تفسیر و علوم قرآن

این نوشتار در پى شناساندن مفهوم و مؤلفه معنائى واژه وحى در فرهنگ ها و کاربردهاى قرآنى آن است. نویسنده نخست به بررسى مفهوم لغوى واژه پرداخته است سپس ترکیب هاى قرآنى آن را بررسى کرده آنگاه به موارد کاربرد واژه وحى و معانى کاربردى آن اشاره نموده و از پنج معنا یاد کرده است.

۱۳۲۵.

جایگاه عقل در شرح اصول کافی صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نهله غروی نایینی عبدالله میراحمدی سلوکروئی

منبع: خردنامه صدرا پاییز ۱۳۹۰ شماره ۶۵

کلیدواژه‌ها: عقل ملاصدرا حقیقت محمدیه اطلاق اشتراکی و تشکیکی اقبال و ادبار عقل شرح الاصول الکافی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۳۶۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۱۵

تأمل در مباحث «باب العقل و الجهل» کتاب شرح الاصول الکافی ملاصدرا ما را به این نکته رهنمون میسازد که صدرالمتألهین در این اثر همواره بر آن برده که عقل را بعنوان اصیلترین شاکلة شخصیتی انسان و یگانه ابزار کشف رموز هستی، با حقایق صادره از بیانات ائمّه معصومین (علیهم السلام) تفسیر و تطبیق نماید. از منظر ملاصدرا با وجود تنوع مفهومی عقل در سی و چهار روایت «باب العقل و الجهل» کتاب شرح الکافی، میتوان به حمل آنها بر معانی مشترک لفظی مبادرت ورزید. هرچند وی در ادامه، بر مبنای نظام حکمی خویش عقلهای چهارگانه در کتاب نفس، مراتب عقل عملی در کتابهای اخلاق، عقل مجرّد در کتاب الهیات، صور عقلیه و همچنین عقل بمعنای غریزة انسانی را از مصادیق تشکیک دانسته که با وجود مراتب کمال و نقص به یک حقیقت اشاره دارند. ملاصدرا چنین اطلاق اشتراکی و تشکیکی را در قالب عقل نظری و عقل عملی قابل جمع دانسته و وحدت آنها را مقدمهیی برای تحصیل عقل مجردّ میشمارد و بر تعامل طولی ـ مدرّج میان آنها پای میفشارد. او در پایان «حقیقت محمّدیه» را مصداق اتمّ عقل مجرّد و بعنوان نخستین مخلوق و واسطة فیض و خلقت دیگر موجودات معرفی میکند و اتحاد عقل اول با روح محمّدی (ص) را دلیلی مهم در تفسیر اقبال و ادبار عقل به حالات روحی رسول اکرم (ص) میخواند.

۱۳۲۶.

شیخ صدوق و نظریه تحریف قرآن

نویسنده: اتان کلبرگ مترجم: محمدکاظم رحمتی

منبع: کتاب ماه دین تیر و مرداد ۱۳۸۰ شماره ۴۵ و ۴۶

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۶۱۹ تعداد دانلود : ۲۰۱۸

۱۳۲۷.

اثر بخشی نماز بر آرامش روان از دیدگاه قرآن کریم

نویسنده: مهدی اکبرنژاد توران مهمدی

منبع: حسنا سال ششم بهار ۱۳۹۳ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم نماز آرامش روان و اثربخشی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۶۱۸ تعداد دانلود : ۳۳۰۹

یکی از مهم ترین نیازهای بشر دست یافتن به آرامش روحی و روانی است و بسیاری از اقدامات و کارهایی که انجام می دهد برای پاسخ به این نیاز است. مسأله ای که همیشه برای آدمی به عنوان دغدغه مطرح بوده این است که راه رسیدن به آرامش واقعی روح و روان در چه چیز یا چیزهایی است؟ پرسشی که در متون دینی ما به روشنی بدان پاسخ داده شده و آن این که آرامش واقعی تنها با یاد خداوند میسر است و بالاترین مرتبه یاد خداوند با نماز حاصل می شود. مسأله ای که این مقاله در صدد پاسخ به آن است این که از نگاه قرآن کریم چگونه با نماز می توان آرامش یافت؟ و با چه اسلوب و روشی این مهم حاصل خواهد شد؟ روش تحقیق در این نوشته شیوه توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای است.

۱۳۲۸.

بررسی کتاب « البرهان فی تفسیر القرآن »

نویسنده: رقیه علیزاده

منبع: بینات سال شانزدهم پاییز ۱۳۸۸ شماره ۳ (پیاپی ۶۳)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر

تعداد بازدید : ۳۶۲۰ تعداد دانلود : ۱۰۴۱

تفسیرماثور از کهن ترین گونه های تفسیری است که برای توضیح و تبیین آیات الهی شکل گرفته است و تفسیر البرهان ازجمله مهم ترین تفاسیر روایی شیعه می باشد که توسط سید هاشم بحرانی در نیمه اول قرن یازدهم، تالیف شده است. این تفسیر شامل همه سُور قرآن بوده و روایات منقول از ائمه اطهار(ع) بدون اظهار نظری از مؤلف گردآوری شده است.انگیزه مؤلف،نشان دادن شان والای اهل بیت(ع) بوده و لذا منبع مهمی برای استفاده از علوم اهل بیت به شمارمی رود. در این مقاله تلاش شده است تا باگزارشی از محتوای تفسیر البرهان،امتیازات و کاستی های کتاب بیان شده و روش علامه بحرانی تا حدودی روشن گردد. واژه های کلیدی:تفسیر،روایت،بحرانی،روش شناسی.

۱۳۲۹.

حیات برزخی از منظر حکمت متعالیه، قرآن و سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی محمد قاسمی

منبع: معرفت فلسفی ۱۳۸۷ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: نفس مثال قبر بدن توفی موت روح برزخ

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۶۱۳ تعداد دانلود : ۱۵۲۷

بدن ابزاری برای نفس مجرد انسانی است که به وسیله آن می تواند استعدادهای نهفته خود را متبلور و شکوفا سازد. نفس، پس از قطع علاقه از بدن، در وعایی دیگر به نام عالم «برزخ» یا عالم «مثال»، با تعلق گرفتن به «قالب مثالی» یا «جسم برزخی»، به حیات خود ادامه می دهد؛ حیاتی که همراه لذایذ یا رنج های ویژه ای است که نتیجه افکار، عقاید، اعمال، صفات و ملکات راسخ در نفوس در طول حیات دنیوی خواهد بود. این نوشتار، ابتدا به اثبات برزخ، از منظر حکمت متعالیه، قرآن و سنت می پردازد، سپس به برخی ویژگی های برزخ و برزخیان اشاره می کند، و آن گاه دیدگاه برخی از فلاسفه را که معتقدند در برزخ، «تکاملی برای افراد وجود ندارد» به نقد کشیده است. نویسنده معتقد است فلسفه، هرگز نمی تواند مدعی شود که برای برزخیان ارتقای درجه و تکامل یا سقوط بیشتر امکان ندارد، به علاوه بر این دیدگاه نه تنها مخالف بسیاری از روایات وارده در مورد عالم برزخ است، که با ظاهر برخی از آیات شریفه قرآنی نیز سازگاری ندارد.

۱۳۳۰.

اعتکاف

نویسنده: اسماعیل نساجی زواره

منبع: ماهنامه مکتب اسلام ۱۳۸۳ شماره ۶

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۶۱۲

۱۳۳۱.

عبودیت و بندگی در آیات

نویسنده: عبدالکریم عابدینی

منبع: مطالعات تفسیری سال اول پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: عرفان اخلاق بندگی آثار عبادت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن انسان و جامعه در قرآن انسان در قرآن

تعداد بازدید : ۳۶۰۸ تعداد دانلود : ۱۱۸۴

عبادت هدف آفرینش انسان و بعثت پیامبران الهی است. رفتار بشر از آغاز پیدایش تا کنون شاهد این نیاز می باشد و رازِ آن را باید در عهد و پیمان خدا با بنی آدم در صحیفه فطرت جستجو کرد. عبادت خدا تنها راه رشد انسان و یگانه مسیر رسیدن به کمال است. تقوا، آرامش، آزادگی، رسیدن به مقام یقین و در امان ماندن از اغوا و سیطره ابلیس، تنها بخشی از آثار و برکات عبادت است و آشنایی با برکات عبادت و باور آنها انگیزه بندگی و شور زندگی را فزونی می بخشد. عبادت از عقیده برمی خیزد و ثمره اش به صورت ملکات فاضله اخلاقی تجلی می یابد. از سوی دیگر روح را صیقل می دهد و اعتقادات دینی را مستحکم می کند و انسان در سایه آن هر لحظه به سوی قرب الهی حرکت می کند.

۱۳۳۲.

سیمای قرآن در اشعار سنایی

نویسنده: مهدی سلطانی

منبع: بشارت ۱۳۸۶ شماره ۶۰

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن، ادبیات و هنر

تعداد بازدید : ۳۶۰۸

۱۳۳۳.

رسائلی پیرامون تفسیر و علوم قرآن منسوب به اهل بیت(ع)

نویسنده: ا.م موسوی

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۶۸ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مباحث کلی تفسیر وتأویل

تعداد بازدید : ۳۶۰۸

۱۳۳۴.

حزب الله در قرآن

نویسنده: اسد معصومی اصل

منبع: بشارت ۱۳۸۰ شماره ۲۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر فرهنگ اصلاحات و واژه ها در قرآن

تعداد بازدید : ۳۶۰۳

۱۳۳۵.

مبانی و شاخص های رشد معنوی انسان در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن قاسم پور

منبع: پژوهش دینی پاییز ۱۳۸۶ شماره ۱۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن انسان و جامعه در قرآن انسان در قرآن

تعداد بازدید : ۳۶۰۱ تعداد دانلود : ۱۳۳۰

۱۳۳۶.

تفسیر سوره حشر

نویسنده: مرتضى جوادى آملى

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۷۶ شماره ۱۸۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن احکام فقهی وحقوقی در قرآن

تعداد بازدید : ۳۵۹۹

۱۳۳۷.

اختلاف قرائات و نقش آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبائی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمد فاکر میبدی

منبع: قرآن شناخت سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن قرائت اختلاف قرائات تفسیر المیزان علامه طباطبائی (ره)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۹۷ تعداد دانلود : ۳۲۴۹

ازجمله پیش نیازهای تفسیر قرآن در اختیار داشتن قرائت ابلاغ شده از سوی پیامبر است از نظر علامه طباطبائی(ره) این قرائت اکنون در میان قرائت های مختلف پنهان است و به همین جهت برای بازیابی آن به قرائت های مختلف توجه کرده و با توجه به آنها تفسیر گران سنگ المیزان را نگاشته است. وی با رد تواتر قرائات و تنها مشهور دانستن آنها و منحصر ندانستن قرائت صحیح در قرائت عاصم، به قرائت های دیگر نیز توجه دارد؛ چراکه به باور ایشان سه خصیصه صحت سند، موافقت با قواعد عربی و مطابقت با رسم مصحف در این قرائات وجود دارد. از نظر علامه، قرائن بازیابی قرائت پیامبر عبارت اند از: أفصحیت، سیاق آیات، قواعد صرفی، سازگاری با مفاد آیات، دلیل عقلی و نیز روایات. وی بر پایه روایات معصومین(ع) بر این باور است که ایشان به پیروی از قرائت مشهور فرمان داده اند و لذا از قرائت منسوب به ائمه(ع) تنها به عنوان مؤید یا به عنوان تفسیر آیات استفاده می کند.

۱۳۳۸.

بانوان قرآن نویس

نویسنده: صدیقه سلطانی فر

منبع: بینات ۱۳۸۵ شماره ۵۱

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن پژوهان

تعداد بازدید : ۳۵۹۴

۱۳۳۹.

جستاری در تبارشناسی ماده «قرأ» در ساخت واژه «قرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد جانی پور مهدی ایزدی

منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: قرآن زبان شناسی تبارشناسی ریشه شناسی قرأ زبان های آفریقایی آسیایی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۹۲ تعداد دانلود : ۱۷۰۴

جستجوی ریشه و نحوه ساخت برخی از واژگان غریب و کم کاربرد قرآن کریم، دغدغه ای است که در طول تاریخ اسلام بسیاری از عالمان لغت و زبان شناسان را به خود مشغول داشته و باعث شده نظریه های متعددی در این خصوص تولید شود، همانند نظریه وجود واژگان دخیل یا نظریه تشکیل شدن زبان قرآن از مخلوط زبان های عربی و آرامی. به نظر می رسد از جمله دلایل وجود ابهام در رابطه با ریشه این واژگان و طرح نظریات مختلف، عدم وجود روش های معتبر و نظام مند جهت جستجو و مطالعه زبان ها باشد. از این روی، در این مقاله تلاش شده برای پاسخگویی به این سوال تاریخی در حوزه زبان شناسی، و همچنین معرفی روشی برای جستجوی ریشه واژگان قرآنی، با استفاده از الگوی مطالعه تبارشناسی زبانی، به جستجوی ریشه واژه «قرآن» به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآنی و در عین حال مبهم ترین آنها پرداخته و از این رهگذر، ضرورت اتخاذ رویکرد ریشه شناسی در تحلیل مؤلفه های لغوی واژگان قرآنی را تبیین نمائیم. آنچه به ابهام واژه «قرآن» در پژوهش های امروزین افزوده، عدم تحلیل ماده «قرأ» است. به صورتی که محققان در این حوزه صرفاً با استناد به گزارش لغویان متأخر، به بررسی ابعاد مفهومی و غیر لغوی این واژه پرداخته اند، که همین امر باعث شده برخی در اشتقاق و حتی تلفظ و مفهوم واژه «قرآن» اختلاف نظر داشته و آراء متفاوتی بیان کنند. در این پژوهش با مراجعه به فرهنگ لغت دیگر زبان های آفریقایی آسیایی همچون زبان های؛ سامی، عبری، آرامی، حبشی، اکدی و سریانی، کاربردهای ماده «قرأ» استخراج و چگونگی ساخت های مختلف آن تبیین شده است.

۱۳۴۰.

متکلمان مسلمان و مناقشات کلامی پیرامون قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمد رضایی

منبع: کلام اسلامی ۱۳۸۴ شماره ۵۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۵۹۴

اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری از بسیاری لحاظ دارای اهمیت می‏باشد، با شکست جناح عربی خلافت عباسی دوره‏ای در تاریخ کلام اسلامی آغاز شد که طی آن مجادلات کلامی پیرامون کلام الله که از مدتی قبل شروع شده بود به اوج خود رسید. مأمون با گرایش‏های معتزلی خود، باعث رشد این فرقه کلامی شد و کار بدانجا کشید که برای تفتیش عقاید مخالفان، محاکمی تشکیل شد و اعتقادات علما و قضات و عده‏ای دیگر از مردم پیرامون کلام الله مورد پرسش قرار گرفت. پرسش اصلی این محاکم پیرامون حدوث و قدم کلام الله بود و محک امتحان عقاید معتزله. این دوره در تاریخ اسلام به عصر محنت قرآن معروف است . در این مقاله، با ریشه‏یابی تاریخی این مسئله، مناقشات متکلمان مسلمان در این باره، به صورت فشرده مورد بررسی قرار می‏گیرد و در پایان دیدگاه شیعیان مطرح می‏شود.

درخت حوزه‌های تخصصی