عبدالله توکلی

زمینه و هدف: تحقیقات اخیر نشان داده که آموزش نیروی کار برای به دست آوردن بهره وری سازمان قابل توجه است. از طرفی در اسلام انسان باارزش ترین سرمایه یک جامعه، موجود شایسته و بهترین مخلوق دانسته شده است؛ ازاین رو این پژوهش در پی آن است که علم آموزی سرمایه انسانی از نظر قرآن چیست.روش: جامعه آماری این پژوهش، آیات 60 سوره قرآن می باشد که کلمات «علم» و «تعلیم» به صورت تفسیر موضوعی و با استفاده از روش کلیدواژه ای و کلمه ای، در نرم افزار جامعه التفاسیر نور جمع آوری شد و آیات به دست آمده با رویکرد کاربردی با به کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی در سه مرحله کدگذاری و تحلیل شد. آیات هر یک از مقوله ها استخراج و در قالب زیرمقوله ها قرار گرفت. از تحلیل محتوای کمّی نیز برای به دست آمدن فراوانی استفاده شده است.یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد که آموزش سرمایه انسانی از منظر قرآن دارای 14 مقوله و 28 زیر مقوله می باشد؛ این نتایج حاصل بررسی قرآن و استخراج 255 مورد از آیات به عنوان فیش های پژوهش بوده که از 60 سوره به دست آمده است.نتیجه گیری: آموزش سرمایه انسانی به صورت تأسیسی از منظر قرآن، بیانگر ویژگی های یادگیری و آموختنی انسان می باشد، که سبب عمق بخشی به معنویات، مهارت آموزی، تحول آفرینی و افزایش بهره وری در سازمان می شود.

این مطالعه سعی دارد بینشی درمورد سبک رهبری مرتبط با تنوع سازمانی ارائه دهد. به طورخاص، این مطالعه براساس نمونه ای متشکل از 130 نفر از مدیران، رؤسا، معاونین و کارشناسان شعب بانک سپه شرق تهران با اقلیت قومیتی، فرهنگی، قومیتی و مذهبی، بررسی می کند چگونه رهبری تنوع گرا بر تاب آوری و چابکی سازمانی تأثیرگذار است. این مطالعه همچنین اشتراک گذاری دانش و اعتماد سازمانی را در ارتباط بین سبک رهبری تنوع گرا و تاب آوری و چابکی سازمانی به عنوان نقش میانجی درنظر گرفته است. بدین ترتیب، با هدف بررسی ارتباط بین متغیرهای مذکور، پرسشنامه ای متشکل از 45 گویه میان 130 نفر از مدیران، رؤسا، معاونین و کارشناسان به عنوان نماینده کلیه کارکنان بانک سپه، به روش نمونه گیری تصادفی ساده توزیع شد و تعداد 92 پرسشنامه تکمیل شده برگشتی تحت پوشش SEM- PLS  قرار گرفت.در بخش استنباطی، نتایج آزمون پایایی با استناد به نتایج دو شاخص آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی، روایی همگرا با استناد به نتایج بارهای عاملی و شاخص AVE و روایی واگرا با استناد به نتایج شاخص فورنل و لارکر  و شاخص HTMT، قابل قبول و مورد تأیید است. نتایج به دست آمده درمورد آزمون فرضیه های تحقیق، حاکی از آن است رهبری تنوع گرا تأثیر مستقیم و مثبتی بر اعتماد سازمانی، اشتراک گذاری دانش، چابکی و تاب آوری سازمانی دارد. به طوری که قوی ترین تأثیر رهبری تنوع گرا بر اعتماد سازمانی بوده است. درخصوص تأثیر غیرمستقیم رهبری تنوع گرا نتایج مشخص کرد اشتراک گذاری دانش نتوانسته است رابطه بین رهبری تنوع گرا، چابکی و تاب آوری سازمانی را میانجی گری کند. ازطرفی، تأثیر غیرمستقیم رهبری تنوع گرا بر چابکی سازمانی ازطریق نقش میانجی اعتماد سازمانی نیز مورد تأیید قرار نگرفت. درحالی که تأثیر غیرمستقیم رهبری تنوع گرا بر اشتراک گذاری دانش و تاب آوری سازمانی ازطریق نقش میانجی اعتماد سازمانی مثبت و معنادار بوده است.

پژوهش حاضر با هدف ارائه ی الگوی معنویت افزایی منابع انسانی در آستان قدس رضوی با تأکید بر عوامل کنترل کننده و پیشگیرانه انجام شده است.از لحاظ رویکرد پژوهش، روش کیفی بکار برده شده است. این پژوهش از روش فراترکیب مبتنی بر مراحل سندلوسکی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش کلیه اسناد مکتوب مربوط به معنویت سازمانی شامل 43 مقاله و اثر بر مبنای معیارهای معتبر از بین 90 مقاله و اثر انتخاب و تحلیل شد. با کاربرد مراحل هفتگانه فراترکیب، الگوی مفهومی در شش لایه ی مفهومی، مقوله ای و کدها به دست آمد.در هر یک از لایه ها مفاهیم و موضوعاتی گنجانده شد که در نهایت 28 مؤلفه شناسایی شد. جهت اعتباریابی کیفی از روش آنتروپی شانون و معیارهای CASP استفاده شد و در نهایت نتایج تحقیق منتج به شناسایی ابعاد در شش بُعد اساسی گردید که به طور مشخص ابعاد اصلی اثرگذار بر معنویت افزایی منابع انسانی در سازمان آستان قدس رضوی شامل "هدایت و راهبری"، "ساختاری"، "فردی"، "فرهنگ سازی"، "مدیریتی" و "بازدارندگی"ارائه گردید.الگوی مفهومی به دست آمده از مراحل فراترکیب سندلوسکی می تواند به عنوان مبنای برای پژوهش های آتی در جهت هدایت، راهبری و رفتارشناسی کارکنان به منظور ارائه راهبردها و سیاست های اجرایی برای مسئولین و تصمیم گیران در سازمان آستان قدس رضوی در جهت هدایت، راهبری، نظارت و کنترل معنویت افزایی منابع انسانی قرار گیرد.

مقدمه و هدف: «عملکرد سازمانی»، یک مفهوم کانونی در سازمان، و یکی از جنبه های حیاتی فعالیت های سازمان هاست. ازاین رو، ارزیابی آن و در مرحله بالاتر، مدیریت آن، یکی از مهمترین مسائل در موضوع سازمان و مدیریت است که هر سازمانی به آن نیازمند است؛ زیرا رسیدن سازمان ها به اهداف راهبردی، مبتنی بر اجرای درست نظام ارزیابی عملکرد و مدیریت صحیح عملکرد سازمان در ابعاد مختلف است. و همچنین ارزیابی عملکرد، یکی از مهمترین موضوعات علمی است که در آموزه های اسلامی و قرآنی نیز چه در بُعد فردی و چه در بُعد سازمانی بر آن تأکید شده است. اما اجرای درست و صحیح این امر مهم در سازمان، نیازمند روشن نمودن دو مطلب اساسی؛ یعنی ابعاد عملکرد و معیارهای عملکرد و ارزیابی آن می باشد. تا این دو موضوع روشن نگردد، ارزیابی مطلوب قابل انجام نیست. و ازطرفی، این دو موضوع هم در ادبیّات نظری بحث مبهم و اختلافی است و هم از منظر آموزه های اسلامی چندان تحقیق یا تحقیقاتی در این زمینه که از این منظر روشنگر موضوع باشد، صورت نگرفته است. بنابراین، دانستن این مطلب که عملکرد سازمانی چیست و دارای چه ابعادی است و نیز معیارهای عملکرد صحیح و ارزیابی آن کدام است، از اهمیّت زیادی برخوردار است. ازاین رو، هدف اصلی از انجام این تحقیق روشن نمودن همین دو موضوع از منظر آموزه های اسلامی می باشد. بنابراین، چیستی ابعاد عملکرد و معیارهای عملکرد سازمانی و ارزیابی آن از منظر آموزه های اسلامی، مسئله اصلی این پژوهش بوده است. روش: این پژوهش با روش ترکیبی اجتهادی - تحلیلی انجام شده است؛ توضیح اینکه پس از طرح پرسش های اصلی و فرعی تحقیق، به بررسی مبانی نظری موضوع پرداخته شده و سپس باتوجه به اینکه از نظر اندیشمندان اسلامی، مقبول ترین و پذیرفته ترین روش تحقیق در منابع دینی، برای استنباط احکام الهی «روش اجتهاد» است و می توان آن را به گونه ای توسعه داد که در علوم انسانی و دانش مدیریت نیز کاربرد داشته باشد، از این روش استفاده شد و با بررسی منابع تحقیق، مستندات دینی مرتبط با موضوع شناسایی شده است. و درنهایت، برای  دسته بندی و تجزیه وتحلیل مفاهیم داده ها، مضمون گیری از مفاهیم و در نتیجه رسیدن به یک نظریه، از روش «تحلیل مضمون» کار گرفته شد و تجزیه وتحلیل مفاهیم و مضامین تحقیق، با این روش در پنج گام انجام شده است. و در مرحله آخر با تدوین گزارش تحقیق، شبکه مضامین تشکیل و طراحی شده است. یافته ها: تحقیق با دستیابی به سه دسته مضامین؛ توصیفی (246 مضمون)، تفسیری (74 مضمون) و رابطه ای (5 مضمون) نشان می دهد که عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی دارای چهار بُعد؛ نیّت، ورودی ها، فعالیت ها یا فرایند و نتایج است که هریک از این چهار بُعد، در فرایند مدیریت عملکرد سازمانی مورد ارزیابی قرار می گیرد و شناخت این ابعاد برای ارزیابی صحیح و دقیق عملکرد از اهمیّت زیادی برخوردار است. و نیز یافته ها نشان می دهد که معیارهای عملکرد سازمانی عبارتند از؛ اسلام، حق، عدالت، رضایت عامّه، تقوی، عمل صالح، نیّت الهی، دستیابی به هدف و انسان کامل. که رعایت این معیارها در درستی عملکرد سازمانی و انجام مطلوب فعالیت ها از این منظر، نقش اساسی دارد. و همچنین یافته های تحقیق نشانگر آن است که معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی نیز همان معیارهای نُه گانه یادشده می باشند که رعایت این معیارها در هنگام ارزیابی عملکرد سازمانی در اعتبار نتیجه ارزیابی از منظر نظام ارزیابی اسلامی، نقش بی بدیل دارد. نتایج: در این تحقیق تلاش شده است که ابعاد و معیارهای عملکرد سازمانی و همچنین معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. در این زمینه تحقیق به این نتیجه رسیده که ابعاد عملکرد سامانی از منظر آموزه های اسلامی با ابعاد آن از منظر دیدگان مدیریت رایج متفاوت است. از منظر آموزه های اسلامی عملکرد دارای چهار بُعد؛ ورودی ها، فرایند، خروجی ها و نیّت است که در فرایند مدیریت عملکرد در سازمان مورد ارزیابی قرار می گیرد. برخلاف دیدگاه رایج مدیریت که عملکرد را دارای ابعاد دوگانه یا نهایتاً سه گانه می دانند و نیّت را از ابعاد مفهومی عملکرد به حساب نمی آورند. درحالی که از منظر اسلام، نیّت مهمترین بُعد مفهومی عملکرد سازمانی است. همچنین، نتایج حاصله از تحقیق نشان می دهد که معیارهای عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی با معیارهای آن از منظر دیدگاه مدیریت رایج متفاوت است؛ از منظر آموزه های اسلامی عملکرد دارای معیارهای نه گانه؛ اسلام، حق، عدالت، رضایت عامّه، تقوی، صالح بودن عمل، دستیابی به هدف، نیّت الهی، انسان کامل است که صحّت و درستی عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی مبتنی بر رعایت این معیارها در هنگام انجام عملکردها در سازمان است. درحالی که بسیاری از این معیارها در دیدگاه مدیریت رایج به عنوان معیار عملکرد مطرح نیست. و همین طور تحقیق نشان داد که میان معیارهای عملکرد سازمانی و معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی تفاوتی وجود ندارد؛ یعنی همان نه موردی که به عنوان معیارهای عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی معرفی شد، معیارهای ارزیابی عملکرد سازمانی نیز می باشند؛ یعنی ارزیابی عملکرد سازمانی درصورتی از این منظر اعتبار دارد که براساس این معیارهای نه گانه انجام شود. برخلاف دیدگاه مدیریت رایج که به بسیاری از این معیارها در ارزیابی عملکرد سازمانی پایبندی ندارد.

امروزه فعالیت های اقتصادی در سطح بنگاه، محلی و ملی به دلایل متعدد با چالش های و عدم اطمینان هایی مواجه است. این مشکل می تواند به مانعی جدی برای برنامه ریزی و مدیریت این دسته از فعالیت ها تبدیل شود و نگرانی های اساسی را به ویژه برای جامعه ایران دامن بزند که افزون بر چالش های مرسوم، تحت تحریم هم قرار دارد. ازاین رو، دراینشرایط، مدیریت عدم قطعیت ها و ریسک های موجود اهمیت زیادی می یابد؛ زیرا با استفاده درست از چارچوب ها و مدل های مدیریت ریسک می توان تا حدود زیادی به عبور از این شرایط امیدوار بود. این پژوهش بر آن است تا چگونگی استفاده از مدیریت ریسک و الگوهای آن به ویژه با تأکید بر مشارکت ذی نفعان مختلف مانند سهامداران، سیاست گذاران، مدیران، مشتریان و دیگر ذی نفعان را بررسی کند. یافته های پژوهش با روش تحلیل منطقی نشان می دهد مشارکت ذی نفعان مختلف و در سطح کلان مشارکت مردم در فرایند مدیریت ریسک می تواند به مدیریت چالش های اقتصادی ازجمله دستیابی به رشد اقتصادی و گذر از تورم های با نرخ بالا را تسهیل نماید.

این پژوهش با هدف بررسی و استخراج برخی از مهم ترین مبانی دینی اعتقادی مدیریت عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی انجام شده است. مسئله اصلی تحقیق حاضر این بوده که مبانی اعتقادی مدیریت عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش و استخراج مضامین مرتبط با این موضوع، با استفاده از روش ترکیبی «استنباطی تحلیلی» (تحلیل مضمون)، با جست وجوی واژگانی و نیز با مراجعه مستقیم و مطالعه ترتیبی متون منابع، تحقیق گسترده ای انجام شد. نتیجه تحقیق با انجام سه مرحله رمزگذاری توصیفی، تفسیری و رابطه ای، دستیابی به 197 مضمون توصیفی یا پایه و 19 مضمون تفسیری یا سازمان دهنده و 5 مضمون رابطه ای یا فراگیر بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد «علم و معرفت» با دو مؤلفه، «ایمان به دین اسلام با تمام ابعاد آن» با سه مؤلفه اصلی، «نگاه به هستی از منظر دینی» با دو مؤلفه، «نگاه به انسان از منظر دینی» با پنج مؤلفه و «ایمان به سنت های الهی» با سه مؤلفه به مثابه مبانی دینی و اعتقادی یا مبانی خاص برای مدیریت عملکرد سازمانی از منظر آموزه های اسلامی مطرح اند.

زمینه: در عصر حاضر موفقیت سازمانی مستلزم تغییر در عملکرد ها، به ویژه تحول در سبک های مدیریتی و اداره بروز آن بوده، که در این میان نق ش رهبری معنوی بسیار برجسته می باشد، تا افراد مشتاقانه فعالیت های خود را برای دستیابی به اهداف سازمانی انجام دهند. هدف: هدف تحقیق حاضر شناسایی، تبیین و توسعه سبک رهبری معنویاز دیدگاه قرآن است، تا بتوان از این رهگذر به تربیت و کمال سرمایه انسانی در سازمان ها مساعدت نمود. روش: این تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی به صورت استقرایی، روش اجتهادی و روش تفسیری، برای جمع آوری اطلاعات و تحلیل داده ها انجام شده است. یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد که رهبری معنوی با رویکرد قرآنی دارای 5 مقوله، چشم انداز، نوع دوستی، امید و ایمان به کار، تعهد سازمانی و بهره وری بوده است، که برای اعتباریابی آن 25 آیه از قرآن استخراج شده است. نتایج: تحلیل و بررسی داده ها نشان می دهد که رهبری معنوی از منظر قرآن دارای اهمیت است و بودن آن در سازمان باعث انگیزه در افراد و هدایت به معنویت در اهداف سازمان می شود.

امروزه فلاسفه اخلاق بیشتر به مسائل و اموری می پردازند که کانون بحران ها و معضلات عملی اخلاق باشند. اخلاق کاربردی حوزه ای از اخلاق است که قرابت بسیاری با مدیریت و چالش های اداره سازمان ها دارد. در این مقاله، با استفاده از روش دلالت پژوهی و روش تحلیل مضمون، الگوی توصیفی تصمیم گیری در چالش های اخلاقی در حوزه مدیریت تبیین می گردد.  براین اساس، چهار نوع چالش اخلاقی شناسایی شده که از ترکیب دو عامل دشواری (در مقابل آسانی) و پیچیدگی (در مقابل سادگی) به دست می آیند. یافته های تحقیق نشان می دهد مشکل بودن تصمیم گیری در چالش های اخلاقی بیش از آنکه به دشواری یا آسان بودن تصمیم گیری بستگی داشته باشد، از پیچیدگی یا سادگی در شناخت تصمیم درست ناشی می شود. دشواری تصمیم گیری نیز ناشی از به خطرافتادن منافع فردی تصمیم گیرنده است، از این رو مدیران باید تلاش نمایند چالش های پیچیده و دشوار به چالش های ساده و آسان تبدیل شود.

در مدیریت منابع انسانی نقش جنسیت در گزینش نیروی انسانی بررسی گردیده است و چون این بحث با رویکرد غیردینی مطرح شده، گزینش زنان در همه مشاغل بدون قید خاصی انجام می شود. در جوامع اسلامی نیز امروزه زنان وارد مشاغل گوناگون شده اند، درحالی که حضور آنها در محل کار سبب برخورد با نامحرمان می شود. ازاین رو ضرورت دارد مشاغل زنان از دیدگاه اسلام بررسی گردد. بنابراین تحقیق حاضر سعی بر آن دارد تا نقش جنسیت در گزینش نیروی انسانی را با توجه به سیره رسول اکرم(ص) و حضرت علی با روش «توصیفی و تاریخی» بررسی کند. آنچه از بررسی سیره حضرت رسول اکرم(ص) و حضرت علی(ع) به دست می آید، این است که بانوان در صحنه های گوناگون حضور داشته و هیچ منعی از طرف آنان صادر نشده است. پس گزینش بانوان در مشاغل گوناگون هیچ منعی ندارد، اما در محیط کار و سازمان باید احکام اسلامی رعایت شود. در صورت نقض قوانین اسلامی آن کار برای زن حرام است.

«خلاقیت» به معنای پدید آوردن هر اثر نو و ارزشمند از طریق اکتشاف است. «نوآوری» به معنای ساختن چیزی نو و نتیجه خلاقیت است. «خلاقیت» در قرآن به معنای «ابداع شیء» آمده است. این تحقیق به دنبال رهیافت های خلاقیت و نوآوری در قرآن کریم است. براساس بررسی پیشینه پژوهش و سؤال اصلی آن، گونه ها و رهیافت های خلاقیت و نوآوری از دیدگاه قرآن بررسی شده است. این پژوهش از نظر هدف بنیادی و از نظر نوع داده ها، مفهوم سازی بنیادی و از نظر روش یا راهبرد توصیفی تحلیلی و از نظر ابزار اسنادی به شمار می رود. اسناد و مدارک کتابخانه ای و جست وجو در متن قرآن نشان دهنده آن است که گونه ها و رهیافت هایی از خلاقیت و نوآوری در قرآن وجود دارد. با یافته های به دست آمده در این تحقیق و تجزیه و تحلیل داده های اسنادی، می توان نتیجه گرفت که قرآن کریم به عنوان یک منبع دینی و ماورایی، خلاقیت و نوآوری را به صورت مطلوب بیان داشته است. با بررسی موانع و سلسله مراتب خلاقیت و نوآوری که در قرآن صورت گرفت، این نتیجه به دست آمد که قرآن رهیافت های «ایمان و یاد خدا»، «عبادت»، «توکل»، «تقوا»، «صبر»، «مسئولیت پذیری» و «برنامه ریزی براساس تعقل و مشورت» را به صورت یک نظام جامع بیان کرده و رهیافت های اجتماعی گوناگونی در هر عرصه به انسان ارائه داده است.

زمینه و هدف: از دیدگاه اسلام، باارزش ترین سرمایه یک جامعه و سازمان، نیروی انسانی است؛ به طوری که قرآن انسان را با اوصافی مانند جانشینان الهی، مخلوق برگزیده و تسخیرکننده همه موجودات معرفی می کند. بنابراین پژوهش حاضر بدنبال تبیین الگوی سرمایه انسانی کمال یافته از منظر قرآن کریم می باشد. روش: تحقیق حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازلحاظ ماهیت کیفی از نوع تحلیل محتوا است. ابتدا بامطالعه اکتشافی، ابعاد سرمایه انسانی کمال یافته از منظر قرآن شناسایی و مقوله های هر بُعد مشخص شد. سپس با مراجعه به متن قرآن آیات مرتبط با هریک از ابعاد ومقوله ها شناسایی ومورد تحلیل قرار گرفت و همچنین فراوانی آیات مربوط به هر شاخص گزارش شد. یافته ها: یافته ها نشان داد سرمایه انسانی از منظر قرآن دارای دو بعد فردی و سازمانی، 14 مقوله و 36 شاخص می باشد؛ این نتایج حاصل بررسی کلیه آیات قرآن و استخراج 688 آیه مرتبط از 89 سوره بود. نتیجه گیری: سرمایه انسانی کمال یافته از منظر قرآن بیانگر اوصاف ذاتی انسان است و با ارتباطات، تلاش ها و آموزش تقویت شده و سبب عمق بخشی به معنویات، همراهی با دیگران، تحول آفرینی و افزایش بهره وری در سازمان می شود.

مدیریت اقتضایی، مدعی است که در مدیریت، چیزی به نام بهترین اصول جهان شمول وجود ندارد. با عنایت به ره آوردهای رهیافت اقتضایی، ضروری است که معرفت شناسی آن، از منظر قرآن با بهره گیری از روش استنطاقی، مورد تحلیل قرار گیرد؛ تاضمن بیان گزاره های کلام وحی در رد، تأیید، اصلاح و تکمیل معرفت شناسی مدیریت اقتضایی، با تمسک به آنها کاستی های معرفتی شناسی آن را برطرف نمود. یافته ها نشان می دهد که معرفت شناسی در مدیریت اقتضایی مبتنی بر معرفت عینی و حسی بوده و علل و عوامل فرا طبیعی را در تبیین گزاره های طبیعی نادیده گرفته است. قرآن ضمن اشاره به کاستی های مدیریت اقتضایی موضوع معرفت را خدا، انسان، طبیعت و درک چگونه وابستگی و پیوستگی آن ها دانسته و تأکید می کند که انسان و محیط به شکل پیدا و پنهان از همدیگر تأثیر گرفته و بر یکدیگر اثر می گذارند و در نتیجه انسان می بایست با بهره گیری از ابزار شبکه ای از طریق ترکیب نگاه افقی به رابطه پدیده ها با هم و نگاه عمودی و طولی و رابطه آن ها با خالقشان سهم خود را اخذ نماید. نتایج بدست آمده بیانگر آن است که قرآن علاوه بر عقل و یافته های تجربی، تأکید دارد که نمی توان بدون وحی بهترین روش هایی را که منتهی به بهره وری بیشتر می گردد ارائه نمود.

هدف:   در دهه های اخیر، پژوهش های مختلفی در حوزه معنویت سازمانی انجام گرفته است و طی این پژوهش ها مشخص شده که ابعاد و خصوصیات آن، وابسته به دیدگاه مورد استفاده است. معنویت سازمانی از سه دیدگاه مورد بررسی قرار می گیرد: معنویت فردی، معنویت در محل کار و معنویت سازمانی. همچنین، می توان معنویت را از دیدگاه مذهبی نیز در نظر گرفت. پژوهش حاضر، به شناسایی مفهومی فراگیر از معنویت سازمانی در زمینه مدیریت بر اساس اصطلاحات و مفاهیم استفاده شده در ادبیات این حوزه می پردازد. روش شناسی: یک مرور نظام مند از ادبیات با استفاده از مقالاتی که اصطلاحات مرتبط با معنویت سازمانی در عنوان، چکیده یا کلمات کلیدی آن ها به کار رفته است، در پایگاه های Scopus و Web of Science انجام گرفت و به ترتیب 285 و 168 مقاله در آن ها یافت شد. مقالات مستخرج، با استفاده از نرم افزار VOSviewer تحلیل شدند. یافته های پژوهش: نتایج حاصله شامل دو خوشه بودند: معنویت سازمانی و معنویت در محل کار. تحلیل خوشه ها نشان می دهد که فضایی برای پژوهش در زمینه معنویت در محل کار و شکافی در مطالعات معنویت سازمانی در حوزه مدیریت وجود دارد. مفهوم پیشنهادی برای معنویت سازمانی، یک هویت سازمانی است که از ارزش ها، شیوه ها و گفتمان حاکم بر آن نشئت می گیرد که از معنویت فردی و معنویت در محل کار تشکیل می شود، توسط رهبر و سایر اعضاء هدایت می شود و تحت تأثیر محیط، فرهنگ سازمانی و مدیریت دانش است. محدودیت ها: محدودیت اصلی مربوط به روش مورد استفاده و خصوصاً نرم افزارهای و گزینه های جستجو و اسکن در پایگاه ها و مقالات است. پیامدهای عملی: تعریف معنویت به این صورت سبب تولید ارزش و منفعت اجتماعی می شود که در وجهه، مأموریت، رسالت و ارزش های سازمان قابل رؤیت است. ابتکار یا ارزش مقاله: این پژوهش، ادبیات موجود در زمینه معنویت سازمانی را با روشی که تاکنون در مقالات این حوزه به کار نرفته است طبقه بندی می کند و مفهومی کامل تر از معنویت سازمانی ارائه می دهد.

هدف: رهبری معنوی با ایجاد احساس عضویت و معنا در کار و بینش و بصیرت ایجاد شده ناشی از آن، از مهم ترین عوامل ارتقای بهره وری و سلامتی روانی کارکنان در دنیای پر تلاطم و ناپایدار کنونی محسوب می شود. هدف این مقاله، استخراج الگویی از رهبری معنوی بر پایه آموزه های اسلامی بود. روش: روش این پژوهش، کیفی و با رویکرد استقرایی است. به منظور استخراج مطالب از منابع اسلامی- که در این پژوهش به طور خاص کتاب میزان الحکمه استفاده شده است- تکنیک تحلیل مضمون به کار رفته است. یافته ها: نتایج پژوهش در مرحله کیفی نشان داد که الگوی رهبری معنوی اسلامی مشتمل بر سه سطح فردی، گروهی و سازمانی بوده که مؤلفه های شخصیتی و اعتقادی در بعد فردی، مؤلفه های منشی و اعتقادی در بعد گروهی و مؤلفه های بینشی و کنشی در بعد سازمانی اجزای تشکیل دهنده آن است. نتیجه گیری: الگوی نهایی این پژوهش می تواند مبنای مناسبی برای شناخت رهبران از جایگاه خود و همچنین سنجش و ارائه راهکارهای بهبود نقش مدیران سازمانی به عنوان رهبران معنوی در سازمان خویش باشد و بر اساس مؤلفه های تعریف شده در این الگو، آموزشهای متناسب برای ایفای هرچه بهتر آنها ارائه شود. هدف: رهبری معنوی با ایجاد احساس عضویت و معنا در کار و بینش و بصیرت ایجاد شده ناشی از آن، از مهم ترین عوامل ارتقای بهره وری و سلامتی روانی کارکنان در دنیای پر تلاطم و ناپایدار کنونی محسوب می شود. هدف این مقاله، استخراج الگویی از رهبری معنوی بر پایه آموزه های اسلامی بود. روش: روش این پژوهش، کیفی و با رویکرد استقرایی است. به منظور استخراج مطالب از منابع اسلامی- که در این پژوهش به طور خاص کتاب میزان الحکمه استفاده شده است- تکنیک تحلیل مضمون به کار رفته است. یافته ها: نتایج پژوهش در مرحله کیفی نشان داد که الگوی رهبری معنوی اسلامی مشتمل بر سه سطح فردی، گروهی و سازمانی بوده که مؤلفه های شخصیتی و اعتقادی در بعد فردی، مؤلفه های منشی و اعتقادی در بعد گروهی و مؤلفه های بینشی و کنشی در بعد سازمانی اجزای تشکیل دهنده آن است. نتیجه گیری: الگوی نهایی این پژوهش می تواند مبنای مناسبی برای شناخت رهبران از جایگاه خود و همچنین سنجش و ارائه راهکارهای بهبود نقش مدیران سازمانی به عنوان رهبران معنوی در سازمان خویش باشد و بر اساس مؤلفه های تعریف شده در این الگو، آموزشهای متناسب برای ایفای هرچه بهتر آنها ارائه شود.

هدف: این پژوهش با هدف شناسایی نیازهای انسانی بر اساس دعاهای امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه تدوین شد. روش: برای دستیابی به هدف تحقیق، با بهره گیری از روش کیفی- توصیفی و روش تحلیل مضمون، به بررسی داده های موجود پرداخته شد. بر این اساس، از نرم افزار MAXQDA برای کدگذاری و تخصیص کدها به مضامین استفاده شد. یافته ها: با بررسی کل 54 دعای امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه و تجزیه و تحلیل آنها، 402 کد توصیفی استخراج شد. کدهای استخراج شده در مرحله بعد، در قالب 18 کد تفسیری دسته بندی و در نهایت، سه کد رابطه ای حاصل شد . نتیجه گیری: نیازهای اساسی انسان در سه دسته نیازهای معنوی(شامل توبه، عبادت، بخشش و آمرزش، عافیت، ...)، نیازهای معنوی سطح بالاتر با عنوان نیازهای الهی(اعتقاد به توحید و اعتقاد به آخرت) و نیازهای مادی(رزق و روزی، سلامتی و باران) شناسایی و معرفی شدند.

هدف این پژوهش طراحی و تبیین روابط انسان در تمدن سازی نوین اسلامی از منظر آموزه های قرآن کریم است. بر اساس آموزه های دینی، تمدن سازی، نظام سازی، نهادسازی و جامعه سازی از خودسازی انسان شروع می شود و انسان هسته ی اصلی تغییر و تعالی تمدن نوین اسلامی است. با وجود پژوهش های بسیاری که در مورد تمدن اسلامی و روابط انسان صورت گرفته، پژوهشی با متدلوژی علمی برای بررسی و تبیین روابط انسان در تمدن سازی اسلامی بر پایه قرآن کریم انجام نشده است. به همین منظور این جستار، با رویکرد کیفی و به روش تحلیل مضمون و شبکه مضامین، این مسئله را کاویده است. یافته های تحقیق نشان می دهد روابط انسان بر اساس آموزه های قرآن در پنج مضمون فراگیر؛ رابطه انسان با خودش، رابطه انسان با انسان های دیگر، رابطه انسان با طبیعت، رابطه انسان با، آخرت و رابطه انسان با خدا، قابل تبیین و تحلیل است. رابطه انسان با خود، به دو مضمون سازمان دهنده؛ خودشناسی و خودسازی تحلیل شده است. رابطه انسان با انسان های دیگر به دو مضمون سازمان دهنده؛ عدل و احسان تحلیل یافته است. رابطه انسان با طبیعت به چهار مضمون سازمان دهنده؛ تسخیر، تسلط، تخریب و تهدید تحلیل شده است. رابطه انسان با آخرت به دو مضمون سازمان دهنده؛ مسئولیت و پاداش سازماندهی شده است. رابطه انسان با خدا که محور همه روابط انسان است به مضمون سازمان دهنده عبودیت و بندگی تحلیل شده است. هریک از این مضامین از چندین مضمون پایه تشکیل یافته است. مجموع مضامین اصلی و یا پایه که در این پژوهش از متن قرآن استخراج شده 46 مضمون است. همه مضامین در یک شبکه مضامین درهم تنیده که الگویی برای تمدن سازی نوین اسلامی است، طراحی شده است.

نظام های سیاسی که حاکمیت خود را با ابزاری به نام دولت اعمال کرده اند، در اداره امور عمومی مملکت خویش رویکرد و راهبردی را در پیش گرفته اند که مبتنی بر نظریه ای راجع به عقلانیت بوده است. مسئله اصلی این پژوهش، یافتن رویکرد اسلام (آیات قرآن کریم و روایات معصومان) (ع) به عقلانیت و سهم یاری های آن برای مدیریت دولتی اسلامی است. این پژوهش از نوع کیفی بوده و راهبرد آن تحلیل مضمون است که طی آن با رجوع به منابع معتبر و جستجوی واژه عقل و مشتقات و مترادفات آن، آیات و روایات منتخب با استفاده از الگوی کینگ و هورکس تحلیل مضمون گردید تا اینکه شبکه نهایی مضامین شکل گرفت. بر این اساس، عقلانیت اسلامی دارای سه بُعد اصلی: زمینه ها، پیامدها و ساحت های عقلانیت شامل سه ساحت «اندیشه ها، بینش ها و نگرش ها»، «گرایش ها و انگیزه ها و منش ها» و «اعمال و رفتارها» بود. در ساحت اندیشه، مضامین ناظر به شرایط لازم و حداقلی عقلانیت، عنوان «تمییزمحوری» و مضامین ناظر به شرایط ایدئال و آرمانی عقلانیت، عنوان «توحیدگرایی» گرفتند. همچنین در ساحت صفات، مضامین ناظر به شرایط لازم و حداقلی، عنوان «اعتدال محوری» و مضامین ناظر به شرایط ایدئال و آرمانی عقلانیت، عنوان «تعالی گرایی» گرفتند. در ساحت اعمال نیز مضامین ناظر به شرایط لازم و حداقلی، عنوان «عدالت محوری» و مضامین ناظر به شرایط ایدئال و آرمانی عقلانیت، عنوان «احسان گرایی» گرفتند. در نهایت با تحلیل شبکه مضامین حاصله، سهم یاری های عقلانیت اسلامی برای مدیریت دولتی در ابعاد مذکور ارائه گردید.

این پژوهش با هدف ارائه و تحلیل الگوی رهبری تحول آفرین از منظر قرآن کریم انجام پذیرفته است و در پی پاسخ به این پرسش است که الگوی رهبری تحول آفرین از منظر قرآن کریم چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش و برای استخراج مفاهیم رهبری به قرآن مراجعه و از روش تفسیر موضوعی و تحلیل مضمون استفاده شده است. برای استخراج مفاهیم و کدگذاری در ابتدا دو بار کل قرآن کریم مرور شده که 618 آیه شد. در پاسخ سؤال ها یافته های تحقیق عبارت اند از 251 مضمون پایه، 48 مضمون سازمان دهنده و 7 مضمون فراگیر شناسایی شد. مضامین فراگیر در قالب مفاهیمی مانند مبانی فکری، اصول رهبری، رفتارهای تحول آفرینانه، بازخورد رهبری تحول آفرین، نتایج رهبری تحول آفرین و در نهایت مؤلفه های رهبری شکل گرفت. آنچه از مجموع آیات بررسی شده به دست می آید این است که در مواردی آیات قرآن کریم نظریات اندیشمندان مدیریت را مورد تائید قرار داده و در مواردی، نگاهی اصلاحی و در برخی موارد نیز نظریات خاصی ارائه می دهد که ناشی از جهان بینی متفاوت بین این دو دیدگاه است.

هدف این پژوهش، بررسی نقش معلم در ایجاد انگیزه پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان است. این پژوهش به صورت مطالعه ی موردی با رویکرد کیفی و به روش روایت پژوهی صورت گرفته است. یافته های این تحقیق نشان می دهد، معلم نقش اساسی در ایجاد انگیزه پیشرفت تحصیلی و یا افت تحصیلی دانش آموزان دارد. معلم در قدم اول به شناسایی علل و عوامل بی انگیزگی فراگیر می پردازد که این عوامل عبارتند از: عوامل آموزشی، عوامل محیطی، عوامل شخصی، عوامل خانوادگی و دوستان و همکلاسان. در قدم دوم به مطالعه شخصیت و نقاط قوت و ضعف و استعدادها و توانایی های دانش آموز می پردازد که عبارتند از: توانایی هایی جسمی و توانایی ذهنی و علایق ایشان. در قدم سوم معلم با مداخله درست، فراگیر را در مرکز توجه خود قرار داده و توانایی ها و استعدادهای فراگیر را تقویت و حس اعتماد به نفس را در او بیدار می کند ورفته رفته انگیزه زندگی و پیشرفت تحصیلی در فراگیر ایجاد می گردد. بر این اساس، می توان از الگویی برای ایجاد انگیزه پیشرفت تحصیلی در فراگیران که مجموعه ی عوامل را در کنار خود ارائه و نمایه می کند، بهره برد.

زمینه و هدف: عنوان سرمایه انسانی، جدیدترین دیدگاه درباره انسان در سازمان ها است که از دهه پنجاه قرن بیستم نمود پیدا کرده و در دهه های بعد از آن صاحب نظران در این زمینه به طور دقیق قلم فرسایی کرده اند. این رویکرد بیان می دارد، ارزشمندترین دارایی، تنها مزیت رقابتی و مهم ترین عامل در نوآوری، بهره وری و بازسازی راهبردی سازمان، سرمایه انسانی آن است. اگرچه این مهم درباره انسان های سازمان برای رسیدن به اهداف شخصی و مادی بیان شده است، ولی توجه به شخصیت و معنویت انسان در این دیدگاه، با ارزش ترین سرمایه یک جامعه و سازمان است. روش: این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی – تحلیلی است که با استفاده از روش تحلیل محتوا با رویکرد قیاسی، در دو مرحله انجام شد و ابتدا مقوله ها در دانش منابع انسانی بررسی شد و سپس هریک از این مولفه ها در قرآن تبیین و موردکاوی شده است. شیوه جمع آورى داده ها، اسنادی و نمونه پژوهش کل متن قرآن کریم است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که در مطالعه اکتشافی برای سرمایه انسانی 21 مولفه، با فراوانی 227 فیش، به عنوان مقوله های پژوهش به دست آمد. در مطالعه تحلیلی 15 مورد از آن ها با فراوانی 238 آیه به عنوان فیش پژوهش از 74 سوره، مورد تأیید قرآن قرارگرفت. نتایج: تحلیل و بررسی داده های پژوهش نشان می دهد که سرمایه انسانی سازمان از منظر قرآن با رویکرد تهذیبی، دارای ابعاد سه گانه ، 15 مولفه و 25 شاخص استکه این اوصاف در دانش مدیریت به عنوان ویژگی های شخصی، یادگیری و مهارتی سرمایه انسانی بیان شده است.