منطق، فلسفه و کلام اسلامی

نمایش ۴٬۲۴۱ تا ۴٬۲۶۰ مورد از کل ۱۸٬۸۲۳ مورد.

۴۲۴۱.

کلیساى ارتدوکس قبطى و قرائت اولیه از مسیحیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدحسن صالح

منبع: معرفت سال بیست و پنجم بهمن ۱۳۹۵ شماره ۲۳۰ «ویژه دین شناسی»

کلیدواژه‌ها: رهبانیت قبطى مسیحیان مصر کلیساى قبطى مونوفیزیست

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۵۷ تعداد دانلود : ۷۵۱

مسیحیان مصر از دیرباز در این کشور حضور داشته و در مقاطع مختلف تاریخى نقش آفرینى نموده اند. کلیساى ارتدوکس مصر که امروز به کلیساى ارتدوکس قبطى مشهور است، بعد از شوراى جهانى کالسدون از بقیه کلیساهاى شرقى و غربى کناره گیرى کرد و مستقلاً به حیات خود ادامه داد. در این مقاله با روش توصیفى تحلیلى، با اشاره به بزنگاه هاى مهم تاریخى این کلیسا، به مهم ترین ویژگى هاى اعتقادى و عملى آن اشاره شده است. نگارنده معتقد است کلیساى قبطى امتداد اختلافات خاص مسیح شناسى در دوره آباء مسیحى است که به طور مشخص میان دو کلیساى اسکندریه و انطاکیه در جریان بود. ازاین رو، مهم ترین ویژگى این کلیسا مسیح شناسى تک ذات انگارانه آن است که متأثر از الهیات یونانى مآب مدرسه اسکندریه است. از سوى دیگر، پیوند این کلیسا با رهبانیت، سبب تداوم آن در طول تاریخ و عبور از تنگناهاى مختلف شده است. همچنین این کلیسا در دهه هاى اخیر کوشیده است اختلافات اعتقادى خود با کلیساى کاتولیک رم را به حداقل برساند.

۴۲۴۲.

بررسی و نقد مفهوم دعا از نظر دی. زد. فیلیپس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شهاب شهیدی منصور نصیری

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۴۶

کلیدواژه‌ها: دعا وابستگی دی فیلیپس زد سخن گفتن با خدا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۸۴ تعداد دانلود : ۵۵۵

یکی از مواضعی که رویکرد غیرشناختی فیلیپس آشکار می شود، دعا است. از نظر وی، دعا سخن گفتن با خدایی خارجی نیست؛ بلکه دعا به معنای آگاه شدن از وضع خود است. اصل دیگر دعا، مفهوم وابستگی است؛ بدین معنا که دین دار، همه شئون وجود خود اعم از خیر و شر را مدیون خدا دانسته، او را می ستاید و توقع ندارد که خدا در وضع امر او دخالت کند، وگرنه دعای وی خرافی می شود. این تفسیر از دو جهت قابل بررسی است: یکی اشکالات مربوط به خداشناسی وی و دیگری کاستی های تفسیر وی از دعا. برخی از مهم ترین محورهای دسته دوم عبارتند از: 1. طبق این تفسیر، بیشتر دین داران خرافاتی هستند؛ 2. این تفسیر، تبیین گر رویکردهای پس از عصر روشنگری است و جامعیت تاریخی ندارد؛ 3. باید بین اعمال دین داران و نگرش های متافیزیکی آنها تمایز قائل شد. دین داران رفتارهایی از خود بروز می دهند که مغایر با دیدگاه های متافیزیکی آنهاست و البته چنین مغایرتی، هیچ اشکالی ندارد؛ بنابراین بروز عدم انسجام گزاره ای در دین، امری معمول است و نمی توان دخالت الهی را صرفاً بدین جهت مردود شمرد.

۴۲۴۳.

حضور حقیقت در هنر از منظر حکمت صدرایى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدى امینى اکبر فایدیی

منبع: -معرفت فلسفی سال سیزدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۵۱)

کلیدواژه‌ها: عقل حقیقت معرفت صدرالمتألهین خیال صنایع آثار هنرى

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۶۸ تعداد دانلود : ۳۸۷

جستار پیش رو مدعى است هنر تنها محصول احساسات و اذواق خالق آن نیست، بلکه هنرمند در نسبتى که با حقیقت مى یابد علاوه بر اینکه بارقه هایى از آن را وجدان مى کند، زمینه انکشاف آن را نیز در اثر هنرى خود مهیا مى سازد و از این رهگذر به هنر خویش وجهى از معرفت بخشیده، بدان اصالت مى دهد. با توجه به این فرضیه که فى نفسه داراى اهمیت است، چیستى حقیقت و نسبت و کیفیت حضور آن در هنر، مسئله اى بنیادین است که مى توان پاسخ آن را در اندیشه هاى حکمى یکى از شاخص ترین فلاسفه اسلام یعنى صدرالمتألهین جست وجو کرد. ازاین رو این پژوهش با توصیف مبانى حقیقت و رقیقت، اتحاد عالم و معلوم، عقل عملى، و کارکرد خیال در «ترویح اجسام و تجسیم ارواح»، به تبیین نسبت و نقش این مبانى در چگونگى حضور حقیقت در تکوین صنایع و آثار هنرى مى پردازد.

۴۲۴۴.

واژه شناسى معرفت و امکان تحلیل آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد حسین زاده یزدى

منبع: معرفت فلسفی سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۵۲)

کلیدواژه‌ها: معرفت تحلیل ماهیت علم مفاهیم بدیهى علم به علم تعریف هستى شناسى

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی

تعداد بازدید : ۸۲۲ تعداد دانلود : ۳۹۸

واژه شناسى علم و معرفت، و امکان تعریف حقیقى و تحلیل آنها یکى از بحث هاى مهم و دشوار در معرفت شناسى معاصر است که در این مقاله به بررسى آن مى پردازیم. از سویى، از نگاه متفکران مسلمان، مفهومى که بدیهى است نیاز به تعریف ندارد، بلکه تعریف حقیقى آن ممکن نیست؛ از سوى دیگر باید پرسید چگونه بسیارى از کسانى که این مفهوم را بدیهى دانسته اند، در مبحث هستى شناسى علم، به تعریف و تحلیل فلسفى علم پرداخته اند؟ آیا تعریف کردن مفهوم علم با بدیهى دانستن آن سازگار است؟ در پاسخ بدین مسئله، دو راه حل ارائه کرده، در راه حل برگزیده بدین نتیجه دست مى یابیم که نگاه هستى شناختى به علم، با نگاه معرفت شناختى بدان متفاوت است. کسانى که مفهوم علم را بدیهى دانسته و در عین حال آن را تعریف کرده اند، در مقام تبیین حقیقت علم و دستیابى به ماهیت و اجزاى ذاتى یا لوازم آن بوده اند. با این راه، تعارض میان بدیهى دانستن مفهوم علم و نظرى انگاشتن چیستى آن رفع مى شود.

۴۲۴۵.

تصور موضوع در ادلة اثبات خدا، بررسی و نقد چند دیدگاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نادر شکراللهی

منبع: جستارهای فلسفه دین سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: واجب الوجود تصور خدا ادله اثبات خدا بی نهایت

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۶۱ تعداد دانلود : ۱۶۹۶

اثبات و نفی وجود هر موجودی فرع بر امکان تصور آن است. آیا خدا به تصور می آید که بتوان از بودن یا نبودن او سخن گفت؟ گروهی تصور خدا را ممکن نمی دانند. ظواهر بعضی از متون دینی و عرفانی همین است. اما مقصود این متون دینی و عرفانی، عدم امکان تصور حقیقت حق تعالی به علم حصولی است نه عدم امکان هر گونه تصوری. کسانی که تصور را ممکن می دانند گاهی ظاهر سخنان ایشان امکان تصور ذات است. این سخن قابل دفاع نیست. گاهی مفاهیمی مانند «بی نهایت»، «موجود حاضر در همه جا» و مانند آن را موضوع قرار داده اند. مدعایی که این نوشته در پی دفاع از آن است عبارت است از این که اولاً این موضوعات پیچیده، برای قریب به اتفاق افراد فهم پذیر و تصورپذیر نیست. ثانیاً موضوع ادلة اثبات خدا، صفات بسیار متنوعی است که برای افراد معمول قابل فهم است، مانند «واجب الوجود»؛ یعنی موجودی که بودنش ضروری است، یا «ناظم فراطبیعی». اما کنه این صفات نه به تصور می آید و نه نیازی به تصور کنه صفات در ابتدای بحث از ادلة اثبات و نفی، وجود دارد.

۴۲۴۶.

نف ی کارآم دی بره ان لم در فلسفه اول ی. مطالع ه تطبیق ی میان رویکرد ملاص درا و علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: موسی ملایری

منبع: منطق پژوهی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: منطق نوصدرایی فلسفه نوصدرایی ناکارآمدی برهان لم ناکارآمدی برهان ان برهان از طریق لوازم عامه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۱۰ تعداد دانلود : ۶۶۷

موضوع این مقاله پژوهشی تطبیق ی بی ن رویکرد مشترک صدرالمتألهی ن و علامه طباطبایی در خصوص نفی کارآمدی برهان لم، در قلمرو فلسفه اولی است. ملاصدرا با اتکاء به نظریه بساطت حقیقت وجود، و این که امر بسیط، حدّ، و درنتیجه برهان ندارد، به این نتیجه دست یافت که برهان لم در شناخت و اثبات احوال و اوصاف وجود کارآمد نیست. صدرا برهان اِنّ را نیز با استناد به قاعده ذوات الاسباب، گاه به کلی نامعتبر، و گاه با کارکردی ضعیف معتبر می شمارد. او پس از تضعیف یا حتی تخطئه نقش برهان درقلمرو فلسفه اولی، به نوعی منطق گریزیِ محتوم، تن درمی دهد و در نهایت جانب شهود را تقویت می کند. علامه طباطبایی همچون صدرا، البته نه با استناد به نظریه بساطت وجود؛ بلکه با اتکاء به سه مبنای علم شناختی کلان، نخست، برهان لم را در قلمرو مسائل فلسفی نامعتبر می-شمارد. آن گاه با اتکاء به قاعده ذوات الاسباب، برهان اِنِّ مصطلح نزد منطقیون را نیز تماماً ناکارآمد می داند. سپس نوع برهان جدیدی به نام برهان از طریق ملازمات عامه، عرضه می-کند. بن بسط نظرای که نخست ملاصدرا و سپس علامه با آن مواجه شدند در اعماقش از ناکارآمدی منطق اصالت الماهوی در قلمرو فلسفه وجودی خبر می دهد. رویکرد علامه طباطبایی، مبنی بر نفی ناکارآمدی براهین مذکور، دراین مقاله مورد نقد قراررگرفته. اما مدعای ایشان مبنی بر این که برهان از طریق تلازم، در فلسفه کارآمد است و با سایر براهین تفاوت ماهوی دارد، کشفی ارزشمند تلقی شده است که می کوشد تا رکود منطق را نسبت به وجودشناسی در حکمت نو صدرایی، جبران کند.

۴۲۴۷.

تأملی در برهان مسامته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهزاد حجازی علیرضا کهنسال

منبع: حکمت معاصر سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلیدواژه‌ها: زمان تقاطع توازی آن زاویه مسامته

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۰۴ تعداد دانلود : ۴۰۲

یکی از برهانهای اثبات تناهی ابعاد ، برها ن مسامته است.برخی از بزرگان مانند خواجه آن را نپذیرفته اند و برخی چون صدر المتالهین آن را استوار یا فته اند . اساس برهان بر تقاطع میان دو خط نامتناهی یا یک خط متناهی با یک نامتناهی موازی است که یکی از آنها در چرخشی به سوی خط نامتناهی با آن تقاطع می یابد .باانکار حالت تقاطع و خروج از توازی ، به طریق خلف ، محالی رخ می دهد که سبب آن ؛ فرض بعد بی نهایت است . امتناع چنین تقاطعی به سبب فقدان نخستین نقطه تماس در بعد بی نهایت است؛ یا از آن رو که مسامته حادث است وحادث به آغازی نیازمند است . نویسندگان برهان را از حیث منطقی استوار می بینند، اما به سبب انحنای فضا ، حالات دو خط بر خلاف صفحه منحصر به توازی و تقاطع نیست ؛ از این رو دلیل مسامته در فضای واقعی قابل اجرا نیست و با این استدلال تناهی ایعاد اثبات نمی گردد.

۴۲۴۸.

نگرش فلسفی علامه طباطبائی(ره) و استاد مطهری به دو قانون فیزیکی (قانون اول نیوتن و قانون بقای ماده و انرژی)

نویسنده: سعید انواری

منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی استاد مطهری فیزیک قانون اول نیوتن انرژی قانون بقای ماده و انرژی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی

تعداد بازدید : ۱۰۳۷ تعداد دانلود : ۶۹۲

علامه طباطبائی در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به بررسی قانون اول نیوتن از منظر فلسفی پرداخته و در کتاب نهایة الحکمة به مسئلة انرژی و قانون بقای ماده و انرژی توجه کرده است. استاد مطهری نیز در آثار مختلف خود به این دو مسئلة فیزیکی پرداخته آن ها را از منظر فلسفی مورد بررسی قرار داده است. از آنجا که در وحلة نخست، به نظر می رسد که قانون اول نیوتن با این قاعدة فلسفی که هر حرکتی نیازمند به محرک است در تضاد است، این دو فیلسوف معاصر کوشیده اند تا به این اشکال پاسخ دهند و تفسیری سازگار با قواعد فلسفی از آن ارائه نمایند. همچنین با طرح مسئلة انرژی و بررسی قانون بقای ماده و انرژی کوشیده اند تا جایگاه انرژی را در میان مقولات ارسطویی و در سلسله اجناس جواهر مشخص نمایند. تبدیل ماده به انرژی این سئوال را نیز مطرح می کند که آیا ماده در هنگام تبدیل به انرژی، صورت جسمیه خود را رها می کند و این قاعدة فلسفی که ماده هیچگاه از صورت جدا نمی شود را باطل می نماید یا خیر؟ در این مقاله نگرش فلسفی علامه طباطبائی و استاد مطهری نسبت به این دو قانون فیزیکی مورد بررسی قرار گرفته است.

۴۲۴۹.

کرامت در قرآن و تورات

نویسنده: دل آرا نعمتی پیرعلی سلیم رحیمی ریسنی

منبع: بینات سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ و ۲ (پیاپی ۸۹ و ۹۰)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۳۷ تعداد دانلود : ۵۹۷

۴۲۵۰.

هواشناسی غدیر: «آیا در غدیر هوا گرم بود؟»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید رضا موسوی واعظ محمدرسول آهنگران بی بی صدیقه مکی

منبع: معرفت کلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلیدواژه‌ها: خلافت امامت ولی غدیر مولا

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۵۴ تعداد دانلود : ۱۰۱۴

نوشتار حاضر نقد و تحلیل شبهه ای دربارة غدیر است که اخیراً در فضای مجازی، در قالب مقاله، پرسش و نظر، با عنوان «آیا در غدیر هوا گرم بود؟» انتشار یافته است. در این شبهه با بیان اینکه واقعة غدیر مصادف با اسفندماه بوده و گرمای هوا در این فصل، بعید و بلکه غیرممکن است، ادعا شده استدلال شیعه بر انتصاب علی به عنوان جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله بی اساس است. در پاسخ به این پرسش، با بررسی اقلیمی و تاریخی غدیر و با روش تحلیلی- کتابخانه ای، اثبات می شود که ادلة امامت بلافصل علی منحصر به حدیث غدیر نیست؛ دلالت کلمة «مولا» در حدیث بر ولایت منصوص علی، متوقف بر گرمای هوا در آن روز نیست؛ گرمای هوا، در زمستان در آن منطقة جغرافیایی بُعد علمی، عقلی و یا عادی ندارد؛ روز واقعة غدیر به استناد روایات اهل سنت هوا به شدت گرم بوده است و انکار گرمی هوا، برابر با تکذیب صحت صحاح و بی تأثیر در مسئلة غدیر می باشد.

۴۲۵۱.

بررسی و تبیین «نظریه عقلانیت اعتدال گرا و معیارهای آن در حوزه باورهای دینی» از منظر اندیشمندان غربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: وحیده فخار نوغانی

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۴۴

کلیدواژه‌ها: انسجام گرایی باورهای پایه زبان دین فضایل عقلانی عقلانیت اعتدال گرا تئوری توجیه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۲۸ تعداد دانلود : ۵۲۴

چکیده در حوزه مطالعات فلسفه دین، پرسش از عقلانیت باورهای دینی و معیارهای آن اهمیت ویژه ای دارد. براساس برخی از رویکردهای افراطی، مانند عقل گرایی حداکثری و ایمان گرایی افراطی، پذیرش باورهای دینی از حوزه داوری و سنجش عقلانی بیرون است. ناکارآمدی این دو رویکرد در تبیین عقلانیت باورهای دینی سبب شده است تا معیارهای دیگری برای ترسیم عقلانیت این باورها از سوی اندیشمندان دینی مطرح شود. براساس برخی از نظریات در حوزه معرفت شناسی، مانند «تئوری های توجیه و ترجیح»، «اعتماد به دستگاه باورساز در انسان»، «توجه به زبان دین و ابعاد آن»، «بازنگری در باورهای پایه»، «رویکرد انسجام گرایی» و «اعتماد به فضایل عقلانی فاعل شناسا»، گونه جدیدی از عقلانیت باورهای دینی به نام «عقلانیت اعتدالی» قابل تعریف است که بر اساس آن، عقلانیتِ بخش گسترده ای از باورهای دینی تبیین پذیر خواهد بود.

۴۲۵۲.

بازخوانی نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت و نقد آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالحسین خسروپناه سید روح الله موسوی کاشمری

منبع: اندیشه نوین دینی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۷

کلیدواژه‌ها: معرفت دینی معارف بشری ترابط معارف تحول معارف فرد بالذات

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین

تعداد بازدید : ۳۴۹۵ تعداد دانلود : ۱۵۹۲

نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت نظریه ای در معرفت شناسی دینی است که براساس آن، معرفت دینی به عنوان یک معرفت بشری، همنوا با سایر معارف بشری و در اثر تحول آنها متحول و دچار قبض و بسط می گردد. اگرچه نظریه پرداز در تقریر نظریه خود مدعیات قابل نقد متعددی دارد، ما در این مقاله ارکان اصلی این نظریه را مورد تحلیل و نقد قرار داده ایم. در نهایت به نظر ما، شواهد و ادله نظریه پرداز برای اثبات بالجمله و کلی این نظریه ناتمام بوده و در عین حال نقش معرفت های برون دینی در معرفت های دینی و ترابط آنها با یکدیگر، فی الجمله و به صورت موجبه جزئیه قابل پذیرش است.

۴۲۵۳.

عذاب استیصال در قرآن با تکیه بر تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بی بی سادات رضی بهابادی مهری فرشباف فاخر فرشته معتمد لنگرودی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی المیزان عذاب عذاب استیصال

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۴۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۶۲

عذاب استیصال به مجازات هایی گفته می شود که برای نابودی اقوام سرکش به هنگامی که هیچ وسیلة بیداری در آن ها مؤثر واقع نگردد، نازل می شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی عذاب استیصال در قرآنمی پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد مطابق قرآن، اقوام گذشته همچون عاد، ثمود و لوط در اثر ستم و ظلم کردن، کفران نعمت و بت پرستی، فسق، تکذیب آیات الهی و انبیاء، کم فروشی، جلوگیری از دعوت انبیاء به صراط مستقیم، مقابله با دین الهی، گمراه کردن مردم از ایمان آوردن و گرویدن به انبیاء به این عذاب مبتلا شدند. برای رهایی از این عذاب، باید تقوای الهی پیشه کرد، استغفار و توبه نمود، از بت پرستی و اعمال ناشایست دست برداشت، به اعمال صالح پرداخت، نعمات الهی را به یاد آورد و شکر نمود. هر قومی در صورتی که مبتلا به این گناهان شوند و آن گناه در میان آنان فراگیر و عمومی شود و استغفار نکنند، قطعاً مبتلا به عذاب استیصال خواهند شد. وجود پیامبر (ص)و استغفار مداوم، مانع از نزول این عذاب در میان قوم پیامبر (ص)شده است. مطابق آیة 33 سورة انفال، با وجود پیامبر و استغفار، امت اسلام عذاب نمی شوند، لیکن مطابق آیة 34، آنان مستحق عذاب اَند. لذا ظاهر این دو آیه متنافی به نظر می رسد. علامه طباطبائی در حلّ تعارض آیات با توجه به سیاق بر آن است که آیات 32 و 33 سورة انفال همزمان نازل نشده است. وی آیة 32 را ناظر به عذاب استیصال و آیة 33 ناظر به عذاب کشته شدن می داند. علامه طباطبائی معتقد است که عذاب استیصال زمانی فرامی رسد که امت اسلام استغفار را ترک می کند و عذاب بر آنان محقق می شود.

۴۲۵۴.

تحلیل انتقادی برهان وجوب و امکان ابن سینا و نقد ملاصدرا بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شاکر لوایی طیبه رضایی ره

منبع: پژوهش های علم و دین سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: واجب الوجود برهان وجوب و امکان ابن سینا ملاصدرا امکان ذاتی امتناع تسلسل

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۰۴۲ تعداد دانلود : ۱۱۴۱

برهان وجوب و امکان را فارابی ابداع و ابن سینا به کمال رساند. برهان فارابی مبتنی بر امتناع تسلسل است؛ اما ابن سینا در ضمن برهانِ خویش به ابطال تسلسل می پردازد. بنابراین، پذیرش برهان سینوی منوط به پذیرش استحاله تسلسل به عنوان یک اصل نیست و این یکی از تفاوت های برهان سینوی با برهان وجوب و امکان فارابی است. اگرچه ابن سینا در اشاراتمدعی فراتر از این نوآوری است و می گوید تقریر اشارات، وجود واجب را حتی با فرض جواز تسلسل اثبات می کند، اما به نظر می رسد اولاً، برهان وجوب و امکان ابن سینا در اشارات، برخلاف ادعای او و تصور رایج ، امتیاز چشم گیری نسبت به تقریر های این برهان در مبدأ و معادو نجاتندارد و ثانیاً، این ادعای او در مورد هیچ یک از تقریرهایش صدق نمی کند. یکی دیگر از ایراد های برهان سینوی نادرستیِ مبنای او در بابِ نیاز معلول به علّت است. در عین حال، نقدِ «ممکن الوجود نبودنِ سلسله ممکنات» را نیز نمی توان از ملاصدرا پذیرفت؛ زیرا اوّلاً فرضِ مساوقت وحدت و وجود که استدلال او مبتنی بر آن است، نمی تواند حد وسط قرار گیرد و ثانیاً این نقد با نظریه او در باب وحدت حقیقی عالم ناسازگار است.

۴۲۵۵.

دینداری پست مدرن و از خودبیگانگی ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهزاد حمیدیه

منبع: ادیان و عرفان سال چهل و نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: هویت ملی فرقه گرایی پست مدرنیزاسیون دینداری جنبش های نوپدید دینی عرفی سازی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین

تعداد بازدید : ۷۸۱ تعداد دانلود : ۶۲۱

دین از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری و بقای «هویت ملی» است. هرگونه تحولی بر بروز اجتماعی دین می تواند هویت را دستخوش تغییراتی کند. مسئلة این نوشتار آن است که «پست مدرنیزاسیون دینداری» چه رابطه ای با «از خود بیگانگی ملی» دارد. نوشتار حاضر، به روش تحلیلی و نه پژوهش پیمایشی تلاش می کند که رابطة معنادار میان این دو را به اثبات رساند. در تحلیل دینداری پست مدرن، به ویژگی هایی می رسیم که برای احساس تعلق به هویت ملی، مضر و مخرب اند؛ از آن جمله می توان به سطحی و روبنایی شدن دین، فرقه گرایی شدید، مصرفی شدن دین، تبدیل دین به حالتی که از آن به «دین خویشتن» یاد می توان کرد و عرفی سازی جهان اشاره نمود. این ویژگی ها موجب محو الگوها و مرجعیت های اصیل، اهداف مشترک ملی، محرومیت جامعه از کارکرد انسجام بخشی دین، پلورالیسم و تضعیف جایگاه شعائر و مناسک دینی می گردند. این پیامدهای منفی که دامنگیر هویت ملی می گردند، بر دامنه و شدت از خودبیگانگی می افزایند.

۴۲۵۶.

بررسی تطبیقی نقش خدای متعال در عالم تکوین، بر اساس دیدگاه فلسفی و ادله نقلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد پارچه باف دولتی سعید رحیمیان

منبع: سفینه سال سیزدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۵۰ «ویژه عدل الهی»

کلیدواژه‌ها: عدل الهی علیت فلسفی لایتغیر نظام قطعی افاضه کمال ظرفیت ذاتی موجودات

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۱۱۱ تعداد دانلود : ۶۱۶

نظام علیت فلسفی، در حدّ «نیاز پدیده به پدیدآورنده» متوقف نشده، و بر لزوم ضرورت علّی- معلولی و نیز تعلق هر معلول خاص به علت معین تأکید و اصرار دارد، لذا نظامی ثابت و غیر قابل تغییر و تبدیل، برای کل عالم هستی رقم زده است. این نظام، از علت العلل شروع شده و تا پایین ترین مراتب هستی، ادامه می یابد. در این دیدگاه، گمان می شود که تغییر در عالم، بنابر دلیل عقلی محال است، بدین روی این امر را حتی از ناحیه خدای متعال نیز ممتنع دانسته اند. در عین حال تصور می شود که به قادریت خداوند نیز خللی وارد نمی شود، چون قدرت، بر امور محال تعلق نمی گیرد. به همین ترتیب، دیدگاه خاصی در خصوص معنی صحیح عدالت خداوند متعال طرح شده است که کاملا با مبانی فوق الذکر ارتباط دارد. مقاله حاضر، می کوشد این نظریه را تبیین کرده و نسبت آن با آیات و روایات، را بسنجد.

۴۲۵۷.

بررسی طلوع خورشید از مغرب در روایات اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علیرضا امامی میبدی سید مسعود پورسیدآقایی

منبع: مشرق موعود سال دهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت

تعداد بازدید : ۱۳۲۰ تعداد دانلود : ۶۴۴

۴۲۵۸.

بررسی ارتباط تعبیر خواب و تأویل آیات بر مبنای دیدگاه ابن سینا و شیخ اشراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعید انواری فاطمه اسماعیلی اردکانی

منبع: حکمت معاصر سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلیدواژه‌ها: ابن سینا سهروردی کشف و شهود تعبیر خواب تاویل آیات

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۵۰ تعداد دانلود : ۸۴۴

ابن سینا و پس از وی شیخ اشراق به رابطة میان تاویل و تعبیر اشاره کرده اند و معتقدند که گاهی نفس در بیان حقیقتی معنوی که در خواب یا کشف و شهود مشاهده کرده است، آن را به مشابه یا ضد آن تغییر می دهد که در این صورت نیازمند تفسیر باطنی هستیم. این تفسیر باطنی در صورتی که در مورد کشف و شهود و الهاماتی باشد که در بیداری دریافت شده اند، تاویل نامیده می شود و در صورتی که در مورد مطالب دریافت شده در خواب باشد، تعبیر نامیده می شود. بدین ترتیب تاویل وحی و تعبیر خواب دارای فرایندی واحد هستند. بر این اساس این فرضیه مطرح می شود که قاعدتا باید میان تاویلات عرفانی و تعبیرات خوابگزاران در مورد مصادیق واحد، تشابه و تناظر وجود داشته باشد. این مقاله با تبیین نظریة ابن سینا و شیخ اشراق و بررسی موارد مشابه میان تاویلات عرفا و تعبیرات خوابگزاران به بررسی این موضوع پرداخته است.

۴۲۵۹.

طرح اندیشه مهدویت در کلام معصومان: امام کاظم و امام رضا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: امیر غنوی

منبع: مشرق موعود سال دهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳۷

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی مهدویت

تعداد بازدید : ۹۲۱ تعداد دانلود : ۶۴۸

۴۲۶۰.

واکاوی جایگاه سیاسی- مذهبی کتاب روضه الشهدایِ میرزای کاشفی

نویسنده: جمشید روستا سعیده قره چاهی

منبع: آیت بوستان سال اول بهار ۱۳۹۵ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تیموریان تشیع تاریخ نگاری اسلامی روضه الشهدا میرزای کاشفی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۱ تعداد دانلود : ۷۸۲

بدون تردید قرن نهم هجری از دوره های مهم در تاریخ نگاری ایران اسلامی است. با تأملی در این دوره، می توان دریافت که نه تنها آثاری ارزشمند در حوزهء تاریخ به رشته تحریر درآمده بلکه در اواخر دوره تیموری و به علت جو سیاسی و مذهبی حاکم، این آثار، رنگ و بوی مذهبی (و به طور ویژه شیعی) نیز به خود گرفته اند. نویسندگان این عصر در آثار خود به طور ویژه به زندگانی ائمه اطهار(ع) پرداخته و ارادت خود به این بزرگواران را یادآور شده اند. بی شک کتاب روضه الشهدای میرزای کاشفی یکی از بهترین نمونه های این آثار بوده و نویسندهءاثر، تحت تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی این دوره به نگارش آن پرداخته است. کتاب مذکور به علت پرداختن به حادثه عاشورا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و همین مهم موجبات اقبال جامعهء ایران را در طی قرن های بعد برای این اثر فراهم ساخته است. نوشتار حاضر با کاربرد روش توصیفی- تحلیلی بر آن است تا ضمن معرفی کتاب مذکور و نویسنده آن، علل رونق این اثر در دوره تیموریان و دوره های تاریخی بعد از آن را مورد تبیین و واکاوی قرار دهد. پرسش اصلی نوشتار حاضر عبارت است از این که چه علت یا عواملی موجبات رونق کتاب روضه الشهدای میرزای کاشفی را در میان مردم ایران فراهم ساخته است؟

درخت حوزه‌های تخصصی