیز از جنبه منطق تفسیری، پیامدهایی قابل طرح در مباحث روش شناسی تفسیر دارد.
۳۴۸۲.

رابطه سرشت انسان و مسئولیت اخلاقی از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سرشت انسان مسئولیت اخلاقی حدوث جسمانی نفس امکان بدیل نظام تکلیف و جزا ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۰ تعداد دانلود : ۵۴۹
قواعد حکمت متعالیه و همچنین مشاهدات تجربی بیان میکنند که انسانها در سرشت اولیه با یکدیگر متفاوتند و همین، سبب تفاوت در اراده ها و افعال ارادی انسانها میشود. این مقاله به بررسی دیدگاه ملاصدرا درباره تأثیر سرشت انسان بر افعال اختیاری میپردازد و نقش سرشت انسان را در مسئولیت پذیری بررسی میکند. شکلگیری سرشت انسان در فلسفه ملاصدرا با مکاتب فلسفی دیگر متفاوت است؛ در حکمت متعالیه، سرشت انسان برآمده از حیثیت مادی نفس میباشد و اختلاف سرشت انسانها، از اختلاف مواد جسمانی نشئت میگیرد. ضمیمه شدن این امر به رابطه ضروری علت و معلول موجب شده تا مسئولیت اخلاقی در فلسفه او قابل تبیین نباشد. این مسئله، حکمت عملی صدرایی را با چالشهایی روبرو میکند که مهمترین آنها، چالش در تبیین نظام تکلیف و جزاست.
۳۴۸۳.

دین و سیاست در حکمت صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شریعت سیاست حکمت متعالیه حاکم اسلامی سکولاریزم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۳۹۲
شریعت و سیاست و رابطه آن دو از مسائل مهم در اندیشه صدرالمتألهین است. مسئله سیاست که یکی از عرصه های مهم زندگی انسان است، از نگاه او مغفول نمانده است. ملاصدرا در آثار خود، اجتماعی بودن انسان را مورد تأکید قرار داده و زندگی فردی را حتی اگر همراه با شریعت باشد، کافی نمیداند. در نگاه وی، سیر تکاملی آدمی با زندگی اجتماعی امکانپذیر بوده وجامعه یی که بخواهد زمینه رشد و تکامل انسان را فراهم کند، باید مبتنی برشریعت اسلامی باشد. هرچند سیاست، در چهار محور مبدأ، غایت، فعل و انفعال با دین تفاوت دارد، لکن سیاست، کاملاً مستهلک در شریعت و شریعت باطن و حقیقت سیاست است. ملاصدرا رابطه میان دین وسیاست را رابطه معقول با محسوس یا باطن با ظاهر میداند؛ همانگونه که شناخت طبیعت بدون ماوراء طبیعت شناختی ناکافی است، سیاست بدون دین، موجب فرو غلطیدن انسان در ظواهر و غفلت از حقایق متعالی میشود و صدمات جبران ناپذیری برای زندگی انسان بدنبال خواهد داشت. تبیین درست اندیشه ملاصدرا بهترین سد در برابر سکولاریسم است که بر جدایی دین از سیاست تأکید دارد.
۳۴۸۴.

جایگاه یقین در صناعات خمس نزد فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صناعات خمس یقین مشهورات اقناعیات مخیلات فارابی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۵ تعداد دانلود : ۴۸۶
فارابی یقین را در همه صناعات پنجگانه منطق بنحوی مورد توجه قرار داده است. یقین در برهان، مقصود بالذات یا مستقیم است در حالیکه در صناعات دیگر هدف بالعرض یا غیرمستقیم است. در صناعت جدل، گزاره های مشهور برای ارائه تصدیقات جدلی در راستای نیل به معرفت یقینی بکار گرفته میشوند. در صناعت خطابه، یقین در فرم تصدیق اقناعی به تناسب سطح درک مخاطب و بعنوان چارچوب فعالیتهای خطابی و ملاک کیفیت آنها مورد تأکید است. در صناعت شعر، مخیلات از دو وجه تصوری و تصدیقی با یقین در ارتباط هستند. مغالطه نیز با استفاده از شبه گزاره ها، از جمله شبه یقینیات در دو بعد مثبت و منفی با یقین رابطه دارد. بنابرین، جایگاه یقین در هر یک از ساختارهای جدلی، خطابی، شعری و مغالطی قابل توجه است و میتوان نوعی نسبت ابزاری را میان این صناعات چهارگانه با برهان رصد کرد.
۳۴۸۵.

تحلیل نسبت نظریه زمان موهوم و حدوث زمانی در آرای متکلمین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حدوث و قدم حدوث زمانی حدوث ذاتی زمان موهوم ربط حادث به قدیم وهم قدرت علم اراده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۷ تعداد دانلود : ۴۰۹
مسئله حدوث و قدم عالم، همواره از مباحث چالش بر انگیز در منازعات فلاسفه و متکلمان مسلمان بوده است. این مبحث با مسائل مختلفی همچون تبیین ذات الهی، صفات علم، قدرت و اراده، نسبت صفات با ذات، ضرورت علی و معلولی، نسبت علت تام و معلول، ملاک نیاز معلول به علت، مرجِح حدوث عالم، تبیین ماهیت زمان و مکان و... مرتبط است. نخستین فیلسوفان مسلمان به قدم عالم معتقد بودند که به نظر متکلمین مسلمان با آیات و آموزه های دینی ناسازگار بود. آنها با توجه به ظاهر آیات و تبیین خاص خود از ذات و صفات علم، قدرت، اراده و اختیار الهی، به حدوث زمانی عالم معتقد شدند. متکلمان برای توجیه این عقیده خود، زمانی را تصور کرده اند که عالم در آن موجود نبود و بعداً پدید آمد. این زمان، «زمان موهوم» نامیده شد. پژوهش حاضر به بررسی نسبت نظریه زمان موهوم و حدوث زمانی در آرای متکلمین مسلمان میپردازد. نهایتاً، آشکار میشود که زمان موهوم اولاً، مبتنی بر همان مبانی کلی طرح حدوث زمانی است. ثانیاً، بمنظور ترمیم ساختاری حدوث زمانی و رفع انتقادات فلاسفه بر این طرح، ارائه شده است. در عین حال، این نظریه با سایر جوانب اندیشه کلامی، همانند نگاه عرفی به جهان و نسبت آن با خداوند و عدم تحلیل برهانی سازگار است. در مجموع، این نظریه با وجود تقریرهای متفاوت و گاه متضادی که از آن ارائه شده، گامی به جلو در طرح حدوث زمانی عالم است که ایده زمان متناسب با عوالم وجودی گوناگون را مطرح میسازد.
۳۴۸۶.

بررسی و نقد دیدگاه فیاض لاهیجی درباره وحدت وجود عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وحدت وجود تشکیک وجود لاهیجی دوانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۰ تعداد دانلود : ۴۵۴
وحدت وجود یکی از مهمترین مسائل عرفان نظری است که عرفا تلاش بسیاری برای تبیین آن با توجه به مبانی عرفانی نموده اند. با وجود این، مسئله اساسی تبیین برهانی این نظریه عرفانی است. فیاض لاهیجی، یکی از برجسته ترین متکلمان و فلاسفه شیعی، نخست اشکالاتی را با توجه به مبانی فلسفه مشائی بر نظریه وحدت وجود وارد کرده، سپس آن را همان وحدت تشکیکی وجود در حکمت متعالیه دانسته و در نهایت به نقد فلسفی کلامی نظریه محقق دوانی در اینباره پرداخته است. پژوهش حاضر نشان میدهد که انتقادات لاهیجی به دیدگاه وحدت وجود ناشی از غفلت وی نسبت به مبانی عرفانی بوده و تشکیک وجود با وحدت آن در نظر عارفان متفاوت است، بنابرین نمیتوان وحدت وجود را همان تشکیک وجود دانست. نظریه دوانی نیز ناشی از مغالطه اشتراک اسم میان اصطلاحات عرفانی با فلسفی و کلامی است.
۳۴۸۷.

معرفت قلبی از دیدگاه شریعت و مکتب ابن عربی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: شهود ابن عربی ملکوت مکاشفه حدیث قرب نوافل معرفت قلبی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی معاد در روایات
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی کلیات معرفت شناسی عرفان
تعداد بازدید : ۲۹۵۹ تعداد دانلود : ۲۰۱۲
درمنظومة آیات و روایات اسلامی، محل معرفت قلب است و علم حقیقی همان معرفت قلبی است.مهم ترین ویژگی های معرفت شهودی و قلبی مطرح در آیات و روایات عبارت اند از: وهبی و از سوی خداوند بودن، نامتعارف و غیرعادی بودن، مستقیم و عاری از تفکر و واسطه بودن، شناختی بودن، برخورداری از حقیقت و صدق، برخورداری از متعلَّق فرامادی وغیبی، نتیجة تقوا و مجاهده [درونی و بیرونی] بودن. عرفا نیز، به تبعیت از شریعت ناب، قایل به معرفت عرفانی و قلبی اند. از دیدگاه ابن عربی معرفت حقیقی شناختی قلبی، بی واسطه، غیراکتسابی و وهبی است که با حصول استعداد نفس از طریق رعایت تقوا، مجاهده و سلوک عملی حاصل می شود . روشن است که تطابق دیدگاه عرفا بر شریعت مبین اسلام به دلیل پایبندی آنان به دستورات و اصول اسلامی است
۳۴۸۸.

یادکرد نعمت ها در قرآن و جهت دهى بینش انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن هدایت تقوا یادکرد نعمت بینش انسان باور به خدا و احسان او ارزش هاى انسانى

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
تعداد بازدید : ۹۵۸۹ تعداد دانلود : ۱۷۷۴
قرآن کریم آخرین وحى الهى است که براى هدایت انسان به کمال مطلوب از سوى خداوند نازل شده است. این کتاب آسمانى براى هدایت انسان، از روش هاى گوناگونى استفاده مى کند. یکى از این روش ها، «یادکرد نعمت هاى دنیوى و اخروى» است. یادکرد نعمت ها ممکن است از راه ها و مجارى گوناگون در هدایت انسان مؤثر باشد. یکى از این مجارى بینش انسان است. حال این سؤال مطرح است که از نگاه قرآن کریم، یادکرد نعمت ها چگونه نقش هدایتى خود را ایفا مى کند. این مقاله در پى یافتن پاسخ مناسب به این پرسش است و هدف آن فراهم کردن زمینه مناسب براى استفاده از روش یادکرد نعمت ها در هدایت افراد توسط هادیان جامعه است. روش گردآورى اطلاعات، اسنادى و فیش بردارى و استفاده از تفاسیر معتبر است و روش پردازش اطلاعات به شکل توصیفى تحلیلى و به روش تفسیر موضوعى روشمند است. این پژوهش نشان مى دهد تأثیرگذارى یادکرد نعمت ها بر بینش انسان، از راه اصلاح باور به وجود خداوند، باور به احسان خداوند و اصلاح باور درباره اهداف متعالى، ارزش ها، دنیا و مقام تقواست.
۳۴۸۹.

جستارى در تربیت عقلانى؛واکاوى دیدگاه قرآن کریم و اندیشه امام خمینى قدس سره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عقل قرآن امام خمینى قدس سره تربیت عقلانى

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی کلیات فلسفه‌ تعلیم و تربیت
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و...]
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی تربیت تربیت دینی
تعداد بازدید : ۱۶۸۲ تعداد دانلود : ۱۷۴۷
رشد، پویایى، استحکام و پیشرفت حیات انسانى براساس بهره مندى از فکر صحیح تأمین مى شود. حیات انسانى حیاتى فکرى است و مهم ترین وجه تمایز انسان از دیگر حیوانات این است که انسان، حیوانى است متفکر، و زندگى بشر نیز بدون تفکر و تعقل سازمان نمى پذیرد. ازاین رو، لازمه ابتناى حیات بر فکر این است که هرقدر فکر کامل تر باشد، استحکام حیات بیشتر است. اما اینکه قرآن تفکر را اساس و زیربناى تکامل قلمداد کرده است و ریشه تمام مفاسد اجتماعى و فردى را حاکم نبودن عقل مى داند، خود بهترین دلیل براى اثبات اهمیت تفکر و تعقل نزد قرآن کریم است. پژوهش حاضر با هدف تبیین تربیت عقلانى از منظر قرآن و اندیشه امام خمینى قدس سره، با روش توصیفى تحلیلى تدوین یافته است.
۳۴۹۰.

نقد آراء مفسران درباره واژه «هلوع» در آیه 19 معارج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 19 معارج هلوع مذمّت انسان وصف انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴۹۰ تعداد دانلود : ۶۵۳
خدای متعال در قرآن کریم، صفات عقلانی و نفسانی انسان را تبیین کرده است. یکی از این اوصاف صفت «هلوع» است که در آیه 19 سوره معارج به آن اشاره شده است. «هلوع» از اوصاف نفسانی است که مسئله حریص بودن آدمی را مطرح می نماید. مفسران فریقین در پاسخ به این سؤال که آیه مذکور در مقام ذمّ انسان است یا در مقام مدح او یا به امر دیگری اشاره دارد، نظرهای متفاوت وگاه متضادی را ارائه کرده اند. اکثر آنها معتقدند که آیه موردنظر در توبیخ انسان وارد شده است؛ در مقاله پیش رو این دیدگاه ها با استناد به دلایل قرآنی، روایی و عقلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نظر راجح، مدلل گشته است. نتیجه اینکه آیه مورد بحث، به توصیف انسان پرداخته است؛ به این معنا که صفت «هلوع» از ابزار کمالی است که خدای سبحان در انسان تعبیه نموده است، به طوری که با تأمّل در لفظ «خُلِقَ» که ناظر بر تکوین انسان است و با تأکید بر سیاق آیات، می توان بسیاری از کمالات انسانی از جمله فداکاری، انفاق و ... را در گرو حرص ذاتی انسان، اثبات نمود.
۳۴۹۱.

واکاوی موضوع حرمت پیامبر| از منظر آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 63 نور آیه 1 حجرات حرمت پیامبراکرم تجلیل پیامبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۲ تعداد دانلود : ۴۴۸
پیامبراکرم | از حرمت و احترام و جایگاه ویژه ای برخوردار است تا آنجا که خدای متعال به پاس هماهنگی همه جانبه رسول اکرم | با قرآن کریم و نیز برای ترغیب دیگران به تأسّی به چنین سیره ای، از وجود مقدس آن حضرت | با عظمت یاد فرموده است. قرآن کریم در آیات متعددی همچون آیه 63 سوره نور، آیه 1 حجرات، آیه 53 و 54 احزاب و آیه 65 نساء به موضوع حرمت پیامبراکرم | پرداخته است، از این رو حفظ حرمت آن حضرت | یکی از بایسته ها و اصول ثابت قرآن کریم است. براساس این اصل، همگان نسبت به رعایت حرمت آن بزرگوار | مسئول هستند. عنایت های ویژه خدای متعال به پیامبر | ، همراهی و معیّت نام پیامبر | با نام حق تعالی، مصادیق متعدد محبت الهی به پیامبر | ، تجلیل های ویژه از پیامبر | در خطاب های الهی و جلوه های فراوان دلداری های خدای سبحان از پیامبر | از جمله مؤلفه ها و مستنداتی هستند که لزوم حفظ حرمت نبوی | را اثبات می کنند.
۳۴۹۲.

نقش پادگفتمان ها در تحلیل گفتمانی سوره کهف (واکاوی داستان هاییاران غار و خضر و موسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم کهف تحلیل گفتمان فرآیند سازی پادگفتمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۷ تعداد دانلود : ۷۳۲
یک گفتمان با نظام هایی از نشانه هاومفاهیم، عناصری پنهان را در درون خود می پروراند که در یک بافت کلی، با نشانه های نظام مند، مفاهیم جدید را تولید می کند. این عناصر همواره درجهت القای پیام های متن و باورپذیرکردن گفتمان برای مخاطبان و حتی در مواردی، برانگیختگی نیرومند عواطف آنان متناسب با باورهای ایدئولوژیک و سنت های اجتماعی، گام برمی دارند. ازجمله این عناصر مهم، پادگفتمان هایا هاله های گفتمانی است که با حضور در دل یک گفتمان، آن را حمایت می کنند تا به این ترتیب، گفتمان در امر مجاب سازی و توجیه پذیربودن موجه جلوه کند.با تأمل در متون ادبی و دینی و ازجمله قرآن که دربردارنده شگردهای مهم زبان شناسی و بلاغی و نشانه ای است، می توان دریافت در این متن، پادگفتمان هاهمچونچترهای حمایتی ازطرف گفته پرداز مقتدر این اثر به مخاطبان یاری می رسانند تا بسیاری از آموزه های اساسی و مفاهیم ارزشی منظومه گفتمانی را در فضاهایی درونی شده، بهتر و بیشتر دریابند. برای نشان دادن چنین ویژگی در قرآن، در این پژوهش، پادگفتمان هادرسورهکهفتحلیل و تبیین می شوند. روش تحقیق، تحلیل محتوا، براساس ویژگی های اصلی پادگفتمان هاست. یافته های پژوهش نشان می دهد که این سوره مشتمل بر برخی از ویژگی های معنایی پادگفتمان ازقبیل عینیت سازی ازطریق گسترش گفتمان و داستان پردازی، ارجاع محوری، برجسته سازی با کهن الگو، خرق عادت و تمثیل و به کارگیری مناسب و شایسته پادهایی ازقبیل پادهای ناظرساز، مؤلفه ای و... است.
۳۴۹۳.

واکاوی تعارض ظاهری آیات مربوط به حکم زانیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تعارض آیه 15 سوره نساء آیه 16 سوره نساء آیه 2 سوره نور نسخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۶۳۹
این نوشتار به تعارض ظاهری بین آیه دوم سوره نور که بر جَلد مرتکب زنا دلالت دارد، با دو آیه 15 سوره نساء که بر حبس زن زناکار در خانه دلالت دارد و آیه 16 همان سوره که دال بر اذیت و آزار مرتکب فاحشه است، می پردازد و ضمن ارائه راه حل تعارض نحوه جمع کردن بین حبس در خانه به قصد پیشگیری از ارتکاب مجدد عمل زشت زنا و حد به عنوان مجازات جرم بیان می کند. همچنین، منظور از «سبیل» که راه نجات و رهایی از حبس خانگی در آیه 15 سوره نساء است، تبیین می گردد. به عقیده برخی از علما، آیه 16 ناسخ آیه 15 می باشد و به نظر بعضی دیگر، آیه 2 سوره نور هر دو آیه را نسخ کرده است. در مقابل اینان، گروهی دیگر با استناد به متفاوت بودن موضوع در آیات سه گانه، هر گونه نسخی را نفی کرده اند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته، چنین نتیجه گرفته شده که نه نسخی صورت پذیرفته است و نه برای حل مشکل نیازی به نسخ خواهد بود.
۳۴۹۴.

معناشناسی تاریخی و توصیفی «شُعُوب» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم معناشناسی قرآن کریم مفهوم «شعوب» شعوبیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۰ تعداد دانلود : ۴۴۹
زبان و به دنبال آن واژگان، ریشه در فرهنگ ها، سنت ها و نظام خاص زندگی در هر جامعه ای دارد و متأثّر از جهان بینی دربرگیرنده آن است. بسیاری از واژگان قرآنی نیز پس از گذر از جهان بینی جاهلی و ورود به جهان بینی قرآنی، عناصر معناشناختی تازه ای پیدا کردند و در دوره پس از قرآن نیز با عنایت به گذر زمان، دچار تحوّل معنایی متناسب با حاکمیت فکری دوره خویش شدند. شناخت روند تحوّلات معنایی آن دسته از واژگان قرآنی که بعد ها در پیدایش نهضت ها و جریان های فکری، فرهنگی و اجتماعی همانند «شعوبیه» استناد شده، بسیار مهم و ضروری است. ازجمله این واژگان، واژه قرآنی «شعوب» است؛ واژه ای که نهضت شعوبیه بعد ها با استناد به آن در سوره حجرات، آیه 13، تأثیر فراوانی بر اوضاع فرهنگی، اجتماعی دوره عباسی و پس از آن به جای گذاشت. پژوهش حاضر با استناد به اشعار جاهلی، قرآن کریم، واژه نامه ها، تفاسیر و برخی دیگر از منابع متکلمان به منظور آسیب شناسی جریان «شعوبیه»، واژه «شعوب» را براساس معناشناسی تاریخی و توصیفی، تحلیل و تحول معنایی آن را از دوره جاهلی تا قرن پنجم هجری قمری در دوره اسلامی بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که شکل مفرد این واژه، یعنی «شعب» مفاهیم «شکاف، جدایی، پراکندگی ...» و شکل جمع آن «شعوب»، مفاهیم «گروه های پراکنده، بسیار دورکننده = مرگ» را در دوره جاهلی و در قرآن کریم نیز مفهوم متضاد «گروه های پراکنده» را دارد و در قرن های بعدی نیز با عنایت به جریان های سیاسیِ متکی بر نژادپرستی و متأثرشدن از اندیشه های کلامی در مفهوم ملل غیرعرب به ویژه موالی و ایرانیان به کار می رود.
۳۴۹۵.

واکاوی ادبیات دعایی قرآن در مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری

کلیدواژه‌ها: دعا خواجه عبدالله انصاری مناجات نامه قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۱ تعداد دانلود : ۷۷۹
دعا،  نمایش حضور موجودی ناچیز در برابر خالق بی همتا و تجلّی تواضع عابدانه ی وی در مقابل اوست، که نشان از سطح اندیشگی و میزان معرفت «داعی» از «دعا إلیه» دارد. اثر و اهمیّت دعا در زندگی انسان در طول تاریخ _از آغاز تا آینده_ بر همگان مسلم است، بطوری که می طلبد الگوی بایسته «دعا إلیه» و توانمند در بیان عواطف «داعی»  در اختیار باشد. این پژوهش سعی دارد تا با ارائه ساختار و شیوه دعای مطلوب از نظر قرآن، نشان دهد که بزرگان و ادبای قدیم چگونه با روح قرآن آشنا و مبانی آن را در خلوت خود، خواسته یا ناخواسته،  زمزمه کرده اند.خواجه عبدالله انصاری از جمله این قلّه هاست که قرآن را با جان خود نوشیده، چنانچه تألیفات وی انعکاسی از آن منبع الهی است. نگارندگان با بررسی دعای قرآن و سطح حضور آن در مناجات نامه ضمن بیان زیباشناسانه این شیوه، در پایان به این نتیجه می رسند که خداوند در جای جای قرآن اسلوب و الگوی مطلوب دعا را از زبان پیامبران به انسان ها آموخته است. چنانکه پیر هرات که در مکتب قرآن رشد یافته، مناجات نامه را تحت تأثیر دعای قران به رشته تحریر در آورده است.
۳۴۹۶.

بررسی و نقد گونه های معنایی واژه «نشط» در ترجمه های فارسی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ترجمه های فارسی قرآن ناشطات نازعات نشط

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن ترجمه قرآن گونه های ترجمه قرآن ترجمه های فارسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات مفهوم شناسی
تعداد بازدید : ۱۵۱۳ تعداد دانلود : ۲۵۴۷
واژگان تک کاربرد نسبت به سایر واژگان در قرآن کریم، نیاز به دقت بیش تری در ترجمه دارند؛ زیرا گزینه های توضیحی دیگری در سایر آیات نداشته و این فقدان مصداق و سیاق آیه مشابه، بازگردانی آن ها را با دشواری همراه کرده است. فعل « نشط » یکی از واژگان تک کاربرد در قرآن کریم است که تنها یک بار در آیه 2 سوره نازعات مورد اشاره قرار گرفته است. به نظر می رسد مترجمان در برخورد با این واژه ، گونه های مختلفی از ترجمه را در پیش گرفته و دچار تشتت آراء شده اند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل داده ها و انتخاب ترجمه برتر، با روش دسته بندی رویکردهای مترجمان و تحلیل داده های قرآنی، اقدام به بررسی و نقد گونه های معنایی ارائه شده توسط ایشان نموده تا به این مسأله پاسخ گوید که نهایتاً کدام رویکرد دارای اعتبار بیشتری است؟ رهاورد پژوهش چنین است: مترجمان سه روش تحت اللفظی، وفادار و تفسیری را در ترجمه این آیه به کارگرفته اند؛ اما حقیقتاً هیچ یک نتوانسته است تمامی موازین نهفته در حقیقتِ واژه را رعایت نماید. در نتیجه لازم است در بازگردانی این آیه تجدیدنظر صورت گیرد.
۳۴۹۷.

بررسی دیدگاه ها درباره نظم قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نظم نظریه نظم القرآن متن پژوهی قرآن زبان شناسی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۳ تعداد دانلود : ۵۷۱
علما در مطالعه نظم قرآن به عنوان یک بحث اعجازین آن اتفاق نظر ندارند. متقدمان نظم را در معنای لغوی، نحوی و بلاغی دانسته اند و به صرف و نحو محدود کرده اند، اما متأخران آن را با اضافه کردن اسلوبیه و تناسب گسترش داده اند و به اتحاد کلّ سوره و در انتها، کلّ قرآن پرداخته اند. در این راستا، مخالفان و موافقان در حین بحث از اعجاز قرآن به بحث نظم پرداخته اند. اما قرآن به عنوان یک متن پیام محور که در آن زبان شناسی به نحو اعلایی به بررسی نظم در بین تک تک واژه ها و آیه ها می پردازد و در ادامه سوره و کلّ قرآن ، دو شیوه «بینافردی» و «کارکرد متنی» مد نظر است که به ترتیب در اولی، زبان در خدمت برقراری و حفظ روابط اجتماعی قرار دارد و در دومی، کاربرد زبان برای تولید متون گفتاری یا مکتوب است. هدف پژوهش حاضر این است که با ذکر دیدگاه های مختلف درباره نظم، به شیوه درون متنی و توصیفی تحلیلی، سیر تطور مفهوم نظم را در طول تاریخ نشان دهد و مفهوم حقیقی و ملموسی از واژه نظم قرآن را اتخاذ کند.
۳۴۹۸.

شبهات درباره حضرت یونس در تفاسیر فریقین؛ پاسخ ها و رویکردها

کلیدواژه‌ها: عصمت پیامبران حضرت یونس تفسیر تطبیقی شبهات قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸۸ تعداد دانلود : ۹۷۹
عصمت پیامبران از گناه، از اعتقاداتی است که برخی مسلمان بر آن عقیده اند و البته به روایات فراوانی استناد می کنند. در این میان تفاسیر فریقین با توجه به روایات تفسیری و آیات قرآن، شبهاتی را پیرامون شخصیت حضرت یونس (ع) مطرح کرده اند. پژوهش حاضر شبهات را گونه شناسی کرده و آنها را به ماثور و اجتهادی تقسیم کرده است و در تدوین شبهات، پنج شبهه به شبهات ماثور و دو شبهه به شبهات اجتهادی اختصاص پیدا کرده است. با شناسایی رویکرد پاسخ های ارائه شده توسط مفسران، به ارزیابی و نقد آنها نیز پرداخته شده است. این پژوهش به رویکردهای روایی، عقلی، ادبی، تاریخی و اشاری توجه کرده و به آن ها پرداخته است. در پایان نیز به تمایزات تفاسیر امامیه از تفاسیر اهل سنت در این شبهه اشاره کرده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که همانند قاطبه شیعه، ما نیز به عصمت پیامبران از گناه معتقدیم؛ اما در مورد اینکه پیامبران مرتکب خطا و اشتباه می شوند، باید گفت گرچه منعی در این موضوع وجود ندارد؛ ولی غالب اتدیشمندان شیعی آن را نمی پذیرند. و پیامبران را معصوم از خطا و اشتباه نیز می دانند. برتری فراوانی پاسخ های تفاسیر شیعی نسبت به تفاسیر اهل سنت در ارائه پاسخ های با رویکرد عقلی و برتری فراوانی پاسخ های تفاسیر اهل سنت به تفاسیر شیعی در ارائه پاسخ های با رویکرد ادبی، وجه تمایز پاسخ های مفسران امامیه از اهل سنت است.
۳۴۹۹.

شیوه مطلوب در نظریه پردازی علمی قرآن با تأکید بر علوم انسانی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: نظریه پردازی قرآنی علوم انسانی اسلامی قرآن و علم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۴ تعداد دانلود : ۶۳۴
عرصه های مختلفی برای نظریه پردازی علمی قرآن متصور است، مانند 1- خبر دادن از حقایقی علمی که بعداً توسط علم تجربی ثابت شده است، یا تاکنون به اثبات نرسیده و امکان اثبات آن در آینده وجود دارد. 2- توسعه یا تضییق برخی از نظریه های علمی. 3- اصلاح و تکمیل دیدگاه های علمی. حال پرسش این است که ازچه روش ها و شیوه هایی برای نظریه پردازی قرآن می توان استفاده کرد؟ در این راستا چند شیوه برای نظریه پردازی های قرآنی می توان برشمرد. کشف و استنباط، تأیید و تکمیل، داوری و تهذیب، تکیه بر پیش فرض های قرآنی برای تأسیس علوم انسانی دینی، فرضیه انگاری تعالیم قرآن، تأثیر غیر مستقیم و عدم مداخله و تولید علوم انسانی با پشتوانه تعالیم بنیادی قرآن به مثابه مفروضات نظری از آن جمله است. این مقاله به بررسی هر یک از شیوه های فوق در راستای نظریه پردازی های قرآنی پرداخته و شیوه برتر را معرفی می کند. در حقیقت این مقاله به این پرسش پاسخ خواهد داد که نظریه پردازی قرآن در عرصه علوم انسانی بر اساس کدام شیوه، امری مدلل و قابل قبول است؟ هدف از این تحقیق، ارائه الگویی مستدل و قابل قبول برای نظریه پردازی قرآنی در عرصه علوم انسانی است و می تواند گاهی موجب توسعه یا تضییق حوزه ها و ابعاد علوم انسانی شود. روش بررسی هر شیوه متضمن کشف مبانی هر یک و نیز نقد مبانی ناصحیح است.
۳۵۰۰.

روش شناسی و ارزیابی ترجمه های قرآن کریم در برگردان ضرب المثل های اخلاقی قرآن، همراه با ترجمه های پیشنهادی (بررسی موردی ترجمه های دهلوی، فولادوند و فیض الاسلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ضرب المثل های قرآن مترجم قرآن ترجمه معنایی ترجمه ارتباطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۶۲۲
مطالعه و بررسی امثال القرآن از دیرباز تا کنون مورد توجه بسیاری از قرآن پژوهان بوده است، دقّت در لطائف و ظرائف تمثیلات قرآنی، مبدأ تأملات شایسته متفکران و خلق آثار گران سنگی در این حوزه بوده است. لذا، ترجمه این دسته از آیات نیز به نوبه خود از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. حال آنکه بررسی ترجمه های مختلف قرآن کریم همچون ترجمه های دهلوی، فولادوند و فیض الاسلام، نشان از وفاداری بسیار مترجمان محترم به آیات قرآن دارد، به طوری که روح ضرب المثل های قرآن در ترجمه منعکس نشده است. این مسأله موجب محصور ماندن خواننده در معنای تحت اللفظی (ترجمه معنایی) عبارات گشته و در نهایت کاهش کیفیِ بازتاب مفاهیم قرآنی و میزان اثر گذاری ترجمه بر خوانندگان را به دنبال دارد. در حالی که ترجمه امین و وفادار ترجمه ای است که به صورت و محتوای متن اصلی وفادار باشد. روش پیشنهادی در مقاله حاضر (معنایی – ارتباطی) شاید بتواند در ترجمه این دسته از آیات قرآن راهگشا باشد. در این جستار سعی شده با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد انتقادی، به تأثیر بسزای ترجمه ضرب المثل های قرآن در پیام رسانی آیات و نیز ارزیابی عملکرد مترجمان (دهلوی، فولادوند و فیض الاسلام) در برگردان ضرب المثل های اخلاقی قرآن پرداخته شود، تا از ره آورد آن بتوان به روشی مناسب و کارآمد دست یافت.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان