تاریخ اسلام و سیره

نمایش ۹۸۱ تا ۱٬۰۰۰ مورد از کل ۷٬۷۰۹ مورد.

۹۸۱.

نقدی بر رویکرد صحابه نگاران به حضرت ابوطالب علیه السلام با تکیه بر ابن حجر و کتاب الاصابة(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا هدایت پناه

منبع: سفینه سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴۹ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

کلیدواژه‌ها: ابن حجر عسقلانی صحابه نگاران ایمان ابوطالب تعریف صحابی راه های اثبات صحابه الاصابة فی تمییز الصحابة (کتاب)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۷۰ تعداد دانلود : ۷۰۷

هدف نگارنده در این گفتار، بررسی عملکرد صحابه نگاران به ویژه ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابة در زمینة تعریف صحابه و اثبات صحابی بودن افراد و مقایسه آن با عملکرد آنان در باره ایمان ابوطالب است. نشان دادن این دو عملکرد، به خوبی گویای برخورد سیاسی با موضوع ایمان حضرت ابوطالب خواهد بود.

۹۸۲.

گونه شناسی مردم عصر نبوی از بدر تا تبوک از منظر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدحسین دانش کیا

منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۳۹)

کلیدواژه‌ها: قرآن احد بدر تبوک گونه شناسی مردم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۰۳۳

شناخت مردم هر عصر و گرایش های فکری و سیاسی آنان از ضرورت های شناخت ماهیت حوادث و تحلیل صحیح رویدادهاست. در این میان، قرآن نیز مردم زمانة نزول را به دفعات طبقه بندی کرده است. دستیابی به این طبقه بندی و معیار های آن از غزوة بدر تا غزوة تبوک هدف این پژوهش است. مسئلة اصلی این است که از منظر قرآن، مردم در عصر نبوی در بازة زمانی مذکور، در چه گروه هایی جای گرفته اند؟ به نظر می رسد با گسترش اسلام از بدر تا تبوک، گونه های مردم در سه گروه کلی مسلمان، کافر و منافق طبقه بندی شده اند و آنچه تغییر کرده زیرمجموعه های این گروه هاست. در این پژوهش به تناسب، از روش «تاریخی تحلیلی و تفسیری» استفاده شده است.

۹۸۳.

منابع درآمد مالی امویان در خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم سعیدیان جزی

منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۹۴

کلیدواژه‌ها: ساسانیان خراسان امویان مالیات دهقانان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۹۸ تعداد دانلود : ۷۷۶

خراسان پس از فتوح، تحت اداره خلافت اسلامی قرار گرفت و به خاطر دارا بودن منابع طبیعی و قرارگرفتن در مسیر تجارت بین المللی اهمیت ویژه ای پیدا کرد. این منطقه در صنایع محلی، محصولات کشاورزى و انتقال کالاهای شرقی سرآمد بود و منابع مورد نیاز سرزمینهای اسلامی را فراهم می نمود. برخی از سیاستهای امویان در خراسان برای بهره مندی از این امکانات و تقویت بنیه اقتصادی دولت خود بود. منابع درآمد مالی امویان در خراسان به سه دسته منابع شرعی، جعلی و عرفی تقسیم می شد. این مقاله بر آن است تا ضمن بازشناسی این منابع، زمینه ها و نتایج مترتب برآن را نیز بازگو نماید. روش تحقیق، مطالعه تاریخی و به صورت تحلیلی و توصیفی می باشد که با استفاده از منابع اسلامی انجام گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بخش مهمی از سیاست مالی امویان در خراسان برگرفته از تغییر در احکام مالی و به کارگیری قواعد سنتی و عرفی بود. در نتیجه به جز در موارد خاص و محدود پذیرش اسلام، تغییری در منابع مالی خراسان ایجاد نکرد. پیامد این امر گسترش نارضایتی های عمومی و ظهور جنبشهای اجتماعی متعدد بود.

۹۸۴.

ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی(ع)؛ چرا و چگونه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید احمدرضا خضری سید محسن سیدی

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: ایستایی امام علی (ع) نگرش فتوح چرایی و عوامل

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین

تعداد بازدید : ۱۳۴۸ تعداد دانلود : ۸۳۸

فتوح مسلمانان که پس از رحلت پیامبر (ص) و از دوران خلافت ابوبکر آغاز و به دوران عمربن خطاب و عثمانبنعفان گسترش یافت؛ در دوران خلافت امام علی(ع) متوقف گشت. این ایستایی نه به سبب سرگرم شدن امام(ع) به بحران ها و پیکارهای داخلی، بلکه بر آمده از نگرش متفاوت آن حضرت به آفرینش، انسان، حقوق او و جامعه بود. برای دست یابی آسان تر به ایده یاد شده، این پژوهش که در قالب یک درآمد و دو بخش اصلی تشکیل شده است، بر آن است تا از عهدة بررسی و ارائه دلایل و عوامل ایستایی فتوح در دوران خلافت امام علی(ع)بر آید. از این رو پس از بررسی نظری دیدگاه و نگرش امام به هستی و انسان، نخست شواهد تاریخی نگاه و رفتار امام در بارة فتوح پیش از خلافت وی را بیان کرده و آنگاه رویکرد و عملکرد آن حضرت را در باره فتوح به دوران خلافت او را بر اساس روش توصیفی _ تحلیلی و بر پایه منابع و مطالعات تاریخی واکاوی نموده است .

۹۸۵.

روابط هخامنشیان و عرب ها در سدهٔ ششم پیش از میلاد

نویسنده: معصومه بیگدلی شهرام جلیلیان

منبع: جندی شاپور سال اول تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: ایران اعراب روابط خارجی عربستان هخامنشیان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۱۷ تعداد دانلود : ۲۵۳۰

امپراتوری هخامنشیان در سال ۵۵۹ پیش از میلاد، با پیروزی کورش بزرگ بر آستیاگ، آخرین شاه ماد، تأسیس شد. وی با تصرف مناطق تحت تصرف دولت پیشین ماد، آسیای صغیر، اورارتو، لیدیه و کاپادوکیه و فتوحاتی در مشرق، گسترهٔ وسیعی از اقوام را در زیر لوای پادشاهی خود جمع کرد و پس از تصرف سارد، عرب ها را مطیع خود ساخت. با فتح بابل و رسیدن مرزهای ایران به مصر، کمبوجیه پسر کورش برای تصرف این سرزمین و عبور از صحرای خشک و سوزان سینا، از اعراب درخواست یاری کرد. وی با کمک آن ها مصر را تصرف کرد و عرب ها به پاس این خدمت خود در تمام دورهٔ هخامنشیان از ارسال مالیات معاف شدند. شواهدی از وجود روابط میان عرب ها و ایرانیان در دورهٔ هخامنشیان باقی مانده است. مورخان یونانی همچون هرودوت، گزنفون و دیودور سیسیلی در کتاب های خود به این روابط اشاره کرده اند. همچنین شاهان هخامنشی، هنگام ذکر سرزمین های تحت تسلط در سنگ نگاره های خود، از عربستان نیز یاد نموده اند. مهم ترین شاهد، نقش عرب ها در نقش برجسته های هخامنشی، از جمله پلکان شرقی آپادانا در تخت جمشید و آرامگاه های نقش رستم است. در این پژوهش، کوشش شده با استفاده از منابع و شواهد تاریخی، به بررسی روابط امپراطوری هخامنشیان با اعراب شبه جزیرهٔ عربستان، از روزگار آغازین این سلسله تا پایان عمر این امپراطوری مورد بررسی قرار گیرد.

۹۸۶.

بررسی اندیشه ها و عقاید محمد بن علی شلمغانی معروف به ابن ابی العزاقر بنیان گذار فرقه عزاقریه (شلمغانیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هادی وکیلی تهمینه رئیس السادات

منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت سابق) سال یازدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۴۱

کلیدواژه‌ها: غالیان حسین بن روح نوبختی امام زمان (ع) عزاقریه شلمغانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۰۳ تعداد دانلود : ۷۱۹

غالیان شیعه با عنوانهای متعدد در کتب فرق مورد توجه قرار گرفته اند و عقاید و افکار ایشان، شرح و توضیح داده شده است. از جمله آنها، می توان به عَزاقِریه یا شَلمَغانیه اشاره کرد که منسوب به محمد بن علی شلمغانی است. در این نوشتار، به روش توصیفی تحلیلی، افکار و اندیشه های غالیانه این شخص مورد بررسی قرار می گیرد. بنابراین با توجه به عقاید اباحی گری و غیراسلامی شلمغانی، نمی توان این عقاید غالیانه را منتسب به شیعه و به طور کلی در حیطه باورهای اسلامی مسلمانان محسوب کرد. الوهیت ائمه(ع)، حلول و تناسخ که از ویژگیهای کلی همه فرقه های غالیانه محسوب می شود، به خوبی در اندیشه شلمغانی نمایان است. باید توجه داشت پیروان فرقه عزاقریه، هیچ ارتباطی به شیعه و اسلام ندارند، از این رو، در کتب فرق، در جای درستی قرار نگرفته اند.

۹۸۷.

ابوطالب علیه السلام برگزیده ای ناشناخته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حامد فرج پور

منبع: سفینه سال سیزدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴۹ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

کلیدواژه‌ها: حمزه سیدالشهداء ابوطالب اهل بیت: برگزیدگان الهی عبدالمطلب جعفر طیار

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۵۳ تعداد دانلود : ۶۴۰

پیامبر اکرم، حضرت صدیقه کبری و امامان دوازده گانه شیعه:، از جانب خداوند متعال برگزیده شده اند. این موضوع از دیرباز برای شیعیان حقیقتی روشن بوده است. دومین گروه برگزیده، گروه دیگری از برگزیدگان الهی اند که در رتبة بعدی جای دارند. این نوشتار به معرفی این افراد و جایگاه ایشان می پردازد. جناب عبدالمطلب، ابوطالب، حمزه سید الشهداء، جعفر طیار: نمونه هایی از افراد این برگزیدگان ناشناخته هستند.

۹۸۸.

بازتاب قیام عاشورا در سروده هاى شاعران اهل سنت

نویسنده: سید هادى میرآقایى

منبع: حبل المتین سال چهارم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: قیام عاشورا شاعران اهل سنت حضرت اباعبدالله حسین (ع) شعر آیینى

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۴۵۳

ادبیات فارسى، آیینه احساسات و عواطف پاک شاعرانى است که از سر ارادت و عشق به آستان معشوق، به سرودن شعر پرداخته اند به ویژه شعرایى که شمیم محبت اهل بیت(ع) مشام جانشان را نوازش داده و دل در گرو محبت آنان نهاده اند و شعر آیینی سروده اند. چنین شاعران بزرگوارى علاوه بر آن که اندیشه متعالى آنان در جریده عالم ثبت مى شود حلقه اتصال دوستداران اهل بیت(ع) به آیندگان مى شوند. یکى از عناصر فرهنگى که جزء مضامین اصلى سروده هاى شاعران قرار گرفته، قیام عاشورا و نهضت حسینى است. در این رهگذر فرهنگى، تنها شاعران شیعی مذهب به ابراز ارادت به حضرت اباعبدالله(ع) و نهضت ایشان نپرداخته اند بلکه شاعرانى از اهل سنت نیز، جانمایه شعر خویش را با ابراز ارادت به اهل بیت(ع) و عاشورا مزین ساخته اند. این مقاله درصدد است تا جلوه هایی از ارادت شاعران اهل سنت به قیام عاشورا و شخصیت والامقام حضرت حسین بن على(ع) را نشان دهد.

۹۸۹.

شیخ الأباطح فی شعر الأوردبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قیس بهجت العطار

منبع: سفینه سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴۷ «ویژه حضرت ابوطالب (ع)»

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام

تعداد بازدید : ۷۹۸ تعداد دانلود : ۴۷۲

ایمان ابوطالب بن عبدالمطلب در شعر شاعران عربی سرا جلوه ای بارز داشته، از جمله اشعار میرزا محمد علی اوردبادی (1312-1380 قمری) که در این گفتار، نقد و بررسی شده است. نویسنده، چند قطعه شعر از دفتر شعر مخطوط اوردبادی برگزیده و به شرح درونمایة آن از جنبه ادبی و محتوایی پرداخته است.

۹۹۰.

گرایش مذهبی ادریسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین دانش کیا

منبع: اندیشه نوین دینی سال یازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۴۰

کلیدواژه‌ها: امامیه معتزله مذهب ادریسیان زیدیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۷ تعداد دانلود : ۷۲۴

ادریس بن عبدالله از سادات حسنی و نوادگان امام حسن مجتبی× در سال 169 قمری بعد از شرکت در قیام خونین حسین بن علی، مشهور به صاحب فخّ، متواری شد و به سوی مغرب رفت. وی در مغرب اسلامی در مراکش و قسمتی از الجزایر کنونی، اولین دولت مستقل شیعی را تشکیل داد که به نام او موسوم شد و در مدتی کوتاه، تمدنی را در مغرب پایه گذاری کرد؛ تمدنی که هرچند عمری کوتاه داشت، آثار فرهنگی آن تا امروز باقی مانده است. به دلایل مختلف و با گذشت زمان، در گرایش مذهبی ادریس و جانشینان او ابهام ایجاد شد. با بررسی این مسئله در مقاله حاضر روشن می شود که هرچند با قطعیت نمی توان درباره مذهب آنها اظهارنظر کرد، اعتقاد به امامی بودن ادریس و فرزندانش قوت بیشتری دارد و در مقابل، هیچ سند قطعی بر غیرامامی بودن ایشان در دست نیست.

۹۹۱.

مکتب تاریخی و کلامی صحابه نگاری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدرضا هدایت پناه

منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۸)

کلیدواژه‌ها: عدالت صحابه مکتب کلامی کتاب های صحابه نگاری مکاتب صحابه نگاری مکتب تاریخی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مکاتب، رویکردها و روش ها

تعداد بازدید : ۱۱۵۹ تعداد دانلود : ۶۶۹

صحابه نگاران افزون بر اختلاف ساختارى در تألیف کتاب هاى خود، که به دو مکتب «حدیثی» و مکتب «شرح حال نویسی» تقسیم می شوند، از نظر محتوا و متن یعنى چگونگى و کیفیت آنچه در ارتباط با صحابه نوشته اند نیز به یک شکل عمل نکرده اند. بدین روی، مکتب «محتوایى» را پدید آورده اند. بررسی، مطالعة دقیق کتاب های صحابه نگاری نشان می دهد که به طورکلی، از نظر محتوا، دو مکتب فعال در این زمینه وجود دارد: مکتب «تاریخی» از یک سو و مکتب «کلامی» از سوى دیگر. این دو دیدگاه، تفاوت ها و تعارض های آشکارى را در صحابه نگاری ها از حیث محتوا و شرح حال صحابه به وجود آورده است. به ویژه در بیان شرح حالِ آن دسته از صحابه که از نظر رفتار سیاسی و فکری، همیشه نقد شده اند. در مکتب «تاریخی»، صحابه نگار فارغ از اینکه یک فقیه، محدث و متکلم است، در بررسی محتوا، منطبق بر مکتب مورخان عمل می کند؛ یعنی ذیل معرفی صحابه، به اخباری از او اشاره می کند که خوشایند برخی نیست، ولی در مکتب «کلامی»، این گونه اخبار سانسور و یا نقد و غالباً رد یا توجیه می شود. این نوشتار در پی تبیین این دو مکتب و تفاوت های آن دو با هم است.

۹۹۲.

شخصیت قرآنی امام رضا (ع)

نویسنده: مرضیه محمدزاده

منبع: بینات سال بیست و دوم تابستان و پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲ و ۳ (پیاپی ۸۶ و ۸۷)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۴۵۴

۹۹۳.

بکتاشیه و آستان قدس رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا نقدی

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ششم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: قبرستان قتلگاه تکیه و دراویش بکتاشیه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات مکاتب، رویکردها و روش ها

تعداد بازدید : ۱۳۱۴ تعداد دانلود : ۹۲۶

در زاویة شمالی حرم مطهر امام رضا- علیه السلام -که اکنون صحن و باغ رضوان است، تا عصر رضاشاهپهلوی، گورستان قدیمی وسیعی وجود داشت که به نام قبرستان قتلگاه یا غسلگاه معروف بود. در وسط این گورستان، خانه ای قرار داشت که به تکیة بکتاشی ها موسوم بود و در آن دراویش متصوفه بکتاشیه زندگی می کردند و از آستان قدس رضوی مستمری می گرفتند. مقالة پیش رو، واکاوی سابقه تاریخی این تکیه و دروایش آن است.

۹۹۴.

بررسی و تحلیل نقش حذیفه بن یمان در تاریخ صدر اسلام (36 تا 1 ق/657 تا 623م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیاوش یاری آیت قبادی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ششم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: امام علی (ع) تشیع فتوح خلفا رسول خدا (ص) حذیفه بن یمان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۹۳۷ تعداد دانلود : ۱۴۵۵

اصحاب رسول خدا(ص)، در رخدادها و حوادث عصر خویش و حتی تغییرات و تحولات سال ها و قرون بعد، تاثیرگذار بوده اند؛ پس برای شناخت درست و دقیق اوضاع سیاسی و نظامی تاریخ صدر اسلام، بررسی شخصیت و عملکرد آن ها ضرورتی انکارناپذیر است. حذیفه بن یمان از اصحاب کِبار رسول خدا(ص) بوده است که در تمامی جنگ های حضرت شرکت کرده و در جریان سوء قصد منافقان، در عقبه هرشی، به حفاظت از پیامبر(ص) پرداخت. وی چون در این حادثه منافقان را شناخت به صاحب سِر رسول خدا(ص) معروف شد که این امر، وی را صاحب هویت سیاسی و اجتماعی مهمی در جامعه اسلامی کرده است. مسئله مقاله پیش رو، بررسی نقش حذیفه بن یمان در حوادث و جریان های سیاسی نظامی صدر اسلام، ازجمله غزوات دوره پیامبر(ص) و فتوح عصر خلفا، همچنین جایگاه وی در شناسایی و گسترش تشیع و حمایت از اهل بیت، به خصوص حضرت علی(ع) است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی و بهره-گیری از یافته های پژوهشی جدید، سامان یافته است. یافته های این پژوهش، گویای آن است که حذیفه بن یمان در تمامی جنگ های پیامبر(ص) شرکت کرده است. وی از فرماندهان عالی رتبه در فتوحات ایران بوده و آذربایجان و نهاوند به فرماندهی وی فتح شده است. حذیفه از شیعیان به نام امام علی(ع) بوده که با بیان دیدگاه ها و موضع گیری ها خود، در روند گسترش تشیع نقش اساسی داشته است.

۹۹۵.

شاخصه های ایمه باطل از منظر حضرت زهرا با تاکید بر خطبه فدکیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فتحیه فتاحی زاده فریده امینی

منبع: سفینه سال یازدهم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴۳ «ویژه پژوهش های فاطمی»

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۱۱۲۱ تعداد دانلود : ۷۴۲

۹۹۶.

خالد بن یزید: نخستین کیمیاگر در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منصور معتمدی جهان آرا شجاع نیا

منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۹۳

کلیدواژه‌ها: ترجمه آثار طبابت کیمیاگری خالد بن یزید

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۶۵

شخصیت علمی خالد بن یزید و تلاش های او در جهت کسب و گسترش دانش، از دید محققان همواره مورد شک و تردید بوده و با گسترش زمینة تحقیق در ریشه های علم صورتی افسانه ای به خود گرفته است. از ابن خلدون گرفته تا محققانی در عصر جدید همچون روسکا، کراوس، اولمان، سارتن و میه لی کوششهای خالد در شکل گیری نهضت ترجمه در جهان اسلام، فعالیتهای علمی و نهایتاً تألیفات منسوب به او را کاملاً به دیدة انکار نگریسته اند. در مقابل، برخی پژوهندگان با ارائه دلایلی نشان داده اند که خالد در زمینه ی کسب و توسعة علوم فعالیت داشته است. بر اساس تألیفات کیمیاگران اسلامی نیز، او از پیش کسوتان این رشته به شمار می رود. در صورت صحّت مدارک دال بر کیمیاگری خالد، می توان دلایلی برای پرداختن او به این امر برشمرد. که از آن جمله دستیابی به تمکّن مالی و در نتیجه جبران نسبی قدرت از دست رفته در اثر واگذاری خلافت و تبحّر در امر طبابت است که در این مقاله از قرابت طب با کیمیاگری و تلاش اطبّای مسلمان برای دست یابی به اکسیر حیات نیز سخن به میان خواهیم آورد.

۹۹۷.

سنت علمی در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامحسین رحیمی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال پنجم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی تاریخ تمدن نظام علمی اصول و قواعد علمی سنت علمی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۵۴ تعداد دانلود : ۲۱۷۸

تمدن اسلامی به اذعان مورخان علم منشأ بسیاری از تحولات علمی و فناورانه کنونی و قرن ها هدایتگرِ مبدعِ فعالیت های علمی بوده است. پرسش اساسی آن است که نظام علمی حاکم بر تمدن اسلامی از چه ویژگی هایی برخوردار بوده که توانسته خود را به عنوان کانون پیشرو و درون زای دانش به جهانیان معرفی کند. پاسخ در سنت مترقی دانشمندان مسلمان در کسب معرفت علمی نهفته است. روش ها و قواعدی که براساس آن به کسب معرفت می پرداختند و سنت هایی که در نظام تعلیم و تحقیق تمدن اسلامی ریشه دوانده بود و همچنان بروز، معتبر و قابل استفاده در نحوه دستیابی به دانش اصیل، شیوه گسترش مرزهای علوم و پدیدآوری حوزه های جدید علمی است. این مقاله، اصولی را معرفی می کند که شاکله اصلی سنت علمی در تمدن اسلامی را تشکیل داده است. بخشی از مباحث «سنت علمی» در مقوله «روش علمی» در تمدن اسلامی قرار می گیرد که زمینه را برای گسترش و تعمیق بحث فراهم می آورد.

۹۹۸.

جنبش وُصفا (بررسی جنبش غُلاّت شیعی عراق در عهد خلافت هشام بن عبدالملک و امارت خالدبن عبدالله القسری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: روح الله بهرامی

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: شیعه امویان هشام بن عبدالملک جنبش های غالی بیان بن سمعان مغیرة بن سعید خالد بن عبدالله القسری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۱۴ تعداد دانلود : ۶۸۸

جنبش غلات عراق در عهد خلافت هشام بن عبدالملک یکی از جنبش های سیاسی و فکری است که آثار فراوانی در تاریخ سیاسی و اندیشه های مذهبی غلات بر جای نهاده است. این حرکت به رهبری هفت تن از شیوخ غالی کوفه در سال (119ق) صورت گرفت. از این جنبش در برخی منابع به عنوان «وُصَفا» یاد شده. این جنبش یکی ازمستقل ترین حرکت های تاریخی غلات شیعی است که تقریباً هم زمان با جنبش های پایانی خلافت امویان و قبل از همة آن ها در کوفه آشکار گردید. اما از آن جا که در فضای پر التهاب جریان های آشکار و پنهانی که منجر به سقوط امویان شد صورت گرفت آن چنان مورد توجه قرار نگرفت، به ویژه آن که این حرکت، ماهیتی بدعت آمیز داشت و در بستری از افکار و آراء رازآمیز، سرّی و غالی صورت گرفت. اطلاعات تاریخی و فکری در باب آن روایت ها و اتهام های عقیدتی کفرآمیز به ندرت ثبت شده است. این پژوهش به دنبال آن است که ضمن بررسی چگونگی و چرایی وقوع این حرکت، پیشینة فکری، زمینه های سیاسی ماهیت و خاستگاه اجتماعی این حرکت غالیانه را بررسی نموده و تأثیر اهمّیت آن را در رشد و رواج اندیشه ها ی غلو آمیز نشان دهد.

۹۹۹.

بررسی تاریخی گزارش های شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید درباره امام حسین (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علی اکبر فراتی

منبع: تاریخ اسلام سال پانزدهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۷)

کلیدواژه‌ها: عاشورا ابن ابی الحدید امام حسین(ع) شرح نهج البلاغه روش تاریخی کربلاء

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۰۶ تعداد دانلود : ۹۸۰

ابن ابی الحدید یکی از بزرگ ترین و مهم ترین شروح نهج البلاغه را نگاشته است. این شرح که حاوی اطلاعات مهم تاریخی است از جمله درباره امام حسین(ع) است شایسته بررسی و نقد از زوایای مختلف است. مقاله حاضر پس از مروری کوتاه بر روش تاریخی شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید و ویژگی های آن روایت های تاریخی این کتاب درباره امام حسین(ع) را در محورهای زیر مورد بررسی قرار داده و حسب نیاز به بررسی تطبیقی آن با دیگر منابع پرداخته است: رویدادهای پیش از امامت امام حسین(ع)، کینه ورزی ها نسبت به خاندان امام حسین(ع)، پیش گویی های مربوط به رویداد کربلا، اظهار نظر در باره جایگاه امام حسین(ع) و جزئیات رویداد کربلا.

۱۰۰۰.

میلادنگاری در سه قرن نخست با تکیه بر نقش اصحاب امامان(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین حسینیان مقدم

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال پنجم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری مولدنگاری وفات نگاری تراجم نگاری اصحاب امامان (ع)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع

تعداد بازدید : ۱۰۹۸ تعداد دانلود : ۸۳۴

«مولدنگاری» شاخه ای از تاریخ نگاری اسلامی است که اصحاب امامان(ع) آن را در قرن دوم و به دنبال تحولات سیاسی فکری بنیان نهادند. اصحاب امامان(ع) در سیره نبوی و سیره اهل بیت(ع) کتب متعددی با ریزموضوعاتی متنوع نگاشته اند؛ اما به رغم تجربه ای که در نگارش سیره نبوی وجود داشت، سیره جامعی از همه امامان(ع) در عصر خود ایشان تدوین نکردند. در این میان برخی مولدنگاری ها بدون آنکه شرح حال کاملی از زندگانی آنان به دست دهد به لحاظ زمانی جامع و شامل همه امامان(ع) می شود. در این شاخه بررسی ولادت افراد مورد توجه قرار گرفت، اما به تدریج سامان و ارتقا یافت، رویکردها و کارکردهای متنوعی پیدا کرد و در عرض خود شاخه مستقلی به نام «وفات نگاری» را تولید نمود. این دو شاخه در ابتدا دوشادوش هم حرکت کردند، اما وفات نگاری شتاب گرفت، سیر تکاملی خود را پیمود تا آنکه ابن خلکان با نگارش کتاب وفیات الاعیان نقطه عطفی در آن ایجاد کرد. این نوشتار درصدد بررسی پیدایی، گسترش و سیر تاریخی مولدنگاری اصحاب امامان(ع) و تحلیل علل رویکرد و تحولات درونی آن است.

درخت حوزه‌های تخصصی