ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۵۶۱ تا ۲٬۵۸۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۲۵۶۱.

زیبایی شناسی آیات مشابه در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زیبایی شناسی قرآن کریم تشابه لفظی مقتضای حال بلاغت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۳ تعداد دانلود : ۵۰۷
گرچه متن قرآن کریم، متشکل از واژگان به ظاهر ساده است، اما آن سوی این واژگان، معانی ژرف و اهدافی خاص نهفته است. با درنگ و تأمل در آیات کلام وحی، به این رهیافت می رسیم که هریک از آنها به دنبال القای مفهومی خاص به مخاطب است و در پسِ تمامی این آیات اغراضی نهفته است که زیبایی و اعجاز آیات الهی را صدچندان می کند. این اغراض، به اقتضای سیاق و مقامِ سخن باز می گردد و این مهم در آیاتی از قرآن که چه از لحاظ لفظی و چه از لحاظ معنوی مشابه یکدیگر هستند بیشتر جلوه می نماید؛ مقصود از آیات مشابه، آیاتی است که در عین تناسب ظاهری، تناسب معنایی نیز با یکدیگر دارند؛ اما با دقت می توان به وجوه اختلاف آنها پی برد. نگارندگان در این پژوهش برآنند تا با شیوه توصیفی- تحلیلی، اسلوب و ساختار متنوع آیه های با تشابه لفظی و معنایی را از زوایای مختلف مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. چنین برداشت می شود که علت اصلی تفاوت در ساخت کلامی جملات متشابه، تنوع بخشی به سخن، تنوع در گفتار، اهمیت بخشی به موضوع و اثرگذاری آن بر مخاطب بوده است.
۲۵۶۲.

تحلیل دلالی آیه «ذَلِکَ أدنَى أن یُعرَفنَ» درباره حجاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حجاب کنیز علت حکمت شأن نزول آیه 59 سوره احزاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۶ تعداد دانلود : ۴۰۶
ذیل آیه 59 سوره احزاب، پس از اعلان حکم حجاب برای زنان مؤمن، عبارت ﴿ذلِکَ أَدنى أَن یُعرَفنَ فَلا یُؤذَینَ﴾ آمده است که از آن برداشت های گوناگون صورت گرفته است. بسیاری از تفاسیر متأثر از پاره ای ش أن نزول ها، مقص ود از شناخته شدن را تمایز زنان آزاد از کنیزان دانسته اند و بعضی، از آن به عنوان علت حکم به حجاب یاد کرده اند و از منتفی بودن کنیزداری در عصر حاضر، به عدم لزوم حجاب رأی داده اند. نوشته پیش رو، با توجه با قرائن درون متنی و برون متنی، بر آن است که آیه مذکور، برخلاف برداشت بیشتر مفسران، هرگز در مقام بیان تمایز شأن طبقاتی و اخلاقی و اجتماعی کنیزان از زنان آزاد نیست. بلکه مراد، بازشناسی زنان عفیف است. این آیه مانند موارد مشابه، تنها به فلسفه حجاب پرداخته است. درنهایت می توان گفت: قرآن مجید، حق عفاف جنسی را برای تمامی زنان، ولو کنیزان به رسمیت شناخته است. شیوه پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی با متکی بر مبانی شناخته شده تفسیری است.
۲۵۶۳.

تحلیل آیات دال بر محدودیت تصرفات شرورانه بشر نوین در مخلوقات با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر کلامی سنت های الهی تصرفات شرورانه بشر تفسیر المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۴۹۱
در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که افزون بر تحلیل مفهومی با دلالت منطوقی محظورات و محدودیت هایی را برای تصرفات شرورانه و نابودگر بشر در مخلوقات، پدیده ها و حوادث بیان می کند. از دیدگاه علامه طباطبایی مدنی بالاستخدام بودن بشر، متأثرشدن از اغوائات شیطانی و پیروی از هواوهوس نفسانی از یک سو و پیشرفت های خیره کننده علمی در تصرف و تسخیر موجودات أرضی و سمائی از سوی دیگر، به انسان قدرت شگرفی در نابودگری نوع بشر، دین خدا، مخلوقات الهی و حوادث وعده داده شده در قرآن بخشیده است. تفسیر علامه طباطبایی از این آیات نشان می دهد، بشر به هر میزانی که در ابعاد عقلانی، نفسانی و جسمانی هوشمندتر، نافذتر و قدرتمندتر شود، تأثیرات منفی و قلمرو تسلط شرورانه وی در یک مسیر بی نهایت و بدون حد و حصر قرار نمی گیرد، بلکه هم در مقام اثبات و هم در مقام ثبوت نه تنها تابعی از سنن و قوانین ساری و جاری در نظام أحسن الهی، که خود بخشی از آنها است و در صورت تجاوز از برخی از قوانین و سنت های جاری باید منتظر پیامدهای ناگوار برخی دیگر از آنها باشد. این مقاله در صدد بیان محدودیت های تصرفات شرورانه با استفاده از تحلیل های تفسیری علامه طباطبایی در المیزان است.
۲۵۶۴.

بررسی دیدگاه صبحی منصور به عنوان رهبر قرآنیون معاصر در تفسیر آیه أولی الأمر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 59 نساء آیه أولی الأمر قرآنیون أحمد صبحی منصور قرآن بسندگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۶ تعداد دانلود : ۵۱۴
تحقیق حاضر جهت نقد و تحلیل نظر تفسیری احمد صبحی منصور در قرآن شناسی سامان یافته است. بر این اساس تحلیل نادرست تفسیری وی بر مفهوم و مصداق أولی الأمر مورد تأکید است. صبحی منصور در روش برداشت از قرآن دیدگاه نارسایی را در پیش گرفته و بر اساس آن سعی در تحکیم پایه های اندیشه قرآن بسندگی نموده است. فقدان جامع نگری نسبت به قرآن در روش استفاده از آیات و نتایج بی ارتباط از محتوایِ آیات قرآن، از شاخصه های روشی احمد صبحی منصور است. وی منظور از أولی الأمر را کسانی می داند که نسبت به دیگران در اطاعت از خدا أولویت بیشتری دارند و به همین لحاظ تا زمانی که اطاعت از آنان در راستای معصیت خدا نباشد، مُطاع هستند. موضوع یاد شده اگرچه ممکن است در نگاه نخست، چندان ناصحیح به نظر نرسد اما باید گفت دیدگاه او با آیات دیگر قرآن کریم ناسازگار است.
۲۵۶۵.

نسبت گرایش تفسیری وجودگرایانه با سایر گرایش های تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روش تفسیری گرایش تفسیری تفسیر وجودگرایی تفسیر عرفانی تفسیر اجتماعی تفسیر تربیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۴ تعداد دانلود : ۴۸۰
در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنای زندگی و... دال بر شکل گیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیل وبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شده است. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، به مقایسه گرایش وجودگرایی با گرایش های عرفانی، اجتماعی و تربیتی در تفسیر پرداخته شده است و نسبت هریک با گرایش وجودگرایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج باهم نگری این سه گرایش تفسیری با گرایش وجودگرایانه حاکی از آن است که ضمن اشتراک این گرایش ها در برخی ویژگی ها، نسبت همسویی بینشان برقرار است و هیچ یک در مقابل این گرایش قرار ندارند. معرفت نفس، اهمیت تدبرگرایی در تفسیر، تأکید بر خودسازی، نحوه تعامل با عقل و عدم اعتماد مطلق بر آن و... از مشترکات گرایش تفسیری عرفانی با گرایش وجودگرایی است. اهمیت دادن به بعد عملی زندگی، داشتن رویکرد انتقادی، استفاده از نثر جذاب و قابل فهم برای عموم و همچنین تقلیدناپذیری از ویژگی های مشترک گرایش اجتماعی با وجودگرایی است اما از جهت جایگاه عقل و اعتماد بر عقل در تفسیر با گرایش وجودگرایی همسو نبوده تا جایی که برخی به تفسیر اجتماعی، تفسیر عقلانی نام نهاده اند. لزوم توجه به انسان شناسی صحیح قرآنی، اهتمام به نیاز انسان عصر حاضر و مسئولیت های فردی و توجه به انسان به عنوان موجودی مختار از مسائل مشترک میان گرایش وجودگرایی و گرایش تربیتی است.
۲۵۶۶.

بررسی تأثیر آوای قرآن کریم بر سیگنال های قلبی و مغزی انسان

کلیدواژه‌ها: قرآن بُعد همبستگی بعد فرکتال هیگوچی سیگنال مغزی سیگنال قلبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۲۴۵
با پیشرفت تکنولوژی انسان همواره در پی شناخت تعاملات میان اعضای درونی بدن خود بوده است و به بررسی واکنش های آن در هنگام بیماری و یا در طی یک مداخله، مانند پاسخ های الکتریکی مغز و قلب به تحریک های خارجی مثل بینایی و یا شنیداری پرداخته است. شنیدن آوا و بررسی علائم حیاتی یکی از انواع مداخله است. در این پژوهش به بررسی تأثیر آوای قرآن بر سیگنال های مغزی و قلبی در سه حالت قبل ، حین و پس از گوش دادن به تلاوت قرآن پرداخته شده است . هم زمان سیگنال قلبی و مغزی 50 دانشجوی دختر در محدوده سنی 19 تا 24 سال در ساعت مشخص و با سطح اعتقادی تقریباً یکسان ثبت شد . هدف از این تحقیق بررسی تأثیر گوش دادن به تلاوت قرآن بر ویژگی ها و تفکیک وضعیت های مختلف از یکدیگر به کمک روش های پردازشی آشوب گون، آزمون های آماری و بررسی صحت به کمک طبقه بندی ماشین بردار پشتیبان است. نتایج حاکی از آن است که گوش دادن به تلاوت قرآن تأثیر بسیار عمیقی بر تعاملات بین اطلاعات قلب و مغز داشته و باعث می شود جریان اطلاعات بین سیگنال های قلبی و مغزی که با استفاده از بعد همبستگی و فرکتال مورد بررسی قرارگرفته است، افزایش یافته و تعاملات بین این دو سیستم حیاتی بدن افزایش یابد. از دیدگاه سیستم سایبرنتیک، افزایش تعاملات در یک سیستم زیستی به معنای افزایش خودسازمان دهی و کارآیی سیستم است.
۲۵۶۷.

درآمدی بلاغی بر جمله معترضه در قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: اعتراض در قرآن اسلوب اعتراض اغراض اعتراض آیات معترضه فوائد جمله معترضه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۳۰
اسلوب اعتراض، یکی از سبک های گفتمانی پرکاربرد قرآن کریم به شمار می آید. در این تحقیق با بازخوانی و جستاری تفصیلی در دامنه کتب تفسیری و ادبی، کاربرد وسیع جملات معترضه در قرآن و گونه های آن نمایانده شده است سپس با دسته بندی منظم و نیز تفکیک جملات معترضه تک غرضی از چند غرضی، اغراض کلی نهفته در آیات شناسایی، بررسی و مستندسازی شده اند، آن گاه چهار غرض تأکید، دفع خطور ذهنی، تقریر و رد کلام کافران دارای بیشترین کاربرد دانسته شده اند. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به چرایی استفاده از سبک بیانی اعتراض در قرآن کریم و نیز حل ابهام عدم تناسب و ارتباط میان آیات معترضه و دیگر آیات است. این پژوهش از نوع تحلیلی توصیفی بوده و طی آن ضمن یافتن حدود بیست مورد از اغراض جملات معترضه و بررسی آن ها ثابت می شود که اطناب حاصل از اسلوب اعتراض در قرآن کریم کاملاً هدفمند و در جای خاص خود بوده و طبق مقتضای حال به کار رفته است و از لحاظ کمی و کیفی بسیار فراتر از اسالیب به کار رفته در متون نظم و نثر عربی است، هم چنین از مهم ترین عوامل اعجاز ادبی، بیانی و محتوایی قرآن کریم به شمار می رود.
۲۵۶۸.

نقد ماده 28-4 واگذاری انشعاب آب و فاضلاب به مجتمع ها با استناد به قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: حقوق جامعه بشری فقه حق الناس عدالت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۶۰
با توجه به اهمیت پژوهش در حوزه آموزه های دینی این تحقیق با مراجعه به ادله اربعه؛ آیات، روایات، عقل، بنای عقلاء و قواعد مسلم فقهی نتیجه گرفت که جامعه بشری اعم از ادارات و دستگاه های دولتی و اسلامی مجریان ذیربط و افراد با آگاهی به حقوق همدیگرملزم به رعایت قوانین و مقررات بر اساس منابع دینی در جهت حق الناس هستند تا حقوق مردم درهم نیامیزد و حق الناس حفظ شود؛ لذا وقتی قوانین و بخشنامه ها از جمله ماده 28-4 واگذاری انشعاب آب و فاضلاب به مجتمع ها موجب تضییع حق جامعه بشری و مصرف کنندگان و حتی بیت المال گردد باید سریعا درصدد اصلاح آن برآیند و به نحو احسن به نسل آتیه برسانند.
۲۵۶۹.

بررسی ادله نظریه اختصاص خطاب های قرآن به معصومان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن خطاب های قرآن مخاطبان معصومان اخباریان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۳ تعداد دانلود : ۷۶۰
دیدگاه اختصاص خطاب های قرآن به معصومان بر برخی ادله روایی تکیه دارد که مهم ترین آنها را می توان روایات دارای عبارت من خوطب به، روایات نحن الراسخون، حدیث ثلقین، احادیث دوری قرآن از عقل های مردمان، روایات بیان تفصیل احکام مجمل قرآن و روایات انحصار تفسیر از سوی امام علی علیه السلام دانست. بررسی سندی این روایات به جز درباره حدیث ثقلین که متواتر است نشان دهنده ضعف اغلب آنهاست. از لحاظ دلالی نیز علاوه بر اینکه مضامین آنها افاده اختصاص خطاب های قرآن به معصومان نمی کند، در رویارویی با ادله قطعی و محکم قرآنی و روایی مانند آیات قرآن در بیان بودن قرآن برای مردم، خطاب صریح به مردم، اهل کتاب و مشرکان، توصیه مردم به تدبر در قرآن، وجود توبیخ و سرزنش و تهدید و عتاب در خطاب ها، پاسخ به سؤالات و استفتائات مردم و روایات همسو با این آیات این دیدگاه را مخدوش و مردود می سازد.
۲۵۷۰.

اصطلاح شناسی الوهیت هوای نفس در آیات 43 فرقان و 23 جاثیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: هوای نفس الوهیت نفس قرآن کریم آیه 43 فرقان آیه 23 جاثیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۰ تعداد دانلود : ۵۳۷
قرآن کریم سه نقش «مسوّل»، «مطاع و متبوع» و «الوهیت» را برای نفس بر می شمرد که خطرناک ترین آنها، نقش سوم - در آیات 43 سوره فرقان و 23 سوره جاثیه - است و از آن به شرک الوهی تعبیر می شود. این الوهیت در کلام مفسران به دو صورت «انتخاب معبود یا دین به خواست نفس» - با تصرف در «هوا» - و «تبعیت از نفس» - با تصرف در «اله» - تبیین شده است. در مقاله حاضر با روش تحلیلی انتقادی، نخست نقاط قوت و ضعف دیدگاه مفسران در این خصوص بیان می شود، سپس دیدگاه معیار را ناظر به آیه 31 سوره توبه ارائه می کند. این دیدگاه بدون تصرف در معنای «اله» و «هوی»، هر دو را به معنای اصلی خویش به کار می برد؛ بدون آنکه آنها را بر تشبیه و استعاره حمل کند یا عبارتی را در تقدیر گیرد.
۲۵۷۱.

بررسی تطبیقی اشتغال زنان بر مبنای آیات قرآن با تأکید بر آرای آیه الله جوادی آملی و سیّد قطب

کلیدواژه‌ها: فعالیت اقتصادی زنان اشتغال تفسیر فی ظلال القرآن تفسیر تسنیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۱ تعداد دانلود : ۶۲۳
یکی از مسائل جدید در جامعه اسلامی، فعالیّت اقتصادی و اشتغال زنان در مناصب گوناگون است و در حالی که می تواند مفید و اثر بخش باشد، مورد اختلاف عالمان دینی و مفسّران است. این پژوهش با روش تحلیلی- تطبیقی، ضمن گزارش آرای مفسّران، به ویژه سیّد قطب در تفسیر «فی ظلال القرآن» و آیه الله جوادی آملی در «تفسیر تسنیم»، به مقایسه نظرات آن ها، پرداخته است. نتایج بحث نشانگر آن است که؛ هر دو دیدگاه، اعطاء حقوق مالی و استقلال زن بر مدیریت اموال خویش را از آموزه های قرآن می دانند، ولی سیّد قطب با توجّه به آیات (الاحزاب/33) و (النّساء/34) معتقد است که: زنان باید در خانه های خود قرار بگیرند و نباید نقش اصلی خود را در خانه، کم رنگ کنند و هرگونه فعالیّت اقتصادی در محیط خانه و بیرون از آن که موجب تضییع حقوق شوهر شود، جایز نمی باشد و با اشتغال آنان به علّت داشتن حقّ نفقه و مسوولیّت همسری و مادری، به جز در موارد ضروری همچون ناتوانی یا بیکاری همسر و لزوم امرار معاش، موافق نیست؛ در حالی که اغلب مفسّران شیعی به ویژه آیه الله جوادی آملی، اشتغال زنان را در صورت عدم تداخل با مسوولیّت همسری و مادری و با رعایت ضوابط شرعی، بلامانع دانسته ولی در انجام امور پزشکی، آموزش و خدمات بانوان، برای پیشگیری از مراجعه زنان به نامحرم، ضروری می داند.
۲۵۷۲.

تبیین ماهیت آیات جهاد از دیدگاه تفسیری علامه جوادی آملی و ارزیابی دیدگاه فایرستون(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیات جهاد علامه جوادی آملی فایرستون اسلام هراسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۸ تعداد دانلود : ۷۴۲
جهاد در اسلام دارای ابعاد گوناگونی است که می توان همگی را زیر عنوان تلاش در راه خدا جمع نمود. در این میان، تنها در مسئله جنگ، سوءبرداشت های فراوانی ایجاد شده که موجب بروز هجمه های فراوانی نسبت به اسلام گشته و از آنجایی که در سال های أخیر افزایش تنش در مناطق اسلامی، عاملی برای رشد پدیده اسلام هراسی شده، ضروری است تا با تبیین حقیقت جهاد، موضع حقیقی دین را آشکار کرد. مبانی جنگ، به خوبی در آیات قرآن بیان شده و علامه جوادی آملی أبعاد آن را از طریق تفسیری جامع از آیات جهاد روشن ساخته است. در جانب مقابل، فایرستون، خاورپژوه معاصر، دیدگاه اسلامی در مسئله جهاد را به چالش نقد کشانده است. تقابل این دو دیدگاه، راه مناسبی است تا أفزون بر تبیین ماهیت جهاد در قرآن، شبهات مربوطه نیز پاسخ داده شود. از دیدگاه علامه جوادی آملی بر أساس آیات قرآن، جهاد همواره روح دفاعی دارد و هدفش یاری دین در برابر فتنه دشمن و حذف مانع از سر راه فطرت الهی بشر است، أما از دیدگاه فایرستون، جهاد، نماد جنگ محوری و سلطه طلبی اسلام است که این نگاه ناشی از فقدان نگاه انسجامی جامع نسبت به آیات جهاد است.
۲۵۷۳.

تبیین روش های تضعیف انگیزه در انجام رفتار نامطلوب از منظر قرآن و احادیث

کلیدواژه‌ها: انگیزش تضعیف رفتار نامطلوب شیوه تربیت اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۲۹۲
این پژوهش با هدف کشف روش هایی صورت گرفته است که خداوند متعال و اهل بیت(ع) به منظور ترک متعلقات نواهی دینی توسط مخاطبان خویش، از آن ها بهره می بردند. تحلیل هریک از این شیوه ها می تواند الگویی را ارائه نموده تا بتوان از شیوه های ذکر شده در محیط های مختلف و در جهت تغییر و حذف انواع رفتارهای نامطلوب استفاده نمود. به همین منظور با روش توصیفی – تحلیلی، گزاره های موجود در منابع اسلامی که بر حذف یک رفتار دلالت داشته مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت، پنج شیوه تضعیف انگیزه استنباط گردیده است. یافته های پژوهش نشان داده است که در منابع اسلامی، روش هایی مانند «مقایسه»، «حیاء»، «تصور رفتار نامطلوب با خود»، «عاقبت نگری» و «تصور آینده حسرت آمیز» به عنوان شیوه های تضعیف انگیزه رفتار نامطلوب بکار رفته اند که هریک از طریق مؤلفه «شناخت» به عنوان حلقه واسط، اثر انگیزشی خود را ایجاد و سپس تغییر رفتار را به دنبال خواهند داشت. همچنین با توجه به استفاده از روش های مختلف کاهنده انگیزش از جانب خداوند متعال می توان نتیجه گرفت که خداوندی که آگاه ترین اشخاص به خصائص روانی انسان هاست، از این شرایط روانشناختی در جهت پذیرش راحت تر مناهی دینی بهره برده و بر مبنای آنها، روش هایی متعددی نیز اتخاذ نمود.
۲۵۷۴.

تأملی بر مناجات همسر عمران با رویکرد تحلیل گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: همسر عمران تحلیل گفتمان نظریه فرکلاف بافت زبانی ایدئولوژی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۱ تعداد دانلود : ۷۹۵
بهره گیری از ابزارها و دانش های جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است و به رمزگشایی از لایه های زیرین مفهومی در قصص قرآنی می انجامد. این جستار با شیوه توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با قصه همسر عمران ضمن بررسی ساختار و مفهوم مناجات همسر عمران، مؤلفه های گفتمان مدار متن را بر اساس نظریه تحلیل گفتمان فرکلاف مشخص می کند. از این رهگذر، ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معنا سازی هویدا شده و افق نوینی در تحلیل قصص قرآنی گشوده خواهد شد. یافته ها بیانگر آن است که سطوح سه گانه توصیف، تفسیر و تبیین، پیوند پایدار و رابطه متقابل زبان و بافت اجتماعی در این مناجات را حکایت می نماید. بدین سان زبان در مناجات همسر عمران، بازنمودهایی از واقعیت می آفریند و مناجات را از سرشت و ساختاری اجتماعی برخوردار می کند. گفتمان کاوی این مناجات با تدقیق در اقلام واژگانی، بازتابی از ایدئولوژی زمانه را نشان می دهد و به بازتولید یک گفتمان ساختارشکنانه در جهت تداعی مفهوم توحید می پردازد.
۲۵۷۵.

تأویل در قرآن و رابطه آن با استعمال لفظ در بیش از یک معنی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تاویل لفظ باطن استعمال در اکثر از معنی اصول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۴۰۱
با دقت در آراء و اندیشه های فقها و محققان در می یابیم که استعمال لفظ در اکثر از یک معنی نه تنها امکان عقلی دارد بلکه در محاورات و ذوقیات نیز مورد استفاده قرار گرفته شده و واقع شده و این استعمالات نیز بر اساس غرضی عقلایی بوده است. حال جای این سؤال است که آیا سخن گفتن بر این اساس که می تواند نوعی ابهام در کلام گوینده ایجاد کند، می تواند با روح عمومی بودن و همگانی بودن کلام وحی سازگار باشد؟ و دوم اینکه آیا این گونه استعمالات در کلام وحی وارد شده است و اصولا چه غرض عقلایی بر این نوع استعمال می تواند بار شود؟ نوشته پیش رو بر این باور است که نه تنها این گونه استعمالات با همکانی بودن و خطاب عام داشتن قرآن منافات ندارد بلکه این نوع استعمالات اتفاق افتاده و با اندکی درنگ و تأمل در سِرّ بیان برخی حقائق قرآن کریم، آن هم به صورت رمزی در می یابیم که بالاترین غرض که می تواند سبب این گونه استعمالات باشد، این است که مخاطبین این کلام از اختلاف سطحی زیادی نسبت به یکدیگر و نیز نسبت به درک حقایق هستی دارند. به این بیان و با وجود غرض عقلائی گوینده بر این گونه استعمالات و نیز جواز استعمال لفظ در اکثر از یک معنی به لحاظ عقلی باید گفت که تأویل و بطون در قرآن خود مصداقی آشکار از استعمال لفظ در یک معنا است.
۲۵۷۶.

تبیین و ارائه مدل رفتاری طغیان از منظر قرآن

کلیدواژه‌ها: قرآن مدل مدل رفتاری طغیان قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۵۸۱
گونه ای از رفتار که ممکن است در برخی شرایط از سوی مدیر یا کارمند در سازمان سر بزند طغیان است. طغیان به دلیل پیامدهای ناگواری همچون: ایجاد اختلاف میان اعضای سازمان، ایجاد نابسامانی و ناکارآمدی و... باعث دور ساختن سازمان از اهداف خود می گردد. بنابراین شناخت دقیق آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مؤلفه اصلی در مفهوم واژه طغیان، تجاوز از حد است. این مؤلفه که پایه محوری نسبت به سایر مؤلفه ها در این واژه است ارتباط تنگاتنگی با مفهوم قدرت دارد به طوری که طغیان، بدون داشتن قدرت قابل تصور نیست. افراد با توجه به منبع و میزان قدرت خود در سازمان، ممکن است دچار طغیان شوند. بنابراین شناخت منابع قدرت در سازمان، در فهم، شناسایی و کنترل طغیان در سازمان مؤثر است. در پژوهش پیش رو با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی و منابع لغوی و تفسیری مفهوم دقیق گونه ی رفتاری «طغیان» شناسایی و عناصر و مؤلفه های اساسی آن استخراج و یک مدل لغوی از آن ارائه شده است. هرکدام از مؤلفه ها به گونه ای اخذ شده اند که حذف هرکدام و یا اضافه نمودن چیز دیگری به آن ها باعث تغییر در مفهوم واژه می گردد. سپس مدل این واژه از منظر چند تفسیر مورد بررسی قرار گرفته است. با جستجو درآیات، ابعاد دیگری از این مفهوم تبیین شده است. به این ترتیب جایگاه دقیق این واژه نسبت به سایر کلماتی که به مفهوم این واژه نزدیک هستند مشخص گردیده است. در ادامه به تطبیق مطالب به دست آمده با مباحث دانش مدیریت در قالب تبیین قدرت در سازمان و نقش آن در طغیان پرداخته شده است.
۲۵۷۷.

واکاوی مفهوم انساء و نقد دیدگاه های مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: انساء نسخ سیاق تأخیر تغییر قبله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۶ تعداد دانلود : ۵۷۹
بحث «انساء» در آیه 106 بقره مطرح شده است. مفسران پیرامون مفهوم انساء دیدگاه های گوناگونی مطرح کرده اند. اکثر آنان با اختلافی که در مفهوم آن (ترک، فراموشی و به تأخیر انداختن) دارند، انساء را در مورد آیات قرآن جایز می دانند. در مقابل، برخی با استناد به سیاق آیه 106 بقره، منظور از انساء را «فراموشی» یا «ترک آیات کتب آسمانی» دیگر دانسته اند. اما آنچه از سیاق آیه و فضای نزول سوره برمی آید این است که منظور از انساء، تأخیری است که در حکم تغییر قبله رخ داده و مستندات تاریخی نیز حاکی از همین موضوع است. زیرا اولاً یهودیان از طریق بشارت پیامبران خودشان می دانستند که پیامبر N به دو قبله نماز می خواند و ثانیاً پیامبر N خود نیز مدتی در انتظار تغییر قبله بودند، اما علی رغم عدم تمایل برخی از یهودیان نسبت به تغییر قبله، خداوند آیات 105 و 106 سوره بقره را در جهت تثبیت و اطمینان خاطر پیامبرش نسبت به تغییر حکم قبله نازل کرد. تفاوت نسخ و انساء نیز در این است که در نسخ از ابتدا، موقت بودن حکم مشخص نیست؛ ولی در انساء مشخص است.
۲۵۷۸.

تبیین روشمند و علمی بودن «بی تأثیری اختلاف قرائات بر تحریف قرآن» از دیدگاه استاد معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرائات اختلاف قرائات تحریف قرآن قرائات مشهور قرائت عاصم آیت الله معرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۰ تعداد دانلود : ۹۲۳
ر مطالعات قرآن پژوهی بررسی ارتباط میان اختلاف قرائات قرآن و تحریف آن همواره یکی از مسائل بحث برانگیز بوده و هست. آیت الله معرفت( ره)، همچون برخی از دیگر اندیشمندان مسلمان، با دفاع از تحریفناشدگی قرآن، و با تأکید بر وجود تنها یک قرائت معتبر برای قرآن، دیگر قرائاتِ نقل شده را نامعتبر و بیارتباط با مسئله تحریف قرآن میداند و در تفسیر اثری خود نیز بر این دیدگاه پایبند است. اما از سوی مخالفان این دیدگاه، سه اشکال اساسی بر این دیدگاه وارد شده است که عبارتند از: 1 مستدل نبودن این دیدگاه، بر اساس ادله صحیح تاریخ قرائات و ادله قرآنی و روایی؛ 2 نادیده گرفتن تأثیر اختلاف قرائاتِ معتبر در تحریف لفظی قرآن؛ 3 نادیده گرفتن تأثیر اختلاف قرائاتِ معتبر در تحریفِ معنویِ ناشی از تحریف لفظی قرآن. این مقاله سعی دارد تا در دو مرحله، از دیدگاه آیت الله معرفت( ره) در این مسئله دفاع کند: 1 اثبات برخوردار بودن آن از پشتوانه استدلالی مطلوب و روشمند بودن، با تکیه بر شواهد تاریخی، روایی و قرآنی؛ 2 تکمیل دیدگاه وی، به منظور پاسخگویی به برخی اشکال ها.
۲۵۷۹.

تحلیل ساختاری عنصر جهاد و پیکار با نفس در سوره یوسف با تأکید بر ساختار آوایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی تحلیل متن ساختار آوایی سوره یوسف جهاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۵ تعداد دانلود : ۶۸۰
قرآن به عنوان معجزه تاریخ برای ترسیم معانی و معارف گوناگون از تمهیدات ادبی و هنری خاصی بهره گرفته و آنها را در قالبی بی نظیر در دسترس همگان قرار داده است. در حوزه زبان شناسی روش تحلیل ساختار، روشی نوین در فهم و درک این مفاهیم است که در قالب بررسی ساختار آوایی، صرفی، نحوی و بلاغی سوره ها به بررسی ارتباط میان اجزای آیات می پردازد تا از طریق کشف نظام حاکم در ساخت عناصر تشکیل دهنده سوره نشان دهد که چگونه سازه های زبانی متن مضمون و محتوای آن را انتقال می دهد. سوره یوسف از سوره هایی است که با مؤلفه های متنیِ ضرباهنگ، واژگان، نحو و بلاغت بی نظیر خود معنای جهاد و پیکار با نفس را به گونه ای شگرف به تصویر می کشد؛ اما مقاله حاضر به سبب گستردگیِ بحث تحلیل ساختاری، بیشتر بر تحلیل ساختار آوایی این سوره تمرکز نموده تا با واکاوی آن در قالبی توصیفی- تحلیلی، ضمن آشکار نمودن گوشه هایی از لطایف، دقایق و رموز هنری و جنبه های زیباشناختی آن نشان دهد که نظام آوایی این سوره تا چه اندازه در آفرینش مضمون مبارزه و برانگیختن مخاطب و پویایی متن مؤثر بوده است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد که ساختار آوایی سوره یوسف در کنار بافت های متنی دیگر با غرض سوره و مضمون جهاد و پیکار با نفس کاملاً همسو بوده و قرآن از همه ظرفیت ها و امکانات برای تبلیغ پیام سعادت بهره برده است.
۲۵۸۰.

بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران درباره جزای قتل عمدی مؤمن و رابطه آن با مسئله توبه در آیه 93 سوره نساء(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توبه خلود روایات تفسیری قتل عمد کافر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۲ تعداد دانلود : ۴۸۵
مسئله خلود در جهنم برای مرتکب قتل عمدی مؤمن در آیه نود و سوم سوره نساء و همچنین رابطه آن با موضوع توبه، موجب اختلاف نظر مفسران در مفهوم آیه شریفه شده است. در این پژوهش آراء مفسران و همچنین روایات تفسیری فریقین احصاء و بررسی شد و حاصل پژوهش آنکه دو قول عمده بین مفسران مشاهده می شود: 1- منظور از خلود در آیه مکث طویل است که نظر جمهور علمای اهل سنت است؛ بر اساس این رأی خلود کافر نیز ابدی نخواهد بود چرا که ظاهر آیه عمومیت دارد و تنها مربوط به مؤمن نیست و بلکه کافر را نیز در بر می گیرد و این مسئله مخالف اجماع مسلمین است. همچنین اساس این رأی، یعنی هر جا در قرآن کریم، خلود همراه واژه «ابد» باشد به معنای جاودانگی است؛ قابل اثبات نیست.2- موضوع آیه مربوط به کافری است که شخص مؤمنی را به خاطر ایمان وی به خدای متعال به قتل برساند و چنین شخصی برای همیشه در جهنم باقی خواهد ماند و اگر موضوع قتل مومن به خاطر مسائل حقوقی و مادی باشد کیفر وی مکث طولانی است اما در هر دو صورت شرایط توفیق توبه برای قاتل بسیار دشوار است. این دیدگاه برگرفته از روایات تفسیری معصومان (ع) است و این دیدگاه، نظر مختار جستار حاضر است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان