معارف قرآن

نمایش ۳۲۱ تا ۳۴۰ مورد از کل ۵٬۲۱۰ مورد.

۳۲۱.

مخاطب شناسی و تاریخ گذاری آیه 91 سوره انعام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: زهرا کلباسی امیر احمدنژاد

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۷۹)

کلیدواژه‌ها: مکی مخاطب شناسی یهودیان مشرکان تاریخ گذاری سوره انعام

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۱۹ تعداد دانلود : ۹۶۷

مخاطب شناسی و تاریخ گذاری آیه 91 انعام یکی از اختلافات تفسیری مسلمانان از قرون ابتدایی تاکنون بوده که همواره مناقشاتی را ذیل این آیه برانگیخته است. برخی برخلاف قراین صریح این آیه عتاب آمیز، مخاطب آن را مشرکان پنداشته و در اثبات دعاوی خود، به عدم تعامل پیامبر با اهل کتاب در مکه استناد ورزیده اند. در حالی که برخی دیگر با عنایت به قراین متنی آیه، مخاطب آن را یهودیان دانسته اند، لیکن با تکیه بر پیش فرض مذکور، نزول این آیه را در مدینه تصور کرده اند. گروه سوم نیز مخاطب آن را یهودیان و نزول آیه را همزمان با دیگر فقرات سوره، در مکه دانسته اند؛ اما در جمع میان این پیش فرض تاریخی و چگونگی عتاب یهودیان در مکه به تکلّف افتاده اند. این نوشتار پس از بررسی دیدگاه ها، مخاطب بودن یهودیان ذیل این آیه را پذیرفته و سپس در پرتو سایر آیات مکی، به ادعای عدم ارتباط پیامبر با اهل کتاب در این برهه پرداخته و ضمن ردّ آن، مکی بودن این آیه و امکان عتاب یهودیان در این دوران را اثبات نموده است.

۳۲۲.

بررسی صفات خبری موهم داشتن اعضاء و جوارح برای خداوند با نظر به تفاسیر شیعه و اهل سنّت

نویسنده: مهرداد صفرزاده سمیرا حیاتی عبدالحسین شورچه

منبع: حسنا سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلیدواژه‌ها: صفات خبری آیات متشابه آیات صفات تشبیه و تجسیم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۷۱ تعداد دانلود : ۲۲۷۳

یکی از مباحث مهم و اساسی «توحید و خداشناسی» مبحث صفات خداوند است. وجود آیات فراوان مربوط به صفات الهی و کیفیّت طرح آنها از سوی قرآن، امری است که از دیرباز ذهن متکلّمان و مفسّران این کتاب آسمانی را به خود مشغول ساخته است. به ویژه آیاتی که به ظاهر برای خداوند، صفات و خصوصیّاتی، همانند صفات مخلوقات و ممکنات نسبت می دهد. که بیانگر داشتن دست، وجه، ید، عین و ساق خداوند است. مفسّران عمدتاً این قبیل آیات را در گروه متشابهات به حساب آورده و تحت عنوان صفات خبری یا آیات تشبیهی، مورد بحث و بررسی قرار داده اند و هر کدام با معیارها و ملا ک های خود به سراغ این آیات رفته و به تفسیر آن پرداخته اند. در این میان میان مفسّران شیعه و اهل سنّت به دلیل گستره فکری و اندیشه های کلامی و داشتن اصول و پایه های عقیدتی، در طول تاریخ اسلام هر کدام روش خاصّی را در تفسیر آیات متشابه صفات الهی دنبال کرده اند. هر چند که در موارد متعدّدی تفسیر مشترکی ارائه داده اند. در این پژوهش متون مختلف تفسیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و این نتیجه حاصل شده که مفسّرانی که در تفسیرشان، این گونه آیات را در کنار آیات محکم قرار داده و با دلایل عقلی و نقلی و تأویل آنها، خداوند را از هر گونه نقص و عیب و تشبیه و تجسم منزّه دانسته اند نسبت به سایر مفسّران دیگر در این باره جامع و دقیق سخن گفته اند.

۳۲۳.

معرفى فرهنگ نامه علوم قرآنى

منبع: حبل المتین سال چهارم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۲

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر فرهنگ اصلاحات و واژه ها در قرآن

تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۴۷۵

قرآن داراى خصایصى است که دیگر کتب آسمانى و دینى، فاقد آن هستند، به گونه ای که صفات ممیزه اى از قبیل جامعیت، جاودانگى، جهانى بودن، شمولیت، مصونیت از تحریف و اعجاز موجب شده است تا قرآن به عنوان مرجع و منبع قابل استناد و اعتماد براى امت اسلامى باشد. اهمیت بازگشت به قرآن با وجود خصایص ممتاز پیشین و به عنوان منبع مورد اعتماد و استناد امت اسلامى، در شرایط کنونى که تعصب جاهلى، تفرقه و فتنه مذهبى به اوج خود رسیده است، ضرورت و اهمیت مسئله را دو چندان مى کند. جهت تحقق این هدف مقدس، فهم درست و دقیق کلام الهى، ضرورى است.

۳۲۴.

خیط ابیض و اسود و زمان تحقّق فجر صادق در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد سمیعی

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن اوقات شرعی اذان صبح فجر صادق فجر کاذب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۷۱ تعداد دانلود : ۸۰۸

اختلاف مسلمانان در تشخیص زمان اذان صبح به خاطر عدم فهم دقیق و مشترک از آیه 187 سوره بقره است که برای نخستین بار در سال پنجم هجری زمان فجر صادق را تبیین کرد. اینکه مفهوم نخ سفید و سیاه در این آیه چیست و تشخیص این دو نخ از یکدیگر، دقیقاً با چه لحظهای از زمان شکل گیری فجر در افق مصادف می شود، موضوع اصلی این پژوهش است. در این راستا با استفاده از تفاسیر و فنون ادبیات عرب و اشعار دوران جاهلی و همچنین با بهره گیری از احادیثی که در تفسیر و توضیح این آیه وارد شده است و نیز رصدها و مشاهدات نجومی نویسنده، تلاش می شود که معنی و مقصود این آیه تحلیل و بررسی شود و در پایان چنین نتیجه گیری می شود که زاویه ارتفاع منفی خورشید در زمان فجر صادق، 16 درجه زیر افق است.

۳۲۵.

بررسی دوره دعوت پنهانی پیامبر (ص) با تکیه بر مفهوم شناسی عبارت «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَر»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: عاطفه محمدزاده امیر احمدنژاد

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۶)

کلیدواژه‌ها: پیامبر (ص) فترت دعوت پنهانی سوره حجر

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۱۸۰

از دیدگاه بسیاری از مفسران، عبارت «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ» در آیه نودوچهارم سوره حجر، حاکی از فرمان الهی به پیامبر (ص) در سومین سال بعثت بوده و بر علنی کردن دعوت به اسلام پس از مرحله مخفیانه آن دلالت دارد. مفسران غالباً با تکیه بر معنای واژه ها، استناد به سیاق آیات و بر اساس روایات نقل شده، بر این نظر تأکید می ورزند. این در حالی است که با تأمل در دیگر آیات قرآن، توجه به بحث تاریخ گذاری سوره ها و اشکال های وارد بر احادیث مورد استناد، می توان این دیدگاه را نقد کرد. برخی معتقدند که دعوت رسول خدا (ص) از آغاز نبوت، آشکار، اما با رعایت احتیاط در تشکیل اجتماعات اسلامی برای حفظ جان صحابه بوده است. اما با توجه به سیاق سوره، می توان گفت این آیات به جهت دلداری و تثبیت پیامبر (ص) در ادامه مسیر دعوت نازل شده اند؛ امری که در موارد متعدد دیگری در قرآن کریم مسبوق به سابقه است. علاوه بر این، می توان آیات را با توجه به روحیه مدارای رسول اکرم (ص) و موارد مشابهی که در قرآن آمده، تحلیل کرد.

۳۲۶.

نقد شبهه اهانت آمیز بودن آیات دالّ بر منع دوستی با غیرمسلمانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم کریمی تبار

منبع: مطالعات تفسیری سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: شبهات قرآنی تولی دوستی با غیر مسلمان رفتار با مشرکان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۴۰

آیات متعددی از قرآن کریم مسلمانان را از برقراری هرگونه رابطه دوستی با غیرمسلمانان، برحذر داشته است؛ این مسئله موجب القای شبهه توهین قرآن به غیرمسلمانان شده است و از رهگذر آن قرآن حاوی امری اهانت آمیز و غیراخلاقی پنداشته شده است. در این مقاله با تأمل در مدلول آیات مورد بحث و تبیین دقیق آنها روشن می شود که مسلمانان تنها از دوستی با افرادی برحذر شده اند که به دشمنی با آنان برخاسته و به انحاء مختلف سعی در آزار و ضربه زدن به آنها را دارند و نیکی با کسانی که با مسلمانان روابط غیرخصمانه دارند، مورد تأکید قرآن است. در این مبنا مسلمان بودن یا نبودن مطرح نیست. توصیه قرآن بر عدم دوستی با پدر و مادر مشرک نیز به هیچ وجه به معنای بی احترامی به آنان نیست بلکه فقط به معنای عدم اطاعت از آنها در امور مربوط به دین است، ضمن آنکه به والدین مسلمان نیز توصیه شده که تنها در مواردی که اجابت خواسته های فرزندان موجب ظلم به دیگران می شود، از آن روی برتابند.

۳۲۷.

روش های قرآن در نهادینه سازی اخلاق در جامعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عنایت الله شریفی سید حسین جعفری نسب

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: توحید قرآن اخلاق جامعه روش نهادینه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۲۰ تعداد دانلود : ۹۸۹

این پژوهش پیرامون «روش های قرآن در نهادینه سازی اخلاق در جامعه» با روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی انجام شده است. از ضروریّات ایمان پروری انسان، شناخت نوع ارتباط با خداست که با اعتقاد به مبدأ و معاد شروع و با خودسازی، مراحل آن طیّ و با حبّ و بغض فی الله به تکامل می رسد. اخلاق توحیدی، مراحل تزکیه را در بر دارد و هدف اصلی اخلاق نیز قرب الهی است تا زمینه های رشد انسان، فراهم و موانع از سر راه برطرف گردد. روش قرآن در تربیت انسان، رسیدن به توحید در زمینة اعتقاد و عمل است تا به عبودیّت برسد. روش قرآن بر تشویق قبل از تنبیه تکیه دارد، هرچند هر دو مکمّل یکدیگرند و علاوه بر غفلت زدایی، به کمال نَفْس کمک می کند. معرّفی اُسوه ها در قرآن برای نجات انسان از گمراهی است و الگوی کامل از جمله ویژگی های اسلام است. آیات قرآن، پیامبران را با دیدة الگو و اُسوه می نگرند و به عنوان سرمشق در صفات برجستة خود معرّفی می کند. در قرآن، برترین الگوی حسنه، پیامبر(ص) و آنگاه ابراهیم(ع) به عنوان الگو معرّفی شده است و داستان برخی از پیامبران و پیشوایان برای پندآموزی نیز آورده شده است.

۳۲۸.

نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی و اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد جانی پور سید مهدی لطفی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلیدواژه‌ها: دین اجتماع قرآن کریم تحلیل محتوا نظام اخلاقی فرد

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۶۸

بسیاری از آیات قرآن کریم مشتمل بر مضامینی اخلاقی بوده که اگرچه بر اساس مصالح و مفاسد نفس الامری وضع شده، ولیکن از آنجا که گزاره ها و مفاهیمی متعدد و متنوع را در خصوص رفتار انسانی و علائق و خواسته های او بیان می کند، لذا باعث شده برخی در کتب و تفاسیر اخلاقی خود، برداشت های مختلفی از یک آیه ارائه کرده و این آیات را «منطقةالفراغ» دین اسلام معرفی کنند. این نوع نگاه، پرسش های مهمی را به دنبال دارد که؛ علت بیان پراکنده این گزاره های اخلاقی چیست؟، چه نظامی بر این آیات حاکم است؟ و جایگاه این نظام در مجموعه نظام معارف اسلامی چیست؟ در این مقاله تلاش شده تا اولاً؛ رابطه میان آیات اخلاقی قرآن و نظام معارف اسلامی تبیین شده، و ثانیاً؛ نظام حاکم بر این آیات و جایگاه آن در تحول و تکامل دین اسلام، ترسیم گردد. بدین منظور، از روش «تحلیل محتوا» برای استخراج، طبقه بندی و مقوله بندی گزاره های اخلاقی استفاده شده تا در مرحله اول؛ اصول و مبانی حاکم بر ساختار این نظام اخلاقی استخراج، و در مرحله دوم؛ مؤلفه های آن بر مبنای منابع اصیل و ثقه اسلامی، مورد سنجش قرار گیرند. رهآورد استفاده از این روش، ارائه مُدلی جامع جهت اثبات وجود نظامی جامع بر معارف اخلاقی قرآن و کارآمدی این نظام در رشد و هدایت افراد و جوامع بشری است. این مقاله مستخرج از پژوهشی گسترده جهت بررسی آیات اخلاقی قرآن کریم است که تلاش دارد جامعیت و کارآمدی دین اسلام را در هدایت و اداره افراد و جوامع بشری اثبات نماید.

۳۲۹.

بازخوانى دلالت آیه میثاق بر علم فطرى حضورى انسان به خدا با تأکید بر دیدگاه استاد مصباح(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامعلى عزیزى کیا

منبع: معرفت سال بیست و چهارم دی ۱۳۹۴ شماره ۲۱۷ ویژه کلام

کلیدواژه‌ها: عالم ذر خداشناسى خداشناسى حضورى علم حضورى به خدا در قرآن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۹ تعداد دانلود : ۵۵۷

از جمله راه هاى شناخت خداى سبحان شناخت شخصى یا شهودى اوست. قرآن کریم در برخى از آیات به این نوع شناخت اشاره کرده است. عالمان مسلمان، از جمله مفسران، مباحث فراوانى در باب مفاد آیات مربوط به این موضوع مطرح کرده اند. پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل در پى بررسى مهم ترین این دیدگاه ها با تأکید بر دیدگاه تفسیرى آیت اللّه مصباح، از دو آیه 172 و 173 سوره «اعراف» است و به نتایج زیر دست یافته است: آیات سوره «اعراف» بر اصل مواجهه و شناخت حضورى بنى آدم نسبت به خدا دلالت داشته، ولى کیفیت و زمان و مکان آن بر ما معلوم نیست و در آیه بیان نشده است. در روایات اهل بیت علیهم السلام نیز بر شخصى بودن شناخت یادشده در این آیات تأکید شده است. میزان شناخت شخصى بشر نسبت به خدا به اندازه ظرفیت وجودى محدود انسان است و او هرگز احاطه بر ذات خدا نخواهد یافت. افزون بر ذات خدا، شناخت حضورى اوصافى نظیر خالقیت، ربوبیت و رازقیت او نیز براى آدمى وجود دارد.

۳۳۰.

الگوی ارتباطات میان فرهنگی مسلمانان با مسیحیان در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حبیب رضا ارزانی حامد اهتمام

منبع: الهیات تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: مسیحیت قرآن الگو ارتباطات میان فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۵۲ تعداد دانلود : ۷۹۳

در ارتباطات میان فرهنگی که به عنوان فرایند مبادله اندیشه ها، معانی و کالاهای فرهنگی میان مردمانی از فرهنگ های مختلف، تعریف شده است، توسل به الگویی که بتواند زندگی اجتماعی انسان ها را برای رسیدن به مفاهیم مشترک و زندگی مسالمت آمیز همراه با احترام متقابل هموار سازد، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. بر این اساس، در پژوهش حاضر تلاش گردید با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل آیاتی از قرآن کریم پرداخته شود که ناظر به ارتباط با مسیحیان بوده و روند تعامل با آن ها را بیان می کند. یافته ها و نتایج تحقیق بیان کننده آن است که می توان الگویی هفت مرحله ای شامل تأیید برخی از مبانی اعتقادی مسیحیان، دعوت به وحدت، بشارت به مسیحیان حقیقی، هشدار و تهدید، دعوت به تفکر، بیان ویژگی های مسیحیان کافر و وعده عذاب و در نهایت دستور به مباهله و جنگ با آن ها را از قرآن کریم استخراج نمود. بنیان و محور اصلی در این الگو یگانگی خداوند است. از این رو، براساس قرآن کریم هر زمان که مسیحیان به این اصل نزدیک شوند با بشارت و احترام و هرجا که از آن دور شوند هشدار، تهدید، نفرین و مباهله را مبنای ارتباط مسلمانان با آن ها قرار داده است.

۳۳۱.

«ردّ در ارث» در پرتو قرآن کریم، با تأکید بر دیدگاه محقق خویی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: خالد غفوری الحسنی

منبع: قرآن، فقه و حقوق اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: وارث قرابت بر وارث فرض بر رد در ارث تعصیب عول

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۰۰ تعداد دانلود : ۱۱۱۸

یکی از مسائل اختلافی شدید که از گذشته در میان امامیه و اهل سنّت وجود داشته، وضعیت مال زاید از سهام ارث پس از تقسیم است. فقه امامیه به ردّ آن بر اصحاب فروض ارث قائل است، در حالی که فقه اهل سنّت پرداخت آن را به عصبه می داند. امامیه بر درستی دیدگاهش و بطلان تعصیب به چند دلیل از جمله «اجماع» و «روایات متواتر» استدلال می کند؛ ولی محقق خویی به گونه ای جدید و با استناد به روش خاصی که بر نصوص قرآنی وارده در سهام ارث داشته است، دیدگاهی ارائه می دهد؛ دیدگاهی که شایسته بررسی و تحلیل می باشد. وی معتقد است ظاهر آیات ارث، تقسیم بالنسبه است، نه تقسیم بالإطلاق؛ یعنی بر اساس ظاهر آیات، کل مال برای وراث فرض بر می باشد؛ ولی به نسبت سهم و حصه هریک؛ بنابراین اضافه ای باقی نمی ماند تا به عصبه داده شود. در این مقاله به تبیین این دیدگاه جدید و تعمیق و تکمیل آن همت گماشتیم. مبنای تحلیل و استدلال نیز بر اساس روش اصولی متعارف بوده است.

۳۳۲.

تحلیل عناصر داستانی و بررسی مفاهیم تربیتی قصة ذوالقرنین در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صدیقه مهدوی کنی فهیمه میری

منبع: سفینه سال دوازدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۴۶ «ویژه قرآن»

کلیدواژه‌ها: قصه حکومت دینی عناصر داستانی سورة کهف حاکم و ذوالقرنین

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر

تعداد بازدید : ۱۴۶۳ تعداد دانلود : ۸۴۲

ذوالقرنین به عنوان شخصیتی قدرتمند و مؤمن در سورة کهف ظاهر شده است. داستان با محوریت شخص او و اقداماتی است که در سفرهای خود انجام می دهد. در این قصه از عناصر داستانی به شیوه ای ادبی و هنری مخصوصاً مکان هایی که ذوالقرنین به آنجا سفر کرده است و گفتگوهایی که با مردم مناطق مختلف داشته است بهره گرفته شده و در غالب آن ها مفاهیم ارزشمندی از صفات کارگزاران حکومتی مانند ایمان، تواضع، و... و وظایف آن ها همچون اجرای عدالت و مدیریت شایسته بیان شده است. مقالة حاضر با هدف نشان دادن ساختار ادبی قصه و فهم عمیق تر آیات آن نگاشته شده که در ابتدا عناصر داستانی قصه مورد تحلیل قرار گرفته و سپس به ویژگی های شخصیتی ذوالقرنین و اقداماتی که وی در فرماندهی خود در مناطق گوناگون و در ارتباط با مردم انجام داده است اشاره شده است.

۳۳۳.

تفسیر سوره یاسین: جلسه هفتم

نویسنده: سید مرتضی شبستری تهیه، تدوین و تنظیم کننده: سید مهدی شبستری

منبع: بینات سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۸۵)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن

تعداد بازدید : ۸۰۶ تعداد دانلود : ۴۴۶

۳۳۴.

سیمای شادی در عهد جدید و نقد آن از چشم انداز قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم پرچم مهدی رجایی

منبع: الهیات تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: عالم ملکوت مفهوم شادی منابع کسب شادی شادی در عهد جدید شادی در قرآن مسیحیت تبشیری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۹۹ تعداد دانلود : ۷۷۴

در عهد جدید شادی دینی و معنوی، رسیدن به رستگاری از طریق ایمان به فدیه مسیح است؛ زیرا بشر در ابتدا دچار گناه ذاتی بوده و قربانی مسیح، او را باخدا آشتی داده است. از این رو، آموزه فیض مسیح مهم ترین نقش را در راه نجات و شادی فرد مسیحی دارد. با این تفاوت که در دیدگاه قرآن کریم، انسان از طریق انجام دستورات شریعت و در سیر تکاملی، به ارتباط با ملکوت دست می یابد و اتصال بدان، شادی حقیقی را در سطح بالاتری برای وی فراهم می سازد. این مقاله بر اساس آِیات عهد جدید و قرآن کریم و از طریق مطالعه تفاسیر معتبر قصد دارد مشترکات و متفرقات این موضوع را در قرآن و عهد جدید، بررسی نماید.

۳۳۵.

شهودهای اجتماعی و اخلاق قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کوین رینهارت

منبع: اخلاق وحیانی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلیدواژه‌ها: اخلاق قرآنی شهود اجتماعی ریشه اخلاق در قرآن واژگان اخلاقی در قرآن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۷۷ تعداد دانلود : ۵۲۷

منتقدان و مدافعان اخلاق اسلامی و آنهایی که فقط اخلاق اسلامی را شرح و توصیف می کنند، اغلب ادعا دارند که قرآن منبع هنجارهای رفتاری مسلمانان است. گرچه این مدعا در یک سطح انکارناپذیر است، اظهار آن به طور بی قیدوشرطی که از ظریف ترین و ممتازترین ویژگی های اخلاق قرآنی را مخدوش خواهد کرد، آن ویژگی این است که قرآن مکرراً تصریح می کند که آدمی باید مطابق هنجارهایی عمل کند که در قرآن مشخص نشده اند، یعنی آدمی باید به منابع دانش اخلاقی که جایی در بیرون از وحی قرار دارند متوسل شود. مقاله حاضر این مدعا را موجه خواهد ساخت، و سپس استلزامات این تصریح وحیانی بر متابعت از هنجارهای اخلاقی غیر وحیانی را بررسی خواهد کرد. چنین آموزه ای مقدمتاً سازگار با ویژگی های انسان شناسی و کیهان شناسی قرآنی به نظر می آید، که برای مثال، بر خلاف اکثر شکل های مسیحیت، تفاوت مطلق بین جهان آخرت و این جهان، و بین ماهیت انسان و استعداد انسان را از میان برمی دارد. برخی از پیامدهای این نظام اخلاقی برای اسلام شیعیِ امامی و اسلام سنی نیز مورد ملاحظه قرار خواهد گرفت.

۳۳۶.

کوچ و انتقال اجباری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید مصطفی میرمحمدی حسین مشیری

منبع: قرآن، فقه و حقوق اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: کرامت ذاتی انسان آزادی سکونت کوچ و انتقال اجباری آیات اخراج از دیار استضعاف و استکبار

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۳ تعداد دانلود : ۹۲۱

باقی ماندن در منطقه محل سکونت و زندگی، حق طبیعی هر فرد است که نتیجه منطقی آن، منع کوچ و انتقال اجباری افراد و گروه هاست. اسناد بین المللی، انتقال و کوچ اجباری افراد را جرم بین المللی دانسته است و آن را در عناوین «جنایت علیه بشریت» و «جرم جنگی» جای داده است. مقاله حاضر می کوشد در پرتو آموزه های قرآنی و با روش تطبیقی، ابعاد پدیده کوچ و انتقال اجباری را در دو نظام حقوقی بین الملل و حقوق اسلام بررسی و تحلیل کند. در برخی آیات قرآن کریم، عنوان «اخراج از دیار» آمده است که نزدیک ترین مفهوم به پدیده کوچ و انتقال اجباری می باشد. به روایت قرآن، ادیان الهی همواره از پیروان خود پیمان گرفته اند که با یکدیگر ستیز نکنند و یکدیگر را از محل سکونت خود بیرون نرانند. سنّت نبوی نیز به وسیله منشور مدینه، همین روش را تأیید کرده است. اصول کرامت انسانی، وحدت بشری و عدم تبعیض، مبانی مشترک نظام های بزرگ حقوقی در حمایت از حق بر باقی ماندن در منطقه سکونت است. از منظر قرآن و آموزه های اسلامی، «وفای به پیمان و عهد»، «حمایت و پشتیبانی» و «مقابله»، رهیافت هایی در برابر پدیده کوچ و انتقال اجباری اند.

۳۳۷.

حس و توحید از منظر مفسران و فیلسوفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقی فعالی

منبع: مطالعات تفسیری سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: علم حضوری فطرت خطاپذیری شناخت عمودی ارزش معرفت شناختی واقع گروی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۴۳ تعداد دانلود : ۶۶۸

از نظر تمام مفسران و نیز فیلسوفان دستیابی به معرفت برای انسان امکان پذیر است. آدمی می تواند با توسل به روش های مختلف به معرفت دست یابد. در این میان، حس راهی برای نیل به شناخت و طریقی برای مواجهه با جهان خارج است. حس انسان را با جهان خارج آشنا کرده پرده از رازهای حسّی برمی دارد. متفکّران در ارتباط با اعتبار طریق حس دیدگاه های متفاوتی را مطرح کرده اند امّا آموزه های قرآن و استدلال های که از آیات قرآن به دست می آید ما را به این سمت رهنمون می نماید که حس راهی معتبر است. قرآن با ترتیب دادن استدلال های مختلف ارزشمندی شناخت حسی را به صورت فی الجمله می پذیرد. از سوی دیگر آیات قرآن بیانگر آن است که در حس امکان خطا وجود دارد. فلاسفه در ارتباط با نسبت نفس با شناخت حسی معتقدند که نفس انسان در مرحله قبل از حس، فاقد هرگونه معرفت است، امّا قرآن اظهار می دارد که نفس در آغاز، فاقد علم حصولی است و طرح مسئله فطرت ما را بر آن می دارد که معتقد شویم معارف فطری و غیرحصولی در نفس، قبل از حس وجود دارد.

۳۳۸.

بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در روانشناسی وجودی و دیدگاه قرآنی علاّمه طباطبائی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین سلیمی بجستانی مهدی وجدانی همت

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ششم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی مرگ تفسیر المیزان روانشناسی وجودی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۸۷

مرگ به عنوان یکی از اساسی ترین دغدغه های پیش روی انسان همواره مورد توجّه اندیشمندان علوم انسانی بوده و هر نظریّه پرداز به فراخور منابع معرفتی خویش، از زاویه ای به این مسئله پرداخته است. در مسلّم بودن این موضوع برای تمام انسان ها تردیدی نیست، امّا در اینکه کیفیّت مرگ چگونه است و اساساً انسان در قبال آن چه موضع گیری می تواند داشته باشد، همیشه محلّ تضارب آراء گردیده و هر مکتبی برای طرفداران خود، دستورالعمل هایی توصیه نموده است. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، ابتدا دیدگاه روانشناسان وجودی در موضوع مرگ و آنگاه دیدگاه قرآنی علاّمه طباطبائی(ره در تفسیر المیزان مطرح شده که با بیان پیش فرض ها و مبانی فکری هر دو دیدگاه یک مبنای تطبیق به خوانندگان محترم ارائه می گردد. در برخی مباحث، هر دو دیدگاه اتّفاق نظر دارند و در بعضی دیگر، دیدگاه قرآنی تکاملی تر می باشد. نوع نگاه انسان محوری در روانشناسی وجودی و خدامحوری در دیدگاه قرآنی، موجب تضاد هر دو دیدگاه گردیده و در پایان، ذیل پانزده (15) بند، وجوه اشتراک و افتراق دو دیدگاه مطرح شده است.

۳۳۹.

تحلیل عملکرد حضرت هارون علیه السلام در مقابله با گوساله پرستی بنی اسرائیل در قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حمید نادری قهفرخی غلامعلی عزیزی کیا

منبع: قرآن شناخت سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: قرآن بنی اسرائیل گوساله پرستی عصمت انبیا هارون علیه السلام موسی علیه السلام

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن

تعداد بازدید : ۱۸۳۹ تعداد دانلود : ۱۲۳۹

یکی از وقایع نقل شده در قرآن کریم، گوساله پرست شدن بنی اسرائیل در زمان غیبت موسی علیه السلام است. ازآنجا که این واقعه در زمان رهبری هارون علیه السلام به وقوع پیوست، یکی از پرسش های مطرح در این زمینه این است که آیا آن حضرت در برابر این انحراف، وظیفة رهبری خود را به بهترین شکل انجام داد؟ اگرچه از نظر برخی مفسران هارون علیه السلام در این واقعه در انجام وظیفة رهبری خود مرتکب کوتاهی شد، (علاوه بر پیش فرض پذیرفته شدة عصمت انبیا) تحلیل عملکرد آن حضرت و بررسی شواهد ثابت می کند که ایشان در برخورد با این انحراف، بدون هیچ گونه کم کاری به بهترین شکل و در بهترین زمان وظیفة خود را انجام داد، اما بر اثر فشار بنی اسرائیل، به سبب پیروی از دستورهای موسی علیه السلام و حفظ وحدت بنی اسرائیل از اقدام عملی مثل قیام علیه آنان خودداری کرد.

۳۴۰.

سازماندهی نظام تربیت عاطفی براساس آموزه های قرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد نجفی زهره متقی کمال نصرتی هشی

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و سوم دوره جدید زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: عاطفه هوش عاطفی تربیت عاطفی تربیت قرآنی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۸۴ تعداد دانلود : ۱۶۴۳

این پژوهش با رویکرد کیفی و روش پژوهش استنتاجی (الگوی بازسازی فرانکنا) انجام شده، و هدف آن بررسی میان رشته ای تربیت عاطفی و ساختار آن در قرآن است؛ لذا پس از بیان مبانی این فرایند بر اساس اسناد در قالب گزاره های واقع نگر دینی و علمی و هم چنین استخراج ضرورتها و توصیه های عملی قرآن، ساختار تربیت عاطفی در قالب اهداف و اصول و روش شکل گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عواطف در قرآن با پشتوانه معرفتی از احساس جدا می شود. تربیت عاطفی با مبانی انسانشناسی و معرفت شناسی وارد فرایند تربیتی می شود و همسو با هدف نهایی نظام تربیتی، پرورش عواطف و مدیریت آن را براساس ارزشها بر عهده دارد. علاوه برآن با رشد هوش فکورانه و انگیزش درونی به یادگیری کمک می کند. این تربیت با اصولی مانند اصل ارتقای عاطفی، اصل مخاطب شناسی و اصل تفکر راهبردی و با الهام از توصیه های عملی قرآن مانند انذار و بشارت، مراقبه و محاسبه، حاوی روشهای کاربردی در مهارتهای ارتباطی و روشهای تدریس و آموزش است.

درخت حوزه‌های تخصصی