درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷۲۱ تا ۷۴۰ مورد از کل ۵٬۵۶۴ مورد.
۷۲۱.

جستاری پیرامون انتساب دعای صباح به حضرت امیربا تحلیل سندی و نسخه شناختی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 133-160

کلیدواژه‌ها: تردید انتساب دعای صباح علی (ع) سند تحلیل نسخه شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۴۶۱
نخستین بار دعای صباح مشهور در مفاتیح الجنان را علی بن الحسین بن حسان بن الباقی قرشی الحلّی، زنده به سال 653 یا 655ق، در اختیار المصباح روایت کرد. یحیی بن قاسم العلوی در 734ق به آن دست یافت. علی بن عبدالعالی کرکی نیز به درویش محمد اصفهانی، به سال 935 یا 939ق اجازه نقل دعا را داد. بررسی سند و تحلیل نسخه شناختی ، هدف نوشتار حاضر است تا انتساب آن به علی R را محک زند و معنای اصطلاح مشهور درباره دعا را دریابد . اصطلاح مشهور ظاهراً از باب عمل به احادیث من بلغ و قاعده تسامح در ادله سنن و شهرت عملیه بوده است. از جمله قراین انتساب دعا به علی R ، علوّ مضمون ذکر شده که صرفاً سبب «استحکام» و «احتمال» صدور است نه منتسب کردن دعا به امیر R . ثبت نشدن دعا در عصر غلبه نگارش ها در ادعیه ، فاصله حیات نخستین راوی با عصر امام R ، طریق «وِجاده»، فترت نقل، ثبت نشدن دعا در ادعیه معاصر ابن الباقی، مقارنه نگارش دعا در زمان خلافت عثمان و رونق کتابت دعا در زمان صفویه و استفاده از عنصرهای لفظی ناکاربرد در متون قرن نخست هجری در دعای صباح از جمله دلایل تردید این انتساب از دوازده دلیل برشمرده این نوشتار است.
۷۲۲.

تحلیل بر تواتر حدیث إنما الأعمال بالنیات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 199 - 218

کلیدواژه‌ها: حدیث نیت متواتر لفظی متواتر معنوی آحاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۴ تعداد دانلود : ۳۵۵
حدیث « إنّما الأعمال بالنّیّات » از احادیث مورد توجه فریقین و از ادله مهم فقها در طول تاریخ بوده و از اعتبار خاصی برخوردار است. اما علی رغم این اهمیت و جایگاه، از دیرباز در کیفیت نقل این حدیث که خبر واحد است یا متواتر، اختلاف بوده است. در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر تحقیق کتابخانه ای، کیفیت نقل این حدیث مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است و در نتیجه معلوم می شود که این حدیث، با توجه به مضمون احادیث متعدد البته با الفاظی مترادف، حدیثی متواتر و از نظر لفظ خاص؛ یعنی « إنّما الأعمال بالنّیّات »، خبر واحد است. از این رو، ادعای تواتر یا خبر واحد بودن این لفظ، هر یک از جهتی درست می باشد.
۷۲۳.

معناشناسی «بیضه» در روایت «لعن الله السارق یسرق البیضه فتقطع یده...»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۲) 112 - 132

کلیدواژه‌ها: حدیث مفهوم شناسی مفردات البیضه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۹۳
شناخت معنای واژگان عربی و دقت در نوع کاربرد و بافت های گونا گون، یکی از رسالت های دانش فقه الحدیث است که خواننده را به معنای مورد نظر و مقصود حدیث رهنمون می سازد. بر این اساس، نوشتار پیش رو با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی و تحلیل معنای واژه «بیضه» در احادیث پیامبر خدا9 پرداخته است تا به معنای این واژه در حدیث «لعن الله السارق یسرق البیضه...» دست یابد. تحقیق نشان می دهد که در کلام پیامبر خدا9 «بیضه» هم در معنای حقیقی - یعنی تخم مرغ - و هم در برخی معانی مجازی - که کلاه آهنی، مجتمع، خصیه، ورم بدن و زن سفید، سرور، دوشیزه و ...هستند _ به کار رفته است. همچنین ترکیب و بافت های این واژه در احادیث بیشتر به صورت اضافت، ممیَّز، مشبه به و با قرینه هایی کاربرد دارد؛ اما در روایت مورد بحث کاربردی غیر از این چهار صورت به نظر می آید که تأویلات و دیدگاه های متفاوتی از علما پدیدآورده است؛ برخی با در نظر گرفتن معنای حقیقی - بدون تأویل - آن را حمل بر معنای حقیقی نموده اند، و عده ای با برگزیدن معنای مجازی به تأویل آن پرداخته اند. از میان نظرات مختلف، تأویل «ذم و تقبیح سرقت و سوء فرجام» درست تر به نظر می رسد. برخی دیگر از علما از میان معانی مجازی کلاه آهنی را مراد گرفته اند که با دیگر روایات، استعمال عرب و قراین سازگار نیست.
۷۲۴.

ارزیابی وثاقت مشایخ «محمد بن أحمد بن یحیی» بر پایه توثیق ابن ولید

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال دوم ۱۳۹۸ شماره ۲ 5-30

کلیدواژه‌ها: توثیق عام مستثنیات ابنولید محمد بن أحمد بن یحیی نوادر الحکمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۵ تعداد دانلود : ۴۴۹
«محمد‌بن‌حسن‌بن‌أحمد‌بن‌ولید» از میان روایت‌های «محمد‌بن‌أحمد‌بن‌یحیی»، مواردی را که از طریق برخی مشایخ او نقل شده است، استثنا کرده و آن‌ها را نامعتبر دانسته است. بررسی دلالت کلام ابن‌‌ولید بر تضعیف مستثنیات و توثیق سایر مشایخ «محمد‌بن‌أحمد‌بن‌یحیی» گام نخست مقاله است. گام دوم، اعتبار این توثیق و تضعیف است؛ چه اینکه اگر ابن‌‌ولید به اصل عدالت معتقد بوده و یا کلام او مبتنی بر حدس باشد، قابل اعتنا نیست. افزون بر این، دایرۀ شمول کلام ابن‌‌ولید نسبت به مشایخ محمد‌بن‌أحمد‌بن‌یحیی و روایاتی که این مشایخ نقل کرده‌اند، در این سطور مورد بررسی قرار گرفته‌ است. در صورتی که دلالت و اعتبار کلام ابن‌‌ولید تأیید شود، می‌تواند به عنوان یکی از توثیقات عام، تعدادی از راویان را که در کتب رجالی توثیق خاصّی ندارند، به دایرۀ ثقات وارد و زمینۀ اطمینان به روایات آنان را فراهم کند.
۷۲۵.

موانع اخلاقی کمال معنوی انسان در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 85 - 108

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات موانع اخلاقی کمال معنوی انسان غفلت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۳ تعداد دانلود : ۲۶۸
رسیدن به کمال و سعادت، مهم ترین هدف پیش روی انسان است. هر مکتبی بر اساس دیدگاه خود کمال را تعریف می کند. در این میان، منابع دینی و اخلاقی اسلامی در تعریف کمال، عوامل رشد و موانع آن، نظر به آموزه های وحیانی دارند که از منظر این آموزه ها، کمال انسان در گرو پیوستن به خداست و این خود حاصل برقراری عدالت در بین قوای وجودی انسان و اعتدال و استوای او در بعد نظر و عمل می باشد، هدف از تحقیق حاضر ارایه اطلاعات دستبندی شده ، جامع و هدفمند با محوریت قرآن و حدیث پیرامون موضوع یاد شده تا جویاندگان از آن بهره ببرند و با موانع اخلاقی کمال معنوی انسان آشنا گردیده و با دوری از آنها به کمال معنوی دست یابند،  یافته های تحقیق حاضر که به روش علمیِ توصیفی- تحلیلی و با گرد آوری کتابخانه ای مطالب صورت گرفته است نشان می دهد، مهم ترین موانع اخلاقی کمال معنوی انسان شامل نفس اماره، شیطان و دنیا دوستی می باشد زیرا این عوامل خود موجبات شکل گیری موانع دیگری را فراهم ساخته و ریشه ی موانع دیگری نیز به شمار می آیند، همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که حسد، غفلت، عُجب، تکبر و ریا از دیگر موانع اخلاقی کمال معنوی انسان هستند و در رأس آنها از دیگر موانع هم در کمال معنوی انسان، ابلیس است که قسم یاد کرده همه ی بندگان الهی را، بجز افراد مخلص، گمراه سازد.
۷۲۶.

تأویل در روایات اسماعیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۲) 54 - 77

کلیدواژه‌ها: تأویل مثل و ممثول ابزار تأویل اسماعیلیه روایات تأویلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۴۸
اسماعیله، به عنوان فرقه پیشرو در تأویل و باطنی گری اهمیت فراوانی برای تأویل قایل است. تاکنون به صورت مستقل به بحث تأویل در روایات اسماعیلی پرداخته نشده است. سؤال این است که: مبانی، ابزارها و روش تأویل و منظور از حدیث اسماعیلی، در روایات اسماعیلیه چیست؟ هدف مقاله، ارتقای سطح مطالعات بین مذاهب دانش پژوهان حوزه و دانشگاه است که به روش توصیفی- تحلیلی به سرانجام رسیده است. بعد از تبیین ماهیت تأویل، به مبانی آن نظیر نظریه مثل و ممثول پرداخته، و علم اللغه و علم الاعداد و ... را از ابزارهای تأویل اسماعیلیه دانسته است. همچنین، روایات اسماعیلی را با استناد به منابع کهن اسماعیلیه، از پیامبر9، علی7 تا امام صادق7، و سپس اسماعیل، محمد بن اسماعیل تا امام آخرشان دانسته است. روش تأویل اسماعیلیه، روش عقلی نقلی است.
۷۲۷.

معناشناسی و موارد کاربرد واژه «تأویل» در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۳) 3 - 22

کلیدواژه‌ها: تأویل تفسیر تنزیل جری و تطبیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۸۱
مسأله اصلی این مقاله، بررسی کاربردهای واژه «تأویل» در روایات اهل بیت: است و از باب مقدمه و برای تسهیل در مقایسه اصطلاحات مختلف این واژه، معنای لغوی آن و همچنین معانی اصطلاحی آن در تفسیر، کلام و عرفان نیز مورد توجه قرار گرفته است. روش مورد استفاده در آن، توصیفی – تحلیلی است و هدف، ره یابی به معانی دقیق واژگان قرآنی و روایی. «تأویل» در روایات به معنای رویا، برخی از افعال همچون نماز و ... و همچنین درباره قرآن به کار رفته است. از جمله یافته های مهم این پژوهش آن است که اولاً واژه «تأویل» در روایات، در بسیاری از موارد، در برابر «تنزیل» استفاده می شود؛ ثانیاً هرگز به معنای «معنای مخالف ظاهر» - که در السنه متأخران شیوع یافته - استفاده نشده است؛ ثالثاً «معانی باطنی آیات» و همچنین «مصادیق دیگری غیر از مصادیق شأن نزولی» از جمله مهم ترین کاربردهای روایی واژه «تأویل» محسوب می شوند.
۷۲۸.

تحلیل انتقادی روایات متعارض کشی در جرح و تعدیل ابن عباس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 241-276

کلیدواژه‌ها: ابن عباس رجال کشی روایات بیت المال جرح و تعدیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۶ تعداد دانلود : ۸۲۶
عبدالله بن عباس، صحابی مشهور و از سرآمدان حوزه های مختلف علوم اسلامی به ویژه تفسیر است. نگاهی اجمالی به منابع روایی مختلف اعم از تفسیر، تاریخ، لغت و... نشان دهنده کثرت روایات وی است. این مقاله با به کارگیری روش کتابخانه ای، جمع آوری، تجزیه و تحلیل داده ها، ضمن بیان دیدگاه های رجالیان درباره ابن عباس، در صدد تحلیل روایات متعارض رجالیان شیعه در این باره است. در کتاب های رجالی اهل سنت، به تفصیل و در منابع رجالی شیعه، به اجمال درباره وی سخن گفته اند. اگرچه رجالیان اهل سنت، همگی بر مدح و توثیق ابن عباس تأکید کرده اند، در منابع شیعی به دلیل روایات متعارضی که نخستین بار کشی آورده، بحث هایی جدی درگرفته است. تحلیل انتقادی پنج روایتی که کشی در جرح ابن عباس نقل کرده، نشان می دهد که سند آن ها به دلیل ضعف، اتهام و مجهول بودن برخی راویان، و متن آن به دلایلی از جمله ناسازگاری با واقعیت، تزلزل و جعل، غیرقابل اعتماد است. بر مبنای روایات کشی و برخی منابع تاریخی، عده ای با استناد به دلایلی از جمله، خطاب نامه 41 نهج البلاغه ، گزارش های تاریخی و... مدعی سرقت ابن عباس از بیت المال بصره شده اند که این ادعا به دلیل تناقض گزارش های مدعیان، صراحت حضرت علی R در نام بردن از کارگزاران، بررسی حیات تاریخی ابن عباس و موضع او نسبت به ائمه k و... قابل رد است.
۷۲۹.

مکونات مؤشر التنمیه البشریه المؤثره على التقدم ااتقتصادی القائم على التعالیم العلویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثالثه خریف و شتاء ۱۳۹۸ (۱۴۴۱ق) العدد ۱ (المتوالی ۵) 157 - 168

کلیدواژه‌ها: الإمام علی (ع) مؤشر التنمیه البشریه التقدم الاقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۳۳
اعتقد الاقتصادیون لفتره طویله من الزمن أن رأس المال المادی کعنصر من العناصر المکونه لثروه الدوله. ولکن الیوم یعتقدون، إن افتقار الاستثمار فی القوى العامله عامل رئیسی فی تدنی مستوى التنمیه الاقتصادیه فی البلدان النامیه؛ لن یکون رأس المال المادی أکثر إنتاجیه إلا عندما تمتلک الدوله القیم اللازمه لتطویر مؤشر التنمیه البشریه. منذ عام ۱۹۹۰، دخل مؤشر التنمیه البشریه فی الاقتصاد التقلیدی حیث یقاس هذا المؤشر حسب المتغیرات الثلاثیه یعنی طول العمر والمعرفه ومستوى المعیشه اللائق. بالنظر إلى أن مؤشر التنمیه البشریه فی معظم البلدان الإسلامیه، أقل بکثیر من معظم دول العالم، لذلک من خلال الاعتماد على المعاییر المستنده إلى کلمات الإمام علی (ع) یمکن مقارنه هذا المؤشر بالتعالیم العلویه. فالسؤال الذی یجیب عنه هذا البحث هو: ما هی مکونات مؤشر التنمیه البشریه الفعال فی التنمیه الاقتصادیه القائمه على التعالیم العلویه؟ تحاول الدراسه الحالیه البحث عن مؤشر التنمیه البشریه ومطابقته بالتعالیم العلویه من خلال المنهج الوصفی التحلیلی. أظهرت نتائج الدراسه أن التعالیم العلویه تسهل تحقیق التنمیه البشریه وهناک توافق بین مکونات التنمیه البشریه مع التعالیم العلویه والسیاسات العامه فی المجالات الثلاثه للصحه والتعلیم والرعایه الاجتماعیه فی المجتمع لها علاقه إیجابیه وهامه بالتقدم الاقتصادی وتؤدی إلى تحسین التنمیه البشریه. ومن ثم، عند مراجعه مؤشر التنمیه البشریه من منظور أمیر المؤمنین علی (ع)، تم النظر فی مکونات العباده، والأخلاق، والصحه البدنیه والعقلیه، والعلم والبصیره، ومستوى المعیشه اللائق الذی یجب أن تؤخذ فی الاعتبار.
۷۳۰.

مبانی استنباط نظریه های علمی احادیث(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸شماره ۱۰ 9 - 36

کلیدواژه‌ها: حدیث مبانی فهم نظریه پردازی شرح علمی روایات احادیث علمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۲۹۹
فهم احادیث علمی اهل بیتb از مسائلی است که در صورت عدم توجه به مبانی، ضوابط و شیوه های اختصاصی فهم این دسته از احادیث، می تواند منجر به تحمیل نظریه های علمی بر احادیث و موجب برخی آثار منفی هم چون: تفسیر به رأی، تأویل های غیرمجاز و شک در احادیث گردد. مواردی مانند: نبودن تعارض واقعی بین حدیث و علم، هماهنگی بسیاری از مطالب علمی احادیث با نظریه های علمی اثبات شده، قطعی نبودن غالب مطالب علوم تجربی، وجود روایات علمی در احادیث، عدم وجود همه علوم در روایات، به عنوان مبانی و پیش فرض های مواجهه با احادیث علمی، مطرح شده است، که توجه به این مبانی در کنار توجه به ضوابط فهم علمی احادیث، موجب می گردد که پژوهشگر در استنباط نظریه های علمی احادیث دچار خطا و اشتباه نگردد.
۷۳۱.

نقد تاریخ مندی سنت (تا عصر شافعی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸شماره ۱۰ 133 - 166

کلیدواژه‌ها: تاریخ مندی سنت حجیت علم اصول فقه شافعی حمادی ذویب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۵ تعداد دانلود : ۲۶۸
سخن از مفهوم و اعتبار سنت، پیشینه ای دیرینه دارد و علیرغم آن عموم نظرات متوجه یک دست کردن مفهوم سنت و قدّسی کردن جایگاه و اعتبار آن و متّبع بودن آن چون قرآن است، با این وجود، پیوسته نقدهای جدی نسبت به سنت از حیث احادیث دال بر آن نزد فریقین وجود داشته است، در دوران متأخر توسط برخی از اندیشمندان مسلمان انکار حجیت آن و غیر مقدّس دانستن آن و نیز غیر متّبع بودن آن به اشکال مختلفی مطرح گشته است. یکی از دلایل این گروه، تاریخ مندی این مفهوم و اعتبار آن است. آنان بر اساس رویکردی تاریخ انگاره ای بر آنند که مسلمانان صدر اسلام سنت را به معنای کنونی آن نمی شناختند و مفهوم قدسی سنت از وضع علمای اصول قرن سوم به بعد است. اما تاریخ مندی سنت چگونه است؟ و چگونه بررسی های تاریخ مندی، منجر به چنین نظریه ای گشته و دلایل آن کدام است؟ نوشتار حاضر، در حقیقت، ترجمه ای امین و اما آزاد از مباحث مربوط به تاریخمندی سنت از حیث مفهوم و حجّیّت آن، از کتاب «السنّه بین الاصول و التاریخ» حمادی ذویب [1] یکی از چهره های این رویکرد است که با روش تحلیلی، با تکمله هایی انتقادی همراه شده و تا حدودی بسیاری از پرسش های بالا را پاسخ داده است.
۷۳۲.

بازشناسی متون کهن زیارت معصومان علیهم السلام در قرون دوم و سوم؛ وثاقت راویان، محتواشناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۲) 16 - 53

کلیدواژه‌ها: شناسایی منابع کهن زیارت زیارت معصومان (ع) وثاقت مؤلفان کتب مزار محتواشناسی مصادر زیارت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۳
تألیف کتاب های متعدد در موضوع زیارت، همانند سایر موضوعات مورد تأکید ائمه:، از زمان امام صادق7 توسط اصحاب ایشان آغاز شده و تا سال ها بعد ادامه یافته و در قرن سوم به اوج خود رسیده است. در قرن دوم و سوم هجری 21 کتاب در این موضوع قابل شناسایی است. تألیف این کتب توسط ثقات و بزرگان اصحاب امامان: همانند معاویه بن عمار، صفوان بن یحیی، یونس بن عبدالرحمن، بزنطی، ابن فضال، حسین بن سعید، علی بن مهزیار و دیگران نشانه اصالت و اهمیت موضوع زیارت در معارف اهل بیت: است. مؤلفان مورد اعتماد امامیه از راویان ضعیف، مثل عبدالله أصم، به علت وجود قراینی برای اعتماد به برخی از کتب یا احادیث آن ها نقل کرده، از نقل متفرّداتشان خودداری کرده اند. بیش از هشتاد درصد از کتاب های قابل شناسایی توسط مؤلفانی تألیف شده اند که وثاقت آن ها ثابت است. گوشه ای از محتوای این کتاب ها - که همگی مفقود هستند - از راه بررسی اسناد احادیث موجود در کتب امامیه و مقایسه آن ها با طرق فهارس قابل بازیابی است. با شناخت منابع کهن زیارت و بازیابی محتوای باقی مانده از آن ها می توان درباره میزان وثاقت مؤلفان، شناخت محتوای کتب و در نهایت میزان اعتبار این مجموعه از احادیث اطلاعاتی به دست آورد.
۷۳۳.

زمینه فرهنگی و ادبی منع تدوین حدیث در دو سده نخست هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۴) 150 - 172

کلیدواژه‌ها: منع تدوین حدیث سنت روایی شعر ارزش اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۶
بررسی منع کتابت حدیث به مثابه یک ارزش اجتماعی و تشریح زمینه ادبی و فرهنگی آن، مسأله پژوهش حاضر است و تبیین اصالت و مرجعیت زبان در جامعه آن روز عرب و پیوند آن با منع تدوین حدیث از اهداف این مقاله است. وقتی اشراف و بزرگان، کتابت را مایه شرمساری قلمداد می کردند و این وظیفه تا مدت ها بر دوش موالی بود، طبیعی است که به کتاب و کتابت نیز اعتماد نکنند و نقل شفاهی عرب هم طولانی گردد. سیر کتابت در فرهنگ عرب نشان می دهد صحابه و تابعین به شدّت در برابر ثبت و تدوین حدیث، جبهه گیری می کردند، اما نسل های بعد با فراهم شدن زمینه اجتماعی، فنی و گسترده شدن علوم، در آغاز به نوشتن کتاب های أمالی و سپس تصنیف و تألیف پرداختند. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی _ تحلیلی و رویکردِ کیفی، تحلیل گفتمان خواهد بود.
۷۳۴.

ارزیابی تطبیقی جایگاه و کارکرد خبر واحد تفسیری در مبانی آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 67 - 84

کلیدواژه‌ها: خبر واحد حجیت خبر واحد روایات تفسیری آیت الله فاضل لنکرانی آیت الله جوادی آملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۲۲۵
خبر واحد از آن جهت که در تفسیر حجیت دارد یا خیر، در مبنای مفسر اثر می گذارد. کسانی که حجیت خبر واحد را به دلیل آیه (نباء) و سیره عقلاء پذیرفته اند دستشان نسبت به تفسیر بازتر است از آنانی که حجیت خبر واحد را در تفسیر به علت حجیت تعبدیه نمی پذیرند؛ لذا این اختلاف دو دیدگاه بین قدماء مفسرین به وجود آورده است و مفسران معاصر هم به تبع اساتید خود این دو روش را در تفسیرشان اعمال کرده اند. حضرت آیت الله جوادی آملی تفسیر خود را بر مبنای عدم حجیت خبر واحد در تفسیر بنا می گذارد و حضرت آیت الله فاضل لنکرانی مبنایشان پذیرش حجیت خبر واحد در تفسیر می باشد. حاصل آنکه: با بررسی مبانی هر دو دیدگاه؛ مشاهده می شود که پذیرندگان حجیت خبر واحد در تفسیر، شرایطی برای آن قائل هستند و روایاتی که از لحاظ سند یا محتوا، ضعف یا سستی در آنها مشهود باشد را معتبر ندانسته و نمی پذیرند. و اما آنهایی که برای خبر واحد در تفسیر حجیت قائل نیستند، در تفاسیرشان از خبر واحد آورده اند. که جای تأمل دارد...
۷۳۵.

بررسی تطبیقی مبانی و روش های حدیث پژوهی جیمز رابسون و خوتیر ینبل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 317-338

کلیدواژه‌ها: حدیث پژوهی جیمز رابسون خوتیر ینبل مستشرقان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۳۹۷
حجم بسیار آثار حدیث پژوهی مستشرقان و تأثیرگذاری آن در عرصه جهانی، ضرورت بررسی و تحلیل آرای آنان را می طلبد . بررسی پژوهش های حدیثی «جیمز رابسون» و «خوتیر ینبل»، با فاصله زمانی حدود نیم قرن، با روش تحلیلی و توصیفی، حاکی از توس ع ه مطالعات حدیثی و تنوع در بهره گیری از روش های تاریخ گذاری روایات است . عدم اعتبار و اصالت احادیث، نگرش انتقادی به آثار رجالی و تلقی ناکارآمدی آن در نقد حدیث ، رشد وارونه اسناد، نگرش به احادیث به مثابه گفتمان در حال تکوین، مبانی مشترک آنان و تقدم سند بر متن و مبنا قرار دادن برهان سکوت در ارزیابی احادیث، مهم ترین مبانی مختصّ ینبل است. پژوهش های رابسون به شیوه توصیفی و به گونه گزارش های شبهه برانگیز است ، حال آنکه ینبل از روش علّی و با رویکرد نقد و تحلیل بهره گرفته و شیوه پژوهش های او «تحلیل درون متنی» است و واژه پردازی و بومی سازی اصطلاحات حدیثی از دیگر اختصاصات اوست.
۷۳۶.

مؤشرات الغایه الأخلاقیه فی مذهب علی(ع) الأخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الثانیه ربیع و صیف ۱۳۹۸ (۱۴۴۰ق) العدد ۲ (المتوالی ۴) 41 - 48

کلیدواژه‌ها: الغائیه الأخلاقیه الأخلاق العلویه نهج البلاغه الأخلاق المعیاریه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۵۶
یعتبر نهج البلاغه وتعالیمه السامیه ساحه أخلاقیه. وتستند جمیع کلمات الإمام علی (ع) فی مختلف المواقف إلى جوهر الأخلاق والعقل. وقد أثیرت قضایا الاهتمام بالغایه ونتائج الأمور الأخلاقیه فی العدید من الحالات من نهج البلاغه. وبالنظر إلى أن الغایه الأخلاقیه هی من النظریات الأخلاقیه المعیاریه التی تبحث عن معیار القیم الأخلاقیه فی نتائج الفعل الخلقی، ومن خلال التحقیق فی المدرسه الأخلاقیه للإمام نلاحظ أن توجد للغایه مؤشرات یمکن أن ترتبط بوجود العلاقه بین الواجبات الأخلاقیه وثمار أفعال الواجبات وضروره تلک الأفعال والنزعه الأخرویه التی تشمل التدقیق فی الاعمال والثواب والعقاب. ومن ناحیه أخرى، مع المفاهیم الأخلاقیه الغائیه فی نهج البلاغه، لم یلجأ الإمام أبدًا لأیه مخالفات لکسب المزید من الأرباح. فی هذه المقاله، سنستعین بالمنهج الوصفی لفحص العوامل المذکوره فی کلام الإمام علی (ع) من وجهه نظر نهج البلاغه.
۷۳۷.

نُصیریّه و انتقال میراث حدیثی غالیان کوفه به شام؛ بررسی موردی آثار منسوب به محمد بن سنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۱) 125 - 147

کلیدواژه‌ها: غالیان محمّد بن سنان زاهری میراث حدیثی نصیریه کوفه شام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۲۵
محمد بن سنان زاهری از آن دست راویان پُر روایتِ کوفی است که اعتبار وی میان رجال شناسان و فقیهان مورد گفت وگوست؛ گروهی وی را قابل اعتماد می دانند و برخی او را نامعتبر قلمداد می کنند. ظاهراً تمایلات غالیانه وی در بی اعتباری اش نزد رجالیان امامی بی تأثیر نبوده است. هرچند رگه های این تمایلات و گرایش ها در میراث روایی بازمانده از او در جوامع روایی امامیه چندان مشهود نیست، اما در میراث برجای مانده و منسوب به وی در میان گروه های غالی شام در سده های چهارم و پنجم هجری وجود عناصر غلوآمیز به روشنی قابل مشاهده است. در آثار برخی مؤلفان نصیری، از متونی با انتساب به ابن سنان یاد و مطالبی از آن ها نقل شده است که - در صورت درستی انتساب - از یک سو مؤید غالی بودن وی و از سوی دیگر، شاهدی در پالایش میراث حدیث امامیه توسط محدثان بزرگ از عناصر غلوآمیز خواهد بود.
۷۳۸.

تاریخ گذاری حدیث «مرگ جاهلی» در متون امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۹۲) 78 - 111

کلیدواژه‌ها: امام باقر (ع) امام صادق (ع) امام رضا (ع) تحلیل اسناد-متن شناخت امام مهدویت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۹۹
فراوانی خبر «من مات ولیس له امام مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً ...» در مجامع حدیثی امامیه، با صورت ها و طرق مختلف روایی، از حساسیت مسأله شناخت امام در ادوار مختلف تاریخ شیعه، به ویژه دوره امامت حکایت می کند. مقاله حاضر می کوشد از طریق تاریخ گذاری این اخبار با روش تحلیل اِسناد - متن، محدوده زمانی رواج آن ها را دریابد. ازآن جا که مصادر این اخبار امامان پنجم، ششم و هشتم7 هستند و نسبت به مضمون مشترک، حلقه مشترک خبر شمرده می شوند، زمان انتشار هر دسته از اخبار، زمانی پیش از شهادت هریک از این امامان بوده است. متن این اخبار نیز حکایت گر التهاب فرق شیعه، به ویژه زیدیه، به واسطه ابهام در مصداق امام است. افزون براین، نشان از سوء استفاده قدرت طلبان از انگاره مهدویت و نگرانی شیعیان درباره شناخت مصداق امام قائم4 دارد. این اخبار همچنین از رواج فراوان مضمون این خبر در میان اهل سنت و تطبیق آن ها بر حکم رانان اموی خبر می دهد.
۷۳۹.

رهیافتی به ضوابط معیار قرار گرفتن تاریخ برای ارزیابی روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۹۱) 148 - 169

کلیدواژه‌ها: معیارهای ارزیابی روایات عرضه حدیث بر تاریخ نقد روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۱۰۴
حدیث پژوهان برای ارزیابی روایات صحیح از ناصحیح معیارهای گوناگونی را برشمرده اند. عرضه حدیث بر مسلّمات تاریخ یکی از این معیارها است. پژوهش گران حدیث همواره از معیار مذکور برای ارزیابی احادیث بهره برده اند؛ ولی تا کنون اصول و ضوابط عرضه روایات بر مسلّمات تاریخ، به گونه ای شایسته مورد توجّه قرار نگرفته است؛ لذا در این نوشتار شروط و ضوابطی برای این معیار برای پالایش روایات بیان گردیده تا روشمندانه از معیار نامبرده استفاده شود. از جمله این ضوابط می توان به اجماع مورخان، سکوت مورخان، استمرار عمل در زمان اصحاب و نقادی کردن به شیوه محدثان اشاره کرد. در این نوشتار، همچنین آرای صاحب نظران درباره چرایی ملاک قرار گرفتن تاریخ برای اعتبارسنجی احادیث آورده شده که از جمله می توان به اعتماد پیشینیان به تاریخ برای ارزیابی، یقینی و قطعی دانستن مسلّمات تاریخی و نیز اجتهادی و استنباطی نبودن قضایای تاریخی اشاره کرد.
۷۴۰.

بررسی تحلیلی مفاد روایت «یلهی عنهم» با رویکرد رفع تعارض ظاهری آن با آیات و دیگر روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۳) 83 - 104

کلیدواژه‌ها: محض الایمان محض الکفر یلهی عنهم برزخ مُسائله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۸۸
روایات «یلهی عنهم» از دسته احادیث معتبر و مقبولی هستند که گروهی از انسان ها را از پرسش عالم برزخ معاف معرفی می کنند. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از شیوه گردآوری کتابخانه ای به مطالعه مفاد دقیق این روایات می پردازد و تعارض آن ها با آیات و دیگر روایات را بررسی می کند. فهم دقیق روایات «یلهی عنهم» نشان می دهد که این روایات، گروهی از انسان ها را تنها از سؤال برزخی معاف می کنند و سؤال برزخی با واقعیت هایی چون فشار قبر، ثواب و عذاب برزخی و مُسائله اخروی متفاوت است. بنا بر این، روایات مذکور با هیچ یک از آیات و روایات، تعارض غیر قابل جمع نداشته و تنها برخی از آن ها را تخصیص می زند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان