درخت حوزه‌های تخصصی

چهل و هفتمین آیه از سوره ذاریات به چگونگی پیدایش فضا و جهان گستری خداوند تصریح دارد، و آیه یازده سوره فصلت شکل پرداختن خداوند به آسمان ها را بیان می کند. مسأله گسترش جهان از آغاز تا انجام که مورد اشاره قرآن کریم است، مسأله ای است که دانشمندان علم نجوم در کشفیات جدید خود به آن دست یافته اند. یافته های جدید حاکی از آن است که در بازه زمانی ادامه داری که از لحظه پیدایش آغاز شده، کهکشان ها با سرعت فوق العاده ای در حال دورشدن از یکدیگر هستند. در این نوشتار ترجمه ها و تفسیرهای عالمان دینی از آیه چهل و هفت سوره ذاریات را بررسی کرده ایم و معنا و مفهوم آیه و ظهور معنایی آن بر پایه واژگان آیه را مورد مداقّه قرار داده ایم؛ سپس با کشفیات جدید علمی مطابقت داده ایم. روشن شد که معنای آیه با کشفیات جدید درباره فضا هماهنگی دارد.

قیاس مساوات در ظاهر همانند یک قیاس اقترانی حملی بسیط است که البته صدق آن به صدق مقدمه خارجی «مساوی مساوی با یک چیز، مساوی با آن چیز است» وابسته است. به همین دلیل برخی بر این باورند که ارسطو با قید «انتاج بالذات» در تعریف قیاس، در مقام خارج کردن قیاسهایی مانند قیاس مساوات است. از سخنان ابن سینا بدست می آید که قیاس مساوات یک اقترانی حملی است که از هیئت قیاسی خود بیرون رفته و حدود آن از چینش منطقی برخوردار نیست، چراکه مقدمات این قیاس نه در همه حد وسط، بلکه تنها در بخشی از آن اشتراک دارند. خواجه طوسی تلاش کرده هیئت قیاسی و ترتیب منطقی حدود قیاس مساوات را بیان کند و در این راستا آن را به دو گونه اقترانی حملی بسیط و اقترانی حملی مرکب، تصویر کرده است. او همچنین به سخنان فخر رازی در اینباره نیز پاسخ داده است؛ فخر رازی معتقد است قیاس مساوات دارای حد وسط متکرر نیست و به همین دلیل نمیتوان آن را یک اقترانی شمرد بلکه باید آن را قیاسی دانست که تنها به بداهت عقلی منتج است. قطب الدین رازی اما از یکسو در شرح سخنان خواجه طوسی، قیاس مساوات را یک اقترانی مرکب دانسته و اقترانی بسیط بودن آن را دچار اشکال میداند و از دیگر سو، در شرح مطالع، همانند فخر رازی، قیاس مساوات را فاقد تکرار حد وسط شمرده و انتاجش را با لحاظ دو مقدمه داخلی و مقدمه خارجی آن، بدیهی میداند. خونجی ساختاری جدید برای قیاس مساوات طراحی میکند و مقدمه خارجی این قیاس را «هر مساوی ب، مساوی است با هر چیزی که ب با آن مساوی است» میداند که البته این دیدگاه وی با اشکال روبرو است. شهرزوری قیاس مساوات را در صورتی که منتج «الف مساوی ج است» باشد، بیرون از تقسیم قیاس به اقترانی و استثنایی شمرده و در صورتی که منتج «الف مساوی مساوی ج است» باشد، یک اقترانی حملی بسیط دانسته است. ملاصدرا با ردّ دیدگاهی که قیاس مساوات را فاقد تکرار حد وسط دانسته، آن را یکی از قیاسهای اقترانی حملی مرکب مفصول النتائج میداند که حد وسط در هر دو قیاس آن تکرار شده است. سخن ملاصدرا که همسو با سخن خواجه طوسی است، بیانگر دیدگاه درست درباره ساختار منطقی قیاس مساوات است.

روایات بسیاری از شیعه و اهل سنت نشان می دهد که امام علی (ع) در آغازین روزهای در گذشت پیامبر گرامی اسلامی (ص) ، بنابر سفارش آن حضرت ، قرآن را در مجموعه ای گردآورد ، این مجموعه که به "" مصحف علی (ع) "" نامبردار است ، دربردارنده تاویل و تفسیر آیات قرآن محکم و متشابه و اسباب النزول بوده است و آیه های منسوخ پیش از آیات ناسخ قرار داشته اند و به همانگونه ، آیات مکی پیشتر از آیه های مدنی بوده است . برخی از محققان مسلمان بر این رای هستند که مصحف بر اساس ترتیب نزول سوره های قران گرداوری شده است ، این دیدگاه ، تنها به روایت شیعه دیده نمی شود . بنابراین نمی توان به دیده اطمینان به آن نگریست و به دلیل وجود مسائل مهم علوم قرآنی در مصحف علی (ع) و زمان گرداوری آن می توان نتیجه گرفت که مصحف آن حضرت نخستین کتاب در حوزه علوم قرآنی می باشد .