درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۹۰۱ تا ۲٬۹۲۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۲۹۰۱.

اثربخشی نکوهش دنیاگرایی در تربیت افراد با محوریت تمثیلات کتاب کافی و قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 201 - 227

کلیدواژه‌ها: دنیاگرایی تربیت تمثیل کافی عناصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۲۴۲
تربیت قرآن کریم، انبیاء و اولیاء مبتنی بر اصل مهم انسان ساز دنیاگریزی است.ائمه(ع) با نگرشی روان شناسانه و حکیمانه به دنیا، در قالب تمثیل هایی تصاویری زیبا و در عین حال هشداردهنده از آن به سالکان کوی ارائه می دهند که به راستی تحسین آمیز و تأمل برانگیز هستند. قطعاً این نوع نگرش تنها از معصومین(ع) ساخته است؛ زیرا تنها ایشان تربیت یافته مکتب الهی و صاحب سر خدایی می باشند. ائمه(ع) آنچنان دنیا را به نقد می کشند و زوایای نهفته آن را بر ملا می سازند که آدمی سخت به شگفت می آید. ایشان جهان را با همه بزرگی و پهناوری اش خرد و ناچیز می انگارد و با تعابیری حیرت آور از آن یاد می کنند. در توصیف و تبیین چهره پشت پرده آن، تمثیلاتی نیکو به کار می گیرند. از این رو پژوهش حاضر برای یافتن تمثیلات دنیاگریزی در لسان معصومین(ع)، کتاب «کافی» را محور پژوهش قرار دادند؛ زیرا کتاب «کافی» جامع ترین و معتبرترین کتاب روایی عالم تشیع می باشد.
۲۹۰۲.

مبانی شفقت در اسلام و سایر ادیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 365 - 388

کلیدواژه‌ها: کرونه دهرمه کایه برهمه ویهاره بدهیستوه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۱۷۴
محبت، رحمت، شفقت و مهرورزی یکی از عالی ترین و مهم ترین احوال عرفان است و از مهم ترین مبانی اصول تصوف عشق به همه موجودات که در واقع عشق به خداست. در عرفان اسلامی متعلق عشق واحد است و عموماً متعلق عشق حضرت حق است. در آیین بودا نیز موضوع کرونه(شفقت) یکی از آموزه هایی است که جایگاه بسیار مهمّی دارد و در تمامی سطوح زندگی موضوع کلیدی است. البته در بین فرقه های بودایی اهمیت و ماهیت این مفهوم متفاوت است؛ در فرقه هینه یا نه( تهرواده) کرونه یکی از چهار برهمه ویهاره است، تحقق کرونه منجر به پایان سمساره می شود؛ در فرقه مهایانه تأکید خاصی بر کرونه می شود. منبع نهایی شفقت، چیزی غیر از حالت روشن بینی نیست که از ماهیت نیروانا یا شونیه جریان می گیرد. شونیه و نیروانا همان دهرمه کایه است که بدهیستوه تجلّی و تجسّم و مصداق کامل دهرمه کایه است. بدهیستوه با قلب مشفق عظیم، پیوستن به نیروانا را به منظور نجات همه موجودات به تعلیق می اندازد. فلسفه اصلی این اعتقاد درک حقیقت(tatoam asi) است. بدهیستوه برای آنکه به آرامش دست یازد و از مقام دهر مه کایه عبور کرده و سرشار از شفقت و همدردی به همه آفریدگان باشد بایستی از مسیری عبور کند و به کمالات(پارمیتاها) در کنار راه هشت گانه عمل نماید. در تمام پارمیتاهایی که کسب می کند عنصر کرونه مکمّل لازم تمام پارمیتاها است، که در این راه با بیداری بُدهی چیتّه آغاز می شود. در این مقاله سعی شده به مبانی شفقت در آئین بودایی پرداخته شود.
۲۹۰۳.

مبانی و روش های تفسیری ابن قتیبه در کتاب" تاویل مشکل القرآن"

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴) 142 - 164

کلیدواژه‌ها: ابن قتیبه تاویل مشکل القرآن روشهای تفسیری مبانی تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۶ تعداد دانلود : ۴۲۲
شناخت روش علمی دانشمندان در هر علمی سبب می گردد که از یافته های علمی او به صورت روشمند استفاده بهینه شود. در علوم قرآنی دانشمندانی از دیرباز، آراء و نظریات قابل استفاده ای داشته اند که ابن قتیبه مولف "کتاب تاویل مشکل القرآن" یکی از آنها است . در این نوشتار اهم مبانی و روش های تفسیری ابن قتیبه، با روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است . ابن قتیبه با مبانی ادبی، کلامی و بلاغی و با روش تفسیری اجتهادی و روش تفسیری ادبی شبهات شبهه افکنان و طعن طاعنان به ساحت مقدس قرآن را پاسخ گفته است و شبهات مهم را از قبیل تکرار برخی از آیات و قصص قرآنی، اختلاف قرائات ، نامفهومی حروف مقطعه، تحریف انگاری در قرآن و... که منتقدین با طرح این شبهات، آسمانی بودن قرآن را زیر سوال برده اند و امروزه نیز با تغییر شکل، باز نویسی می شوند، مطرح نموده و پاسخ داده است.
۲۹۰۴.

بررسی داستان بت شکنی و در آتش افکنده شدن حضرت ابراهیم بر پایه ی الگوی روایی گریماس

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵) 11 - 31

کلیدواژه‌ها: داستان داستان بت شکنی و در آتش افکنده شدن حضرت ابراهیم (ع) الگوی روایی گریماس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۰ تعداد دانلود : ۷۹۸
از مهم ترین ویژگی های ادبیات قرآنی ساختار رواییو داستانی است، از جمله داستان های بلند قرآن کریم که درسوره های متعددی آمده، داستان حضرت ابراهیم است که دارای عمیق ترین معناهاو آموزه های اسلامیمی باشد وباتوجه به ساختار ویژه و طرح منسجم و پیوند محکمی که بین اجزای آن است ،می توان آن را یکی از منحصر به فرد ترین داستان های قرآن به شمار آورد که با اسلوبیخاص بیان شده است.در پژوهشحاضر با تکیه بر روش توصیفی– تحلیلی به بررسی نظام رواییداستان بت شکنی حضرت ابراهیمو به آتش افکندهشدنوی بر پایه ی الگوی روایی گریماس پرداخته ایم. یافته های این پژوهشحاکی از این است که الگوی کنشو زنجیره ها و گزاره های روایی گریماس با داستان مذکورمنطبق می باشند ،و موقعیتهای مختلف اینداستان از جمله دعوت آزر به پرستش خدای یگانه و دوری از بت پرستیتوسط حضرت ابراهیم، تهدید کردنو نقشه ی حضرت ابراهیم برای شکستن بت ها و محاکمه ی آن حضرت و به آتش افکنده شدن وی توسط نمرودیان با الگوی مذکور مطابقت دارند اما این بدین معنا نیست که ارزش قصص قرآنی را به سبب مطابقتشان با الگوی گریماس بدانیم بلکه هدف اثبات دیگر ابعاد ارزشمند قصص قرآنی است که با توصیف الگوی گریماسدر سطح و عمق داستان مذکور نشان داده شده است .
۲۹۰۵.

تحلیل و بررسی قوم سبا از منظر قرآن کریم و تاریخ

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵) 202 - 218

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم داستان های قرآنی قوم سبا و تاریخ وعبرت ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۰ تعداد دانلود : ۹۸۰
داستان برای همه ی انسان ها قابل درک و فهم است و اعجاز قرآن در این است که سرگذشت اقوام را با شیوا ترین الفاظ و بهترین نظم و ترتیب بیان نموده است. به همین جهت یکی از مهمترین اشارات قرآن در این رابطه به قوم سبا است که هم در سوره ی نمل و هم درسوره ی سبا ذکر این داستان آمده است. همچنین با توجه به ذکر این داستان قرآنی در متون تاریخی جنبه تاریخ نگارانه ی آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش بصورت تحلیلی-توصیفی انجام شده وسعی شده باتوجه به ذکر آیات قرآن و معانی آن تحلیل و عبرت هایی که می توان گرفت و تاثیرش در زندگی انسان ها به خصوص جوانان بپردازد که البته این پژوهش در نوع خودش جدید و بی بدیل است. . بنابراین هدف از مطالعه سرگذشت اقوام و مطالعه قصص قرآنی، تکرار نکردن اشتباهات گذشتگان، آگاهی از رسالتمان در جهان هستی و داشتن حیات طیبه و حرکت به سوی کمال می باشد. همچنین از کتب معتبر جهت بالا بردن ارزش مقاله استفاده شده است.
۲۹۰۶.

بایدها و نبایدهای فلسفه اسلامی مبتنی بر اندیشه مقام معظم رهبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۵)

کلیدواژه‌ها: فلسفه اسلامی آیت الله خامنه ای تمدنسازی تربیت عقلانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۳ تعداد دانلود : ۴۳۹
این پژوهش با الگو قرار دادن سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به بررسی اندیشه های ایشان در فلسفه اسلامی و لوازم توسعه و تعمیق آن پرداخته و در تلاش است با استفاده از روش نظریه پردازی داده بنیاد، الگوی توسعه و تعمیق فلسفه اسلامی را بر مبنای بیانات و دیدگاه های رهبر معظم انقلاب تدوین و ارائه کند. در این پژوهش، بیانات، خطبه ها، پیامها، احکام و فرمانها و مصاحبه های امام خامنه ای طى سالهاى ۱۳۶۳ تا ۱۳۹۷ مورد مطالعه قرار گرفته و با استفاده از سه نوع کدگذاری باز، محوری و انتخابی در روش نظریه پردازی داده بنیاد، ۱۱۱ کد/مفهوم، ۲۴ مقوله و چهار بُعد بدست آمده است. در بخش نتایج، ضمن ارائه الگوی پارادایمی حاکم بر مقوله ها، با استفاده از یافته های پژوهش به سؤالات اولیه نیز پاسخ داده شده است.
۲۹۰۷.

بررسی تطبیقی_ تحلیلی شخصیت پردازی حضرت یعقوب ( ع) در قرآن و عهدین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 91 - 122

کلیدواژه‌ها: شخصیت پردازی حضرت یعقوب قرآن عهدین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۲۷۶
بیان قرآن کریم در مورد ویژگی های شخصیتی انبیا، با آنچه در عهدین نقل شده، تفاوتهای مبنایی دارد  چنان که مسائلی که در قرآن  در خصوص عصمت انبیا و وحی الهی بیان می شود، به طور کلی با تعاریف متون مقدس متفاوت است.این مقاله بر آن است تا با بررسی تطبیقی منابع قرآن و عهدین به ترسیم ویزگی های اخلاقی آن حضرت بپردازد. شخصیت پردازی حضرت یعقوب به روش مستقیم و همچنین غیر مستقیم به کمک اعمال، گفت وگوها و توصیف حالات، نامگذاری و ویژگی روانی ایشان در قرآن و عهدین ذکر شده است .نامیدن حضرت یعقوب به اسامی مختلف نشان دهنده خصوصیات خاصی از ایشان است. از جمله ویژگی های شخصیتی حضرت یعقوب(ع)می توان به صبر و استقامت ایشان در راه دین، ارشاد قوم، آرامش و کظم غیظ ایشان اشاره کرد و نیز اثبات می شود که تلاش برای حفظ تدین اولاد  سرلوحه زندگی حضرت یعقوب(ع) بوده و نگرانی بابت ابتعاد احتمالی حضرت یوسف از دینداری، دلیل اصلی ناراحتی و غم ایشان در فراق فرزند محسوب می شود.
۲۹۰۸.

راهکارهای بینشی و انگیزشی تحول آفرین در سازمان از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵ 78 - 109

کلیدواژه‌ها: تغییر تحول تحول آفرینی قرآن کریم راهکارهای بینشی راهکارهای انگیزشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۳۵۱
مدیریت تحول یکی از موضوعات مهم و اساسی در دانش مدیریت شناخته می شود. دانشمندان سازمان و مدیریت متناسب با پیش فرض ها، مبانی و فرهنگ مادی گرایانه در این زمینه مطالب متنوعی را ارائه داده اند که علیرغم نکات درخور توجهی که در این دیدگاه ها یافت می شود، در بسیاری موارد با فرهنگ و مبانی اسلامی سازگاری ندارد. قرآن به عنوان کتاب تحول آفرین در جامعه جهالت زده عرب، شناخته می شود که با آموزه های ژرف خود، توانسته است در مدت کوتاهی تحول اساسی در آن ایجاد کرده و به یک جامعه مترقی و رشد یافته تبدیل کند. مطالعه درآیات کلام وحی نشان می دهد این کتاب الهی راهکارهای متعددی را برای تحول جامعه جاهلی به یک جامعه رشد یافته و مترقی ارائه نموده است. این راهکارها در یک تقسیم کلی در چهار محور بینش ها، انگیزه ها، ساختارها و رفتارها قابل دسته بندی است. در این مقاله با روش تحلیلی با رویکرد استنطاقی، راهکارهای قرآنی تحول آفرین در دو محور بینشی و انگیزشی از آیات استخراج شده و در زمینه هرکدام از محورهای ذکرشده، مؤلفه های مختلفی با استناد به آیات بیان شده است. اقدامات قرآن در زمینه تحول بینشی از طریق اعطای بینش درباره جهان هستی، حقیقت دنیا، حقیقت انسان، تاریخ و عبرت های تاریخی و مرگ و زندگی پس از آن، صورت گرفته است. راهکارهای تحول آفرینی قرآن در قالب ایجاد انگیزه به شکل های مختلفی مانند ترسیم چشم انداز مطلوب، دعوت صادقانه، تقویت امید و نفی ناامیدی، تشویق و تنبیه، الگودهی مثبت و الگو زدایی منفی، بیان گردیده است.
۲۹۰۹.

تحلیل روش های تربیت قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶ 7 - 35

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تربیت روش های تربیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۲۶۶
قرآن کتاب هدایت (بقره/ 3، یوسف /57 و ...)، موعظه (یونس/57)، ذکر (انبیاء/50)، شفا (اسرا،/82)، تذکره (حاقه/48)، بشیر و نذیر (نمل/2، فصلت/3 و 4)، مَثَل (تحریم/11) و …. است. قرآن ناظر به مبانی، اصول، روش ها، ساحت ها و الگوها برای تربیت انسان های ربانی است و در پی تربیت انسان هایی ربانی همچون پیامبران و پیشوایان معصوم است. هدف این تحقیق بررسی و تبیین شیوه های کلی تربیتی قرآن است و به منظور وصول به هدف فوق، روش پژوهش نیز تحلیلی- اسنادی است که از جمله روش های کیفی در حوزه پژوهش های علوم انسانی به شمار می رود. نتایج تحقیق نیز نشان می دهد در قرآن روش های متعددی در زمینه تربیت انسان مطرح است. مهم ترین روش های تربیت قرآنی که طریق یا راه های رسیدن به اهداف و مبانی تربیت می باشند. عباتند از روش های تربیت قرآنی بر اساس حوزه تأثیر، نوع تأثیر، ابعاد و ساحت های تربیت، گستره و قلمرو روش های تربیتی، بر اساس نتیجه روش، از جهت اشتراک و اختصاص و روش های عام و خاص تربیت قرآنی؛ بنابراین توجه به روش های تربیتی قرآن زمینه تحقق تربیت جامع در بعد فردی و اجتماعی را مهیا می سازد.
۲۹۱۰.

آرمان گرایی در عین واقع گرایی از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: آرمان گرایی واقع گرایی آرمان گرایی واقع بینانه قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹۰ تعداد دانلود : ۷۵۶
بحث از رابطه آرمان گرایی به معنای در نظر داشتن اهداف عالیه و چشم بستن بر واقعیت ها، با واقع گرایی به معنای منطبق کردن حرکت تنها بر بنیان واقعیت ها، دیرینه ای بس دور و دراز دارد و به بحث های درازدامنی منجر شده است. برخی از آیات قرآن، انسان را به در نظر داشتن آرمان ها و بی توجهی به واقعیت ها فرا می خوانند و دسته ای دیگر، نسبت به غفلت از واقعیت ها هشدار می دهند. هر چند در نگاه آغازین، این دو دسته از آیات ناهمخوان به نظر می رسند اما به توجه به آیات دیگری همچون آیات مربوط به در نظر داشتن تعداد افراد دشمن در وجوب جهاد، آیات مربوط به میانه روی در انفاق و... می توان به این گونه بین آن ها جمع کرد که انسان مسلمان ضمن رصد دائمی آرمان ها و پایش چشم انداز باید به واقعیت های موجود توجه داشته باشد. به عبارت دیگر، قرآن انسان را به آرمان گرایی واقع بینانه فرا می خواند. روشن است که فراموشی آرمان ها، به انحراف از هدف و مقصد منجر شده و نادیده گرفتن واقعیت ها، شکست و عدم توفیق را به دنبال خواهد داشت.
۲۹۱۱.

معناشناسی واژه ثله و مترادفات آن در قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 41-72

کلیدواژه‌ها: معناشناسی ثله رهط طائفه عصبه فئه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۰ تعداد دانلود : ۴۰۰
برجسته ترین وجه اعجاز قرآن کریم به عنوان معجزه ی پاینده پیامبر اکرم9 اعجاز بیانی و فصاحت و بلاغت آن است. از آنجایی که واژه گزینی قرآن، بی بدیل و شگف انگیز و براساس ظرافت های خاصی است لذا برای فهم بهتر این ظرافت ها باید با علم مفردات قرآن که یکی از مجموعه های علوم قرآنی است، آشنا شد. از این رو در این پژوهش سعی بر آن شده برای درک بهتر مفهوم آیاتی که در آن ها، معنای «جماعت و گروه» با الفاظ مختلف ذکر شده، مورد بررسی قرار بگیرد. جهت تحقق این امر از میان واژگانِ با این معنا، پنج واژه ی «ثله، رهط، طایفه، عصبه و فئه» ابتدا در کتب لغت با محوریت العین، معجم مقاییس اللغه، مفردات الفاظ قرآن، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز و التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم مورد بررسی قرار گرفته سپس ذیل تعدادی از آیات قرآنی مشتمل بر این الفاظ، به بررسی نظرات تفسیری حول این واژگان پرداخته شده است. قابل ذکر است که ذیل هر بحثی نتیجه گیری صورت گرفته است که این امر بر غنای محتوا می-افزاید. پس از بررسی های مختلف می توان گفت حق آن است که هر یک از این واژه های به ظاهر مترادف، در قرآن جایگاه خاص خود را دارد و هیچ یک نمی تواند به جای دیگری بنشیند.
۲۹۱۲.

واکاوی کنش عاطفی در داستانهای قرآنی با تأکید بر نظریه کنش منظوری سِرل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیایی ۱۲) 115-131

کلیدواژه‌ها: منظور شناختی کنش عاطفی جان سرل بافت داستان های قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۴۳۹
هر زبان یا متنی بر اساس کارکرد و بافت مورد نظرش، انواع کنشهای گفتاری را به همراه دارد. نظریه کنش های غیربیانی توسط جان سِرل (1969) انگلیسی در حوزه پراگماتیک مطرح شد. کنش عاطفی نوعی کنش غیربیانی است که احساسات و فعلهای عاطفی گوینده را بیان می کند. از آنجا که دین مقوله ای کاربردی و متناسب با هر زمان و مکان است، بنابراین زبان قرآن، زبانی کاربردشناختی بوده و منبع غنی مطالعات زبان شناسی به شمار می رود. قصص قرآنی یکی از جنبه های اعجاز قرآن کریم هستند که از جنبه های ساختار زبانی و بافت متنی مورد بررسی قرار می گیرند. بهره گیری از کنش های گفتاری بویژه کنش عاطفی در داستانهای قرآنی بسیار ظرافتمندانه روی داده است تا اهداف و مفاهیم الهی به آسانی به هر مخاطبی در هر زمان و مکانی منتقل شود. در این جستار سعی بر آن شده است با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا نگاهی گذرا به داستانهای قرآنی و چارچوب نظری کنش عاطفی داشته و در ادامه به بررسی و تحلیل تعدادی از داستانهای قرآنی بر اساس الگوی کنش عاطفی جان سِرل پرداخته شود. مهمترین یافته این مقاله این است کنش عاطفی (تأثیری) از پربسامدترین کنشهای گفتاری در بافت قصص قرآنی به شمار می رود
۲۹۱۳.

بررسی شبهات دکتر سها درباره تعدد زوجات در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال اول پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱ 113 - 132

کلیدواژه‌ها: قرآن دکتر سها نسخ تعدد زوجات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷۳ تعداد دانلود : ۱۱۲۸
مبارزه با قرآن کریم به روش های مختلفی، از جمله شبهه افکنی علیه قوانین و احکام آن از صدر اسلام تاکنون مورد اهتمام دشمنان بوده است. ازدواج یک مرد با چند زن یا «تعدد زوجات» از مسائل مهم و حساسیت برانگیز مربوط به زنان و خانواده است. قرآن در آیه 3 سوره نساء مجوز تعدد زوجات را در صورت توانایی بر مراعات عدالت میان آنان، صادر می کند و در آیه 129 این سوره ممکن نبودن رعایت عدالت میان زنان را بیان می کند. دکتر سها در کتاب نقد قرآن ضمن القای شبهاتی در مورد «تعدد زوجات» و خلاف حکمت خواندن آن ادعا می کند آیه 129، آیه 3 را نسخ کرده و آورنده حکم از تداوم آن پشیمان شد ه است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی باگرایش انتقادی و به روش اسنادی، به بررسی دقیق این شبهه می پردازد. حاصل پژوهش این است که احکام قرآن کریم، از جمله جواز تعدد زوجات، بر مبنای حکمت و نیاز واقعی انسان تدوین شده و دلایلِ ناقد قرآن نمی تواند خدشه ای بر آن وارد سازد. همچنین هیچ گونه رابطه ناسخ و منسوخی بین دو آیه پیش گفته وجود ندارد.
۲۹۱۴.

بررسی نظریه دشتکی در حدوث انسان با تأکید بر آیه «هَلْ أَتَی...»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 105-116

کلیدواژه‌ها: آیه 1 انسان تفسیر کلامی حدوث قدم انسان دشتکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۵۵۶
حکیم دشتکی، بر پایه آیه «هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئًا مَذْکُورً» انسان را حادث می داند و تصریح می کند که انسان موجودی حادث أبدی است و أزلی نیست. در مقابل إبن عربی، انسان را موجودی أزلی و أبدی می داند. این مقاله با بررسی آراء برخی مفسران درباره دلالت آیه یادشده و نیز واکاوی أدله دشتکی و إبن عربی در خصوص معنای آیه است. بررسی إجمالی آیه مورد بحث، نظر تفسیری مفسران و برداشت دشتکی، در إبتدای أمر حدوث انسان إستنباط می شود اما دقت بیشتر در معنای آیه و أدله مفسران، باعث ایجاد تردید در نظریه حدوث می گردد. بر این بنیاد، مراد از حدوث، حدوث زمانی است؛ یعنی انسان موجودی حادث به حدوث ذاتی و قدیم به قدیم زمانی است. همچنین مراد از انسان، حقیقت انسان؛ یعنی نفس ناطقه و ماده أولیه او و نه صورت او است.
۲۹۱۵.

واکاوی صدامعنایی در قرآن کریم با تکیه بر نظریه اشتقاق ابن جنی مطالعه موردی ترکیب آواهای (ح، ر، م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 145 - 162

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم معناشناسی آوایی صدامعنا اشتقاق ابن جنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۴۴۰
یکی از مسائلی که ابوالفتح عثمان ابن جنی زبان شناس (وفات 392ق) مطرح می کند، مساله منشاء زبان و دلالت ذاتی آوای الفاظ بر معنا است که از دیرباز در یونان باستان مطرح بوده و به نظریه (صدامعنایی) معروف است. وی مدعی ارتباط معنایی میان مشتقاتی است که تعداد و نوع حروف اصلی آن ها یکسان ولی در ترتیب متفاوتند. واکاوی و شناخت جوانب این پدیده، مایه دریافت دقیقتر مدلول و مفاهیم واژگان است و این نوع واژه شناسی می تواند مقدمه ای برای شناخت دال ها و مدلول و پیام های متون هدفمند، از جمله تفسیر آیات شریفه قرآن باشد. در این جهت، جستار حاضر براساس نظریه ابن جنی به واکاوی یکی از مشتقات قرآنی که از آواهای (ح،ر،م) برگرفته، پرداخته است و به تبیین تناسب معنایی واژگانی آواها از رهگذر توصیفی تحلیلی برآمده است. از یافته های این پژوهش می توان به اعجاز معنوی آوا در تفهیم و اقناع مخاطب، اعجاز کمینه گویی قرآن در تجسیم مفاهیم انتزاعی با کمترین صوت اشاره کرد، چراکه مشتقات با واج های یکسان، معانی مرتبطی دارند. مثلا تمام ترکیب های متفاوت (ح،ر،م) به مثابه یک دال بر مدلول هایی قبیل حرارت پنهان، کثرت، بست و قوت هستند.
۲۹۱۶.

تحلیل گفتمان انتقادی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن کریم (براساس الگوی نورمن فرکلاف)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۲) 59 - 82

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم داستان موسی (ع) نورمن فرکلاف گفتمان انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۰۷۷
گفتمان انتقادی، نوعی روند تکوینی تحلیل گفتمان به شمار می رود که در آن با عبور از توصیف صِرف داده های زبانی، بر فرایندهای مؤثّر در شکل گیری گفتمان توجّه می شود. در همین راستا، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر اساس الگوی تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، تلاش کرده به گفتمان کاوی انتقادی داستان حضرت موسی (ع) در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بپردازد و ضمن بررسی جنبه های ادبی و بلاغی داستان مذکور، گفتمان های غالب و مفاهیم ثانویه و پوشیده متن را که کمتر به آنها توجه شده، مورد بررسی قرار دهد. نتایج حکایت از آن دارد که در سطح تفسیر، بیشتر بر انتخاب واژگان و به خصوص جنبه استعاری آنها، کاربرد جملات منفی و خروج جملات پرسشی از معنای اصلی خود، و نیز لحن گفت وگوها تأکید شده است. نکته قابل توجّه در سطح تفسیر، غلبه گفتمان قدرت و اقتدارطلبی بر گفتمان مردمی و آزادی طلبانه است که در مقابل آن، گفتمانی الهی و ضد استکباری و انتقادی، قد عَلم می کند و خداوند متعال به عنوان راوی داستان به صورت مستقیم و یا در قالب سخنان شخصیت اصلی داستان، آن را به مخاطب ارائه می دهد و به این وسیله، گفتمان رسمی را که به صورت فرادستی و فرودستی بوده، به چالش می کشاند. در سطح تبیین نیز آثار گفتمان رسمی بر نهادهای اجتماعی و افراد آن مورد بررسی قرار گرفته و اینکه شاخصه های گفتمان رسمی چگونه در سخنان شخصیت های داستان و آینده آنان، تبلور می یابد.
۲۹۱۷.

بررسی آیات انفاق، با رویکرد انگیزشی در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۱۱۷-۱۲۸

کلیدواژه‌ها: آیات انفاق آیات اقتصادی تفسیر المیزان روش های انگیزشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۹ تعداد دانلود : ۴۵۲
یکی از مهم ترین آموزه های اجتماعی اقتصادی قرآن تأکید بر انفاق و کمک به محرومان جامعه است که از ارکان عملی ایمان به شمار می آید و آثار مهمی در سعادت فرد و جامعه دارد. آیات قرآن در این زمینه فراوان است و از جهات متعدد قابل بررسی است. از دیدگاه روان شناسان انسان برای انجام هر عملی نیازمندِ انگیزه است. تحقیق حاضر روش هایی را که قرآن برای ایجاد انگیزه در مؤمنان نسبت به صدور فعل انفاق به کار بسته است، با تأکید بر تفسیر المیزان بررسی می نماید. مهم ترین روش های انگیزشی قرآن در مورد انفاق عبارتند از: انگاره سازی در اموری مانند رزاقیت خدا و مالکیت حقیقی او بر جهان هستی، استفاده از روش های پاداش و تشویق از طریق بیان ثواب انفاق و ثمرات روان شناختی و اخلاقی آن، بیان تهدیدآمیز و توضیح پیامدهای ترک انفاق، ارائه الگوهای بزرگ و تأثیرگذار در امر انفاق و عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان.
۲۹۱۸.

بازتأملی در دلالت آیه 30 سوره روم بر تغییرناپذیری فطرت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 5-20

کلیدواژه‌ها: فطرت سرشت تغییرناپذیری فطرت ثبات فطرت آیه فطرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۸ تعداد دانلود : ۴۶۹
بسیاری از مفسران و برخی نویسندگان در آثار مرتبط با انسا ن شناسی، آیه 30 سوره روم را دلیل بر تغییرناپذیری فطرت انگاشته اند؛ اما مشاهده انکارناپذیر تغییر در فطرت از جهت «شدت و ضعف» و «فعلیت و قوه» و نیز دلالت آیاتی متعدد بر تغییر و حتی زوال فطرت، تفسیر یادشده را به چالش می کشد. پژوهش حاضر درصدد است به روش تفسیر موضوعی، دیدگاه یادشده در دلالت آیه بر تغییرناپذیری فطرت را نقد کند و تفسیر صحیح آیه را ارائه دهد. حاصل پژوهش این است که آیه یادشده، اساساً ناظر به مسئله «ثبات یا تغییرپذیری فطرت» نیست؛ بلکه مراد آیه، نفی هرگونه «تبدیل» در «آفرینشگری» خداست؛ بدین معنا که آفرینش خداوند، قانون هایی دارد که هیچ گاه دستخوش تبدیل نمی شود؛ معنایی که در آیات دیگر، با عنوان «تبدیل ناپذیری و تحول ناپذیری سنت خداوند» بیان شده است.
۲۹۱۹.

گونه شناسی متن روایات تفسیر مجاهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 301 - 321

کلیدواژه‌ها: مفسر تابعی نسخه مستقل تبیین معنا اسباب نزول نسخ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۵۲
مجاهد بن جبر از مفسران معروف تابعی در قرن دوم، از موثق ترین شاگردان ابن عباس و از راویان امام علی(ع) می باشد. غیر از روایات فراوانی که در تفاسیر روایی از وی نقل شده، تفسیری با عنوان «تفسیر مجاهد» به روایت ابن ابی نجیح ، که تنها تفسیر مستقل باقی مانده از دوران تابعین می باشد، به وی منسوب است. نسخه خطی این تفسیر که به شماره 1075 در دار الکتب المصریه در قاهره نگهداری می شود، مبنای چاپ های مختلف این تفسیر قرار گرفته است. در این تفسیر روایی، 2131 روایت ذکر شده که از این تعداد 1731 مورد آن از مجاهد به روایت ابن ابی نجیح ، و بقیه علاوه بر پیامبر(ص)، از افراد دیگر- صحابه و تابعین- نقل شده است. این مقاله با بکارگیری روش کتابخانه ای و تحلیل داده ها، در صدد گونه شناسی متن روایات و مباحث علوم قرآنی مذکور در این تفسیر بوده و به این نتیجه دست یافته است که سبب نزول در 61 روایت، تعیین مبهم در 62 روایت، ناسخ و منسوخ در 3 روایت، اختلاف قرائات در 6 روایت، محکم و متشابه و غیره نمونه ای از مباحث علوم قرآنی مذکور در این تفسیر است. این آمار مربوط به اقوال مجاهد و غیر او در این تفسیر است. در عین حال بیش ترین روایات آن- که حدود 65 درصد روایات را به خود اختصاص می دهد- مربوط به تبیین واژگان و عبارات است. از این رو می توان این تفسیر را «تفسیر لغوی» هم نامید. گفتنی است نخستین شواهد وجود مجاز در قرآن، وجوه و نظایر، تمثیل، واژگان معرب، معنادار بودن حروف مقطعه و غیره در این تفسیر دیده می شود.
۲۹۲۰.

رویکرد اخلاق زیست محیطی بر اساس آیات قرآنی و مبانی حکمت صدرایی در جهت برون رفت از بحران محیط زیست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 467 - 486

کلیدواژه‌ها: قاعده بسیط الحقیقه اخلاق محیط زیست بحران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۶۰
بحران محیط زیست در قرن اخیر موجب شده است علاوه بر بازنگری در نحوه تعامل انسان با طبیعت در استفاده از علم و تکنولوژی، رجوع دوباره ای در مورد جایگاه انسان در جهان و اخلاق زیست محیطی در همه ادیان و رویکردهای فکری و فلسفی صورت گیرد. هرچند با توجه به اهمیت موضوع، تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده، اما هدف این مقاله این است که مسأله محیط زیست از کانال اصول هستی شناسانه ملاصدرا و آیات قرآنی مورد بحث قرار گیرد تا همزمان با تغییر و اصلاح نگرش فرد، موجب ایجاد تغییر در رفتار او گردد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان