درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ و سیره شناسی

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
تاریخ اسلام تاریخ اسلام و ایران تاریخ اسلام و عرب تاریخ تشیع تاریخ سیاسی مسلمین تاریخ کربلا تاریخ و سیره اهل بیت(ع) تاریخ و سیره پیامبران تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص) سایر
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰۱ تا ۱۲۰ مورد از کل ۶٬۷۸۳ مورد.
۱۰۱.

رویکرد تاریخ فرهنگی به هنر خاورمیانه: (مفهوم دیگربودگی در آثار هنرمندان ایران و عرب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۶ ۱۱۰-۸۳

کلیدواژه‌ها: دیگربودگی ترنس مدرنیسم هنر خاورمیانه هنر معاصر ایران و عرب تاریخ فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۵۳۹
هنر خاورمیانه در بستر تحولات سیاسی قرن 21 مورد توجه رسانه ها، موزه ها و نهادهای هنری قرار گرفت، اما نمی توان هنر خاورمیانه را به تاریخ سیاسی تقلیل داد، ؛ زیرا تاریخ فرهنگی هنر خاورمیانه نیز سوی دیگری از سازوکار شکل گیری این جریان هنری را نشان می دهد. تاریخ فرهنگی نشان می دهد که چگونه هنرمندان این منطقه تلاش می کنند از نگاه غیریت ساز غرب خارج شوند. در مقاله حاضر این پرسش دنبال شده است که هنرمندان خاورمیانه چگونه می توانند از دوگانه سازی خود/دیگری یا دیگربودگی غرب در مواجهه با هنر خاورمیانه فراتر روند؟ در پاسخ به این پرسش، به این نتیجه رسیدیم که گذار از پاردایم پست مدرن به ترنس مدرن چگونه زمینه عبور از دوگانه سازی خود/دیگری را در تجربه هنرمندان پدید آورده است. با تحلیل محتوا و مضمون نمونه هایی از آثار هنرمندان منطقه، نتایج نشان می دهد که بخشی از هنرمندان معاصر با استفاده از دلالت های بومی، محلی و سنتی در آثارشان، جریان تازه ای را در هنر معاصر خاورمیانه دنبال می کنند.
۱۰۲.

روایات عاشورایی میرزامحمدتقی سپهرکاشانی در ناسخ التواریخ

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هشتم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 81 - 112

کلیدواژه‌ها: تحریفات عاشورا ناسخ التواریخ سپهر کاشانی روایات عاشورایی مقتل الحسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۳۱۹
ناسخ التواریخ یکی از آثار میرزامحمدتقی سپهرکاشانی است. بخشی از این کتاب به مقتل الحسین اختصاص دارد. این مقتل یکی از پیشگامان تحریفات عاشورایی در قرون اخیر به شمار می رود. گزارشی که سپهر از قیام امام حسین(ع) ترسیم کرده از روایات مقاتل متقدّم و متأخّر گرفته شده و از نظر متنی آشفته است؛ به طوری که در برخی موارد با وقایع مسلّم تاریخی ناسازگار بوده و در مواردی شأن امام معصوم7 خدشه دار شده است. با این همه این مقتل بسیار مورد توجه علما، وعاظ و مداحان شیعی بوده است. مقتل الحسین در برخی موارد مخاطب را به تأمل و تردید می افکند و حتی در برخی موارد، شیعه را متأثر از اعتقاداتی خاص معرفی می کند. مقاله حاضر درصدد است تا با بررسی گزاره های این کتاب، مطالب تاریخی و روایی آن را که بسیار مورد تردید است ، با روش کتابخانه ای و رویکردی تحلیلی مورد ارزیابی قرار دهد و از این طریق به برخی از تحریفاتی که نخستین بار بر اثر این کتاب در میان روایات عاشورایی جای گرفته است، اشاره کند.
۱۰۳.

روش های تربیتی مؤثر در نهادینه کردن فرهنگ اربعین حسینی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هشتم تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 45 - 58

کلیدواژه‌ها: تربیت اسلامی عاشورا فرهنگ اربعین حسینی مکتب امام حسین (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۶۷
با توجه به گسترش تهاجم و تبلیغات منفی دشمنان در قالب جنگ نرم دنیای غرب علیه نسل نوجوان که بارها از سوی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در قالب شبیخون فرهنگی دشمن گوشزد شده است، مفهوم اربعین حسینی، فرصتی گران بها برای افزایش مهارت های ارتباطی، تعاملات فرهنگی، کسب تجربه زیست مؤمنانه و اخوت ایمانی است. بر این اساس اربعین حسینی می تواند زمینه ساز حکومت مهدوی بر مبنای زندگی توحیدی، خادمیت، زائریت، استقامت، مدارا، گذشت، ایثار، انتظار و زیست موحدانه در برابر جبهه غیر دینی و مادی غرب و دنیای استکبار باشد. در این پژوهش مشخص شد که روش های تربیتی مانند مشاهده و تقلید، تکرار و تمرین، خطابه، آموزش به شیوه نمایش و غیرمستقیم در نهادینه کردن فرهنگ اربعین حسینی مؤثر بوده است.
۱۰۴.

تحول نام گذاری در میان مسلمانان تا نیمه قرن سوم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 61 - 90

کلیدواژه‌ها: نام گذاری فرهنگ اسلامی نام های عربی نام های اسلامی نام های مذهبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۱۹
نام گذاری، یک رفتار اجتماعی بازتاب دهنده فرهنگ و گرایش های یک جامعه است. این پژوهش، به بررسی نام های رایج نزد مسلمانان تا نیمه قرن سوم هجری پرداخته است. بدین منظور، ضمن مرحله بندی این نام گذاری، برای اطمینان از واقعی بودن یافته های تحقیق، تنها به گزارش های دارای دلالت روشن استناد شده است. پژوهش با بهره بردن از بررسی آماری نام نخست کسانی که در رجال شیخ طوسی (به عنوان دربردارنده نام های شیعی) و الطبقات الکبری (به عنوان دربردارنده نام های غیرشیعی) از آنها یاد شده، سامان یافته است. یافته های این پژوهش، نشان می دهد که نام های رایج پیش از اسلام، متأثر از فرهنگ و تمایلاتی بوده که همان تمایلات در نام های دوره اسلامی انعکاس یافته است؛ بااینحال، پس از ظهور اسلام، نام های جدیدی مورد استفاده قرار گرفت که به صورت ویژه، بیانگر فرهنگ دینی اسلامی بود. این تحول، تا پیدایش مذاهب مختلف اسلامی ادامه یافت و پس از آن، مسلمانان به نام گذاری بنا بر مذهبی که داشتند، روی آوردند.
۱۰۵.

نگاهی به سوژه های زن کنشگر در اربعین؛ با تمرکز بر نگره الگوی هویتی زن شیعه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هشتم زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 117 - 140

کلیدواژه‌ها: اربعین زنان شیعی حضرت زینب (س) هویت مذهبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۸۸
گفتمان انقلاب اسلامی با اتکاء به الگوهایی چون فاطمه(س) و زینب(س) پشتوانه مهمی برای حضور مؤثر زنان در جامعه ایران بوده است. در این میان طیفی از زنان مذهبی که کنشگرانی فعال هستند، بیش از دیگران در روند هویت یابی خود از این دو الگو پیروی کرده اند. سوژه هایی که در پژوهش کیفی حاضر به صورت هدفمند انتخاب شدند، کسانی هستند که در میدان اربعین هم حضوری کنشگرانه دارند. آنها عزم جدی برای تأسی نمودن به الگوی هویتی زن شیعه دارند، با این حال عدم شناخت کافی نسبت به این الگو، مانع از تحقق آن شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اگرچه فضای مناسکی اربعین بستری مناسب برای پیوند روحی سوژه ها با زینب(س) -به عنوان یکی از الگوهای هویتی زن شیعه- است، با این حال صرف حضور، بدون داشتن دغدغه کافی برای شناخت این الگو، ره آوردی هویتی برای سوژه های حاضر در میدان اربعین نخواهد داشت.
۱۰۷.

تحلیل گفتمان گزارش واقعه کربلا در کتاب العواصم من القواصم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۶ ۲۱۰-۱۷۳

کلیدواژه‌ها: حسین بن علی(ع) کربلا یزیدبن معاویه ابوبکربن عربی العواصم من القواصم تحلیل گفتمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۴۳۸
واقعه کربلا یکی از مباحث و موضوعات مهم در تاریخ اسلام است که اندیشمندان و صاحب نظران شیعه و سنی در حوزه های مطالعات تاریخی، کلامی، فقهی و حدیثی با انگاره های متفاوتی بدان نگریسته و پرداخته اند. یکی از شخصیت های نامور و نظریه پرداز حوزه فقه و اندیشه کلامی اهل سنّت ابوبکربن عربی است که دیدگاه های او نسبت به واقعه کربلا مدتهاست مورد بهره برداری جریان های سلفی قرار می گیرد. او در کتاب العواصم من القواصم فی تحقیق مواقف الصحابه بعد وفاه النبی(ص) در قالب یک نظم/سازه گفتمانی به تحلیل واقعه کربلا پرداخته است. در این نظم گفتمانی، گفتمان یا گفتمان هایی خودی و برجسته شده و گفتمانی نیز غیرخودی و به حاشیه رانده شده است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلئو و موفه مشخص شد که سازه گفتمانی در گزارش ابن العربی تلفیقی از سه گفتمان عاطفی، تاریخی و سیاسی است. در این میان، گفتمان سیاسی برجسته شده و دو گفتمان دیگر هوشمندانه و آگاهانه در خدمت گفتمان سیاسی قرار گرفته و به حاشیه رانده شده است.
۱۰۸.

نقش خاتون های واقف در تداوم گفتمان رسمی سلجوقیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 91 - 118

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان خاتون وقف مدرسه سازی ایدئولوژی بوردیو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۲۴۰
وقف، به عنوان سنّتی پسندیده همواره مورد اقبال دولت های اسلامی بوده است؛ اما کمتر به کارکردهای فرهنگی آن توجه شده است. دولتمردان سلجوقی (429 589ق) و وابستگان آنها، اعم از زن ومرد، با نگاه اندیشه محور به وقف، به سیاست های فرهنگی مورد نظر خود جامه عمل پوشاندند. با توجه به نفوذ خاتون های سلجوقی در طبقه زمامداران، این سؤال مطرح می گردد که این بانوان، با تکیه بر کدام سرمایه ها در صحن جامعه نیز فعالانه حضور یافتند؟ این مقاله با رویکردی تاریخی اجتماعی بر اساس متون تاریخی و با روش وصفی تحلیلی و با الهام از نظریه پی یر بوردیو (2002م) در باره قابلیت مشروعیت زایی سرمایه های نمادین، به خوانشی نو در مورد فعالیت های فرهنگی خاتون ها در نواحی مهمّ قلمرو سلجوقیان، یعنی بخش های مرکزی و غربی ایران می پردازد. بر اساس یافته های این پژوهش، اگرچه جایگاه سیاسی این زنان در کنار عناصر دیگری چون: ناحیه گرایی، اقطاع و سنن سلجوقی، یکی از موانع تمرکزگرایی نهاد قدرت بوده است، اما بانوانی مانند ارسلان خاتون، با وقف اماکن عام المنفغه (مدرسه، مسجد و بازار)، نقش حیاتی در تداوم سلطه سلجوقی در طول سه قرن داشته اند و در واقع، این خاتون ها با برخورداری از سرمایه های نمادین، در گسترش گفتمان رسمی توفیق یافته اند..
۱۰۹.

بررسی عوامل استیلای خلیفه الناصر بر خوزستان و تداوم آن در دوره خوارزمشاهیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۹۴) 119 - 148

کلیدواژه‌ها: خوزستان الناصر لدین الله خوارزمشاهیان آل شمله ابن قصاب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۸۸
خوزستان، یکی از ایالت های مهمّ ایران در دوران اسلامی بود. این ایالت، مانند دیگر مناطق ایران، در سده های نخستین اسلامی توسط کارگزاران دستگاه خلافت اداره می شد. به تدریج با آشکار شدن علایم انحطاط دستگاه خلافت عباسی (132-656ق)، خوزستان نیز مانند دیگر نواحی ایران، از زیر سلطه خلفا بیرون آمد و تا اواخر سده ششم هجری، زیر نظر حکومت های مستقر در فلات ایران اداره می شد. در سال 591ق، لشکریان خلیفه الناصر (575-622ق) به فرماندهی ابن قصاب (592ق)، خوزستان را تصرف کردند. بدین ترتیب، خوزستان بعد از چند سده، دوباره تحت سلطه مستقیم نهاد خلافت قرار گرفت و غلام فرماندهان تُرک نژاد خلیفه الناصر، عهده دار امور این منطقه شدند.این پژوهش، بر آن است تا با روش وصفی تحلیلی، به بررسی عوامل استیلای خلیفه الناصر بر خوزستان، و تدوام این سلطه در دوره خوارزمشاهیان (590-628ق) بپردازد. نتایج پژوهش، حاکی از آن است عواملی چون: احیای قدرت دنیوی نهاد خلافت در عراق عرب، سقوط سلطنت سلجوقی در ایران و اختلافات درون دودمانی حکومت محلی آل شمله در خوزستان، موجب تسلط خلیفه الناصر بر خوزستان گردید. پیوستگی جغرافیایی و اقلیمی این ایالت با عراق عرب از یک سو، و گرفتاری های سیاسی نظامی خوارزمشاهیان در شرق و نهایتاً هجوم مغول از سوی دیگر، باعث تداوم سلطه بغداد بر این منطقه شد.
۱۱۰.

جستاری در مضامین رؤیاهای رسول اکرم (ص) و جایگاه آن در تصمیم گیری های آن حضرت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۹۵) 7 - 30

کلیدواژه‌ها: پیامبر اعظم عصر نبوی رؤیا و تاریخ صحابه پیامبر معراج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۴ تعداد دانلود : ۲۶۸
خواب حالتی است توأم با آسایش و آرامش که بر اثر از کار بازماندن حواس ظاهر در انسان و حیوان پدید می آید. رؤیا آن چیزی است که در خواب دیده می شود؛ بخشی از رؤیاها صادقانه هستند. این پژوهش با روش وصفی تحلیلی مضامین رؤیاهای صادقانه حضرت رسول9 و تأثیرشان در تصمیم گیری های ایشان را مورد بررسی قرار داده است. این بررسی حکایت گر آن است که خواب و رؤیا در فرهنگ اعراب قبل و بعد از ظهور اسلام همچون دیگر ملل مجاور آن ها دارای اهمیت بسیاری بوده است. مقاله با تأکید بر این که وحی و معراج در حالت خواب و رؤیای صادقه محقق نشده، بلکه هر دو در عالم بیداری بوده، نشان می دهد که مضمون رؤیاهای پیامبر عموما درباره سرنوشت اشخاص یا جنگ ها و حوادث و به نوعی پیش بینی رویدادهای آینده بوده است. آن حضرت گاه از رؤیای صادقانه برای اعتباربخشی به سخنان خود استفاده می کرد اما اغلب، رؤیا را معیار حجیت برای یاران خود نمی شمرد و آنان را وادار به انجام کاری بر پایه رؤیا نمی نمود.
۱۱۱.

نسبت اخلاق و دعوت اسلامی در سیره پیامبر اکرم(ص)

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۷ 7-24

کلیدواژه‌ها: اخلاق نبوی جاهلیت حمیت جاهلی دعوت اسلامی قبیله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۴۴
وضع اخلاقی جامعه عرب پیش از اسلام تابعی از سنت های قبیلگی بود. این امر موجب شکل گیری اخلاق منفعت طلبانه شد که در قرآن کریم از آن با عنوان حمیت جاهلی تعبیر شده است. بر این اساس راهبرد پیامبر اکرم(ص) برای مقابله با آن وضع، ایجاد شکاف در ساختار جامعه جاهلی و طراحی هنجارهای اجتماعی نوین اسلامی بود. سوال اصلی پژوهش این است که پیامبر(ص) جهت ایجاد هنجارهای نوین اخلاقی از چه راهبردهایی استفاده کرد؟ این پژوهش با استفاده از شیوه کتابخانه ای و رویکرد جامعه شناختی نشان داد که رسول خدا برای تضعیف حمیت جاهلی و جایگزینی هنجارهای نوین اخلاقی سه راهبرد فردی، گروهی و مدنی را در پیش گرفت. آن حضرت در مکه از راهبرد فردی و گروهی و در مدینه از شیوه های مدنی استفاده کرد.
۱۱۲.

اختلاف های ایران و عثمانی بر سر استحکامات سرحدی مریوان، اورامان و لاهیجان (لاجان) در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۶ ۴۲-۱۱

کلیدواژه‌ها: مریوان اورامان لاهیجان ایران قاجار عثمانی مرزهای غربی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۴۲۰
یکی از موضوع های مورد اختلاف ایران و عثمانی از نیمه دوم سلطنت ناصرالدین شاه به بعد، احداث استحکامات سرحدی مریوان، اورامان و لاهیجان در مرز ایران و عثمانی بود. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش است که: احداث استحکامات مرزی در سرحدات مریوان، اورامان و لاهیجان چه تأثیری در روابط ایران و عثمانی و تحولات مرزهای غربی ایران در عصر قاجار داشت؟ یافته های این پژوهش که با روش توصیفی-تبیینی و بهره گیری از اسناد و نقشه های تاریخی و منابع کتابخانه ای انجام شد، نشان می دهد که دولت عثمانی به دنبال احداث استحکامات مرزی جدید توسط دولت ایران در کردستان اردلان و مُکریان، با طرح ادعاهایی درباره مالکیت بر بلوکات مرزی مریوان، اورامان و لاهیجان و با تأکید بر داخل بودن این مناطق در طرح استاتوس کو، سعی در ایجاد تنش در سرحدات غربی ایران و قبولاندن شرایط مدّ نظر خود در مفاد کمیسیون های مرزی داشت. سرانجام با دخالت دولت های واسطه و براساس پروتکل های تهران و اسلامبول و کمیسیون سرحدی، در سال 1332ق. این مناطق متعلق به دولت ایران شناخته شدند. یکی از موضوع های مورد اختلاف ایران و عثمانی از نیمه دوم سلطنت ناصرالدین شاه به بعد، احداث استحکامات سرحدی مریوان، اورامان و لاهیجان در مرز ایران و عثمانی بود. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش است که: احداث استحکامات مرزی در سرحدات مریوان، اورامان و لاهیجان چه تأثیری در روابط ایران و عثمانی و تحولات مرزهای غربی ایران در عصر قاجار داشت؟ یافته های این پژوهش که با روش توصیفی-تبیینی و بهره گیری از اسناد و نقشه های تاریخی و منابع کتابخانه ای انجام شد، نشان می دهد که دولت عثمانی به دنبال احداث استحکامات مرزی جدید توسط دولت ایران در کردستان اردلان و مُکریان، با طرح ادعاهایی درباره مالکیت بر بلوکات مرزی مریوان، اورامان و لاهیجان و با تأکید بر داخل بودن این مناطق در طرح استاتوس کو، سعی در ایجاد تنش در سرحدات غربی ایران و قبولاندن شرایط مدّ نظر خود در مفاد کمیسیون های مرزی داشت. سرانجام با دخالت دولت های واسطه و براساس پروتکل های تهران و اسلامبول و کمیسیون سرحدی، در سال 1332ق. این مناطق متعلق به دولت ایران شناخته شدند.
۱۱۳.

تأثیر اخلاق مداری پیامبر اکرم(ص) بر تحقق همبستگی اجتماعی

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۷ 41-56

کلیدواژه‌ها: اخلاق نبوی پیامبر اکرم (ص) همبستگی اجتماعی وحدت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۴۳
نوع برخورد رسول اکرم با دیگران از اهمیت بسیاری برخوردار است. رعایت اخلاق در زندگی از مهم ترین شاخصه های رفتاری آن حضرت به شمار می رود. پرسش اصلی مقاله این است که سلوک اخلاقی پیامبر(ص) و نوع رفتارهای ایشان با دیگران چگونه بود؟ آیا اخلاق نبوی تأثیری در همگرایی مردم و همبستگی اجتماعی داشته است؟ واکاوی منابع متقدم تاریخ، سیره و حدیث و بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد که رعایت اخلاق و امور اخلاقی در زندگی آن حضرت از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. پیامبر(ص) به همه مردم احترام می گذاشت و خود را از مردم جدا نمی دید. آن حضرت اهل مدارا بود و کسانی که نسبت به شخص ایشان بدرفتاری می کردند، می بخشید. ایشان مساوات را در برخورد با مردم رعایت می کرد و هیچ کس در نظر او از دیگران - جز به داشتن تقوا- برتری نداشت. رعایت این امور سبب جذب مردم و شکل گیری امت واحده اسلامی شد. اختلافاتی که بعد از رحلت رسول خدا در جامعه اسلامی در خصوص جانشینی شکل گرفت، چالشی جدی در مسیر همبستگی بود، اما مدیریت آن چالش توسط امام علی(ع) این خطر جدّی را برطرف ساخت.
۱۱۴.

کشمکش های علاءالدوله ذوالقدر با حکومت های صفویه و عثمانی و پیامد آن بر فروپاشی امیرنشین ذوالقدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۶ ۱۴۶-۱۱۱

کلیدواژه‌ها: حکومت ذوالقدر علاءالدوله ذوالقدر شاه اسماعیل اول سلطان سلیم اول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۴۵۴
موقعیت جغرافیایی امارت ذوالقدر (740-928ق/ 1339-1521م) که در محدوده ای میان قلمرو عثمانی و صفوی قرار گرفته بود، سبب شد تحت تأثیر شرایط سیاسی این دو حکومت باشد. حکومت ذوالقدر که برای بقای خویش در پی یافتن متحد و پیوستن به حکومت مقتدرتر بود، سیاست متناقضی را در ارتباط با حکومت های صفوی و عثمانی در پیش گرفت. ذوالقدرها در آغاز تشکیل حکومت صفویه حامی و مطیع شاه اسماعیل اول (907-930ق/ 1501-1524م) بودند؛ سپس از دشمن او مرادبیگ آق قویونلو (905-914ق/ 1500- 1508م) حمایت کردند. همین تغییر سیاست زمینه ساز حمله شاه اسماعیل و تضعیف حکومت ذوالقدر گردید. از سوی دیگر، حاکم ذوالقدر نسبت به حکومت عثمانی نیز راه نفاق را در پیش گرفت. سلطان سلیم اول (918-926ق/ 1512-1520م) که شاهد کارشکنی های مداوم علاءالدوله ذوالقدر (884-921ق/ 1479-1515م) نسبت به عثمانی بود، از ضعف این حکومت استفاده کرد و با حمله به ذوالقدر، این دولت را شکست داد و قلمرو آن را تصرف کرد. در این مقاله، هدف بررسی تأثیر کشاکش ذوالقدرها با دو حکومت صفویه و عثمانی بر فرایند فروپاشی امارت ذوالقدر، با رویکرد توصیفی-تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که درگیری های شاه اسماعیل صفوی با علاءالدوله ذوالقدر و ضرباتی که بر او وارد ساخت، بنیان قدرت حکومت ذوالقدر را چنان ناپایدار کرد که برافتادن آن را در حمله عثمانی به این امارت هموار کرد.
۱۱۵.

نگاهی تاریخی به حماسه عاشورا از منظر ادب فارسی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 7 - 26

کلیدواژه‌ها: ادبیات مذهبی حماسه عاشورا شعر عاشورایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۴۲۴
ادبیات نمایان گر رویدادهای تاریخی است که اغلب با عواطف و خیال ادبا عجین بوده است. از این منظر، ادبیات و تاریخ به هم پیوسته و جدا ناشدنی اند. روایت حماسه امام حسین(ع) در ادب فارسی، در قالب های متنوع ادبی ارائه شده است. چنین آثار ادبی در هر دوره ای جلوه های گوناگونی از آن حماسه را مکتوب کرده است. در این نوشتار با مروری بر سروده های عاشورایی از گذشته تا کنون، تلاش شد تا برجسته ترین موضوعات مورد اهتمام شاعران استخراج و از این طریق چگونگی ارائه این حماسه جاودان در آثار شاعران ترسیم شود.
۱۱۶.

کاربرد واژه «هذیان» متناظر با شبکه معنایی خرافات در متون اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 297 - 315

کلیدواژه‌ها: پریشان گویی خرافات شبکه تحقیر مزخرفات هذیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۲۳۶
مقاله حاضر، واژه پر کاربرد «هذیان» را در ادبیات مسلمانان ذیل شبکه واژگانی خرافات، که همگی محتوایی تخفیف آمیز و نگرشی انتقادی دارند، مطالعه نموده است. شواهد ارائه شده نشانگر آن است که نگرش انتقادی از همان ابتدا در میان برخی متفکران مسلمان وجود داشته و در رفع و طرد باورهای دیگران از این واژه استفاده می شده است؛ از این رو، متون اولیه صدر اسلام تاکنون براساس رهیافت تاریخ اجتماعی زبان و با تأمل در تحولات تاریخی مورد مداقه قرار گرفته و ذهنیت و باور نویسندگان مسلمان در حوزه های متعدد علوم (فِرَق، فلسفه، عرفان و...)، به ویژه در تنازعات دینی و درون دینی واکاوی شده است و در نهایت، مطالعات و یافته ها نشان داده که هیچ تغیر مفهومی در معنای این واژه در سیر تاریخی خود صورت نپذیرفته است و همان ذهنیت به کارگیری اولیه، در حال حاضر نیز در گفتار و نوشتار نویسندگان مسلمان حاکم و پابرجاست.
۱۱۷.

سیمای حبیب بن مظاهر در «حماسه کربلاء» سروده سعید العُسَیلی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 79 - 92

کلیدواژه‌ها: حبیب بن مظاهر حماسه کربلاء سعید العسیلی عاشورا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۳۷۸
در دیوان شعر عاشورایی، وصف یاران امام حسین(ع) گستره وسیعی را به خود اختصاص داده و چکامه های بسیاری در شعر پارسی و عربی به مدح، ثنا و توصیف این بزرگواران اختصاص دارد. یکی از این دلاورمردان، حبیب بن مظاهر است که وصف او در منظومه «حماسه کربلاء» جلوه ویژه ای یافته است. این منظومه سروده سعید العسیلی (1348-1414ق)، شاعر معاصر لبنانی است که در بیش از 6000 بیت به سیره امام حسین(ع) و یارانش پرداخته و حماسه آفرینی امام(ع) و اهل بیت(ع) و اصحابش را به زیبایی ترسیم کرده است. در مقاله حاضر سیمای حبیب بن مظاهر در این حماسه سترگ واکاوی و تبیین شده است. شایان ذکر است که شاعر در هفت چکامه و با تعابیری ادبی و آمیخته با زیبایی های بلاغی و تصاویر شعری به مهمترین اوصاف حبیب چون محبوبیت نزد پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، زهد و پارسایی، بینش و بصیرت، شجاعت و فداکاری پرداخته است.
۱۱۸.

آسیب شناسی شعر عاشورایی از منظر مقام معظم رهبری(مدظله) با تکیه بر اشعار معاصر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 115 - 128

کلیدواژه‌ها: شعر حماسی شعر عاشورایی مقام معظم رهبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۳۵۳
واقعه عاشورا یکی از اثرگذارترین و ماندگارترین حوادث تاریخ است که اثرات آن بر قلوب مؤمنان تاکنون قابل بررسی است. در این جستار بیانات مقام معظم رهبری(مدظله) در ارتباط با آسیب های اشعار عاشورایی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده، بیشتر از منابع دیجیتالی به ویژه پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری(مدظله) استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از نظر ایشان آسیب های متعددی از جمله غلو، دروغ، اشعار سست و بدون سند، اشعار با محتوای نامناسب و یا بدون معرفت افزایی، استفاده از عبارات سخیف و نیز برهم زننده اتحاد بین مسلمین در اشعار عاشورایی وجود دارد. بر این اساس شعرا باید با ملاک قرار دادن بیانات رهبری زمینه ساز تعالی مضامین اشعار عاشورایی و در نهایت موجب تعالی و رشد جامعه شوند.
۱۱۹.

آمار نامه های کوفیان به امام حسین(ع)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 7 - 16

کلیدواژه‌ها: امام حسین (ع) بیعت کنندگان کوفه قیام عاشورا کوفه نامه های کوفیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۳۷۴
مردم کوفه پس از آنکه مطلع شدند امام حسین(ع) از بیعت با یزید امتناع و به مکه هجرت کرده است، بارها نامه های بسیاری را برای آن حضرت فرستادند و او را به کوفه دعوت کردند. درباره آمار این  نامه ها در منابع متأخر اشتباهاتی صورت گرفته و مبالغه شده است. تحقیق حاضر با رویکرد تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این پرسش پرداخته که شمار نامه های کوفیان به امام حسین(ع) چه تعداد بوده است؟ یافته های تحقیق بیانگر آن است که شمار نامه ها بر اساس منابع متقدم تا قرن ششم هجری، حدود 150 نامه یا کمی بیشتر از آن بوده است؛ اما در قرن هفتم هجری، ابن نمای حلی و سید بن طاووس آمار نامه ها را به دوازده هزار رسانده اند. در دوره های بعد برخی نویسندگان رقم نامه ها را به هجده هزار رسانده اند. تأمل در آمار دوازده هزار و هجده هزار نامه و آمار بیعت کنندگان کوفه با حضرت مسلم که دوازده هزار و یا هجده هزار نفر بودند، این احتمال را تقویت می کند که بین این دو خلط و اشتباه صورت گرفته است؛ چرا که فرستادن این حجم از نامه، معقول به نظر نمی رسد.
۱۲۰.

پی گیری رد حلقه تفسیری ابن عباس در تاریخ نگاری قدسی مسلمانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 375 - 398

کلیدواژه‌ها: الهیات و تاریخ تحولات عصر نبوت تاریخ نگاری قدسی حلقه تفسیری ابن عباس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۲۷۶
تداخل گزارش های ایمانی از تحولات عصر نبوت در تاریخ نگاری مسلمانان به گره خوردن مرزهای الهیات و دانش تاریخ منجر می شود. در بررسی نسبت بین این دو رویکرد، حضور پررنگ ابن عباس و شاگردان او به عنوان «حلقه تفسیری مکه»، این پرسش را ایجاد می کند که چه ارتباطی بین درک تفسیری، به عنوان یکی از لایه های سنخ شناسی فهم الهیاتی، و روایت فراتاریخی از زیست پیامبر(ص) وجود دارد؟ پژوهش حاضر با طرح این ادعا که جریان تفسیری، خاستگاه روایت های قدسی در تاریخ نگاری مسلمانان است، از منظر توصیفی و با تکیه بر روش داده بنیاد، روایات الهیاتی از زیست پیامبر(ص) را از سه منبع سیره ابن هشام، طبقات ابن سعد و تاریخ طبری استخراج و سپس با روش تحلیل فرم و اِسناد، رد این حلقه را در این ارتباط پی گیری کرده و ادعای یادشده را به آزمون گذاشته است. برآیند این پژوهش نشان داد، گرایش حلقه ابن عباس به اسباب نزول آیات و تمایل مورخان به تفسیر مجازی آنان به تعامل بینش تفسیری و تاریخی منجر شد که نتیجه آن به تصویر کشیدن وجهی قدسی و فراتاریخی از زیست پیامبر(ص) در مکه بود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان