گذری بر زندگی شاعران اهل بیت (ع) (2)
حوزه‌های تخصصی:
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷۰۱ تا ۷۲۰ مورد از کل ۱٬۹۶۳ مورد.
نقد و بررسی الفنون الأدبیة و أعلامها فی النهضة العربیة الحدیثة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
الفنون الأدبیة و أعلامها فی النهضة العربیة الحدیثة از جمله مهم ترین آثار أنیس الخوری المقدسی است که در آن به تحلیل فنون نثری و أعلام آن در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می پردازد. این جستار می کوشد با بررسی این کتاب بر اساس معیارهای تألیف کتاب آموزشی، نقاط مثبت و منفی این اثر را به عنوان پژوهشی در حوزة تاریخ ادبیات تبیین کند. در این بررسی ابتدا تحلیل بیرونی اثر شامل معرفی کلی مؤلف و اثر، خاستگاه تاریخی و اجتماعی اثر، و مؤلف و موضوعات اصلی و کانونی اثر صورت خواهد گرفت. سپس ویژگی های شکلی و محتوایی کتاب بررسی خواهد شد. از مهم ترین مواردی که در بخش محتوایی بررسی می شود رویکرد تحلیلی و روش نقدی نویسنده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که رویکرد نویسنده در این کتاب رویکرد علمی فنی و روش نقدی او فنی و جامعه شناختی است. از جمله نقاط ضعف کتاب فقدان هماهنگی میان عنوان کتاب و مباحث اصلی آن است. همچنین از جمله نقاط قوت کتاب ارائة روشمند فنون نثری و اعلام آن و دربرگرفتن حجم بالای دیدگاه های نقدی و تحلیلی در کنار مسائل تاریخی است.
دور ظاهرة التکرار فی تشکیل صورة الحرب فی الشعر الفارسی والعربی فی الربع الأخیر من القرن العشرین(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یُعدّ التکرار من أهم الظواهر التی تتجلی فی النصوص الشعریة وتحدیداً الخاصة بالحرب؛ والتی تخلق داخل النص الشعری أبعاداً متعددة أهمها البعد الجمالی و البعد النفسی. وعلیه، قمنا فی الدراسة الحالیة بدراسة مقارنة لتوظیف التکرار فی نماذج من القصائد العربیة والفارسیة فی الربع الأخیر من القرن العشرین ودور هذه الظاهرة فی تشکیل صورة الحرب. ویهدف البحث إلی الإجابة علی السؤال الآتی: ما الدور الذی تلعبه تقنیة التکرار فی تشکیل صورة الحرب فی الأشعار الفارسیة والعربیة؟
واتبعنا فی هذه الدراسة التقسیم الدلالی الذی اقترحته الشاعرة ""نازک الملائکة"" فی عرضها لأقسام التکرار من الناحیة الدلالیة، والجمالیة، ویعتمد هذا التقسیم على ثلاثة أقسام؛ هی التکرار البیانی، وتکرار التقسیم، والتکرار اللاشعوری.
وتبین من الدراسة أن استخدام شعراء الفارسیة والعربیة تقنیة التکرار تجلی فی جمیع أنماط التکرار (التکرار البیانی، وتکرار التقسیم، والتکرار اللاشعوری) ولم یستخدم التکرار من قبل الشعراء علی أنه زخرفة فحسب؛ بل استُخدم علی أنه عنصر أساسی من عناصر القصیدة، وتجلی التکرار البیانی والتکرار اللاشعوری فی النصوص الفارسیة أکثر من النصوص العربیة إلا أن شعراء العربیة کانوا أکثر اقتداراً ومرونةً واستغلالاً لکل سمات تکرار التقسیم من شعراء الفارسیة الذین اقتصر توظیفهم فی أغلب القصائد علی جعل بنیة التکرار بدایة للمقاطع ونقطة انطلاق لها. کما تبین لنا أن أغلب مواضع التکرار البیانی وتکرار التقسیم جاءت داخل النصوص الشعریة سواء الفارسیة أو العربیة معتمدة على التوزیع الرأسی، وهذه الطریقة ساعدت فی بروز التکرار بشکل أوضح.
نگرشی به زبان عربی زبان قرآن
حوزه‌های تخصصی:
بررسی و تحلیل اشعار تعلیمی سلیمان العیسی در حوزه ادبیات کودک(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
ادبیات کودک رویکرد جدیدی است که در سالهای اخیر بسیاری از نویسندگان و شاعران کشورهای جهان به آن پرداخته اند، اینان معتقدند که کودکان به عنوان قشر بنیادی و مهم جامعه، نقش حیاتی در سرنوشت جوامع ایفا میکنند. از این رو، بسیاری از ادیبان این گونه ی ادبی را، ابزاری برای آماده ساختن کودکان و اجتماعی نمودن آنها برای بر عهده گرفتن نقش های اجتماعی در آینده می دانند و معتقد هستند که آگاه سازی و تربیت درست کودکان، ضامن پیشرفت کشورها خواهد بود. در جهان عرب، بعد از جنگ ژ وین 1967 ، شاهد فعالیت های گسترده ای در زمینه ادبیات کودک هستیم. یکی از پیشگامان این حوزه، سلیمان العیسی، شاعر معاصر سوریه است که تمام توان خود را در زمینه آشنا ساختن کودکان به مسایل آموزشی، تربیتی، فرهنگی و ملی به کار میگیرد. وی، در به کاربردن کلمات، در اشعار خود، دقت کافی کرده تا از یک سو، گنجینه لغوی کودک غنی شود و از سوی دیگر، کودکان به واسطه آشنایی با کلمات فصیح، حافظ میراث کهن عربی باشند. واژه، نقش اساسی در زندگی اجتماعی انسان دارد و تجارب نسل ها را بر دوش می کشد . سلیمان العیسی، معتقد است که دنیای امروز، دنیای آموزش کودکان است، زیرا کلید موفقیت جامعه در دستان کوچک آنان است. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، سعی شده است با بررسی اشعار سلیمان العیسی در حوزه ادبیات کودک، مضامین و راهکارهایی که وی در زمینه تربیت و آموزش و آگاهسازی کودکان به کار گرفته، مورد تحلیل و پژوهش قرار گیرد.
الآثار المترتّبة على التنغیم فی الخطاب الشعری لعبد المعطی حجازی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
إنّ الدلالة هی کون الشئ بحالة یلزم من العلم به العلم بشئ آخر. هناک نوع من الدلالة یسمّ ى بالدّلالة الصوتیة التی تستمدّ من طبیعة بعض الأصوات، فإذا حدث اختلاف فی صوت، یؤدّی ذلک إ لى اختلاف فی المعنى کالتنغیم الذی یدلّ على المعانی المتنوعة فی جملة واحدة وفقاً لارتفاع الصوت وانخفاضه ویعدّ عاملاً لتوضیح المعنى وتفسیره والکشف عن السیاق الذی فیه یوجد الکلام، ذلک أنّه یتغیّر تبعاً لسیاقات مختلفة. تحاول هذه الدراسة أن تدرس الخطاب الشعری لأحمد عبد المعطی حجازی بالاعتماد على دیوانه المس مّى بمدینة بلا قلب ، على أساس هذه الظاهرة الصوتیة التی تقترب من نفسیة الشاعر وأفکاره وتدلّ على السیاق الذی أنشد الشاعر فیه خطابه. أما النتائج التی توصّلت الدراسة إلیها، فهی أنّ الشاعر الشعبی مال إلى استخدام التنغیم لمشارکة مخاطبیه فی إحساساته ولإثارة انتباههم والتواصل معهم. یتغیّر صوت الشاعر على أساس أغراضه وأفکاره، حیث یهبط صوته عند الوصف والخبر وغلبة الحزن علیه ویعلو صوته عند النداء والأمر والاستفهام والإشارة إلى التعجّب وما هو محطّ الإنکار والاهتمام.
نقد فرمالیستی سروده «أنشوده المطر» بدرشاکر السیّاب(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱
51 - 73
حوزه‌های تخصصی:
نقد فرمالیستی یکی از رویکردهای نقدی متن محور است که توجّه به شکل و فرمِ اثر ادبی را در دستور کار خود دارد. یک منتقد شکل گرا در پی این نیست که ادیب در آفرینش ادبی خود چه می خواهد بگوید، بلکه می کوشد تا دریابد که شاعر یا نویسنده مقصود خویش را چگونه بیان می کند و تلاش دارد از رهگذر شکلِ متن، به معنا و مفهوم پنهان آن دست یابد. با توجه به این امر که سروده «أنشوده المطرِ» "بدر شاکر سیّاب" به رغم شهرت فراوانش تاکنون از دیدگاه نقد فرمالیستی مورد بررسی قرار نگرفته است، در جستار حاضر، نگارندگان برآنند تا با شیوه تحلیلی– انتقادی این سروده را از نظرگاه مکتب فرمالیسم روسی بررسی نمایند و این فرضیه را مورد تحلیل قرار دهند که شگردهای شکلی به کار رفته در شعر از یک سو به افزایش زیبایی روساخت آن انجامیده و از سوی دیگر مشخص کننده هدف و مقصود شاعر است. نقد شکل گرایانه این سروده گویای آن است که شاعر برای القای حسّ پایداری و ظلم ستیزی، آواها، حروف، واژگان و جملات را به شیوه ای منسجم و هدفمند به کار گرفته تا مخاطب با دیدن شکل زیبای بیرونیِ متن به معنا و شکل درونی آن پی ببرد. در ضمن شاعر کوشیده با کاربرد آشنایی زدایی و استفاده از شگردهایی همچون متناقض نما، کنایه، استعاره و . . . بر ادبیّت شعر خویش بیفزاید.
شعر العلامة السید محمد حسین فضل الله فی ضوء النقد البنیوی (قصائد من دیوان فی دروب السبعین نموذجا)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یحظى دیوان فی دروب السبعین للعلامة السید محمد حسین فضل الله بأهمیة خاصة بقصائده الکلاسیکیة والحدیثة ولغته الصوفیة والشعور المتقد تجاه رؤیة الخالق والتأمل فی حصیلة العمر. إن ما کان مؤثراً فی نقل رسالة الشاعر هو الصور البیانیة وبنیة القصیدة. تحاول البنیویة (structuralism) شق طریقها فی سبیل الکشف عن العلامات الجدیدة وفهم العلاقات الداخلیة للعمل الأدبی. تحاول هذه المقالة التطرق إلى سیرة العلامة السید محمد حسین فضل الله وقریحته الشعریة والتعریف بدیوانه، إضافة إلى دراسة أسس النقد البنیوی فی بعض قصائده. لأجل ذلک، ستعنی المقالة بمستویین من مستویات اللغة الشعریة هما المستویات الخارجیة التی تمثل الوزن والقافیة الشعریة والبنیة الصوتیة والکلامیة والنحویة والترکیبات الحدیثة والمستویات الوسطی التی تتناول الصور الشعریة والعلامات والرموز مع الإشارة إلى الشواهد والأمثلة. یحاول هذا البحث تقدیم شرح أدق للأشعاربافتراض وجود نوع من الوحدة بین البنیة والمضمون.
ملامح المقاومة فی أشعار سعدی یوسف وسلمان هراتی دراسة مقارنة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
شهدت کلٌ من إیران والعراق أحداثاً سیاسیة مختلفة على مدى التاریخ، ومن أهمّ هذه الأحداث المعاصرة هی الحرب فی البلدین. والصراع المتمثّل بظاهرة الحرب المشؤومة بین الشعبین کان السبب فی تشکیل نهج مماثل تقریباً فی حضارة البلدین. وإحدى هذه المناهج هی تشکیل ثقافة المقاومة، والتی یمکن ملاحظتها فی آداب الشعبین. الدراسة المقارنة الوصفیة لقصائد شاعرین من إیران والعراق، أی سلمان هراتی (1959-1986م) وسعدی یوسف (1934م)، توحی مواضیع مشترکة کحبّ الوطن والتحدّی والنقد الإعلامی وفلسطین والنزعة العالمیة فی المقاومة وتعزیز فکرة الاستشهاد. کما تشیر نتائج هذه الدراسة إلى بعض الفوارق الطفیفة فی مواضیع وأسالیب هذین الشاعرین.
من استدرک البحر المتدارک على البحور الخلیلیّه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
یزعم کثیرٌ من العروضیّین العرب فی العصر الحدیث أنّ الأخفش الأوسط هو الّذی استدرک البحر المتدارک على البحور الخلیلیّه الخمسه عشر، ولکن الدراسه التاریخیّه والبنیویّه لهذا البحر تثبت أنّ المتدارک لیس من استدراکات الأخفش على الخلیل، بل ابن حمّاد الجوهری هو الّذی استدرکه على البحور الخلیلیّه، لأنّه کان بحاجه ماسّه إلى هذا البحر فی فرضیّته العروضیّه.
منهجنا فی هذا المقال هو منهج تاریخی و تحلیلی، إذ إنّنا درسنا المتدارک وانتسابه إلى الأخفش دراسه تاریخیّه کما عالجنا نسبه المتدارک إلى الجوهری معالجه بنیویّه.
دراسه بنیویه لمسرحیه ""شهرزاد"" لتوفیق حکیم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
إنَّ المنهج البنیوی أقرب المناهج إلی النص الأدبی؛ لأنَّ النص هو المصدر، ولا وجود للمصدر إلا من خلال النص، و لأنَّ اللغه هی التی تشکل النص و تحدد وجوده و کینونته، و بالتالی، فاللسانیات هی المنهجیه الوحیده الصالحه لدراسه اللغه فی کل تمظهراتها الوصفیه. للتوصل إلی بنیه الأثر الأدبی ینبغی تخلیص النص من الموضوع و المعانی و الأفکار و البعدین الذاتی والموضوعی، لیبدأ بعد ذلک تحلیل النص فی دراسه المستویات البنیویه. نحن نرید فی هذه المقاله من خلال المنهج الوصفی – التحلیلی أن ندرس البنیویه فی مسرحیه شهرزاد و بما أنَّ ضیق مساحه البحث لایتیح لنا الإلمام بکافه جوانب الدراسات البنیویه علینا أن نختار منها ما وجدنا أنه رکیزه أساسیه فی تحدید مظاهر البنیویه فی شهرزاد وهذه المحاور هی: الفواعل التی تمثل الشخوص فی النص، ویوازیها فی الخط نفسه المفعول به وهو الهدف أو المغزی من النص، وفی المحور العمودی هناک المساندون والمعارضون و فی الوسط هناک محور الأحداث ( الحبکه الدرامیه ) للمسرحیه. شخصیات مسرحیه شهرزاد ما هی إلا رموز لنوازع الإنسان وملکاته؛ فالعبد عبد أسود حقیقی ذو مزاج شهوانی، و الوزیر شخصیه عاطفیه عفیفه و الملک شخصیه زهدت فی کل الحیاه ی الرمزی لیصبحوا رمزاً لسعی الإنسان الحثیث نحو المجهول. و یری توفیق الحکیم أن حکمه الإنسان فی عصورنا الدنیا ولکن تلک العلاقه الخفیه التی تربط بینهم فی إنجذابهم نحو شهرزاد هی التی ترفعهم عن المستوی الواقعی إلی المستوی الدلالالحدیثه لیست هی التی توجه مصیره بل الذی یوجه مصیره هو قدرته ذلک العفریت المنطلق مِن قَمقَم الحکمه هو العله المباشره لأزمه الإنسانیه فی العصر الحدیث.
دلایل اهتمام ایرانی ها به ادبیات عرب و نقش آنان در تحول آن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
قراءه فی قصیده لعازر 1962 فی ضوء نظریه تحلیل الخطاب(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تحلیل الخطاب عباره عن محاوله للتعرف على الرسائل التی یود النص أن یرسلها، ویضعها فی سیاقها التاریخی والاجتماعی، وهو یضمر فی داخله هدف أو أکثر، وله مرجعیه أو مرجعیات وله مصادر یشتق منها مواقفه وتوجهاته.
إذن، یساعد تحلیل الخطاب على فک شفره النص بالتعرف على ما وراءه من افتراضات أو میول فکریه أو مفاهیم.
فتهدف هذه الدراسه إلى قراءه فی قصیده لعازر62 لخلیل حاوی فی ضوء نظریه تحلیل الخطاب التی تستند على نظریتی الاتساق والانسجام.
تلقی الصوره فی قصیده إیوان کسری للبحتری (من الرؤیه البصریه إلی الرؤیه الفکریه)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
سینیه البحتری المشهوره فی وصف أیوان کسرى من عیون الشعر العربی فی فن الوصف، وأجمل ما فیها وقفته أمام الصوره القائمه علی أحد جدران القصر. وکانت الرسوم والصور على جدران القصور من مظاهر الحیاه الفارسیه. شاهد البحتری صوره معرکه أنطاکیه التی انتصر فیها الفرس علی الروم، ففاجأته اللوحه فأخذ یصفها وصفاً دقیقاً حیاً، حتی یوشک من یقرأ صوره أنطاکیه أن یراها رؤیه العین فی ملامحها التی نقلها الشاعر. فبلغ بذلک ذروه الفن الشعری فی تعامله مع جسد اللوحه فکأنها حقیقه واقعه، لامجرد ألوان وخطوط جامده على الجدار.
مما یصدم قارئ القصیده العصری، موقف البحتری المتحضّر فی تلقّیه لهذه اللوحه واستیعاب ما فیها من الثقافه، إذ جعل الشاعر رؤیته البصریه الحسیه أداه لبیان رؤیته الفکریه والفنیه تجاه حضاره الفرس، حیث تتجلى فیها نزعته الحضاریه مقراً بعظمه حضاره الفرس العمرانیه وقدرتهم على إداره الشؤون الحربیه. والشاعر کما هو معروف عربی أصیل وکان من خصوم الشعوبیه إلا أنه یؤمن بالحضاره ویمجد مبدعها أیا کان. وبذلک یتخطی الأفق الضیق إلی العالم الإنسانی الواسع فیعجبه الإبداع موقظاً معانی إنسانیه لاحدود لها قائلاً:
وأرانی من بعد أکلف بالأش راف طرّاً من کل سنخ وإس
اتجاهات الغزل عند أبی دهبل الجُمحی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تتناول هذه المقاله «أنواع الغزل عند أبی دهبل الجمحی»، أحد شعراء العصر الأموی، الذی عرف بأخلاقه الحسنه، والتزامه الکامل بمبادئ الإسلام، وقد کان عفیفا جمیلا، عرَّض نفسه للجوع والعطش والموت، فقد أشرف على الموت، - کما ذکر صاحب الأغانی – ولم تحدثه نفسه أن یرتکب ما حرم الله، وجمیع الروایات التی وردت عنه تصفه بأنه من شعراء آل البیت (ع) المتقین الورعین، فقد کان الإسلام متبلورا فی شخصیته وسلوکه وحیاته وعلاقاته مع أبناء مجتمعه. وتغزّل أبی دهبل بعاتکه بنت معاویه، قد احتل الجزء الأکبر من الترجمه التی خصصها له صاحب الأغانی.
ونستخلص مما رواه صاحب الأغانی، أن تغزل أبی دهبل بعاتکه، کان یعکس حقیقهً أساسیه، هی کراهیه أبی دهبل للأمویین وإصراره على مناوئتهم وخصومتهم، فغزله بعاتکه إذن قریب من ذلک النوع من الغزل الذی یطلقون علیه اسم «الغزل الکیدی». وبعد التعرف على النماذج الشعریه عند أبی دهبل، قمنا بعرض نماذج شعریه تعکس اتجاهات شعر أبی دهبل، وقد وجدنا صعوبه فی إدراج هذا الشاعر الکبیر، أحد شعراء قریش الخمسه المشهورین، تحت أی اتجاه منها، وإلا سیکون ذلک ترجیحا فقط ولیس على سبیل القطع.
الأسس النقدیه فی کتاب الشعر العربی المعاصر/ قضایاه وظواهره الفنیه للدکتور عز الدین إسماعیل(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
مازال العمل على الفکر النقدی للنقاد، على الرغم من کثرتهم، قلیلا. والعمل على فکر الناقد یقدم للقارئ المتابع، الخط الذی سار علیه هذا الناقد، والمنطلقات التی أسست لنظرته إلى الأدب. والناقد عز الدین إسماعیل ناقد غزیر الإنتاج، وهو أحد الرواد الذین کان لهم دور بارز فی بلوره القصیده الشعریه الحدیثه، فی مصر، والوطن العربی کله، وکتابه ""الشعر العربی المعاصر / قضایاه وظواهره الفنیه"" على قدمه یعد الدستور الذی سطر لهذه الحرکه خطوطها الرئیسه. وهذا البحث یقوم على محاوره أفکار الناقد فی هذا الکتاب، وما أکثرها، یؤیّد بعضها، ویخالف بعضها الآخر؛ فالناقد قام بتوصیف حرکه الشعر الحدیث، فنیّا وموضوعاتیا، ولئن اختلفت الباحث فی بعض القضایا، فهذا شیء طبیعی، تحتّمه السیروره الزمانیه.
دراسه أسلوبیه فی الدواوین النثریه للشاعر العراقی یحیى السماوی المستوی الصوتی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۲
61 - 80
حوزه‌های تخصصی:
یعدّ المستوى الصوتی مجالاً من مجالات المنهج الأسلوبی، وهو یهتم بمعرفه الدور الذی یلعبه الإیقاع فی النص، لأنالمادهالصوتیهوماتتضمنهمنإیقاع وتکراروموسیقىعذبه وماتحویهمنتأثیراتصوتیهتسهمفی جمالیه النصوإثراءالمعنى. بما أن قصیده النثر بوصفها واحده من أشکال الکتابه الشعریه الجدیده لا تخلو من العناصر الإیقاعیه التی تتلون أشکالها وتتعدد مصادرها وتؤتی القصیده قوتها الإیحائیه والجمالیه، فتحاول هذه الدراسه أن تتلمس أسالیب التشکیل الإیقاعی فی القصائد النثریه للشاعر العراقی یحیى السماوی. وقد اتبع البحث منهجاً وصفیاً تحلیلیاً، وذلک باستقراء القصائد النثریه وتفکک عناصرها الإیقاعیه لاستخراج أسلوب الشاعر الإیقاعی وقیمته الدلالیه والجمالیه. وقد تبین من خلال هذه الدراسه أن قصائد السماوی النثریه مشحونه بطاقات إیقاعیه فذه، مما تؤدی دوراً دلالیاً وجمالیاً لإثاره المتلقی وإثراء تجربته، وبذلک تنتمی إلى قصیده التفعیله وتکتسب صبغه الشعر. ومن أهم أسالیب الشاعر الإیقاعیه فی قصائده النثریه هی: إیقاع التقابل والتضاد، وإیقاع التوازی، وإیقاع تعداد، والتکرار بکافه أشکاله، والتراکم الصوتی، والجناس، والتجانس الصوتی. إن هذهالأسالیبجمیعاتسهمفیتشکیلواقعالإیقاعالصوتیالذیتنهضعلیهالقصیده وتسهم بقدرتها على الإثاره والتأثیر فی المتلقی.
دراسة الآراء النحویة الخلافیة بین ابن مالک وابن الناظم (بالترکیز على ألفیة ابن مالک وشرحها لابن الناظم)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
هناک تباین بین آراء النحاة ومن ذلک الاختلاف الذی حصل بین آراء ابن مالک وابنه ابن الناظم فی المسائل النحویة. إن المقارنة بین آرائهما النحویة المرتکزة على «الألفیة» و«شرح ألفیة ابن مالک» لابن الناظم تحظى بأهمیة بالغة بین المقارنات العدیدة التی أنجزت حول آراء النحاة. وذلک بسبب أهمیة الألفیة وشهرتها وأهمیة شرح ألفیة ابن مالک لابن الناظم کأفضل شرح للألفیة، کما تتبلور أهمیة هذه المقارنة عند معرفة شخصیة ابن مالک ومکانة الألفیة من جانب، وعند معرفة شخصیة ابن الناظم العلمیة وقوة ذهنه التحلیلیة، وعدم استغناء طالب أو باحث فی النحو العربی عن الألفیة وشرح ابن الناظم من جانب آخر. من هذا المنطلق تهدف هذه الدراسة إلى تبیین الاختلاف الموجود بین آرائهما فی مسائل وقضایا النحو العربی عبر استخدام منهج یتصف بطابع وصفی تحلیلی یقوم على المقارنة بین آرائهما النحویة. ومن أهمّ ما توصل إلیه البحث أن ابن الناظم فی أغلب الأحیان یوافق آراء ابن مالک فی المسائل النحویة. والآراء الخلافیة بینهما هی أقل من خمس عشرة مسألة ویتجلى أهمها فی الربط بین المبتدا والخبر، ومسألة تقدیم خبر «لیس» علیها، وإرجاع الضمیر إلى المتأخر لفظا ورتبة فی الضرورة الشعریة، وحذف عامل المفعول المطلق الموکد.