امید قربانخانی

امید قربانخانی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۲ مورد از کل ۱۲ مورد.
۱.

رهیافت روایی به اقسام مدلول های ظاهری قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مدلول ظاهری ظاهر قرآن روایات تفسیری دلالت قرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۱۹
از موضوعات زیربنایی در فهم و تفسیر قرآن، شناسایی و تفکیک انواع مختلف دلالت ها در کلام الهی است. تنقیح دلالت های قرآن می تواند ملاکی برای ارزیابی و سنجش برداشت های تفسیری فراهم کند و مانع از تفاسیر ذوقی و سلیقه ای شود. به رغم اهمیت این موضوع، اقسام مدلول های قرآن تاکنون به صورت تفصیلی و مستقل مورد مطالعه قرار نگرفته است. از طرفی، انتساب هر نوع دلالتی به قرآن کریم نیازمند دلیل معتبر است. ازاین رو پژوهش حاضر با تکیه بر روایات معصومان(ع) به عنوان مهم ترین مرجع فهم قرآن، به مطالعه تحلیلی-توصیفی دلالت های قرآنی پرداخته و به جهت گستره بحث، بررسی خود را محدود به مدلول های ظاهری نموده است. بنابه نتایج پژوهش، مدلول های ظاهری قرآن در سه دسته کلی جای می گیرند: مدلول های منطوقی، مدلول های التزامی اخص و مدلول های التزامی اعم. در ذیل این مدلول ها، اقسام مختلفی همچون مدلول حقیقی، مجازی، کنایی، ایهامی، تقدیری، پیش انگاری، تعریضی، استلزامی، تقریری و... قرار دارند که جستار پیش رو به تبیین آن ها پرداخته و برای هر یک نمونه های روایی ارائه نموده است.
۲.

گونه شناسی روایات تأویلی؛ از نظریه تا تطبیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی روایات تأویل قرآن تفسیر روایی احادیث تأویلی احادیث باطنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۲۵
گونه شناسی از مطالعاتی است که در دوره معاصر با گسترش علوم بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. با وجود آثار متعددی که در دهه های اخیر درباره گونه شناسی روایات تفسیری نگاشته شده است، تاکنون پژوهش مستقلی از این زاویه به مطالعه روایات تأویلی نپرداخته است. از این رو جستار حاضر با اتخاذ رویکرد قیاسی-استقرائی به بررسی روایات تأویلی پرداخته و تلاش کرده است الگویی مبتنی بر اصول گونه شناسی برای دسته بندی این روایات ارائه نماید. در این الگو روایات به لحاظ نوع ارجاع دهی به شش گونه تقسیم می شوند: «ارجاع به منشأ مفهومی»، «ارجاع به غایت مفهومی»، «ارجاع به مصداق مفهومی»، «ارجاع به منشأ خارجی»، «ارجاع به غایت خارجی» و «ارجاع به مصداق خارجی». پژوهش پس از ارائه الگوی خود، با ذکر مثال هایی برای هر کدام از گونه های فوق، اعتبار کارکردی الگوی پیشنهادی را نشان می دهد و در نهایت با بررسی و نقد آرای شاخص درباره تأویل قرآن اثبات می کند که دیدگاه ارائه شده از جامعیت و قدرت تبیینی بیشتری در توصیف و تحلیل روایات تأویلی برخوردار است.
۳.

نسبت سنجی «تنزیل»، «تأویل»، «ظاهر» و «باطن» قرآن براساس دلالت های زبانی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: دلالت قرآنی نسبت دلالی روایات تفسیری تنزیل و تأویل ظاهر و باطن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۰
چهار مفهوم «تنزیل»، «تأویل»، «ظاهر» و «باطن» از اصلی ترین مفاهیم روایی برای بیان اقسام دلالت های قرآن کریم هستند. به رغم مطالعاتی که پیرامون این مفاهیم صورت گرفته است، کمتر به نسبت دلالی آن ها توجه شده و دیدگاه های ارائه شده تطابق کاملی با روایات این حوزه ندارند. لذا پژوهش حاضر با عنایت به تعلق مفاهیم مذکور به یک حوزه معنایی و همنشینی آن ها در متون روایی، مسئله خود را نسبت سنجی این مفاهیم براساس دلالت های لفظی قرار داده است و با اتخاذ رویکرد توصیفی تحلیلی به این نتیجه رسیده است که بین مدلول های ظاهری و تنزیلی رابطه تساوی برقرار است و این مدلول ها مشتمل بر معانی و مصادیقی هستند که در مقام نزول مد نظر بوده اند. همچنین مشخص شد که مدلول های تنزیلی برخی به تنهایی و برخی با اشاره معصومان(ع) قابل فهم می باشند. در مقابل این مدلول ها، مدلول های باطنی، معانی و مصادیقی هستند که آیات قرآن با لحاظ فضای نزول دلالتی بر آن ها نداشته و در مقام نزول مدنظر نبوده اند. علاوه بر این مشخص گردید که بین تأویل و باطن رابطه تساوی برقرار نیست، بلکه تأویل قرآن اعم از ظاهر و باطن است، لذا مدلول های تأویلی برخی در حوزه ظاهر و برخی در حوزه باطن قرار می گیرند.
۴.

مطالعه تطبیقی «گفت وگو با متن» در روش تفسیری شهید صدر و رویکرد هرمنوتیک گادامر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر موضوعی هرمنوتیک فلسفی شهید صدر گادامر گفت وگو فهم متن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۰
گفت وگو با متن»، الگوی مشترکی است که شهید صدر در تفسیر موضوعی و نیز گادامر در هرمنوتیک فلسفی به عنوان عامل تحقق فهم، بر آن تأکید کرده اند. از آن جا که رویکرد شهید صدر به «فهم متن قرآن»، توصیه ای و رویکرد گادامر به «فهم متن» توصیفی است، پژوهش حاضر از ره گذر مطالعه تطبیقی این دو رویکرد، میزان رَوایی دیدگاه روش شناختی شهید صدر را مبتنی بر دیدگاه پدیدارشناختی گادامر بررسی کرده و به پی جویی این پرسش پرداخته که بایدها و نبایدها در روش تفسیری شهید صدر تا چه اندازه بر هست ها و نیست ها در هرمنوتیک گادامر منطبق است. به جهت آن که الگوی یادشده در اندیشه این دو متفکر خاستگاه یکسانی ندارد و تشابه دو نظریه ساختاری است، پژوهش حاضر از نوع «مطالعات تطبیقی کلان مبتنی بر همسانی ساختاری» به شمار می آید. بررسی عناصر گفت وگو در هر دو نظریه، مشروعیت الگوی «گفت وگو با متن» در تفسیر موضوعی را به اثبات رسانده و نشان می دهد که تفاوت های دو نظریه، از اموری خارج از ماهیت و فرآیند فهم ناشی می شوند و ازاین رو به اعتبار هستی شناختی روش تفسیر موضوعی خللی وارد نمی کنند.
۵.

واکاوی مؤلفه های مفهومی «استنطاق قرآن» در روش تفسیری شهید صدر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن شهید صدر استنطاق نظریه پردازی تفسیر موضوعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۲۳۴
شهید صدر بی تردید از پیشگامان نظریه پردازی قرآنی در دوره معاصر است. او دستیابی به نظریات قرآن را مستلزم استنطاق کلام الهی می داند. تعبیر «استنطاق» هرچند خاستگاهی روایی دارد و همواره در ادبیات دینی مورد استفاده اندیشوران بوده است، اما در اندیشه شهید صدر اصطلاحی خاص و مفهومی کلیدی است که نظریه پردازی قرآنی براساس آن صورت می گیرد. نظر به اهمیت این مفهوم در شناخت دیدگاه شهید صدر نسبت به نظریه پردازی قرآنی، پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی، به تبیین مؤلفه های مفهومی «استنطاق قرآن» در اندیشه او پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد استنطاق قرآن از نظر شهید صدر به لحاظ هدف، موضوع و روش، مقوله ای متفاوت از تفسیر و تأویل قرآن است و محصول آن در حوزه مدلول های اشاری کلام الهی قرار می گیرد. همچنین این مفهوم متوقف بر مؤلفه هایی چون پرسشگری، تطبیق، تاریخ مندی، پایان ناپذیری، دوسویگی، شعورمندی، قضاوت گری و وحدت متن و مفسّر است که توجه به ماهیت، نقش و نسبت های آنها، ابعاد پنهان دیدگاه شهید صدر در نظریه پردازی قرآنی را روشن کرده و امکان طراحی مدل نظریه پردازی قرآن براساس دیدگاه های او را فراهم می آورد.
۶.

راهکارهای گرایشی و منشی درمان تفاخر در تربیت اخلاقی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تفاخر تکبر تربیت اخلاقی اصلاح گرایش اصلاح منش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۵ تعداد دانلود : ۵۰۱
تفاخر از برجستهترین معضلات فرهنگی-اجتماعی عصر حاضر است که گذشته از ضدیتش با ارزشهای دینی و آثار سوء اخروی، به لحاظ زندگی این دنیایی نیز پیامدهای نامطلوب اقتصادی، تربیتی، روانشناختی و جامعهشناختی گستردهای دارد. قرآن کریم به عنوان برنامه هدایت بشر از ظلمت به سمت نور و از رذایل به فضائل به مبارزه با این رذیله اخلاقی-اجتماعی پرداخته و جامعه عصر نزول را از رفتارهای فخرفروشانه تطهیر کرده و فضائلی همچون برابری، مواسات، ایثار، گذشت، فروتنی و تواضع را جایگزین آن نموده است. نظر به اهمیت استخراج روشهای قرآنی در حل مسائل اجتماعی، جستار حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی راهکارهای درمان تفاخر از منظر قرآنکریم در دو ساحت گرایش و منش پرداختهاست.براساس یافتههای پژوهش، راهکارهای گرایشی قرآن برای درمان تفاخر به دو بخش راهکارهای ترهیبی و ترغیبی قابل تقسیم هستند که اولی مشتمل بر روش عبرتبخشی و روش تهدید و دومی شامل سه روش تشویق، الگودهی و سرعت و سبقت است. راهکارهای منشی نیز به دو دسته راهکارهای ایجابی و سلبی تقسیم میشوند که دعوت به صبر، تواضع و جایگزینی عامل شادی در دسته اول و منع از تکبّرورزی، یأس و سرمستی از امکانات در دسته دوم جای میگیرند.
۷.

شاخصه های رخداد زبانی قرآن در دوگانه «گفتار/نوشتار» با تأکید بر احادیث اهل بیت(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گفتار نوشتار زبان قرآن رخداد زبانی سبک بیانی زبان شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۹ تعداد دانلود : ۳۶۳
گفتاری یا نوشتاری بودن زبان قرآن از موضوعات نوپدید در قرآن پژوهی معاصر است که پذیرش هر دیدگاهی در این باب، نوع رویکرد به کلام الهی و فهم آن را متفاوت می سازد. با وجود نگارش آثاری چند پیرامون این موضوع، بسیاری از نگاشته ها به تمایز میان دوگانه «گفتار/نوشتار» با دوگانه «گفتاری/نوشتاری» توجه نکرده و لذا دچار خلط بین مفهوم «نوشتار» و «نوشتاری» از یک طرف و مفهوم «گفتار» و «گفتاری» از طرف دیگر شده اند. جستار حاضر در روشی توصیفی-تحلیلی با تبیین تفاوت میان دوگانه های مذکور و تفکیک حوزه پژوهش هر کدام، قرآن را به مثابه رخداد زبانی لحاظ کرده و مبتنی بر روایات به بررسی شاخصه های آن در دوگانه «گفتار/نوشتار» پرداخته است. بررسی انجام گرفته نشان می دهد قرآن کریم تلفیقی از شاخصه های گفتار (همچون حضوری بودنِ رابطه زبانی، وابستگی زیاد به واحدهای زبرزنجیری) و شاخصه های نوشتار (مانند تعیّن پیشانزولی متن، یکسویه بودن ارتباط زبانی) را دارا می باشد.
۸.

ماهیت شناسی دلالت های فراعرفی در روایات باطنی با تاکید بر عرفی بودن زبان قرآن (رهیافت کاربردشناسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بطن روایات باطنی دلالت فراعرفی زبان قرآن کاربردشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۴۵۰
وجود دلالت های باطنی برای قرآن از باورهای مشهور میان مسلمانان است که خاستگاهی روایی دارد. مدالیل باطنی اشاره شده در روایات که در دو سطح عرفی و فراعرفی می باشند در سطح عرفی خود مورد قبول قرآن پژوهان بوده اما در سطح فراعرفی با انگاره به زبان قوم بودن قرآن ناسازگار پنداشته شده اند. لذا در حل این ناهمخوانی برخی جانب عرفیت زبان را رعایت کرده و قائل به عرفی بودن زبان قرآن (عرف عام یا عرف خاص) شده و در نتیجه دلالت های فراعرفی و روایت های مشتمل بر آن ها را انکار کرده اند، در مقابل، برخی دیگر با جانبداری از دلالت های فراعرفی و پذیرش آن ها ناگزیر به قبول دو سنخ زبان در قرآن شده و نظریه زبان عرفی-فراعرفی را ارائه کرده اند. پژوهش حاضر مبتنی بر رهیافت دانش کاربردشناسی در فهم معنا به بررسی ماهیت دلالت های فراعرفی پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که این دلالت ها از جنس دلالت هایی است که ریشه در دانش فردی اهل زبان دارند و نه تنها ناسازگار با زبان عرفی نیستند بلکه در محاورات عرفی امری متعارف بوده و از این رو می توان با تحفّظ بر مبنای عرفی بودن زبان قرآن وجود آن ها را برای کلام الهی روا دانست.
۹.

امکان سنجی کشف شبکه های مفهومی موجود در بافت پنهان آیات از رهگذر روایات تأویلی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بطن معانی باطنی بافت پنهان شبکه مفهومی روایات تأویلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۲۸
در میان روایات تفسیری، روایات تأویلی به جهت معرفتی جایگاه ویژه ای دارند. این روایات - که بازگو کننده دلالت های غیر ظاهر کلام الهی هستند - کمتر بررِسی معناشناختی شده است و بیشتر تحت تأثیر انگاره فراعرفی بودن، تحلیل محتوایی آن ها خارج از توانایی بشر تلقی می شود. چنین رهیافتی نه تنها شیعه را در موضع اتهامِ تعطیلی عقل در فهم کلام الهی قرار داده، بلکه راه دست یابی به بخش وسیعی از معارف قرآن را نیز مسدود کرده است. نظر به اهمیت ارائه تحلیل های خردپذیر از این روایات، جستار حاضر با هدف کشف ارتباطات مفهومی بین معانی باطنی ابتدا به بررسی مفهوم بافت ظاهر و پنهان پرداخته و سپس با ارائه نمونه های عینی در سه حوزه مفهومیِ «حیات و ممات»، «نعمت» و «نبأ عظیم» نشان می دهد که معانی باطنی فاقد ارتباط مفهومی نبوده، بلکه در بافت پنهان دارای ارتباطات معنایی منطقی هستند که شبکه های مفهومی گسترده ای را شکل می دهند.
۱۰.

اعتبارسنجی اخبار آحاد از منظر اصولی و معرفت شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: حدیث خبر واحد حجیت خبر موافقت روحی اعتبارسنجی معرفت شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۳۱۸
اخبار آحاد حجم گسترده ای از میراث حدیثی مسلمانان را تشکیل می دهند. چگونگی اعتبارسنجی آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اخبار به لحاظ موضوعی به دو دسته فقهی و غیر فقهی قابل تقسیم هستند که در اعتبارسنجی آن ها نیز دو رویکرد متفاوت اصولی و معرفت شناختی مطرح شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ابتدا به تبیین این دو رویکرد و تشریح معنای اعتبار و ملاک آن از منظر هر یک از آن ها پرداخته و سپس با لحاظ ملاک های مذکور و با هدف دستیابی به دیدگاه روایی در مسئله اعتبارسنجی اخبار آحاد، روایات معصومانb را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته که ملاک اعتبارسنجی مورد اشاره در روایات برای هر دو دسته اخبار فقهی و غیر فقهی، «موافقت با آموزه های قرآن و سنت» است. راست آزمایی نشان می دهد ملاک مزبور در هر دو رویکردِ اصولی و معرفت شناختی، دارای اعتبار بوده و نزد بسیاری از دانشمندان،مبنای اعتبارسنجی روایات قرار گرفته است. این ملاک نسبت به بررسی سندی، مقدم بوده و از آن کفایت می کند.
۱۱.

مفهوم شناسی واژه «حدیث» و «احادیث» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حدیث احادیث احدوثه قرآن مفردات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸۱ تعداد دانلود : ۷۲۴
واژه «حدیث» از واژگان پرکاربرد قرآن کریم به شمار می آید و واژه «احادیث» نیز در چندین آیه و البته تنها در قالب دو تعبیر «جَعَلْناهُمْ أَحادیث» و «تَأْویل الْأَحادیث» به کار رفته است. این پژوهش با روش توصیف و تحلیل ادبی، دو واژه «حدیث» و «احادیث» را در فرهنگ عرب و قرآن مجید مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که واژه «حدیث» نه به معنای مطلق سخن، بلکه به معنای سخنی است که در بر دارنده رخداد یا حادثه ای باشد و این معنا در تمام استعمالات قرآنی این واژه مشاهده می شود. واژه «أحادیث» نیز در اصل به عنوان جمع قیاسی واژه «أحدوثه» وضع شده است که به معنای حادثه و رخدادی است که بین مردم بر سر زبان ها افتاده باشد. در قرآن کریم نیز تعبیر «جَعَلْناهُمْ أَحادیثَ» در سیاق نکوهش برخی امت ها، به عذاب و تبدیل شدن آنها به حکایت ها و داستانهایی که بر سر زبان مردم جریان دارند اشاره دارد و تعبیر «تَأْویل الْأَحادیثِ» بر خلاف تفسیر مشهور که آن را به تعبیر خواب و رؤیا معنا کرده اند، به معنای شناخت سرانجام و عاقبت حوادث و وقایع روزگار است.
۱۲.

ارزیابی ادله دیدگاه رواج تاریخی قرائت عاصم به روایت حفص(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حفص عاصم تواتر قرائات علم القرائه قراء سبعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۰۶۹
شناخت قرائت صحیح قرآن کریم از میان قرائت های مختلف نه تنها به عنوان یک بحث نظری در علوم قرآنی، بلکه به عنوان یکی از مبانی تفسیر قرآن کریم دارای اهمیت است. در میان رویکردهای متفاوتی که نسبت به قرائت های مختلف مطرح است امروزه دیدگاه رواج تاریخی روایت حفص از قرائت عاصم از شهرت بیشتری در میان امامیه برخوردار شده و این درحالی است که پیشینه این دیدگاه از صد سال فراتر نمی رود. بر اساس این باور، قرائت حفص یگانه قرائت صحیح از قرآن است که به صورت متواتر از پیامبر اکرم (ص) روایت شده و همواره در طول تاریخ بین مسلمانان در سراسر بلاد اسلامی رواج داشته است. این پژوهش با تبیین ادله باورمندان این نظریه، به نقد و ارزیابی این ادله پرداخته و به این نتیجه می رسد که ادله ارائه شده، ناتمام بوده و نه تنها هیچ گونه شاهد تاریخی برای اثبات این دیدگاه یافت نمی شود بلکه شواهد متعدد تاریخی آن را ابطال می کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان