رفتار سازمانی

هدف: هدف پژوهش شناسایی ارتباط فرهنگ سازمانی و مدیریت تغییر در کتابخانه های عمومی شهر تهران بر اساس ارکان مدل دنیسون بود. برای رسیدن به این هدف، پژوهش به دنبال شناسایی ارتباط بین مؤلفه رسالت، مؤلفه سازگاری، مؤلفه انطباق پذیری و درنهایت بررسی ارتباط بین مؤلفه درگیر شدن در کار مشارکتی با مدیریت تغییر در کتابخانه های عمومی نهاد بود.روش: این پژوهش در زمره تحقیقات کمّی و از نوع همبستگی قرار دارد. جامعه آماری تمامی کارکنان کتابخانه های عمومی نهاد شهر تهران که به تعداد حدود 360 نفر و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 186 نفر بوده است که بر اساس نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته، شامل 28 سؤال که برای سنجش ارتباط مؤلفه های فرهنگ سازمانی با مدیریت تغییر در کتابخانه های عمومی نهاد استفاده شده است.یافته ها: وضعیت فرهنگ سازمانی از منظر مؤلفه های مدل دنیسون با میانگین 3/84 در وضعیت قابل قبول است. همچنین بین مؤلفه های مدل دنیسون: رسالت، سازگاری، انطباق پذیری و درگیر شدن در کار مشارکتی و مدیریت تغییر در کتابخانه های عمومی نهاد ارتباط معناداری وجود دارد؛ از سوی دیگر طبق آزمون رتبه بندی فریدمن درگیر شدن در کار، با 2/69، نسبت به سایر مؤلفه های مدل، بیشترین اثر را بر مدیریت تغییر و رسالت کمترین اثر بر مدیریت تغییر را با 2/40 دارند.نتیجه گیری: مولفه های درگیر شدن در کار، سازگاری، انطباق پذیری، رسالت فرهنگ سازمانی و مدیریت تغییر کارکنان مدل دنیسون، نمره بالاتر از متوسط را کسب کرده و وضعیت مطلوبی داشته اند. بنابراین به نظر می رسد فرهنگ سازمانی غالب در کتابخانه های موردمطالعه با مؤلفه های دنیسون همخوانی داشته و لذا با توجه به میانگین مؤلفه های فرهنگ سازمانی و مدیریت تغییر و ارتباط مستقیم این دو باهم می توان نتیجه گرفت که فرهنگ سازمانی از ارکان مهم در فرایند تغییر در کتابخانه های موردمطالعه است؛ و به نظر می رسد برای بهبود و افزایش آمادگی تغییر در کتابخانه های نهاد، بهتر است با آموزش ها و همراهی مدیران ارشد، فرهنگ سازمانی کتابخانه ها برای پذیرش و هم راستایی با تغییرات آماده شود.

تعهد سازمانی نقش تعیین کننده در مسئولیت پذیری، کارایی رفتاری و کارکردی اعضاء، رشد و پیشرفت سازمان دارد. با توجه به تأثیر بسزای دین در شکل بخشیدن به رفتار فردی و جمعی، این پژوهش با هدف بررسی تأثیر سطح دینداری بر تعهد سازمانی کارکنان با نقش میانجی ارزش های درون سازمانی به اجرا درآمده است. روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی بوده و برای سنجش سطح دینداری از پرسشنامه بومی شده خدایاری فرد و همکاران (1388) با مؤلفه های (باور دینی، عواطف دینی و التزام و عمل به وظایف دینی) و برای سنجش تعهد سازمانی از پرسشنامه مدل آلن و می یر (1990) با مؤلفه های (تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری) و برای سنجش ارزش های درون سازمانی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. داده های تحقیق با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی، از 400 نفر از کارکنان سازمان های منتخب استان های مازندران و زنجان گردآوری و نتایج با نرم افزارهای Spss23 و PLS2 تحلیل شدند. اعتبار پرسشنامه های، تعهد سازمانی، سطح دینداری و ارزش های درون سازمانی با استفاده از ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ، به ترتیب برابر با 0/875، 0/93، 0/958 و روایی آن ها و برازش مدل از طریق نرم افزار PLS2 تأیید شد. نتایج نشان داد که سطح دینداری بر تعهد سازمانی کارکنان تاثیر مثبت و معنی داری دارد و این تاثیر با استفاده از متغیر میانجی ارزش های درون سازمانی تقویت می شود.

مقدمه: بهره وری یکی از دغدغه های اصلی رهبران و مدیران در سازمان ها است. هدف از انجام پژوهش حاضر آزمون مدل پیاده سازی اخلاق حرفه ای و بهره وری سازمانی فدراسیون های ورزشی با نقش میانجی سلامت سازمانی و روابط پایدار ورزشی با جامعه بود.روش پژوهش: این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر شیوه تحلیل داده ها از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری شامل مسئولان، کارکنان، داوران و مربیان 14 فدراسیون منتخب المپیکی کشور به تعداد کل 266 نفر بود. برای انتخاب نمونه مورد بررسی از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد که در نهایت 190 پرسشنامه بدون نقص بازگردانده شد و تحلیل روی آنها انجام پذیرفت. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه محقق ساخته اخلاق حرفه ای، پرسشنامه استاندارد بهره وری سازمانی کریمی شهابی و همکاران (2016)، پرسشنامه استاندارد سلامت سازمانی هوی و همکاران (2003) و پرسشنامه محقق ساخته ارتباط پایدار ورزشی با جامعه بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش آمار توصیفی و آمار استنباطی در نرم افزار SPSS و نیز مدلسازی معادلات ساختاری از نرم افزار Smart PLS بهره گرفته شد.یافته ها: یافته ها نشان داد که مدل پیاده سازی اخلاق حرفه ای و بهره وری سازمانی فدراسیون های ورزشی با نقش میانجی سلامت سازمانی و روابط پایدار ورزشی با جامعه دارای برازش مطلوب است.نتیجه گیری: می توان نتیجه گرفت که فدراسیون های ورزشی با رعایت اخلاق حرفه ای، سلامت سازمانی و بهبود روابط با جامعه می توانند با قدرت بیشتری به سمت اهداف خود حرکت کنند.

رفتار سازمانی به سبب اهمیت خاص آن در بهره وری و عملکرد سازمان ها مدنظر محققان علم مدیریت قرار گرفته است. شخصیت و تعیین کننده های آن به مثابه یکی از عناصر مهم تأثیرگذار در رفتار سازمانی از جذاب ترین مباحث میان رشته ای مدیریت و روان شناسی محسوب می شود. با توجه به اثرگذاری میان فکری و نوع نگاه به انسان بر بررسی و تحلیل شخصیت، این پژوهش به بررسی جایگاه شخصیت در رفتار سازمانی براساس اندیشه آیت الله مصباح یزدی پرداخته است. روش این تحقیق توصیفی تحلیلی است. داده ها با مراجعه به آثار ایشان جمع آوری گردیده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شخصیت آدمی ساختاری دارای سه بعد «بینش»، «گرایش» و «توانش» است و در هسته مرکزی هرمِ نفس او قرار دارد و متاثر از رفتار و علت تکرار برخی از رفتارهای اوست، اگرچه نسبتاً پایدار است. اما به سبب وجود عنصر «اختیار»، پویا و تغییرپذیر است. تعیین کننده های شخصیت نیز دو دسته عوامل درونی (شامل بینش ها، گرایش ها و توانش های فرد) و بیرونی (شامل عوامل انسانی، عوامل طبیعی و عوامل فراطبیعی) هستند. عوامل بیرونی نقش ثانوی دارند و خود متأثر از حلقه بازخورد رفتارهای انسانی هستند.

کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته تالیف دکترغلامرضا ملک زاده عضو محترم هیئت علمی گروه مدیریت دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد است. این کتاب که چاپ دوم و ویرایش دوم می باشد، توسط انتشارات اسفند و امور چاپ دانشگاه فردوسی مشهد چاپ و صحافی گردیده است. این کتاب در یازده فصل تنظیم شده است و به خوبی گویای این نکته است که چگونه ویژگی های محوری پژوهش های سازمانی، تحت تاثیر تغییرات ساختارها و ویژگی های سازمان های معاصر، قرار می گیرند و این که چه نوع از پویایی ها و ویژگی های جدیدی در حوزه های پژوهشی، در حال ظهور هستند، را تبیین می نماید. با توجه به اهمیت مطالعات موردی جهت تفهیم بهتر مطالب درسی ضرورت پرداختن به این مبحث نمایان می گردد. هدف از مقاله حاضر بررسی و نقد کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته می باشد. روش ارزیابی و نقد این اثر، اسنادی- تحلیلی و مطابق با الگوی پیشنهادی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در چارچوب معرفی کلی، بررسی شکلی و محتوایی اثر می باشد. مهمترین بخش نقد هر کتاب، ارزیابی محتوایی آن است که ازمنظر بررسی نقاط قوت کتاب حاضر می توان به مواری از جمله، ذکر اهداف یادگیری، ارائه خلاصه و سئوالاتی برای خودآزمایی درابتدا و پایان فصول، استفاده از مدل در تجریه و تحلیل مباحث مدیریت رفتار سازمانی، ارائه مطالب مرتبط و سؤالات کاربردی در راستای بحث و همفکری در کلاس، رفع شکاف مباحث تئوری مورد بحث با اشاره به اتفاقات واقعی در محیط سازمان ها، استفاده از نظم منطقی در ترتیب قرارگیری موردکاوی ها اشاره کرد و به بررسی نقاط ضعفی از جمله، عدم انطباق و پوشش سرفصلهای ارائه شده با سرفصل مصوب وزارت علوم، غفلت در استفاده از فهرست شکل ها، نمودارها و جداول، نبود فهرست اصطلاحات و واژگان کلیدی (واژه نامه)، عدم استفاده از منابع فارسی و لاتین به روز و عدم ذکر برخی از ماخذ داخل متن در فهرست منابع، پرداخت. در نهایت میتوان گفت با افزودن مباحث نوین و منابع جدید و رفع نکات ویرایشی و نگارشی و ذکر مورد کاوی های از سازمان های ایرانی میتوان در غنای این کتاب ارزشمند گوشید.

تحقق اهداف متمایز و متعالی انقلاب اسلامی در سایه دشمنی های استکبار جهانی و فشارهای اقتصادی و همچنین در راستای رشد و کمال آحاد جامعه و بسط عدالت، منوط به استفاده از الگوی اقتصادی متناسب با آن است. الگوی معرفی شده در شرایط کنونی کشور توسط مقاوم معظم رهبری، الگوی اقتصاد مقاومتی می باشد. بی شک اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی، مستلزم تشکیل سرمایه های انسانی و اجتماعی مناسب، محیط مناسب و داشتن الگوی رفتاری است. لذا پژوهش حاضر به دنبال ارائه الگوی رفتار فردی ایده آل کارکنان سازمان ها درجهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی با بهره گیری از نظریه داده بنیاد می باشد.پژوهش حاضر از نظر فلسفه کیفی با رویکرد استقرایی بوده و به لحاظ ماهییت پژوهشی اکتشافی است. در این پژوهش محقق با روش داده بنیاد و با استفاده از نرم افزار maxqda2018 داده های جمع آوری شده را دسته بندی وکد گذاری نموده است. در پژوهش حاضر 10 خبره (مصاحبه شونده) که غالباً اساتید دانشگاه و مدیران اجرایی و کارشناسان دستگاه های دولتی بوده اند، منبع تحقیق را تشکیل داده اند.یافته های پژوهش حاکی از آن است که مدل رفتاری کارکنان سازمان های دولتی در جهت تحقق الگوی اقتصاد مقاومتی دارای ابعاد اصلی ارزش، نگرش و رفتار در سطح فرد و فرهنگ، ساختار و فرآیند در سطح سازمان می باشد که خود به مقوله های فرعی تقسیم می شوند. سپس با توجه به نتایج به دست آمده شرایط علّی، مقوله محوری، زمینه، راهبرد، شرایط مداخله گر و پیامد الگوی رفتاری در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی به روش نظریه داده بنیاد استخراج گردیده اند.

      در دو دهه اخیر مبحث رفتار شهروندی سازمانی بنا به اهمیت آن در عملکرد سازمانی، به وفور مورد بحث قرار گرفته است در حالی که کمتر تحقیقی به بررسی عوامل برون سازمانی موثر بر آن پرداخته است لذا این تحقیق با بررسی تاثیر آگاهی از حقوق شهروندی بر رفتار شهروندی سازمانی و با در نظر گرفتن کارکنان شهرداری های 7 شهر بزرگ استان سیستان و بلوچستان به عنوان جامعه آماری، بر آن است تا تاثیر مولفه ای برون سازمانی را بر بروز رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان بسنجد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی از نوع همبستگی است. بدین منظر از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی برای نمونه گیری استفاده شد و حجم نمونه معادل 316 تعیین شد. این تحقیق، سواد رسانه ای و یکی از تاثیرگذارترین متغیرها بر آگاهی و ادراک و نگرش افراد در زمانه فعلی را به عنوان متغیر تعدیلگر برای نخستین بار به حوزه مدیریت وارد می نماید. با بکارگیری 3 پرسشنامه و تایید روایی و پایایی آنها، و با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون های رگرسیون، و مدلسازی معادلات ساختاری، با بهره مندی از نرم افزار AMOS فرضیات این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند و این نتیجه حاصل شد که نه تنها آگاهی از حقوق شهروندی می تواند بروز رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان شهرداری را افزایش دهد بلکه سواد رسانه ای نیز تعدیلگر قابل توجهی در این رابطه است. لذا مدیران سازمان ها باید توجه داشته باشند که زمان آن رسیده است تا به عوامل فراسازمانی (فراتر از عوامل رفتار فردی، رفتار سازمانی و ساختار سازمانی) برای افزایش رفتارهای شهروندی سازمانی توجه نمایند و نیز نباید از نقش تاثیرگذار سواد رسانه ای بر ادراک و شناخت کارکنان از عوامل مختلف غافل شوند.

موضوع: «رفتار سازمانی» یکی از مهم ترین موضوعات در دانش مدیریت و سازمان است. پژوهشگران اسلامی در همه رشته ها تلاش دارند که توصیه های اسلامی را استنباط کنند و به کار گیرند. اندیشمندان مدیریت اسلامی نیز با کاوش علمی، آموزه های اسلامی درخصوص مدیریت و سازمان را استخراج می کنند و با به کارگیری آن، زمینه بالندگی سازمان های اسلامی را فراهم می سازند.موضوعات متعددی در رفتار سازمانی مطالعه می شود تا بتواند بهبود روابط بین مدیر و کارکنان را محقق کند. سطح رفتار فردی، نقطه شروع مطالعه رفتار سازمانی است. چارچوب مطالعاتی سطح رفتار می تواند تأثیر قابل توجهی بر موضوعات سطوح دیگر رفتار داشته باشد. اینکه موضوعات مطرح شده در سطح رفتار چگونه دسته بندی شود دغدغه محققین است. طراحی نوین ساختار مطالعه سطح فردی در رفتار سازمانی براساس آموزه های اسلامی، موضوع اصلی این پژوهش است. روش: این پژوهش که با روش اجتهادی انجام شده است، پس از پرسش تحقیق به بررسی مبانی نظری موضوع پرداخته و سپس با بررسی منابع برون دینی و درون دینی، مستندات مرتبط شناسایی شده است. درنهایت، به تحلیل داده ها و ایده پردازی پرداخته شده است. تدوین دانش رفتار سازمانی با رویکرد اسلامی، نیازمند تبیین زیرساخت های بنیادی این دانش است. همه دانش های علوم اجتماعی بر پایه پیش فرض ها و بنیاد های فلسفی شکل می گیرند. در این پژوهش تلاش شده است که به دور از مباحث عمیق فلسفی، به پیش فرض ها و مبانی نزدیک تر به مسائل رفتار سازمانی، با زبان ساده و مختصر پرداخته شود. سه مبنای فلسفی، تجربی و دینی، به شکل کاربردی، زیربنای مطالعات رفتار سازمانی در این مقاله قرار گرفته است. یافته ها: ماهیت رفتار های جوارحی، ایجاد دگرگونی و تغییر، با منشأ حرکت انسانی به وسیله یکی از اعضا و جوارح است. انسان با حرکات و اقداماتش می تواند باعث حرکت یا توقف فعالیت های سازمان بشود. شناخت رفتار های جوارحی عرصه گسترده ای از موضوعات رفتار کارکنان را به خود اختصاص داده است. مطالعه علمی در برخی از این موضوعات نوآورانه بوده و برخی در این دانش متداول است. با شناسایی آیات و روایات مرتبط با موضوع موردمطالعه، سپس تحلیل و بررسی آنها، دلالت های مدیریتی آن در حوزه رفتار سازمانی ارائه شده است.نتایج: این مطالعه تلاش دارد که نشان دهد موضوعات رفتار سازمانی در سطح فردی را می توان در چارچوب رفتارهای جوارحی و رفتارهای جوانحی به شکل پذیرفته شده در منابع اسلامی ارائه کرد تا پژوهشگران دینی بتوانند دراین الگو موضوعات رفتار سازمانی را مبتنی بر آموزه های اسلامی مطالعه کنند. رفتار های جوارحی در سه دسته مورد مطالعه قرار گرفته است که عبارت ند از: فعالیت های حرکتی (حضور در سازمان، بهره گیری از حواس ظاهری، ارتباطات)، فعالیت های نمادین ارتباطی (زبان نوشتاری، زبان گفتاری، و زبان غیرکلامی)، و فعالیت های ناشی از عواطف، انسانی (پرخاشگری، استرس، شادابی). امروزه در دانش رفتار سازمانی رایج، اجزای رفتار جوانحی، مورد تحقیق گسترده ای قرار گرفته است؛ به گونه ای که در همه کتب رفتار سازمانی، موضوعاتی نظیر ادراک، انگیزش، نگرش، یادگیری، هیجانات، تصمیم گیری و نظایر آنها مشاهده می شود. رفتار های جوانحی در دو دسته مطالعه شده است که عبارت ند از: فعالیت های فکری (ادراک، یادگیری، تصمیم گیری و خلاقیت) و فعالیت های عاطفی (نگرش، انگیزش و هیجانات). ساختار کلی این موضوعات در این مقاله تبیین شده است.

انگیزش کارکنان و توجه عوامل اثرگذار و اثرپذیر از آن، از دیرپاترین مسائل سازمانی در حوزه مدیریت رفتار سازمانی است که همواره توجهات و تلاش های فکری و عملی بسیاری را در دانش و عمل مدیریت به خود جلب کرده است. در امتداد این تلاش های فکری و عملی، این پژوهش با هدف بهبود انگیزش کارکنان ازطریق ارائه الگوی ساختاری- تفسیری انگیزش در شرکت توزیع برق ایلام انجام شده است. در این پژوهش نخست با بهره گیری از مدل جاذبه و دافعه اوِرت لی، جذابیت ها و دافعه های زندگی کاری تأثیرگذار بر انگیزش کارکنان ازطریق انجام تعداد 17 مصاحبه نیمه ساختاریافته با مدیران و کارکنان شرکت صورت گرفت و داده های کیفی مصاحبه با روش تحلیل مضمون، تجزیه وتحلیل شد. درادامه و با محوریت 25 راهکار شناسایی شده برای ارتقای انگیزش کارکنان، الگوی فرایندیِ انگیزه بخشی و مراحل و گام های آن با استفاده از روش مدل یابی ساختاری تفسیری (ISM) ارائه شد. براساس یافته های پژوهش، جاذبه ها و دافعه های 5 مضمون اصلی درقالب تعاملات افراد (روابط کارکنان با مدیر و کارکنان با کارکنان)، محیط سازمانی (جو درون سازمانی و برون سازمانی)، ساختار سازمانی، نظام های سازمانی (جبران خدمات، آموزش و توسعه، نظام شغلی و...)، و فرهنگ سازمانی استخراج شد. سپس راهکارهای مذکور با استفاده از روش مدل یابی ساختاری تفسیری و براساس رابطه تقدم و تأخر، سطح بندی شدند. یافته ها نشان داد که برای ارتقای انگیزش کارکنان، لازم است اقداماتی نظیر برنامه ریزی راهبردی، بازطراحی مشاغل، بازطراحی فرایندها، بازطراحی ساختار سازمانی و تدوین بیانیه ارزش سازمان بیش از سایر مؤلفه ها مورد توجه قرار گیرد.

منظور از انحراف مثبت در محیط کاری، رفتار داوطلبانه شاغلان است که با هدف بهبود و پیشرفت شغلی و یافتن راه های ابتکاری برای حل چالش های کاری و بهبود عملکرد انجام می شود. این مطالعه درصدد است تا شرایط و عوامل مؤثر بر توسعه «انحراف مثبت شغلی» را از منظر افراد نوآور و خلاق در محیط های کارگری به عنوان افراد دارای انحراف مثبت شغلی با اتخاذ رویکرد نظریه زمینه ای واکاوی نماید. جامعه آماری مطالعه 126 نفر از کارگران نمونه جشنواره امتنان در سال های 1395 تا 1401 بودند که 15 نفر از آنها با روش نمونه گیری هدفمند و با لحاظ حداکثر تنوع در ویژگی های سن، جنس، تأهل، تحصیلات، شغل، رشته تحصیلی و رسته فعالیت، انتخاب و با آنها مصاحبه عمیق و نیمه ساخت یافته، انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که سازمان توانمندساز، فرهنگ سازمانی مثبت گرا، حمایت های سازمانی و سازمان ایده پرور ازجمله مقولات شرایط علی مؤثر بر پدیده انحراف مثبت شغلی بوده است. سوژه ها همچنین با چالش هایی نظیر: فرهنگ منفی سازمانی، ایده سوزی سازمانی، موانع پشتیبانی، مدیریتی، فردی و خانوادگی مواجه بودند که راهبردهای معطوف به فرد شاغل و راهبردهای معطوف به محیط شغلی را در پیش گرفته اند.

این پژوهش به بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر سازمان ها و اثرات آن بر رفتار سازمانی می پردازد. در این زمینه تحقیقات کمی صورت گرفته و آنچه که در اینجا ذکر می شود، مطالعه برخی تحقیقات و مقایسه آنها با برخی از مشاهدات، حدس ها و گمان ها در این زمینه است. در این مقاله با این موضوع آشنا خواهیم شد که فناوری اطلاعات چگونه در سازمان های امروزی نقش ایفا می کنند و اصولا چه عملکردی از خود به جا گذاشته و زمینه ساز رشد و تحول می شوند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که فناوری اطلاعات باعث ایجاد برخی رفتارهای سازمانی و نیز تغییر برخی دیگر می شود.

صاحب نظران علوم انسانی و اجتماعی بر این باور هستند که نظریه های سازمان و جامعه متأثر از پیش فرض های گوناگون ازجمله مبانی انسان شناختی است. به همین جهت مکاتب مختلف به لحاظ تفاوت در مبانی یادشده، تئوری های متمایزی را در حوزه سازمان و مدیریت و جامعه ارائه می دهند. یکی از این علوم اجتماعی دانش رفتار سازمانی است که نقش اساسی در اداره هرچه بهتر سازمان ایفا می کند. ازاین رو ضروری است این دانش بر اساس مبانی انسان شناختی اسلام مورد بازنگری قرار گیرد. به منظور دستیابی به ابعاد گوناگون انسان شناسی و تأثیر آن بر رفتار سازمانی، منابع اسلامی با روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر این است که مبانی انسان شناختی که در ذیل به آن اشاره خواهد شد، بر مباحث گوناگون مطرح در رفتار سازمانی تأثیر گذار است: 1. فطرت (شامل شناخت ها، ادراکات و گرایش ها)؛ 2. نیازمند محض بودن انسان؛ 3. اختیار؛ 4. هدفمندی؛ 5. مسئولیت؛ 6. اصالت روح؛ 7. ایمان؛ 8. اجتماعی بودن؛ 9. کرامت انسان.

طی سال های اخیر، رفتار شهروندی سازمانی به عنوان یکی از مفاهیم مهمِ رفتار سازمانی مورد توجه پژوهشگران بوده و محققان بسیاری در سراسر جهان در حال انجام تحقیقات تجربی در این زمینه هستند. ما در این پژوهش به بررسی مطالعات مرتبط با رفتار شهروندی سازمانی طی دو دهه اخیر پرداخته و روندها و ویژگی های متمایز آن را شناسایی کردیم. در این پژوهش از تحقیقات منتشر شده در دو دهه اخیر که عبارت «رفتار شهروندی سازمانی » در چکیده آن ها شامل می شده است، تعداد 120 مقاله را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و خلاصه بررسی ها را به ترتیب از گذشته تا کنون ارائه نمودیم. هدف از این پژوهش ارائه سیر مطالعات انجام شده در دو دهه اخیر و بیان نقطه نظرات محققان این حوزه و نیز نتایج تجربی حاصل از پژوهش های ایشان بوده است. هر چند که ممکن است این پژوهش برای درک کل تحقیقات رفتار شهروندی سازمانی ناکافی باشد، لیکن برای درک وضعیت فعلی این تحقیقات می تواند مفید واقع گردد.

مقدمه و اهداف: مدیریت اسلامی رویکردی خاص برای مدیریت سازمان هاست که براساس اصول و ارزش های اسلامی استوار است. رابطه مدیریت اسلامی و سرمایه روان شناختی حوزه ای قابل توجه در زمینه رفتار و مدیریت سازمانی است. در چارچوب مدیریت اسلامی، مدارای اجتماعی را می توان به عنوان یک عنصر کلیدی برای ارتقای مدیریت اخلاقی در نظر گرفت که به تفاوت ها احترام می گذارد. مدارا و تعامل بین کارکنان یک سازمان به ویژه دانشگاه از لازمه های رشد و شکوفایی آن است. مدارای اجتماعی در محیط دانشگاه یک جنبه حیاتی برای ایجاد محیطی هماهنگ برای کارکنان است که شامل توانایی پذیرش و احترام به تفاوت در ایده ها، باورها و سبک زندگی در میان افراد با پیشینه های مختلف است. اصول مدیریت اسلامی بر اهمیت ارزش هایی مانند شفقت، همدلی و انصاف در محیط کار تأکید دارد. این ارزش ها ارتباط نزدیکی با مفهوم سرمایه روان شناختی دارند که به حالات روان شناختی مثبتی اشاره دارد که به توانایی فرد برای عملکرد مؤثر در محیط کار کمک می کند. هدف از این پژوهش به کارگیری اصول مدیریت اسلامی و تأثیر آن بر مدارای اجتماعی با نقش واسطه ای سرمایه روان شناختی در بین کارکنان دانشگاه محقق اردبیلی است. روش: در این تحقیق کارکنان اداری و آموزشی دانشگاه محقق اردبیلی به تعداد 400 نفر بررسی شدند که با استفاده از جدول مورگان نمونه ای به اندازه 118 نفر انتخاب شدند و برای تعیین ارتباط علّی بین متغیرها، تحلیل های آماری با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS23 و SMART– PLS انجام شده است. در این زمینه سؤالات پرسش نامه، از چارچوب کلی سؤالات پرسش نامه عسگری و همکاران (1393) شامل معیار ارزشی، معیار تخصصی، معیار مکتبی و پرسش نامه مدارای اجتماعی پیترکینگ (1976) شامل ابعاد مدارای سیاسی، عقیدتی، رفتاری و هویتی و پرسش نامه سرمایه روان شناختی لوتانز (2007) شامل ابعاد خودکارآمدی، امیدواری، تاب آوری و خوش بینی جمع آوری شدند که در سابقه تحقیقات قبلی روایی و پایایی این پرسش نامه ها تأیید شده بودند. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی و سرمایه روان شناختی به ترتیب 775/0 = β و 826/0 = β تأثیر مستقیم و مثبتی دارد. همچنین، رابطه معناداری بین مدیریت اسلامی و مدارای اجتماعی وجود دارد و سرمایه روان شناختی واسطه این رابطه است. بحث و نتیجه گیری: مطابق نتایج این پژوهش مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی تأثیر دارد. تلاقی مدارای اجتماعی و مدیریت اسلامی یک تعامل پیچیده بین ابعاد فرهنگی، روان شناختی مذهبی و اخلاقی را در شکل دادن به هنجارهای اجتماعی، شیوه های تجاری و رفتارهای فردی آشکار می کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد مدیریت اسلامی سرمایه روان شناختی را در بین کارکنان افزایش می دهد. اصول مدیریت اسلامی می تواند سرمایه روان شناختی را با پرورش فرهنگ اعتماد تحت تأثیر قرار دهد و باعث افزایش احترام و ارتباطات باز در درون سازمان شود. همچنین، نتایج این پژوهش نشان می دهد کارکنان با سطوح بالاتر سرمایه روان شناختی تمایل به مدارای اجتماعی بیشتری دارند. وقتی کارکنان دارای حس قوی خودکارآمدی، امید، خوش بینی و انعطاف پذیری هستند، به احتمال زیاد نسبت به دیدگاه ها و فرهنگ های مختلف باز هستند و آنها را می پذیرند. به طورکلی، یافته ها نشان می دهند رابطه معناداری بین مدیریت اسلامی و مدارای اجتماعی وجود دارد و سرمایه روان شناختی واسطه این رابطه است. سرمایه روان شناختی را می توان در مدیریت اسلامی برای بهبود عملکرد و رفاه کارکنان، با تشویق اعمالی مانند مراقبه، دعا و تأمل معنوی و همچنین مدیریت منابع انسانی، معنویت در کار، مدیریت احساسات و رهبری استفاده کرد. پیشنهاد می شود در انتخاب مدیران دانشگاه معیارهای تخصصی مانند دانش، مهارت و شایستگی، معیارهای ارزشی مانند مدارا، عدالت و انصاف و معیارهای مکتبی، که ریشه در مکتب اسلام دارد، مانند خیرخواهی، تقوای فردی و سیاسی مدنظر قرار گیرد. تقدیر و تشکر: بدین وسیله از کارکنان اداری و آموزشی دانشگاه محقق اردبیلی که در طول انجام پژوهش ما را یاری رساندند و در تکمیل پرسش نامه همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می شود. تعارض منافع: بین نویسندگان هیچ گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.

منظور از انحراف مثبت در محیط کاری، رفتار داوطلبانه کارکنان است که با هدف بهبود رفاه سازمانی و یافتن راه های ابتکاری برای حل چالش های کاری و بهبود عملکرد انجام می شود. بی گمان وجود شخصیت های انحراف مثبت در یک محیط کاری و احساس عاملیت و تأثیرگذاری آنها در بین کارکنان برای ایجاد تحولاتی اثربخش، ضروری است. این مطالعه درصدد است تا تفاسیر و دلالت های معنایی انحراف مثبت شغلی را در میان افراد نوآور و خلاق در محیط های کارگری (کارگران نمونه جشنواره امتنان سال های 1395 تا 1402) به عنوان افراد دارای انحراف مثبت شغلی با اتخاذ رویکرد کیفی کنکاش و واکاوی نماید. پرسش اصلی پژوهش این است که انحراف مثبت شغلی در بین کارگران نوآور و نمونه، واجد چه دلالت های معنایی است و ابعاد این پدیده کدام است. در این مطالعه با نمونه گیری هدفمند و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 20 نفر از کارگران نمونه، اشباع داده ها حاصل شد. برای تحلیل داده های کیفی نیز از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. مشارکت کنندگان در مطالعه، در تعریف این مفهوم به 4 شاخص اصلی شامل: انحراف مثبت شغلی به مثابه: تغییر و اصلاح سازمانی، نوآوری و خلاقیت سازمانی، یاریگری و مشارکت سازمانی، توسعه اخلاق سازمانی و نیز تحقق خود اشاره کردند. همچنین مؤلفه ها و زیرمؤلفه های انحراف مثبت شغلی از منظر کارگران نمونه و نوآور شناسایی شد.

این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل وجه تاریک شخصیت از منظر مدیریت رفتار سازمانی انجام شده تا ابعاد، پیامدها و میزان اهمیت این ویژگی شناسایی شود. وجه تاریک شخصیت به ویژگی های منفی و مخربی اشاره دارد که می تواند عملکرد افراد و روابط در محیط های کاری را تحت تأثیر قرار دهد. در این پژوهش از روش فراترکیب استفاده شد و جستجوی نظام مند در پایگاه های علمی معتبر داخلی و خارجی صورت گرفت که در نهایت 15 مقاله مرتبط شناسایی و تحلیل شد. نتایج حاصل نشان داد که وجه تاریک شخصیت شامل 34 کد است که در قالب 9 تم و 4 مقوله اصلی (اجتماعی، سازمانی، فردی و شغلی) دسته بندی می شود. از مهم ترین پیامدهای این وجه می توان به افزایش پرخاشگری، اختلال در ایفای نقش های شغلی، کاهش بهره وری، افزایش تعارضات فردی و بین فردی و تضعیف سلامت روانی کارکنان اشاره کرد. این پژوهش نشان می دهد که شناخت و مدیریت وجه تاریک شخصیت در محیط های کاری می تواند نقش مؤثری در بهبود عملکرد، ارتقای سلامت روانی کارکنان و کاهش تنش ها و تعارضات سازمانی داشته باشد. در نهایت، توجه به این ویژگی به مدیران کمک می کند تا محیط کاری سالم تر و پویاتری را ایجاد کنند و از بروز بحران های احتمالی پیشگیری نمایند.