درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۴۸۱ تا ۱٬۵۰۰ مورد از کل ۱۳٬۷۷۵ مورد.
۱۴۸۱.

تبیین نقشه راه مبارزه با سطحی نگری با تأکید بر آیه نبأ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ 81-102

کلیدواژه‌ها: تفسیر اجتماعی آیه 6 حجرات آیه نبأ فاسق تبین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۳۴۶
انسان ها به علت ذات اجتماعی خود پیوسته در ارتباط، تعامل و تبادل داده ها با یکدیگرند و بر پایه اصل اعتماد به داده های تبادلی به دیده قبول می نگرند، اما اعتماد إفراطی و مطلق، آنان را به سطحی نگری سوق داده و منجر به معضلات فکری و آسیب های اجتماعی می گردد. قرآن برای پیشگیری از خطر آفات و نفوذ آسیب ها، راه مبارزه با سطحی نگری را طی آیاتی ازجمله آیه نبأ نمایانده است. این مبارزه که با عبارت دستوری «تبیّن» بیان شده، طی هفت مرحله شکل می گیرد: إجتناب از پخش أخبار و دامن زدن به شایعه ها و شبهه ها، پرهیز از قبول یا رد اخبار بدون تحقیق، درخواست مستندات درباره صحت یا سقم پیام دریافتی، رجوع به متخصصان، ارجاع به ولی أمر، نظرخواهی و گزینش بهترین مطلب دریافتی. نظر به گستره مفهوم فسق، برجسته ترین مصادیق فاسقان در جامعه امروز، شبکه های گوناگون صهیونیستی و قدرت های استکباری وقت و دولت های نفاق منطقه ای و سازمان ها و گروهک های معاند و مزدوران داخلی آنان است که برابر دستور قرآنی باید صحت و سقم گزارش های آنان بررسی و سپس اعلام موضع شود. همچنین شبهات عقیدتی القاشده آنان را نیز با پیگیری تخصصی و تتبّع عالمانه دفع و رفع نمود.
۱۴۸۲.

بازخوانی معنای واژه «تَبِعَ» در قرآن کریم با تکیه بر تحلیل روابط همنشینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 153 - 170

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم معناشناسی تبعیت رابطه همنشینی معنای محوری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۶ تعداد دانلود : ۳۱۸
مفهوم تبعیت و اقسام آن در قرآن کریم از موضوعات بسیار گسترده و مهمی است که گاه به شکل صریح و روشن و گاه به صورت غیرمستقیم، در قالب داستان ها، پیام های قرآنی و زندگی پیروان حق و باطل متبلور شده است که پرداختن به آن، مختصات پیروی در آیات قرآن کریم را به تصویر می کشد. یکی از روش های پی گیری موضوع مذکور، تکیه بر معناشناسی کلمات کانونی این حوزه، چون «تَبِعَ»، «أطاعَ»، «اِقتَدَی»، «اِستِجابَ» و مانند آن است. در مقاله حاضر، تلاش شد با تکیه بر کلمه کانونی «تَبِعَ» و مشتقات آن، جایگاه معنایی این واژه در نظام واژگانی قرآن، با ملاحظه واژه های هم حوزه، شامل واژه های مترادف، متقابل و مجاور، در محور همنشینی، تبیین و بررسی توصیفی شوند تا دلالت های مرتبط با پیروی در نظام و دستگاه تصوری قرآن به دست آیند. کاربرد واژه «تَبِعَ» و مشتقات آن در بیش از 170 آیه قرآن و نیز همنشینی با واژگانی چون «الله»، «رسول»، «اولوالأمر»، «تقوی»، «أهواء»، «هدایت»، «عصیان» و غیره نشان می دهد پیروی در دو ساختار کلّی «بیرونی» و «درونی» و به سه شکل «قلبی»، «زبانی» و «عملی» تجلّی یافته و پیروی راستین از نگاه آیات، تنها منحصر به سخن و در قلب نبوده است؛ بلکه جلوه خارجى و اطاعت عملى هم مى خواهد و جلوه گاه آن ، اطاعت بى قید و شرط در همه مسائل زندگى از فرمان خدا، پیامبر(ص) و اولوالامر و رهبران حق است.
۱۴۸۳.

تحلیل تطبیقی جایگاه آموزش عمومی قرآن در نظام آموزشی معاصر (باتاکید بر دوره ابتدایی)

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۲) 85-98

کلیدواژه‌ها: قرآن آموزش آموزش قرآن آموزش عمومی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۴۶
تعلیم و تربیت همواره یکی از مهمترین مسائل پیش روی بشر است و هدف عمده پیامبران، امامان و صالحان نیز تربیت صحیح آدمی بوده است. از این رو گسترش فرهنگ حیات بخش قرآن کریم و ارتقای ایران به کشوری توسعه یافته با هویتی اسلامی- انقلابی، در گرو عزم ملی و اراده هماهنگ مدیران ارشد نظام برای توسعه فرهنگ قرآنی است. بدین منظور تلاش هایی برای به وقوع پیوستن این امر انجام شده و نظام های مختلف برای عملی شدن آن اقدام نموده اند، آموزش و پروش به عنوان یکی از مراکز مهم آموزشی-تربیتی از جمله سازمانهای مهم بوده که وظیفه تربیت افراد با رویکرد دینی و قرآنی را از بدو ورود به مدارس به عهده داشته است. آموزش عمومی قرآن در دوره ابتدایی از روش ها و شیوه هایی است که در مدارس با هدف دستیابی به توانایی خواندن قرآن کریم که گاه از آن به آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن یاد می شود، گنجانده شده است این درحالی است که از همراهی هدف اصلی انزال کتاب الهی، تدبر و انس در قرآن و در نهایت کاربردی نمودن مضامین و مفاهیم قرآنی است، فاصله گرفته و تنها به جنبه روخوانی خالی از انس با قرآن اکتفا شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی با استخراج روش های آموزش قرآن در آموزش و پرورش در مقطع ابتدایی درصدد واکاوی و تحلیل جایگاه آن در قرآن کریم است.
۱۴۸۴.

جایگاه نیازهای اولیه و اساسی انسان در آیات قرآن با نگاهی به نظریه یوهان گالتونگ در مقوله صلح و خشونت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 31 - 52

کلیدواژه‌ها: اسلام خشونت صلح قرآن نیازهای اولیه یوهان گالتونگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۲۴۸
از نگاه «یوهان گالتونگ» جنگ صرفاً یک شکل از خشونت است و صلح با ترک مخاصمه به دست نمی آید، بلکه در نبود خشونت محقق می گردد. گالتونگ خشونت را «اختلال و آسیب قابل اجتناب در مسیر تأمین نیازهای اولیه انسان ها» می داند. از این دیدگاه، خشونت بی عدالتی است و هر خشونتی سرآغاز زنجیره خشونت های بعدی می شود. پس برای رسیدن به صلح باید چرخه خشونت قطع شود و این امر جز با برچیده شدن مناسبات ناعادلانه و تبعیض آمیز در میان ملت ها محقق نمی شود. از نظر او، فرهنگ منشأ این نوع مناسبات است و دین که از مؤلفه های اصلی فرهنگ است، نقش مهمی در برقراری صلح یا رواج خشونت دارد. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که نیازهای اولیه و اساسی انسان در آموزه های قرآنی چه جایگاهی دارند؟ آیا این نیازها در قرآن محترم شمرده و به رسمیت شناخته شده اند؟ پاسخ مثبت به این پرسش به معنای صلح محور بودن و پاسخ منفی به آن به معنای خشونت محور بودن آموزه های اسلامی قرآنی خواهد بود. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، در پایان نتیجه می گیرد که نیازهای اولیه و اساسی انسان از جایگاه والایی در قرآن برخوردارند و قرابت مفاهیم «فساد» و «سیئه» با «خشونت» و قرابت مفهوم «محاربه به قصد فساد فی الارض» با «تروریسم»، نشان دهنده عزم اسلام برای مبارزه با خشونت و تروریسم است.
۱۴۸۵.

رویکرد قرآن کریم به امر سلطه گری و سلطه پذیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۵ 79 - 111

کلیدواژه‌ها: سلطه گر سلطه پذیر قرآن استضعاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۲۳۶
در تمام عمر انسان بر روی کره خاکی، انسان از واژه مظلومیت و بهره کشی متنفر بوده است و آن را به عنوان قبح عقلی و شرعی مد نظر داشته است. فطرت پاک خداوندی به عنوان ابزار بسیار حرکت بخش مانع از سلطه پذیری او بوده است و لیکن هر جامعه ای که زمینه فرهنگی سلطه پذیری و استضعاف را داشته باشد به مستکبر و استعمارگر در «خود برتر بینی اش» کمک کرده است. اشاره آیات شریف قرآن در «لا تَظلِمونَ و لا تُظلَمون» مبین چنین معنایی است.هدف این مقاله نمایاندن چهره استکبار در جامعه انسانی امروز است. کیفیت استکبار ستیزی از منظر قرآن و تبیین شیوه های مبارزه با استکبار با ارائه آیات شریفه موجبات طمأنینه؛ و آرامش و عزت نفس خواهد بود این بررسی با شیوه توصیفی و فلسفی و از نوع تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای است.
۱۴۸۶.

حوزه های معنایی لیل در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 147 - 170

کلیدواژه‌ها: معناشناسی حوزه های معنایی لیل هم نشین جانشین زوج معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۲۶۱
معناشناسی از رویکردهای نوین در قرآن شناسی قرن اخیر است. این دانش در رشد و ارتقاء هرچه بیش تر قرآن شناسی امروز بسیار کارآمد بوده و مورد اقبال قرآن پژوهان قرار گرفته است. یکی از شاخه های معناشناسی، معناشناسی ساختاری است و در این میان از مباحث آن تعیین حوزه های معنایی یک واژه است. در نوشتار پیش رو، به تبیین حوزه معنایی لیل در قرآن کریم پرداخته شده است. روش انجام پژوهش، تحلیل متنی بر پایه الگوی هم نشینی و جانشینی کلمات با واژه لیل است. این بررسی نشان می دهد، واژگانی که در فرآیند هم نشینی و جانشینی با این واژه در ارتباط اند را می توان به زوج معنایی و زیرمجموعه های روابط معنایی شب و روز(فراگیر شدن، تقلیب لیل و نهار، تکویر لیل و نهار و...)؛ پدیده های همراه شب(ماه، ستارگان و تاریکی)؛ بخش های لیل (شفق، مغرب، و...)، کارکردهای لیل(عبادی، اجتماعی، تقویمی، طبیعی) و گونه های معنایی- مفهومی لیل(مکملی، اشتدادی، توزیعی و تقابلی) در قرآن مورد بررسی قرار داد.
۱۴۸۷.

زبان قرآن و ویژگی های آن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۹ 113 - 137

کلیدواژه‌ها: زبان زبان قرآن زبان فطرت آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۷ تعداد دانلود : ۶۱۳
زبان قرآن از مهم ترین مبانی تفسیر قرآن و از موضوعات جدید و مهم در علومی مانند تفسیر، کلام و فلسفه است که به تحلیل گزاره های قرآنی و مبانی فهم آنها پرداخته و هر مفسری خواه ناخواه در طول تفسیر خویش به آن و چگونگی شیوه های مختلف انتقال معنا می پردازد. این نوشتار در صدد بررسی دیدگاه آیت الله جوادی آملی در دو محور زبان قرآن و ویژگی های آن با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی است. ره آوردهای پژوهش نشان می دهد که دیدگاه زبان شناختی آیت الله جوادی آملی عبارت است از معرفت بخشی متن قرآن، وجود تنزیلی و تأویلی، جامعیت، جاودانگی و جهان شمولی، استقلال در دلالت و هدایتگری؛ از نظر ایشان قرآن به مکان و زمان ویژه ای اختصاص ندارد به همین جهت باید از زبان گسترده ای بهره جوید که هم جاودانی باشد و هم جامعیت و جهان شمولی نسبت به احوال، اطوار و اوضاع مختلف؛ چنین زبانی، زبان فطرت است که نه متعدد می شود و نه تحول می پذیرد. ایشان مراد از جهانی و مردمی بودن زبان قرآن را تکلم بر اساس فرهنگ مشترک انسانی که همان فطرت است، می داند. در تحلیل دیدگاه ایشان می توان گفت غایت قرآن، پرورش فطرت توحیدی است و محتوای بسیاری از آیات به نیازهای فطری نظر دارد؛ اما این امور مستلزم فطرت نامیدن زبان قرآن نیست، گرچه قرآن با فطرت انسان، پیوندی جدی دارد، اما لازمه آن، انحصار زبان قرآن در فطرت نیست.
۱۴۸۸.

تأثیر مشورت همسران در سعادت خانواده از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰شماره ۴۶ 7 - 32

کلیدواژه‌ها: مشورت همسران خانواده سعادت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۴۵۶
در فرهنگ اسلامی هدف زندگی خانوادگی سعادت اعضای خانواده است. زندگی خانواده در صورتی به این هدف می رسد که اعضای آن، عناصر دخیل در کمال خانواده را بشناسند. آیا مشورت همسران از منظر قرآن و روایات همانند موارد دیگر مشورت به رشد و کمال طرفین مشورت کمک کند یا نه؟ طبق نظریه رایج در فرهنگ اسلامی مشورت یک امر مردانه است و در نتیجه مشورت مرد با همسر خود تأثیری در کمال طرفین ندارد. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و طرح این سؤال که آیا از دیدگاه قرآن و روایات، مشورت همسران در فرایند کمال اعضای خانواده اثرگذار است یا نه، به بررسی این مسئله پرداخته است. در فرایند این تحقیق در باره هدف اصلی زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و روایات، عناصر تشکیل دهنده بستر کمال خانواده، رابطه مشورت با عوامل سعادت اعضای خانواده و منطق نقد نظریه مردانه بودن مشورت سخن گفته شده و با بررسی ماهیت، کارکرد و نسبت مشورت با عناصر تشکیل دهنده ی بستر تکامل خانواده به این نتیجه رسیده که مشورت در بافتار بستر کمال اعضای خانواده جایگاه قابل توجهی دارد. و با نقد سند و دلالت مستندات رواییِ نظریه ی مردانه بودن مشورت و عرضه ی آن بر قرآن کریم به مثابه سند بالادستی احکام و آموزه های خانوادگی این نظریه را نیز ابطال کرده است.
۱۴۸۹.

مبانی فکری هندسه در هنر اسلامی از دیدگاه (قرآن، احادیث، فلاسفه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول تابستان ۱۴۰۰شماره ۴ 6 - 33

کلیدواژه‌ها: هندسه فلسفه قرآن رمزهای هندسی هنر اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۴۱
حکمت معنوی و عرفان اسلامی در راستای توجه به ذات حق تعالی شکل گرفته است ، مفاهیم عرفان اسلامی در ذات عالم هستی رجوع به اسم «الله اکبر» دارد ، و حکمت بهره گیری از رمزهای هندسی نمایش معنوی صورت های نمادین و مثالی امر متعالی است که کمال مطلوب و نامتناهی را مجسم می کند. این صورت های نمادین ، رمزهای هندسی موجود در تناظر عوالم هستند که برقراری نوعی ارتباط با امر ماورایی و ناشناخته را برای انسان امکان پذیر می سازد ، و هدف غایی آنها تجلی وحدت در ساحت کثرت و دستیابی به تفکر توحیدی است، و برای هنرمندان مسلمان نحوه ظهور ارکان توحید در لایه های پنهان رمز و رازهای هندسی نهفته است . نوشتار حاضر ، پژوهشی بنیادی- نظری با رویکردی فلسفی ، دینی و هنری به شیوه توصیفی- تحلیلی و مستند به منابع مکتوب است و هدف آن شناخت جایگاه هندسه در مفاهیم فکری و هنری تمدن های اسلامی است.
۱۴۹۰.

روش های شهید مطهری در تبیین مفردات قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 71 - 97

کلیدواژه‌ها: مفردات واژه شناسی روش شناسی شهید مطهری قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۲۴۴
تبیین معانی واژه های قرآن برای فهم مرادِ جدّی خدا در آیات قرآن، از صدر اسلام در سیره مسلمانان رواج داشته است، به گونه ای که می توان حلاّجی واژگان را بخش جدایی ناپذیر تفسیر بیشتر مفسران دانست. شهید مطهری نیز در شمار افرادی است که در بخش هایی از آثار قلمی و گفتاری خود به تناسب رویکرد و نیازی که برای مخاطب احساس کرده است، برخی مفردات قرآن را مورد مُداقّه قرار داده و به عنوان مقدمه مباحث تفسیری سامان داده است. نوشتار حاضر درصدد است با بررسی و تحلیل واژه های ذکر شده در مجموعه آثار شهید مطهری، به بررسی روش های ایشان در تبیین مفردات قرآن بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد توجه به ریشه و اشتقاق واژه، ملاحظه قواعد ادبیات عرب، بررسی برخی عبارات جاهلی، نگاه به واژه های مترادف، در نظر گرفتن آیات، استفاده از روایات و تحلیل تطور معنای واژه به معانی اصطلاحی امروزی از مهم ترین روش های تبیین مفردات قرآن در آثار شهید مطهری است. استاد مطهری ضمن استفاده از منابع متعدد و مختلف، روش یکسانی برای تبیین معنای واژه ها در پیش نگرفته است و در هر واژه ای، به تناسب یک یا چند روش را انتخاب کرده و در مواردی نیز نظر علما را به چالش کشیده است.
۱۴۹۱.

ابعاد تربیتی سوره غافر با تکیه بر تفسیر المیزان به روش داده بنیاد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹۹) 77 - 104

کلیدواژه‌ها: تربیت سوره غافر تفسیر المیزان الگوی تربیتی داده بنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۲۳۵
در این پژوهش تلاش شده الگوهای تربیتی سوره غافر در آموزه های ارائه شده در تفسیر المیزان کشف شود. ازاین رو از روش پژوهشی داده بنیاد استفاده شده و در نهایت، 458 مفهوم، 6 مؤلفه و46 مقوله جزئی تربیتی استخراج شده است. این مقاله سوره غافر را با رویکرد تربیتی بررسی می نماید؛ زیرا فلسفه بعثت پیامبران و اساسی ترین وظیفه اولیای الهی و متولیان و مربیان جامعه اسلامی، تربیت اسلامی است که یکی از مهم ترین و عمده ترین معارف اسلامی را نیز تشکیل داده است. برخی از مهم ترین مؤلفه های تربیتی شناسایی شده سوره غافر در تفسیر المیزان عبارت اند از: مربی (الله، رسول، ...)، متربی (امت نبی اکرم، برخی مؤمنان، موسی و ...)، زمینه (مقدمه آوردن، رعایت آداب و ...)، موانع تربیتی (فساد، گناه و ...)، اهداف (ورود به جهنم و بهشت و ...)، نتایج (آگاه سازی متربی، پیروی از مربی و ...)، فایده تربیت (دلگرمی مربی و زیاد شدن عطوفت متربی)، مبانی (رعایت مساوات، عمل و عکس العمل و ...)، قاعده (دنیا دار فانی و آخرت دار باقی و ...)، روش (تذکر و عاقبت اندیشی و ...) و ابزار تربیتی (استشهاد آوردن، استفاده از قواعد ادبی و ...). و این ابعاد تربیتی شناسایی شده و شش الگو و مدل تحقیق را تشکیل داده است.
۱۴۹۲.

تحلیل واژگان کاوی در تفسیرهای ادبی قرآن (با تأکید بر مکتب تفسیر ادبی معاصر)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹۹) 105 - 126

کلیدواژه‌ها: تفسیر ادبی امین الخولی واژگان کاوی مفردات قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۲۸۶
تفسیر ادبی قرآن، تفسیری مبتنی بر علوم ادبی است که در دوران معاصر به وسیله امین الخولی، به شکل یک مکتب درآمد. این مکتب، یکی از رکن های خود را «واژگان کاوی» قرار داده است از آن روی که کشف معنای درست مفردات قرآن، نخستین گام برای فهم آن است. پژوهش حاضر، با روشی توصیفی- تحلیلی، واژگان کاوی را در تفسیرهای ادبی معاصر و گذشته بررسی کرده، نتیجه آنکه مکتب معاصر، واژگان کاوی را بر مبانیِ «دگرسانی معنایی واژگان» و «تطابق زبان قرآن با زبان عربی» استوار ساخته و بر این پایه، کشف معنای دقیق کلمه را منوط به کشف معنای عصر نزولی آن نموده است، و کشف این معنا را در گرو استمداد از مولفه هایِ «تشخیص معرّب از عربی»، «تکیه به معنای حسّی»، «بهره گیری از ذوق عربی» دانسته است. از نگاه این مکتب، بعد از کشف معنای عصر نزولی، باید کاربردهای واژه را در قرآن کاوید تا معنای قرآنی آن به دست آید، و در گام پایانی- با تکیه بر مبنای عدم ترادف- معنایی ویژه بیان گردد. بررسی تطبیقی این مؤلفه ها نشان می دهد که بیشتر آنها در تفاسیر ادبی کهن نیز استفاده شده و تفاوت آن با مکتب معاصر، از ابعادِ «عدم پایبندی به مؤلفه ها»، «عدم پیوند میان مؤلفه ها» و «عمیق تر نبودن تحلیل ها» در تفسیرهای گذشته است.  
۱۴۹۳.

چگونگی بهره گیری مفسران معاصر از روایت تفسیری در تفسیر نگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰شماره ۴۷ 147 - 176

کلیدواژه‌ها: منابع تفسیر تفاسیر دوره معاصر سیاق روایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۲۷۱
تحولات تفسیر نگاری دوره معاصر در بهره گیری از روایت مطالعه تفاسیر و مقایسه آنها با یکدیگر نشان می دهد که مفسران دوره های گوناگون در حیطه منابع تفسیری عملکردی متفاوت داشته اند.سوال مقاله چگونگی این تغییر و تحول را در تفاسیر دوره معاصر و دوره های قبل از آن در حیطه بهره گیری از روایت مطمح نظر قرار داده و به نتایجی دست یافته است.این مطالعه و مقایسه که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شد نشان داد که روش مفسران معاصر در بهره گیری از روایات، گاه نقطه مقابل مفسران پیشین بوده است به گونه ای که با مقایسه دوره های متقدم و متاخر با دوره معاصر برخی از روایات را یا بیان نکرده اند، یا با یادکرد روایت نقد سندی و دلالی آن را در پیش گرفته اند و یا در مواجهه سیاق(دلیل لبی و لفظی) بر رد و طرح روایت نظر داده اند گاه نیز روایت را بر سیاق مقدم داشته اند. کلید واژه:منابع تفسیر، ملاکات تفسیر، تفاسیر دوره معاصر، سیاق
۱۴۹۴.

جایگاه عقل در اندیشه کلامی شیخ مفید؛ با تأکید بر بررسی و نقد دیدگاههای موجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ بهار ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۳) 39-50

کلیدواژه‌ها: نقل عقل خودبنیاد حجیت شیخ مفید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۳۲۹
اعتبار عقل و ادراکات عقلی در نظر شیخ مفید، محرز است و جای هیچگونه مناقشه یی ندارد. بحث در مورد حجیت یا عدم حجیت عقل استقلالی از دیدگاه اوست. عبارت وی مبنی بر اینکه «عقل در دانش و نتایجش محتاج سمع است»، محل نزاع آراء شده است. شارحان از اینگونه عبارات شیخ مفید برداشتهای مختلفی داشته اند و میتوان آنها را ذیل دو دیدگاه دسته بندی نمود که دیدگاه دوم خود مشتمل بر دو رویکرد است. نکته قابل ذکر اینست که هر دو دیدگاه با بخشی از عبارات شیخ مفید ناسازگار است. نگارنده پس از بررسی و نقد دیدگاههای موجود، قائل به جدایی مقام نظر و عمل است. بدین معنا که بنظر میرسد هرچند شیخ مفید در مشی علمی خود معتقد به حجیت استقلالی عقل است، ولی در مقام نظر، اقوالش متفاوت است و نمیتوان نظری بدون مناقشه را در آثار او در باب حجیت یا عدم حجیت عقل خودبنیاد مشاهده کرد. عقل و مسائل پیرامونی آن از جمله تعریف، کارکردها و حجیت عقل و همچنین رابطه عقل و وحی، از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار است.
۱۴۹۵.

واکاوی نقش آثار تفسیری قرآنی در فرهنگ و تمدن اسلامی (مطالعه موردی مفسران اواخر عصر صفوی مدفون در تخت فولاد اسفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول بهار ۱۴۰۰شماره ۳ 80 - 97

کلیدواژه‌ها: تخت فولاد قرآن کریم مفسران صفویه فرهنگ و تمدن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۲۷۰
با وجود جایگاه بلندمرتبه قرآن در بین مسلمانان، به عنوان منبع الهام بخش و زمینه ساز شکل گیری تمدن اسلامی از یک جهت و وجود قبرستان تخت فولاد اصفهان به عنوان دومین قبرستان بزرگ جهان تشیع (وادی السلام ثانی) از جهت دیگر، متأسفانه تاکنون تحقیقات بایسته در خصوص  آثار تفسیری اندیشمندان آرمیده در این مکان مقدس صورت نگرفته است. مقاله حاضر بر مبنای این دغدغه و به شیوه توصیفی تحلیلی، با کنکاش در فهرست های کتابخانه ای و با هدف بررسی و بازنمایی برخی از آثار قرآنی و تفاسیر مهجور بزرگان مدفون در تخت فولاد در محدوده زمانی اواخر عصر صفوی، تلاش دارد بخشی از این کمبود را جبران کند. از نتایج این پژوهش چنین به دست می آید که آثار بسیاری در زمینه تفسیر قرآن از این دانشمندان در کتابخانه ها و مراکز علمی به صورت نسخه ای یا خطی موجود است که هنوز به صورت علمی منتشر نشده و چه بسا با انجام این مهم، گامی اساسی در خدمت به تاریخ تفسیر قرآن برداشته شود و زمینه های آشنایی با دیدگاه های تفسیری دانشمندان این دوره نیز فراهم گردد؛ همچنین، چهره های شاخص قرآنی اصفهان که در تخت فولاد آرمیده اند، بیش ازپیش معرفی گردند.
۱۴۹۶.

بررسی انتقادی آراء مفسران فریقین در استثنا شدگان از صَعق در نفخ صور اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 11 - 28

کلیدواژه‌ها: صعق نفخ صور سوره زمر استثنا شدگان صعق نقد آراء تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۴۴۷
یکی از حوادثی که جهان و جهانیان را برای برپایی قیامت آماده می سازد، «نفخ صور» است. بر اساس آیات و روایات با دمیده شدن در صور همه اهل آسمان ها و زمین صاعقه زده می شوند. در آیه 68 سوره زمر اطلاقِ «صَعِقَ» بر عموم، با تعبیر «إِلاَّ مَنْ شاءَ اللَّهُ» مقید گشته است. در حقیقی یا مجازی بودنِ معنای این تقیید و بر فرض حقیقی بودنِ استثنا، در مصادیق آن، میان مفسران فریقین اختلاف نظر وجود دارد. تحقیق حاضر آراء مفسران فریقین را بر اساس تحلیل مفاهیم و عناصر موجود در متنِ آیه، بررسی انتقادی نموده است. نگارندگان، دیدگاهی که استثنا در این آیه را از نوع حقیقی و متصل دانسته است اثبات نموده اند. نظرگاه هایی چون استثنا بودنِ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، اهل بیت ایشان، اهل معرفت، شهدا و انبیا، مؤیَّد با شواهد قرآنی، روایی و عقلی تشخیص داده شد. نظریه هایی چون استثناءِ فرشتگان، حضرت موسی علیه السلام، ارواح و ... نقد گردید و دلالت آن به حقیقتِ امر مخدوش شناخته شد.
۱۴۹۷.

کاربست رویکرد «ساختار شناختی» در روش های آموزشی قرآن در راستای یادگیری معنادار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 197 - 222

کلیدواژه‌ها: قرآن تحکیم ساختار شناختی یادگیری معنادار آزوبل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۰۴
پژوهش حاضر با توجه به اهمیت و تأثیر تحکیم ساختار شناختی در حوزه فعالیت های آموزشی سامان یافته است. طریقی که افراد اطلاعات و دانش را در ذهن خود سازمان می دهند، «ساختار شناختی» [1] می باشد. [2] یکی از نتیجه های مهم در جریان ایجاد و تحکیم ساختار شناختی، معنادار کردن یادگیری، یعنی پیوند زدن دانش جدید با مفاهیمی است که از پیش در ساختار شناختی فرد وجود دارد. هر قدر این ارتباط ها بیشتر باشد، ادراک عمیق تر می گردد. طبق آیه 9 سوره اسراء «إنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ...» بر این باوریم که قرآن کریم در راستای رسالت آموزش و هدایت اقوم، روش های خود را نیز معرفی می کند. از این روی این مقاله در پی آن است که با تأمل در قرآن و متون علم آموزش و پرورش با روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین جایگاه ویژه ساختار شناختی و تحکیم آن در فرایند آموزش، روش هایی را که قرآن برای این منظور به کار برده است، استخراج نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که ایجاد و تحکیم ساختار شناختی در قرآن دارای راهبردهایی است مشتمل بر: بیان مطلب در بستر اتفاقات زمانه، بسترسازی در خلال صحبت با دیگران، بسترسازی در خلال داستان، چندوجهی کردن روی سخن مستقیم با مخاطب، قلاب زدن پیوسته کلام به رکن های برجسته سخنان قبلی و وارد کردن عنصر عاطفی احساسی، مانند تصویرسازی و آهنگ گونه کردن تکرارها، به بدنه هرم ساختار شناختی. [1]. Cognitive Structure. [2]. ساخت شناخت و ساختار شناخت هم ترجمه شده است.
۱۴۹۸.

فلسفه امامت و جایگاه آن در اندیشه ملاصدرا ؛ با تأکید بر شرح اصول کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۶) 13 - 30

کلیدواژه‌ها: فلسفه امامت اثبات وجود امام قاعده امکان اشرف خصائص امام شرح الاصول الکافی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۲۵۲
تأمّل در مباحث کتاب شرح الاصول الکافی نشان میدهد که صدرالمتألهین در این اثر سعی نموده امامت و ماهیت آن را بعنوان مقامی انتصابی از جانب خداوند با حقیقتهای بیان شده در سخنان ائمه معصومین(ع) تفسیر و تطبیق نماید. ملاصدرا با وجود صبغه عقلی و شرعی مفهوم امامت و رهیافتهای گوناگون در این زمینه ، هرگز به قرائت بشری و غیرالهی از این منصب نپرداخته، بلکه با اصالت بخشی و توجه به آموزه های روایی و باورهای کلامی شیعه، در تبیین روایات «کتاب الحجه» بعنوان بخشی از کتاب الکافی، بر فرابشری و الهی بودن این مقام پافشاری میکند. او هنگام بحث از مفهوم امامت، ضمن طرح و نقد دیدگاه فرقه های مختلف اسلامی در موضوع نصب، وجود امام(ع) را براساس قاعده امکان اشرف ضروری میداند و ویژگیها و امتیازهایی را برای اثبات حجت بودن امام(ع) برمیشمارد.
۱۴۹۹.

مرجعیت علمی اهل بیت (ع) بر پایه تفسیر تطبیقی آیه اهل الذکر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ ۶۵-۸۰

کلیدواژه‌ها: آیه 42 نحل تفسیر کلامی مرجعیت علمی اهل ذکر اهل بیت (س) اهل کتاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۳۳۴
آیه 43 سوره نحل درباره مرجعیت علمی اهل بیت^ نازل شده است. مفسران شیعه و اهل تسنن درباره مصداق «اهل ذکر» اختلاف نظر دارند. گروهی از مفسران اهل تسنن بر پایه سیاق آیه، مصداق اهل ذکر را اهل کتاب می دانند. این دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل تسنن بر اساس روایات، مصداق کامل اهل ذکر را اهل بیت^ می دانند. این نوشتار بر آن است تا بر پایه مفهوم شناسی اهل ذکر و با توجه به شأن نزول آیه و با استناد به روایات این موضوع را تحلیل و بررسی نماید. نتیجه پژوهش آن است که اهل ذکر به معنای عالمان و آگاهان است. در زمان نزول آیه، اهل کتاب و دیگر افراد آگاه می توانند یکی از مصادیق اهل ذکر باشند؛ ولی اهل بیت^ برای همیشه مصداق اکمل اهل ذکر هستند.
۱۵۰۰.

بررسی روش فخررازی در لطائف القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 162 - 174

کلیدواژه‌ها: لطیفه (لطائف) تفسیر مفاتیح الغیب فخررازی نکته ادبی نکته تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۲۲۳
هدف این پژوهش «نقد و بررسی لطائف القرآن در تفسیر مفاتیح الغیب» می باشد. جامعه تحقیق در این پژوهش، متنی است و شامل سی جزء قرآن براساس تفسیر مفاتیح الغیب است. این تحقیق به لحاظ هدف، بنیادی و روش آن توصیفی – تحلیلی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در تفسیر مفاتیح الغیب 233 مورد لطیفه (لطایف آیات) به کار رفته است که از این تعداد، 184 مورد آن نکته تفسیری، 28 مورد ادبی، 15 مورد تفسیری – ادبی، 5 مورد تفسیری – کلامی، و 1 مورد روایی است. این نکته ها در انواع مختلفی همچون: لطیفه معنوی، لطیفه لفظی، لطیفه عزیز، استعاره لطیف، و... ذکر شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد نکات تفسیری لطایف فخررازی نسبت به نکات دیگر لطائفش بیشتر است. از میان 233 لطیفه در 61 مورد به نوع لطیفه اشاره شده است و در 172 مورد واژه لطیفه را بدون قید بکار برده است و به نوع آن اشاره نشده است. به دو نکته در روش فخررازی و لطائفش اشاره می شود: 1- روش بیان: بیان فخر در لطائفش بیانی استدلالی است.2- روش نامگذاری انواع لطائف: فخر در نامگذاری انواع لطائفش معیار و ملاک کاملا مشخصی ندارد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان