درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷٬۵۴۱ تا ۷٬۵۶۰ مورد از کل ۷٬۷۷۴ مورد.
۷۵۴۱.

عباسیان و چالش مشروعیت (سیمای علی بن عبدالله بن عباس در متون تاریخ نگاری سده های نخست قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۱ ۱۳۴-۱۱۷

کلیدواژه‌ها: خلافت عباسی مشروعیت خلافت علی بن عبدالله بن عباس علویان نقد فرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۸۴
عباسیان برای کسب خلافت، با گروه های مختلف از جمله علویان همکاری داشتند، اما بعد از قدرت گرفتن، آنها را رقیب خود دیدند. قرابت خانوادگی با پیامبر(ص) یکی از دستاویزهای عباسیان برای اثبات شایستگی شان در کسب قدرت بود. علویان نیز با تأکید بر نسبتشان با دختر پیامبر(ص)، این ادعای عباسیان را رد می کردند. عباسیان با مسئله مسلمانی عباس عموی پیامبر(ص) و همکاری او با قریشیان مقابل پیامبر(ص) در جنگ بدر نیز مواجه بودند؛ به همین دلیل به تدوین و نقل اخبار تاریخی درباره نیاکانشان با هدف ارائه چهره مطلوبی از آنها اهتمام ورزیدند؛ از جمله تلاش کردند در تاریخ نگاری مربوط به خاندانشان، علی بن عبدالله بن عباس را فردی پرهیزکار و شایسته جانشینی برای پیامبر(ص) معرفی کنند. با توجه به ماهیت داستانی روایت های تاریخی، نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از شیوه های نقد فرم روایت - به طور خاص شیوه هنکلمن، مبتنی بر شناسایی شباهت میان متون مختلف درباره واقعه ای خاص و ارتباط آن با روایت های مشابه - در پی پاسخ به این سؤال بوده است که روایت های مربوط به علی بن عبدالله تا چه اندازه ماهیت داستانی دارد و همسو با سیاست مشروعیت سازی عباسیان نقل شده است؟ ظاهراً رقابت های میان عباسیان با علویان، در برساخت روایت های مربوط به علی بن عبدالله نقش داشته و بیشتر روایت ها درباره او ماهیت تاریخی ندارد.
۷۵۴۲.

زیارت اربعین، الگویی در ترویج شعائر دینی

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 72 - 55

کلیدواژه‌ها: زیارت اربعین امام حسین (ع) امت اسلامی شعائر دینی وحدت و تقریب مسلمانان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۹۴
تأمل در زیارت اربعین سرور و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و واکاوی تاثیرات آن به عنوان یکی از شعائر الهی و پاسداشت چهلمین روز حادثه کربلا، از اهمیت خاصی برخوردار است. این امر می تواند در ترویج شعائر دینی در جوامع اسلامی و حتی جوامع غیر مسلمان نیز به ایفای نقش بپردازد و هویت دینی و مذهبی شیعه را به همگان نشان دهد. بررسی منابع متقدم و بهره گیری از شیوه توصیفی نشان می دهد زیارت اربعین، یکی از توصیه های پیشوایان دین اسلام به پیروان خویش بوده و از آن به عنوان یکی از علامات و نشانه های مومن یاد شده است. فلسفه این شعار نمادین در کنار سایر شعائر دینی این است که انسان را به یاد خدا بیندازد، افراد را در پیمودن مسیر حسینی یاری بخشد، مکتب امام حسین(ع) را به عنوان مکتب شهادت و ایثار به جهانیان معرفی کند، موجبات وحدت هر چه بیشتر را میان مسلمانان فراهم کند و از این طریق، همگان را به مبارزه با ظلم و بی عدالتی فراخواند.
۷۵۴۳.

تأملی در بازخوانی نزاع اشکانی- ساسانی در کتاب های درسی ابتدایی دورۀ پهلوی اول (1304- 1320ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 37 - 57

کلیدواژه‌ها: کتاب های درسی تاریخ نگاری اشکانیان ساسانیان پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۹۹
در کتاب های درسی مقطع ابتدایی طی سال های 1304 تا 1320ش. روایتی از تاریخ اشکانیان در ایران صورت بندی شده که دارای ابعاد گفتمانی و ایدئولوژیکیِ معناداری است. در این روایت، دانش آموزان در معرض آفرینشِ روایتی از تاریخ باستانیِ ایران قرار می گرفتند که در آن، برآمدنِ ساسانیان به مثابه غلبه نور بر تاریکی و ملی گرایی بر بیگانه پرستی بود. اشکانیان در این روایت، نه تنها ایرانی قلمداد نمی شدند، بلکه نوعی غلبه روحِ غیرایرانی بر هویتِ ایرانی رخ داده بود که اینک به واسطه ظهور ساسانیان، خاتمه یافته و دوره ای از رستگاریِ ملی آغاز شده بود. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که روایتِ غالب در متون مذکور، تحت تأثیر کدام زمینه های گفتمانی و ایدئولوژیکی، تبدیل به روایتی ضدّ اشکانی شد و در نقطه مقابل آن، ساسانیان به ناجیان ایران از تاریکی و تباهی مشهور شدند؟ فرضیه این است که اقتضائاتِ ایدئولوژیکی، الزامات مشروعیت بخش و همچنین تقویتِ نوعی حس ملی گرایی در میان کودکان مقاطع پایه، سبب برآمدن روایتی شد که در آن انکار، تحقیر و تلاش برای فراموشی میراث اشکانیان، هسته کانونی آن شد
۷۵۴۴.

ابعاد و لایه های خدمات اجتماعی از دیدگاه و سیره معصومان (ع)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 9 - 42

کلیدواژه‌ها: خدمات اجتماعی سیره معصومان مواسات رفع نیاز حل مشکل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۲۴۵
قرآن کریم و روایات رسیده از معصومان(ع)، ما را به الگوگیری و اسوه قراردادن رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) توصیه کرده اند. بررسی زندگی اولیای الهی نشان می دهد که سیره آن حضرات در ابعاد مختلف می تواند الگوی برتر و دارای منافع و مصالح گسترده تری باشد. یکی از ابعاد سیره، توجه معصومان(ع) به ارائه خدمات اجتماعی متنوع و متعدد در سطوح و لایه های مختلف جامعه بود. در سیره آن بزرگواران، هم توصیه به انجام امور خیر و نافع برای عامه وجود دارد و هم اهتمام عملی به آن. این مقاله درصدد پاسخ به این سوال است که رسول خدا(ص) و اهل بیت آن حضرت، در خصوص نیاز جامعه اسلامی به خدمات اجتماعی چگونه عمل می کرده و چه توصیه هایی دارند؟ بررسی ها نشان می دهد که در سیره معصومان(ع)، کمک به رفع نیاز و حل مشکل نیازمندان، توجه به مشکلات و نیازهای همه افراد جامعه، اصلاح روابط و رفع کدورت ها، توجه به نیازهای خواص در راستای گسترش فرهنگ خدمت رسانی در جامعه، رعایت مواسات و توصیه به تعاون، توجه به نیازهای خویشاوندان، ساخت مسجد، توجه به خانواده های زندانیان و آزادساختن بردگان، در سطوح و لایه های مختلف اجتماعی، مورد اهتمام عملی و توصیه جدی آنان قرار داشته است.  
۷۵۴۵.

بررسی جایگاه سیاسی غریبان در حکومت نظام شاهیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۸ ۸۲-۶۱

کلیدواژه‌ها: غریبان آفاقیان نظام شاهیان دکن احمدنگر مهاجرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۲۳۹
غریبان یا آفاقیان مهاجرانی عمدتاً شیعه بودند که از نقاط مختلف، به ویژه ایران به هند رفتند و در دوره نظام شاهیان در دکن نقش مهمی ایفا کردند. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای، درصدد یافتن پاسخ برای این پرسش است که: این گروه از مهاجران از چه جایگاه سیاسی در دوره نظام شاهیان برخوردار بودند و چه علل یا عواملی در تحکیم یا تضعیف موقعیت سیاسی و اجتماعی آنان دخالت داشت؟ یافته های پژوهش حکایت از این دارد که در نیمه اول حکومت این سلسله، غریبان از موقعیت عالی برخودار بودند و موفق شدند منشأ خدمات مهم سیاسی و فرهنگی در جامعه میزبان باشند، اما پس از ضعف هیئت حاکمه و افزایش رقابت غریبان با دکنیان، موقعیت آنها متزلزل شد و شمار زیادی از غریبان به سرزمین های مجاور مهاجرت کردند. گرچه با بهبود شرایط سیاسی، تعدادی از آنها دوباره به احمدنگر بازگشتند، اما دیگر هرگز نتوانستند به موقعیت پیشین خود دست یابند.
۷۵۴۶.

بررسی نقش شیخ صدوق در انتقال روایت مناقب هجده گانه علی(ع) به منابع شیعه با تکیه بر روش تحلیل اِسناد- متن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۲۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۵۵) 81 - 97

کلیدواژه‌ها: شیخ صدوق خصال روش تحلیل اِسناد متن روایت «لِعَلِیٍّ (ع) ثَمَانِیَ عَشْرَهَ مَنْقَبَهً» تاریخ گذاری احادیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۷۰
روایت موقوف لِعَلِیٍّ(ع) ثَمَانِیَ عَشْرَهَ مَنْقَبَهً در زمره روایاتی است که هم در منابع روایی سنی و هم در منابع امامیه نقل شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل این روایت با روش تحلیل اِسناد متن انجام شد. بدین منظور، تاریخ گذاری این روایت با توجه به پنج کتاب و منبع با سیر زمانی متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. همچنین با بررسی تفاسیر روایی و توضیحات محدثین ذیل این روایت، استدلال های طرق معتبرتر طبقه بندی گردید و با استفاده از این داده ها، نمودارها و جداول ترسیم شد. نتایج نشان داد که این روایت، در کتب مورد بررسی ضمن داشتن تفاوت هایی در متن و نیز راویان متفاوت در طرق اِسناد، بر ضرورت خوانش تاریخمند روایات فضایل اهل بیت(ع) تأکید دارد و تصریح می کند که شیخ صدوق حتی در حوزه شمارش فضایل امام علی(ع) به عمد از منابع اهل تسنن برای تأیید مؤیدات این فضایل بهره برده است؛ درحالی که این روایت در منابع اهل تسنن با مضامینی همچون مشترک بودن برخی صحابه همچون جابر بن عبدالله انصاری با امام علی(ع) در این مناقب نقل شده است؛ لیکن با توجه به قرائن بسیار، ازجمله وجود راوی ابن عباس به عنوان حلقه مشترک اصلی در تمامی طرق این روایت، درنهایت مخاطب را به پذیرفتن مناقب مختص به حضرت علی(ع) از میان دیگر صحابه سوق می دهد.
۷۵۴۷.

رهبری در کیسانیان نخستین: تقابلات ابن حنفیه با مختار ثقفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۰ 5 - 24

کلیدواژه‌ها: تاریخ تشیع کیسانیه محمد بن حنفیه مختار ثقفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶ تعداد دانلود : ۱۵۱
مختار ثقفی از شخصیت های مؤثر در شکل گیری کیسانیان و محمد بن حنفیه اولین رهبر دینی این گروه بود. تلقی عمومی فرقه شناسی و همچنین پاره ای از گزارش های تاریخی، حکایت از این دارد که مناسبات ابن حنفیه و مختار بر پایه همکاری بوده است؛ در حالی که بر اساس بررسی های تاریخی چنین مناسباتی از رابطه این دو تأیید نمی شود. مقاله حاضر به این سوال پاسخ می دهد که مناسبات محمد بن حنفیه با مختار ثقفی چگونه بوده است؟ به نظر می رسد رویکرد محمد بن حنفیه در ابتدا همراهی اجمالی با مختار بود ولی در ادامه، تقابلات قابل توجهی میان ابن حنفیه و مختار شکل گرفت. بررسی های اسنادی و تاریخی نشان می دهد که محمد بن حنفیه پس از شکل گیری حکومت مختار، نسبت به آن رویکرد انتقادی داشت و دست از حمایت مختار برداشته بود. او حتی پس از مرگ مختار نیز موضع منفی خود را آشکارا مطرح کرده است.
۷۵۴۸.

بررسی و نقد "الدُّرَرُ الکامِنه فی أعیان المائه الثامنه" نخستین فرهنگنامه تاریخی اسلامی سده ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 48 - 69

کلیدواژه‌ها: فرهنگنامه تاریخی الدّررالکامنه ابن حجر ترجمه شام مصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۸۸
فرهنگنامه های تاریخی، یکی از اشکال گوناگون نگارش منابع تاریخی اسلامی همانند:تواریخ عمومی ، محلّی ، فتوح ،کتب انساب و . . . می باشد .نویسندگان این گونه آثار ، ذیل تراجم اعیان و بزرگان مندرج در کتابهای های خود ، شرح حال ایشان را البته به ترتیب الفبایی ثبت کرده اند . نخستین کسی که فرهنگنامه تاریخی چند سده ای نوشت ، ابن خلِّکان ، مورّخ شامی است. ابن حجر عسقلانی حدود دو قرن بعد به تقلید از او نخستین فرهنگنامه تاریخی ، البته درقالب "یک سده" را تالیف کرد . این پژوهش با رویکردی روایی – انتقادی و با استناد به منابع عمدتا دست اول و نیز باروش مطالعه کتابخانه ای به بررسی و نقد این اثر تاریخی در زمینه هایی چون :چرایی و یا انگیزه مولّف از نوشتن اثر خود ، منابع مورد استفاده ، روش  و شیوه تدوین ، اهمیت و. . . می پردازد. . یافته های پژوهش حاکی است که مولّف به منظور حفظ خاطره ، یاد و نکوداشت ، اعیان قرن هشتم خصوصا اساتید و شیوخ خود و نیز بزرگان عمدتا مصر و شام به تالیف این اثر دست زده است. او به این منظور از منابع مکتوب گذشتگان ، همچنین منابع شفاهی معاصران خود بهره برده است.اهمیت کتاب در این است که اطلاعات سودمندی در باره مشاهیر عرصه های گوناگون این عصر خصوصا بزرگان شام و مصر ارائه می دهد،که در جایی دیگر یافت نمی شود. این پژوهش که اوّلین نوشته در نوع خود به شمار می رود،  قصد دارد ضمن استفاده از مطالعات و تحقیفات ، به کنکاشی در این منبع تاریخی  بپردازد.
۷۵۴۹.

جایگاه جنگ در مواجهه با دشمن در سیره نظامی امام علی(ع)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 121 - 141

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) سیره نظامی جنگ با دشمن مواجهه با دشمن اتمام حجت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۲۰۸
آشنایی با سیره نظامی امام علی(ع) و نوع برخورد آن حضرت با دشمنان خویش، که به مقابله نظامی با آنها پرداخته است، می تواند موجب آشنایی بهتر و بیشتر با سیره ایشان و سپس الگوگیری از نوع رفتارهای آن حضرت گردد. سوال تحقیق این است که امیرالمومنین(ع) در زمان رویارویی با دشمن و قبل از آغاز نبرد، چه عملکردی داشته است؟ واکاوی موضوع، با بهره گیری از شیوه توصیفی و تحلیلی نشان می دهد امیرالمومنین(ع) نبرد با دشمنان خویش را آخرین راهکار برای مقابله با آنان می دانست. امام علی(ع) تلاش داشت دشمنانش به اشتباه خویش پی ببرند، حق را ببینند و خود را به مهلکه نیندازند. ازاین رو، آن حضرت قبل از نبرد، با بهره گیری از شیوه های گوناگون، از جمله نگارش نامه، اعزام سفیر و گفت وگوی مستقیم با سران دشمن و دیگر شرکت کنندگان در جنگ ها، سعی داشت دشمن را از نبرد منصرف کند. اندیشه امام بر این امر استوار بود که حتی اگر موفق به انصراف دشمن نشود، حداقل با وی اتمام حجت کرده است.
۷۵۵۰.

شخصیت عباس بن عبدالمطلب و تأثیر گفتمان سیاسی عباسیان بر شکل گیری آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 133 - 155

کلیدواژه‌ها: تاریخ اسلام شخصیت صحابه عباس بن عبدالمطلب عباسیان علویان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۷۸
عباس بن عبدالمطلب صحابی و عموی پیامبر(ص) است. وجود روایات متعارض در منابع روایی، رجالی و تاریخی درباره او و جایگاهش به عنوان نیای خاندان عباسی که سرآغاز آن با تدوین منابع اسلامی مقارن و حاکمیتشان به سبب مناقشات با علویان با بحران مشروعیت مواجه بود، لزوم بررسی شکل گیری شخصیت رجالی وی از منظر تأثیر گفتمان سیاسی نوادگان وی را نمایان می سازد. این پژوهش به روش تحلیل تاریخی و با بهره گیری از منابع روایی، رجالی و تاریخی، نشان می دهد عباس تا فتح مکه مسلمان نشد و روایات مربوط به مدح وی و بزرگداشت معنوی او و خاندانش قابل اعتنا نیست. شخصیت تاریخی وی در سایه نیاز حکومت عباسیان به مشروعیت، در دو مرحله شکل گرفته است؛ نخست ناگزیر به همسونمایی با علویان بودند، اما در پی قیام حسنیان و بروز بحران مشروعیت، با تمسک به نظریه وراثت اعمام، به سلسله امامت عباسی و بزرگداشت مهره های آن از جمله عباس پرداخته اند.
۷۵۵۱.

جای نمایی مسیر سفرنامه غیاث الدین نقاش در جغرافیای چین امروز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۶۰ 39 - 52

کلیدواژه‌ها: راه ابریشم تیموریان دودمان مینگ روابط ایران و چین سفرنامه غیاث الدین نقاش جغرافیای تاریخی یام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۶۰
در آذر 798 کاروانی از سوی حکومت تیموریان به چین فرستاده شدند. از آن میان، «غیاث الدین نقاش» مأمور شده بود آنچه را در سفر می بیند، قلمی کند و سپس سفرنامه ای گرد آوَرَد. سفرنامه پس از ورود به خاک چین، شهرها و منزلگاه هایی را به نام فارسی می نگارد؛ که گاه با توجه به نام چینی، گاه با ملاحظه نشانه یا نمادی از شهر و گاه براساس فضای طبیعیِ منزلگاه، نامی را انتخاب کرده است. در این نوشتار تلاش شده است با بررسی میدانی، کتابخانه ای و نیز تصاویر ماهواره ای آنلاین، مسیر رفت و برگشت مشخص و اسامی منزلگاه ها و شهرهای سفرنامه مطالعه و در جغرافیای چین امروز و با نام های کنونی آنها مطابقت داده شود. گفتنی است سفرنامه گاه افتادگی هایی دارد که تلاش شده است مسیرهای احتمالی طرح شود و مورد کنکاش قرار گیرد
۷۵۵۲.

چرایی و چگونگی حمایت علما از تولیدات ایرانی در عصر قاجار

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 107 - 126

کلیدواژه‌ها: قاجار علما تولیدات داخلی ایرانی وابستگی به کالای خارجی سلطه بیگانگان بر جامعه اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۸۰
با روی کار آمدن حکومت قاجار، آرامش نسبی در ایران حاکم شد و در ظاهر، فضا برای رشد و توسعه اقتصادی تا حدودی فراهم گردید. اما بنا به دلائلی از جمله ضعف پادشاهان، تمایل زیاد دولت های روسیه و انگلیس برای نفوذ در ایران و عدم وجود زیرساخت های لازم در کشور برای گسترش اقتصادی، نه تنها انتظارات در زمینه ارتقا کیفیت زندگی ایرانیان محقق نشد، بلکه در مقاطعی، وضعیتی نامناسب تر از گذشته به خود گرفت. در این شرایط، برخی علما برای حمایت از تولیدات داخلی در برابر سلطه اقتصادی غرب اقداماتی انجام دادند. این پژوهش با استفاده از داده های تاریخی و به روش توصیفی- تحلیلی درصدد است علل و نحوه مواجهه علما با حضور گسترده کالاهای خارجی در بازار ایران را بررسی کند. به نظر می رسد مهم ترین دلیل حمایت از تولیدات ایرانی از سوی علما، انگیزه های مذهبی برای جلوگیری از سیطره سیاسی- فرهنگی غیرمسلمانان بر جامعه اسلامی بوده است. این حمایت ها، عمدتاً از طریق تبیین ابعاد موضوع و ذکر مزایای استفاده از تولیدات داخلی و آثار سوء وابستگی به کالاهای خارجی صورت می پذیرفت.
۷۵۵۳.

کاوشی تاریخی در شمار نیروهای عمربن سعد در روز عاشورا بر اساس منابع تا قرن پنجم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۹) 7 - 41

کلیدواژه‌ها: تاریخ کمی عاشورا کربلا کوفه سپاه عمربن سعد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۹۶
دسترسی به آمار در تحلیل رویدادهای تاریخی، به ویژه آن دسته از رویدادهایی که جزئیات آن بر ما پوشیده است، نقشی مهم و اثرگذار دارد. در رویداد کربلا، آگاهی از تعداد نیروهای عمربن سعد در روز عاشورا، ازآنجاکه این نیروها از کوفه فراهم آم ده بودند، در تح لیل چگ ونگی مواجهه کوفیان با امام حسین اثرگذار است. برای آگاهی از آمار نیروهای تحت فرمان عمربن سعد در روز عاشورا، با استقرا در منابع تاریخی تا قرن پنجم هجری، داده ها بر اساس سیر زمانی نگارش منابع گردآوری شد و سپس، ضمن ترسیم تطور آنها در سنج ش با یکدیگر، بررس ی و تح لیل گ ردیدند؛ تا بتوان به یک دیدگ اه برآم ده از تاریخ دس ت یافت. برای اعتبارسنجی این دیدگاه، به تحلیل حادثه در بستر تاریخی نیز توجه شده است.یاف ته ها نش ان از آن دارد که اگرچه که ن نگاش ته های تاریخ ی به آم ار نیروه ای عمربن سعد در روز عاش ورا نپرداخته اند، ولی گزارش بلاذری از نیروهای اعزامی، سازگاری بیشتری با دیگر منابع دارد و از سوی دیگر، نیمی یا بیش از نیمی از نیروهای اعزامی از کوفه، حاضر به رویارویی با امام نبودند و در راه می گریخته اند. ازاین رو، بین آمار نیروهای اعزامی از کوفه و افراد حاضر در صحنه کربلا نیز تفاوت وجود دارد.
۷۵۵۴.

الزام های تحقق فرایند امت گرایی از دیدگاه امام عسکری (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۵ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ (پیاپی ۹۹) 61 - 88

کلیدواژه‌ها: امام حسن عسکری امت گرایی روابط شیعیان با دیگران جریان های فکری وحدت راهبرد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۹۷
زمامداری در اندیشه اسلامی، مبتنی بر کلان نظریه «امت» پی ریزی شده و افق حاکمیت را در جوامع اسلامی مشخص نموده است. ازاین رو، موضوع امت و امت گرایی، همواره به شکل ویژه در سیره رسول خدا9و ائمه مدّ نظر بوده است. پژوهش حاضر، برای پاسخ به این پرسش سامان یافته است که الزام های تحقق فرایند امت گرایی از دیدگاه امام عسکری کدام اند؟مقاله پیش رو، با روش وصفی تحلیلی به بررسی الزام های تحقق امت گرایی به عنوان اندیشه محوری و اصلی ثابت در تعامل با جریان های مختلف از دیدگاه آن حضرت می پردازد. یافته های پژوهش، نشانگر آن است که مؤلفه های ضروری تحقق فرایند هویت بخش امت گرایی در سیره آن حضرت، دربردارنده «همزیستی مسالمت آمیز توأم با محبت و مدارا»، «عدم واگرایی آشکار با خلفا»، «ایجاد همبستگی و گفتمان درونی مسلمانان بر اساس اصول مشترک اسلامی»، «تحریم بدعت گذاران»، «نفی خشونت گرایی» و «برائت از غالیان» به رهبری امامت الهی می باشد. تأکید حضرت به عنوان رهبر دینی بر موضوع امت گرایی به صورت نظری و عملی، می تواند به عنوان الگویی راهبردی در ایجاد امت واحده در موقعیت کنونی جهان اسلام مورد توجه قرار گیرد.
۷۵۵۵.

مبانی تمدن ساز اندیشمندان شیعی در گذار تاریخی (خواجه نصیر و شهید مطهری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۶۸-۵۱

کلیدواژه‌ها: مبانی تمدن ساز خواجه نصیرالدین طوسی شهید مرتضی مطهری مبنای اخلاقی مبنای سیاسی مبنای اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۲۰۸
این پژوهش درصدد است براساس تبیین و تعریف علامه جعفری از مفهوم تمدن، مبانی و مؤلفه های تمدن ساز را در دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی و شهید مطهری به عنوان دو متکلم برجسته شیعی با مشابهت های زمانه، بازشناسی کند. بازاندیشی عالمانه در مبانی اجتماعی اندیشه شیعه می تواند روح واقعی این مذهب را به گونه ای اصیل بازنمایی کند. علامه جعفری، تمدن را تشکل انسان ها با روابط عالی و اشتراک همه افراد و گروه های جامعه در پیشبرد اهداف مادی و معنوی آن در همه ابعاد ممکن می داند. بر این اساس سه مبنای اخلاقی (با مؤلفه های روابط عالی و اشتراک همه افراد) و سیاسی (با مؤلفه های تشکل انسان ها و پیشبرد اهداف) و اجتماعی (در قالب اهداف مادی و معنوی) برای تمدن وجود دارد. دستیابی به همبستگی اجتماعی در نتیجه رشد فضایل اخلاقی و برقراری عدالت اجتماعی با وجود حاکمان الهی و قوانین دینی امکان پذیر است. همبستگی و عدالت اجتماعی افراد جامعه را به سوی پیشبرد اهداف مادی و معنوی سوق می دهد. چنین فرآیندی سازنده تمدن متعالی است. نوشتار حاضر با روش عقلی-تحلیلی و با رویکرد اجتماعی به بررسی این موضوع با ابزار مطالعات کتابخانه ای می پردازد.
۷۵۵۶.

وا کاوی مؤلفه های «تهدید » در جوامع اسلامی غرب آسیا

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 75 - 88

کلیدواژه‌ها: مولفه های تهدید تهدید سیاسی تهدید فرهنگی تهدید اقتصادی کشورهای اسلامی غرب آسیا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹
 غرب آسیا به مثابه خاستگاه اسلام، همواره با گونه هایی از تهدیدهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و مانند آن دست و پنجه نرم کرده است. تهدید، یک مفهوم انتزاعی است که درهم تنیدگی عمیقی با مفهوم امنیت ملی در این کشورها دارد؛ زیرا بخش های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، از تهدیدپذیرترین بخش های این کشورها به شمار می روند. ازاین رو، جستار حاضر، در پی واکاوی گونه های تهدید در بخش سیاست، اقتصاد و فرهنگ در این جوامع است. روش این تحقیق، بررسی داده های مطالعاتی-کتابخانه ای با روش توصیف و تحلیل گزاره هاست. یافته ها نشان می دهد سطح تهدید در هر سه مقوله ذکرشده، دارای مولفه های وابستگی است. چنانکه گرچه برخی از کشورهای اسلامی در صورت ظاهر، استقلال خود را حفظ کرده اند، اما از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی، به ابرقدرت ها وابسته شده اند. این وابستگی، در بخش فرهنگ، شامل تحریف گرایش های مذهبی و تضعیف و نفی هویت ارزشی کشور های اسلامی است. در بخش اقتصادی، توزیع ناعادلانه منابع و امکانات، تمدن گریزی و وابستگی اقتصادی، عمده ترین شناسه تهدید در این دولت ها به شمار می روند. در بعد فرهنگی، وابستگی علمی و فرهنگی به غرب، ترویج باورهای سکولار و دین گریزی با عنوان روشنفکری، شاخصه تهدید به شمار می روند.
۷۵۵۷.

عوامل تأثیرگذار بر همزیستی ارامنه با جامعه ایران و نقش آنان در انقلاب مشروطه (1285ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۱ 123 - 144

کلیدواژه‌ها: ارامنه قاجار انقلاب مشروطه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۱ تعداد دانلود : ۱۳۹
انقلاب مشروطه بیان کننده سرخوردگی جریان روشنفکری از چیستی و کارکردهای سیاسی و اجتماعی حکومت استبدادی و عدم مشارکت جامعه در تصمیمات بود. در آن شرایط ارامنه ایرانی نیز از جمله روشنفکرانی بودند که به ارائه دیدگاه های خود پرداختند. عامل اصلی تمایل ارامنه به مطالبه گری، حس وطن دوستی و دلبستگی آنان به آب و خاکی بود که در آن متولد و پرورش یافته بودند. در این پژوهش با نگاهی تحلیلی بر پایه اسناد موجود درآرشیو ارامنه در ایران و ارمنستان، عوامل تأثیرگذار بر همزیستی و نقش ارامنه در انقلاب مشروطه ایران بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ارامنه ایران در آستانه انقلاب مشروطه به دلیل کارکردهای اقتصادی وکسب مناصب سیاسی و اجتماعی از طبقات روشنفکر وتأثیرگذار بودند. آنها به دنبال قانون مدون وتساوی حقوق بودند تا از طریق آن بتوانند در یک محیط برابر زندگی کنند. مشروطه با رویکردهای حقوقی خود، حد تحمل مردم را نسبت به ادیان دیگر افزایش داد و باعث حضور و مشارکت ارامنه در رونق و توسعه کشور شد.
۷۵۵۸.

ارتباط شهادت امام حسین(ع) با «ذبح عظیم» در آیه 107 سوره صافات

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال ۹ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۳۶ 115 - 132

کلیدواژه‌ها: آیه 107 سوره صافات ابراهیم (ع) امام حسین (ع) ذبح عظیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۵۹
ظاهر روایات در بیان ذبح عظیم در آیه 107 سوره صافات مختلف است. برخی بر شهادت امام حسین(ع) و برخی بر قوچ دلالت دارند. بنابراین چگونه آیه می تواند دلالت بر عظمت شهادت حضرت داشته باشد در حالی که ذبح عظیم گوسفند آسمانی دانسته شده است؟ آیا دلالت آیه بر عظمت شهادت امام به دلالت ظاهر است یا باطنی و نمی توان رابطه ظاهر آیه را با آن درک کرد؟ این پرسش ها، دغدغه هایی هستند که در فهم و ارتباط آیه با شهادت امام حسین(ع) بسیار تاثیر گذارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش ها است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که ارتباط عمیقی بین ظاهر آیه و عظمت شهادت امام وجود دارد و مقصود از ذبح عظیم، قوچ آسمانی ذبح شده توسط ابراهیم(ع) نیست.
۷۵۵۹.

فتوحات صلاح الدین ایوبی بخشی از سیر تاریخی اتابکان زنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۸ 49 - 66

کلیدواژه‌ها: اتابکان زنگی اقطاع ج‍ن‍گ‍ه‍ای ص‍ل‍ی‍ب‍ی ص‍لاح ال‍دی‍ن ای‍وب‍ی صلیبیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۴۰
تمام پیروزی های صلاح الدین در برابر صلیبیان متکی بر قوایی بود که در دوره زنگیان گرد آمده و حرفه ای شده بودند. معمولاً پژوهشگران این پیوستگی تاریخی در دستاوردهای نظامی و سیاسی صلاح الدین ایوبی را نادیده می گیرند. در حالی که منابع دست اول مملو از داده های تاریخی است که این پیوستگی را تأیید کرده و انحصار قهرمانی در صلاح الدین را مورد تردید قرار می دهد. این پژوهش با بررسی چگونگی قدرت یابی اتابکان زنگی، فتوحات صلاح الدین در برابر صلیبیان را جزئی از فرایند تاریخی می داند که از دوره زنگیان آغاز شد و صلاح الدین توانست از آن میراث بهره برده و پیروزی هایی در برابر صلیبیان به دست آورد. در این مقاله، گاه شماری و داده های کمی دوره زنگیان تا پایان حکومت صلاح الدین مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شد که صلاح الدین با تکیه بر میراث زنگیان در دو بعد تمرکز سیاسی در شام و قوای نظامی اقطاعی جزیره توانست پیروزی هایی در برابر صلیبیان به دست آورد و بدون میراث زنگیان این امر برای وی میسر نمی شد. از این رو برتری نظامی مسلمانان بر صلیبیان فرایندی تاریخی بود. پیروزهای صلاح الدین نیز بخشی از این فرایند بود و دستاوردهای نظامی او صرفاً متکی به شخصیت فردی نبوده است.
۷۵۶۰.

بررسی مخاطبانِ نبوی با تأکید بر نظریه آیت الله جوادی آملی در ساحت نظر و عمل

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 127 - 151

کلیدواژه‌ها: پیامبر اکرم (ص) جنگ شناختی مخاطبِ شناختی آیت الله جوادی آملی هماهنگی نظر و عمل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۹۹
مخاطب شناسی یکی از مباحث مهم در باورپذیری و تغییر رفتار در جوامع بشری است که رسول خدا(ص)نیز برای هدایت مردم توجه ویژه ای به این امر داشته اند. پژوهش حاضر با بررسی گزارش های تاریخی و استفاده از نظریه شناخت آیت الله جوادی آملی، به دنبال پاسخ به این سؤال است که مخاطبان شناختی عصر نبوی، از جهت شناختی، در چه سطوحی قرار داشتند و اقدام های پیامبر اکرم(ص) در راستای هدایت مخاطبان با توجه به سطوح تعریف شده، چه بوده است؟ در حال حاضر، راه اندازی جنگ شناختی علیه باورهای اسلامی از سوی مخالفان و داشتن نقشه راه برای مقابله با این جنگ، بررسی این مسئله را ضروری می سازد. بررسی ها نشان می دهد که قدرت شناخت مخاطبان رسول خدا(ص) در جنگ شناختی توسط جبهه باطل، مورد آسیب قرار گرفت و مخاطبان، گرفتار ناهماهنگی در بُعد نظر و عمل شدند. رسول خدا(ص) با آسیب شناسی دقیق در حوزه شناختی مخاطب، و با تزریق آگاهی به جامعه و رفع موانع شناختی درباره هر باور به صورت جداگانه، بین قوای شناختی هماهنگی ایجاد کرد و باورهای اسلامی را در وجود مخاطبان خود بر اساس ظرفیت مخاطب نهادینه کرد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان