درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر قرآن

ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
کلیات معارف قرآن
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷٬۰۶۱ تا ۷٬۰۸۰ مورد از کل ۷٬۲۱۵ مورد.
۷۰۶۱.

بررسی تعارض در مبانی و آرای تفسیری آیت الله جوادی آملی؛ مطالعه موردی آیات زن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیایی ۲۷) 115-140

کلیدواژه‌ها: جوادی آملی مبانی منطق فهم تفسیر تسنیم روش شناسی زن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۳۲۸
روشن است که اندیشه ها و اندیشمندان در شرایط خاص، ناخواسته یا خودخواسته دچار تغییر می شوند. این تغییر ضمن آنکه می تواند در هر یک از حیطه های نظری و عملی ظهور نماید، در گونه های مختلفی چون «عدول، سکوت، خلط، ابهام و غفلت» امکان بروز دارد. یکی از رسالت های روش شناس، رصد چنین شرایطی است تا تصویر دقیق تری از موضوع (= ابژه) مورد پژوهش خود ارائه دهد. مضاف آنکه بررسی این فراز و فرودهای علمی، طبعا نتایج معرفتی و روش شناختی قابل توجهی به همراه دارد؛ به عنوان مثال، تعارض در مبانی، تغییر و تحولاتی از منطق فهم مفسر را در طول زمان و در تطور شخصیت علمی او روشن می نماید. بررسی آرای تفسیری آیت الله جوادی آملی در آیات موضوع زن، در تحلیل گزاره ها و تطبیق میان آنها با مبانی تفسیری ایشان، نشان از نوعی تعارض میان نظرات تفسیری با مبانی، ذیل برخی از آیات دارد. نتایج حاکی از آن است که اگرچه ایشان عموما پایبندی اکثری به مبانی خود داشته اند، لکن در مواردی سویه هایی از تغییر، تحول و عبور از مبانی را نیز تجربه کرده اند که در جای خود محل تأمل است.
۷۰۶۲.

تفسیر تطبیقی آیه 73 سوره انبیا از منظر زمخشری و آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ ۴۰-۲۳

کلیدواژه‌ها: آیه 73 انبیا تفسیر «أوحینا» وحی تسدیدی جایگاه ائمه در هدایت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۶۱
از آموزه های مهم اعتقادی ادیان آسمانی، مسئله وحی است که قرآن کریم به آن توجه ویژه دارد. از جمله آیات مربوطه، آیه 73 سوره انبیاست که به وحی «فعل الخیرات» می پردازد. مفسران فریقین درباره تفسیر «أوحینا» در آیه مذکور دیدگاه های مختلفی مطرح نموده اند. بیشتر آنها، وحی را تشریعی و گروهی آن را تسدیدی می دانند. دست یافتن به تفسیر دقیقی از وحی در این آیه، زمینه ساز شناخت بهتر از جایگاه ائمه و نقش آنها در هدایت الهی است؛ بنابراین پژوهش پیش روی با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد ضمن بیان دیدگاه زمخشری در تفسیر وحی، دیدگاه آیت الله جوادی آملی را تحلیل نماید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که باورمندان به تشریعی بودن وحی در آیه مورد بحث، باتوجه به ماهیت چنین وحی ای، تحقق نیافتن موحی را اثبات می کنند. در مقابل صاحب تفسیر تسنیم همانند علامه طباطبایی که وحی در اینجا را تسدیدی می داند، با تأکید بر ظاهر الفاظ و سیاق آیات، در تبیین تحقق موحی کوشیده اند. ادله گروه اول مستلزم تقدیر گرفتن در آیه و مبتنی بر قیاس مع الفارق و ناسازگاری با ظاهر الفاظ و سیاق آیات است، درحالی که تسدیدی بودن وحی در آیه با ظاهر الفاظ و سیاق آیات می سازد و روایات تفسیری نیز آن را تأیید می کند.
۷۰۶۳.

انسان شناسی در آیینه قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 339 - 377

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی آفرینش انسان جانشینی انسان کرامت حیات ارتباط دنیا و آخرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۲۷۶
کلید انسان شناسی یکی از مباحث مهم هر مکتب و از جمله اسلام است. انسان شناسیِ مصطلح در غرب، با شناخت انسان در فرهنگ دینی متفاوت است. انسان شناسی در متون دینی به معنای خود شناسی است. انسان شناسی از جهت روش شناخت، چهار نوع است: تجربی، شهودی، فلسفی و دینی. مقاله حاضر برای شناخت انسان، روش دینی را برگزیده و با روش توصیفی - تحلیلی و از نوع کتابخانه ای به این سؤال پاسخ می دهد که انسان شناسی در آیینه قرآن چگونه است؟ یکی از ویژگی های اساسی روش دینی، جامعیت شناخت انسان است. همه ابعاد و ویژگی های انسان را در یک مقاله نمی توان معرفی کرد و این نوشتار به بررسی مهم ترین ارکان انسان شناسی از منظر قرآن پرداخته است. دستاوردهای نگارش کنونی این است که انسان، دو بُعدی آفریده شده و بُعد روحانی او از بُعد جسمانی اش مهم تر است و محدود کردن انسان به نیازهای مادی، ظلم به انسان است. مقام خلافت الهی، بارزترین مقام انسان است و جانشینی انسان از سوی خدا منحصر به حضرت آدم نیست. ستایش های خدا از انسان، ناظر به فطرت گرایی انسان و نکوهش های الهی درباره انسان و ناظر به طبیعت گرایی انسان است. کرامت انسان مربوط به خصوصیات ذاتی اوست. حق حیات از مهم ترین حقوق انسان است که دارای دو نوع مادی و معنوی است. نهایتاً زندگی انسان به دنیا محدود نمی شود و آخرت بازتاب زندگی دنیایی انسان است.
۷۰۶۴.

تحلیل انتقادی شبهه تفسیری سها درباره مذمت شادی در سوره هود با روش انسجامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیایی ۲۷) 91-114

کلیدواژه‌ها: شبهه پژوهی انسجام سیاق آیه سیاق سوره شادی در قرآن فرح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۷۲
نگاه منفی قرآن به شادی، باعث طرح شبهاتی شده که در کتاب نقد قرآن «دکتر سها» طرح شده است. سها از این نگاه منفی، عدم وحیانی بودن قرآن را نتیجه می گیرد زیرا با فرض وحیانی بودن، خداوند باید تمامی نیازهای اساسی و روانی انسان نظیر شادی را به رسمیت بشناسد اما آیاتی نظیر آیه 10 سوره هود که شادی انسان در وقت نعمت را مذمت کرده و آن را در کنار تفاخر آورده است نقیض این امر است. این جستار با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانه ای، به این شبهه پاسخ داده است. دستاورد پژوهش حاضر گویای این است که سها بر اساس نگاه تجزیه گرایانه، نسبت صفت شادی همراه تفاخر به انسان را نقد کرده است؛ حال آنکه متن قرآن براساس نص صریح آیاتش، هماهنگ و رعایت وجه انسجامی آیات (عنایت به سیاق آیه و سیاق سوره) در تفسیر آن لازم است. براساس نگاه انسجامی، علت مذمت حالت فرح و ذکر نسبت «فخور»، ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﻨشأ ﻧﻌﻤﺖ و غفلت از خداوند است که اغلب، انسان بی ایمان دچارش می شود. او چون همه چیز را از خودش می داند، خود را مستقل از قدرت خدا فرض می گیرد لذا مذمت می شود.
۷۰۶۵.

بررسی تطبیقی ارتباط الفاظ با معانی در قرآن کریم با تأکید بر تفاسیر؛ مجمع البیان، المیزان و تسنیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 112 - 137

کلیدواژه‌ها: لفظ معنا مجاز روح معنا مجمع البیان المیزان و تسنیم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۲۱۵
چگونگی ارتباط الفاظ با معانی همواره منشأ اختلافات تفسیر یک متن بوده است. این موضوع در تفسیر قرآن کریم به شدّت دیده می شود. خلأ پژوهشی در این زمینه نگارنده را بر آن داشت تا موضوع «بررسی تطبیقی ارتباط الفاظ با معانی در قرآن با تأکید بر تفاسیر؛ مجمع البیان، المیزان و تسنیم» را با روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. در پایان چنین حاصل گشت که می توان اختلاف اصلی را در دو نظریه «حقیقت و مجاز» و «روح معنا» پیگیری کرد. برخی همچون طبرسی با پذیرش نظریه «حقیقت و مجاز» تمامی استعمالات الفاظ در غیر موضوعٌ له را مَجازی در نظر گرفته اند اما پس از بوجود آمدن نظریه روح معنا و پذیرش آن توسط علامه طباطبایی وجود مَجاز در عبارت های قرآنی کاهش چشمگیری یافت زیرا ایشان معانی قرآن را دارای تأویل می دانست که در کاربرد مفاهیم به صورت حقیقی بر تمامی الفاظ دلالت می کنند ولی کاربرد آن معانی در محسوسات را مَجازی می دانست. در مقابل، جوادی آملی با انکار مَجاز در قرآن معتقد است که الفاظ برای ارواح معانی وضع شده اند و استعمالشان در مفاهیم عام و تطبیق آن مفاهیم بر هر مصداق محسوس یا معقول «حقیقی» است. ایشان قرآن را به حبل آویخته ای تشبیه می کند که روح معنا در تمامی مراحل از جمله؛ لفظ، معنا، مفهوم، حقایق خارجی و باطنی و تکوینی و... به صورت حقیقی بر آن ها دلالت می نماید.
۷۰۶۷.

نقد تحلیلی شبهات متنوع ابن تیمیه مربوط به آیه «مودّت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 169 - 202

کلیدواژه‌ها: آیه مودّت ابن تیمیه شبهات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۳۰۸
یکی از آیات مورد استناد دانشوران شیعی در جهت وجوب مودّت به اهل بیت (علیهم السلام) و اطاعت از آنان؛ و نیز اثبات امامت ائمه معصومین (علیهم السلام)، آیه23/ شوری معروف به آیه «مودّت» است؛ ابن تیمیه از جمله دانشوران اهل سنت است که با طرح شبهات متنوع تاریخی، مفهومی، مصداقی، ادبی و کلامی؛ تلاش نموده است تا مفهوم واقعی تعبیر«موده فی القربی» را، محدود به حفظ رابطه خویشاوندی با خویشان پیامبر(ص) و عدم آزار رسانی به آنان نماید؛ و دلالت این آیه بر لزوم رجوع مردم به اهلبیت (علیهم السلام) برای آگاهی از تفسیر قرآن و دین و پذیرش امامت آن بزرگواران را منکر شود؛ از این رو این نوشتار که با استفاده از منابع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی، به قصد اثبات بنیادی ترین ارمغان واقعه غدیر (یعنی محبت به اهل بیت و قبول امامت آنان) تدوین یافته؛ در پی پاسخ به این پرسش است: شبهات ابن تیمیه درباره آیه مودّت و نقد وارد بر آنها چیست؟ یافته های پژوهش حاکی از این است که: ابن تیمیه در هریک از امور پیرامونی آیه «مودّت»:(شأن نزول، مکان نزول؛ مفاهیم، مدالیل و مصادیق و...)، ایجاد شبهه نموده؛ و مدعی اجماع بر تکذیب روایات متواتر موافق با دیدگاه شیعه گردیده، و درستی گفتار علامه حلّی، و دلالت ادله عقلی قطعی و سیاق آیه بر دیدگاه شیعه را مورد تردید و انکار قرار داده است؛ وی در مقام تفسیر آیه «مودّت»، بر مبنای متعصبانه خویش، به گونه ای مرتکب تفسیر به رأی شده که حتّی اقوال افراد شاخص مورد وثوق خویش مانند ابن عباس، طبری، حاکم نیشابوری و... را نیز انکار نموده است؛ در ضمن، اموری همچون: وجود اجماع بر قول شیعه، نقل روایات متواتر همخوان با دیدگاه شیعه در منابع معتبر اهل سنت، و...؛ موجب بطلان قول ابن تیمیه و صحّت قول شیعه خواهند بود.
۷۰۶۸.

رَفَث: کاوشی ریشه شناختی درباره واژه ای پر چالش

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷) 103 - 134

کلیدواژه‌ها: پرهیزهای روزه پرهیزهای حج مفردات قرآنی ریشه شناسی تفاسیر کهن زبان های سامی زبان های آفروآسیایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۳۲۱
واژه رَفَث که دو بار در قرآن کریم به کار رفته، از جمله مفردات قرآنی است که در معنای آن تشتت اقوال و پیچیدگی های تفسیری بسیار است. بخشی از این تشتت ناشی از آن است که مفسران و لغویان کهن، به جای تبیین معنا، به توضیح مصادیق آن پرداخته اند و چه بسا به معنای لغوی آن نیز دسترس نداشته اند. قراین حاکی از آن است که رفث به عنوان یک واژه، از اواسط سده سوم هجری روی به منسوخ شدن نهاده و متروک بودن آن در سده های بعد، بر دشواری کار مفسران افزوده است. پژوهش حاضر بر آن است که پس از نشان دادن ابهامات مفسران و نقد آراء ایشان، با یک تبیین زبانشناختی تاریخی، و به ویژه با بهره جستن از روش های ریشه شناسی و مطالعه تطبیقی سامی، به تبیین ارزش واژگانیِ رفث راه جوید. برآیند مباحث آن است که رفث در اصل لغوی، به معنای "کوبیدن توأم با گستردن چیزی" است و کاربست آن برای آمیزش جنسی، اگرچه متداول ترین کاربرد بوده، ولی از مقوله کنایه است. کاربرد این واژه برای "سخنان بی پرده جنسی" و "هرزه درایی" نیز مبتنی بر مجاز و بر پایه همان معنای "آمیزش جنسی" بنا شده است. اما آنان که رفث را به معنای "سخن زشت" به طور کلی گرفته اند، هم از اصل لغوی و هم از سیاق های قرآنی فاصله گرفته اند.
۷۰۶۹.

بررسی و ارزیابی تفاسیر فریقین در خصوص مراد از «قول الحق» در آیه 34 سوره مریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ ۵۰-۳۳

کلیدواژه‌ها: آیه 34 مریم حضرت عیسی× قول الحق کُنْ فَیَکُونُ هستی خداشناسی قرآنی نظریه صدور و ولادت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۲۴
آفرینش حضرت عیسی× از مسائل چالشی و پر بحث است که در قرآن کریم به ویژه در سوره مریم در خصوص کیفیت خلقت، باور های غلط و انحرافات ایجاده شده در خصوص آن بحث شده است. در زمینه عبارت «قَوْلَ الْحَق ِّ» در آیه 34 مریم نظرهای گوناگونی از مفسران فریقین وجود دارد. خود حضرت عیسی×، گفتار پیشین حضرت در معرفی خود و نیز نعتی برای حضرت ازجمله آراء تفسیری در خصوص متعلق «قَوْلَ الْحَق ِّ» است. همچنین از آراء عمده تفسیری آن است که «قَوْلَ الْحَق ِّ» به کیفیت خلقت حضرت مسیح× و آن هم بر پایه «کُنْ فَیکونُ» امر الهی؛ خلق لا من شیء اشاره دارد. بر این پایه میان «قَوْلَ الْحَق ِّ» و «کُنْ فَیکونُ» ارتباط وثیقی وجود دارد به گونه ای که «قَوْلَ الْحَق ِّ» را می توان همان گفتار «کُنْ فَیکونُ» خداوند در ایجاد و آفرینش حضرت عیسی× دانست. بنابراین «کن فیکون» به عنوان فاعلیت امری خداوند نقش بسزایی در ارائه هستی خداشناسی قرآنی دارد و هرگونه باور غلط ازجمله نظریه «صدور» و «ولادت» که به خداوند نسبت داده شده و ریشه در اندیشه کافران پیشین و به تبع آن یهودیان و مسیحیان دارد را به بوته فراموشی می سپارد.
۷۰۷۰.

گونه شناسی براهین توحیدی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 111 - 138

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی قرآن توحید برهان براهین آفاقی انفسی و شهودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۲۶۱
قرآن کریم برای اثبات وجود خدا و یکتایی او، براهین فراوانی یادآورشده است این فراوانی و کثرت براهین همیشه مورد توجه متکلمان و پژوهشگران علوم قرآنی بوده و از دیر باز برای غلبه بر این کثرت و سهولت مواجهه با آن تلاش کرده اند تا براهین را براساس تشابهات و تفاوت های آن طبقه بندی کنند. طبقه بندی براهین توحید در قرآن به: الف) براهین آفاقی ب) براهین انفسی  ج) و براهین شهودی که مستفاد از آیه 53 سوره فصلت است از این قبیل می باشد. تحقیق پیش رو با روشی توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این سوالات است که : 1) بر اساس ویژگی های ساختاری و مضمونی، چگونه می توان حجم زیاد این براهین در قرآن را طبقه بندی کرد؟ 2) نمایندگان واقعی و زیرگروهای هر یک از این طبقات کدامند؟ 3) آثار این طبقه بندی و نمایندگان واقعی آن چیست؟ با فحصی که در این مقاله انجام شد، مجموع براهین توحید در قرآن به سه طبقه دسته بندی شد، آنگاه دوازده  نماینده واقعی از آنها با روشی منطقی و کاملاً قرآنی گونه شناسی شد تا شناخت تشابهات و تفاوت های براهین و تبیین آنها آسان تر شود. بر اساس یافته های این پژوهش، تعدد براهین مرهون تعدد حدود وسطاست و قرآن از حد وسط های گوناکونی بهره گرفته است.گاهی با حد وسط «خلقکم» و گاه با «یتوفاکم» و... گاهی با قیاس اقترانی وگاه با قیاس استثنایی و... استدلال نموده است. آثار این تنوع، یکی اتمام حجت بر همگان است و دیگری؛ دادن فرصت به توده مردم و سطوح میانی جامعه، تا بتوانند به آسانی معارف عمیق قرآنی را دریابند و زمینه مفاهمه و گفتگو را فراهم سازد.
۷۰۷۱.

مبانی تفسیری تفهیم القرآن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸) 41 - 68

کلیدواژه‌ها: تفسیر تفهیم القرآن مبانی تفسیری ابوالاعلی مودودی تفسیر اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۱۹۶
تفسیر تفهیم القرآن تألیف مفسّر و متفکر نوپرداز هندی پاکستانی معاصر، ابوالاعلی مودودی است که از تفاسیر معتبر و مورد استقبال قشر جوان در شبه قاره هند و اخیراً در کشورهای اسلامی است. با توجه به این جایگاه و موقعیت، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی عهده دار تبیین مبانی تفسیری تفهیم القرآن است. مودودی در کتاب تفسیر خویش صراحتاً به مبانی تفسیری خویش اشاره ننموده است اما با تتبع انجام شده در تفسیر تفهیم القرآن، مهم ترین مبانی تفسیری وی که هم نوا با مبانی اکثر مفسرین فریقین است: تحریف ناپذیری قرآن و صحّت همه مطالب آن، حکیمانه بودن قرآن، فصاحت قرآن، تدقیق لفظی و بلاغت قرآن، کامل و تمام نبودن معنای برخی آیات، جامعیت قرآن، جهانی بودن قرآن، نیازمندی متن قرآن به تفسیر بنابر اهمیّت، ضرورت و فوریت آن، امکان تفسیر متن قرآن، تعدّد لایه های معنایی قرآن، کلی گویی قرآن و ارتباط مفاهیم قرآن با فرهنگ زمانه خویش اند.
۷۰۷۲.

کارکردهای عامل جغرافیا در حوزه تمدن با تأکید بر سوره سبأ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 139 - 168

کلیدواژه‌ها: سوره سبا تمدن جغرافیای انسانی جغرافیای طبیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۷۶
مقولات تمدنی با رویکرد قرآنی و الهیاتی، برخلاف آنچه که پیشرفت را منوط به تمدن سکولاری می پندارند؛ از مؤلفه و توصیفات تمدنی متعددی برخوردار است. پیاده سازی تمدن نوین اسلامی ، ضرورت تبیین و ارائه آن مولفه ها را دو چندان می نماید. این نوشتار با روش توصیفی – تحلیلی، هرمنوتیک مولف محور ، به بررسی عامل تمدنی جغرافیا پرداخته و درصدد تبیین کارکردهای تمدنی آن در نگاه اسلام با تاکید بر آیات سوره سبأ است. از جمله نتایج حاصل آمده آن است که خداوند در قالب داستان، توجه به جغرافیا در دو بخش انسانی و طبیعی است که نوع و شیوه تعامل با آن متاثر از نگرش اعتقادی چون ایمان و توحید ، شکرگزاری و عمل صالح است. لذا اسلام جغرافیا را به عنوان یکی از مولفه ها ی موثر در تمدن سازی اسلامی جامعه معرفی نموده و به تبیین راهکار و شیوه های بهره وری از آن پرداخته است.
۷۰۷۳.

بررسی ویژگی های معجزه از دیدگاه قرآن و تطبیق آن با قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 243 - 277

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم معجزه پیامبر اکرم (ص) پیامبران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۳ تعداد دانلود : ۲۲۲
بیشتر پژوهشگران مسلمان معتقدند قرآن کریم مهم ترین و جاودانه ترین معجزه پیامبر مکرم اسلام (ص) است. معجزه در اصطلاح علمای اسلام بر هر امر خارق العاده ای اطلاق می شود که توسط مدعی منصب الهی ارائه می شود و همراه با تحدی و سالم از معارضه است. البته باید توجه داشت که در قرآن، واژه معجزه (یا سایر مشتقات آن) در معنای اصطلاحی آن به کار نرفته است؛ لذا ممکن است این سؤال مطرح شود که آیا معجزه خواندن قرآن صحیح است؟ با تأکید بر این مطلب، در این پژوهش برای پاسخ به این سؤال به روش توصیفی - تحلیلی، اسامی، اوصاف، ویژگی ها و هدف هایی که قرآن برای کارهای خارق العاده انبیا بیان داشته است، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که تمام این اوصاف و ویژگی ها، بر قرآن نیز قابل انطباق است. لذا این نتیجه حاصل شد: از منظر قرآن همان طور که معجزه خواندن کارهای خارق العاده انبیا صحیح است، معجزه پنداشتن قرآن نیز درست است.
۷۰۷۴.

بازخوانی و بررسی تطبیقی آیات جاهلیت از منظر علامه طباطبایی و سید قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ ۶۰-۴۱

کلیدواژه‌ها: سید قطب جهل کفر جاهلیت جامعه جاهلی و اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۷۱
جاهلیت اصطلاحی قرآنی است و بیانگر ویژگی های رفتاری، اخلاقی و اعتقادی مردم حجاز در دوره تاریخی پیش از اسلام می باشد. سید قطب پس از تقسیم جاهلیت به قدیم و مدرن و تفکیک جوامع به جاهلی و اسلامی، در تبیین اصطلاح جاهلیت، جهل و کفر را مقابل یکدیگر قرار می دهد و در نتیجه جامعه جاهلی را جامعه ای کافر می داند. اما از نظر علامه طباطبایی کفر و ایمان دارای درجات و مراتب اند و هر جهلی کفر نیست از نظر ایشان طبق آیات قرآن کریم کفر و بت پرستی یکی از آثار و نتایج جهل است نه عین آن. بر این اساس کافر دانستن جامعه جاهلی و باورمندی به تکفیر آنان مورد قبول علامه طباطبایی نیست. نظریه مختار این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است مؤید نظریه علامه طباطبایی است. از نظر مقاله پیش رو خطای سید قطب در خلط معنایی بین قانون و حاکمیت در آیه «أ فحکم الجاهلیه یبغون» است.
۷۰۷۵.

تفسیر به رأی از دیدگاه طباطبایی و ذهبی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۸) 171 - 196

کلیدواژه‌ها: تفسیر به رأی محمدحسین طباطبایی محمدحسین ذهبی ارزیابی تحلیلی روش های تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۱۶۸
یکی از مسائلی که در بحث روش های تفسیری، همواره محلّ نزاع مفسّران و اندیشمندان علوم قرآنی بوده، مفهوم تفسیربه رأی است. اهتمام فراوان مفسّران فریقین در کشف معنای صحیح تفسیربه رأی، بدان جهت است که مجموعه روایاتی که درجوامع روایی و متون تفسیری فریقین در این باب مطرح شده، لحن تهدید آمیزی داشته و نتیجه چنین تفسیری را ولو صحیح، نکوهیده ومذموم دانسته است. دو تن از شخصیت های برجسته قرآن پژوه معاصر که درباره مفهوم تفسیربه رأی، دیدگاه خاصّی مطرح نموده اند، ذهبی در کتاب التفسیر و المفسّرون و طباطبایی در تفسیر المیزان هستند. در این مطالعه با روش توصیفی تحلیلی به بررسی دیدگاه های آنان پرداخته شده است. بنا ست از این دفاع کنیم که ذهبی، تفسیربه رأی را به دو نوع ممدوح ومذموم تقسیم بندی نموده وتنها تفسیر با صِبغه اشعری را ممدوح و مابقی تفاسیر هم چون: تفسیر شیعه را با ذکرمصادیقی، مذموم دانسته است، درحالی که تلقّی نمودنِ برخی از تفاسیر درحیطه ممدوح ومذموم، به دور از داوری علمی وبدلیلِ پیش داوری وعدم شناخت صحیح مبانی تفسیری است واصولاً تفسیر ممدوح را باید تخصّصاً از موضوع تفسیربه رأی، خارج دانست. طباطبایی نیز بابررسی مجموع روایات این باب، تفسیربه رأی را ناظر به روش تفسیری ونه اصل تفسیر دانسته وبا اشاره به یکى از موارد تفسیربه رأى یعنی استقلال به رأى وعدم مراجعه به آیاتِ دیگر قرآن، معتقد است که اگر تفسیر با روش و طریقه خطا انجام پذیرد، حتّی اگر به نتیجه صحیح منتج گردد، بازنکوهیده ومذموم بوده وفاقد ارزش و اعتبار علمی است.
۷۰۷۶.

نگاهی به تفسیر منسوب به امام عسکری (ع) بر اساس بررسی شخصیت رجالی محمد بن قاسم مفسر استر آبادی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 39 - 81

کلیدواژه‌ها: تفسیر عسکری ابوالحسن جرجانی محمدبن ابی قاسم روایات صدوق زیدیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۴۱
تمام کتاب کنونی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) و نیز بخش قابل توجهی از روایات کتاب احتجاج منسوب به طبرسی، به نقل از یک راوی، با نام «محمد بن قاسم جرجانی» یا «محمد بن ابی قاسم استرآبادی»، معروف به «ابی الحسن جرجانی مفسر» است. این شخص در منابع رجالی و تراجمی شیعه ی امامیه، مجهول می باشد و اطلاعات قابل توجهی از وی بیان نشده است. پس لازم است این راوی، شناسایی و ترجمه شود. این کار، چندین فایده دارد: اول اینکه تکلیف کتاب تفسیر و بخشی از احتجاج، از نظر هویتِ رجالی راوی آن ها روشن می شود. دوم اینکه تاریخ نقل و انتقالات این کتاب ها گویا می گردند. سوم اینکه ممکن است برخی از مناقشات پیرامون این دو کتاب، مرتفع و یا از آن سو، مناقشات جدیدی ایجاد گردند. بنابراین اکنون مهم است پرسیده شود: 1 آیا «محمد بن قاسم جرجانی» یا «محمد بن ابی قاسم استرآبادی» یک شخصیت و با اسامی دوگانه هستند که بر اثر تصحیف ایجاد شده اند یا خیر؟ 2 چه اطلاعاتی در دیگر منابع غیررجالی و تراجمی از ایشان وجود دارد؟ 3 تاریخ و ترجمه ی این راوی تفسیر چگونه است؟ پژوهش حاضر به وسیله ی برخی اطلاعات و شواهد جنبی به بررسی تاریخ و ترجمه ی ابوالحسن جرجانی مفسر پرداخته است تا حتی الامکان شرح حال و یک بررسی رجالی از وی ارائه دهد.
۷۰۷۷.

روش های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل با تأکید بر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 61 - 85

کلیدواژه‌ها: ارزش های اخلاقی حکومت اسلامی روابط بین الملل نهادینه سازی قرآن احادیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۳۷
هدف پژوهش حاضر بیان روش های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل می باشد. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی دراین باره به این سؤال اساسی پاسخ دهد که رروش های معرفتی حکومت اسلامی در نهادینه کردن ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل کدم اند؟. راه کارهای معرفتی در یک تقسیم بندی به راه کارهای معرفتی نگرشی، گرایشی و واکنشی تقسیم می شوند. دعوت به توحید، رسالت و معاد از مهم ترین راه کارهای معرفتی نگرشی هستند که نقش اساسی و بنیادی در نهادینه کردن اخلاق در روابط بین الملل دارند و حکومت اسلامی ملزم است در تقویت این باورها تلاش نماید. آگاهی بخشی و دانش افزایی ملّت ها، بیداری وجدان ملّت ها، کاربست حکمت، ترویج فرهنگ عدالت خواهی، ترویج آسان و ساده آموزه های دینی در میان ملّت ها از روش های معرفتی گرایشی. پرهیز از اکراه و اجبار مردم در درعوت به دین، نفی اصالت خشونت در روابط انسانی، مواجهه با بدعت گذاری و مواجهه با اندیشه های آسیب زا همانند؛ بدعت گذاری، التقاط و شبهه پردازی از روش های معرفتی واکنشی حکومت اسلامی در نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در روابط بین الملل می باشند.
۷۰۷۸.

تحلیل نشانه شناسی مفهوم«آیه» در قرآن با کاربست مدل ارتباطی یاکوبسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲شماره ۵۲ 29 - 60

کلیدواژه‌ها: قرآن نشانه شناسی آیه مدل ارتباطی یاکوبسن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۳۷۰
نشانه شناسی دانشی است که به بررسی نظام های نشانه ای نظیر زبان ها می پردازد. قرآن کریم نیز به عنوان مجموعه ای از نشانه های زبانی از این منظر مورد بررسی قرار می گیرد. این دانش همانند ابزاری توانمند از طریق ارائه تحلیل های ساختاری به فهم دلالت های متن یاری می رساند. مدل های ارتباطی یکی از ارکان های مهم در تحلیل های زبان شناسی به شمار می رود. در این میان مدل ارتباطی یاکوبسن یکی از مدل های مطرح در حوزه مطالعات نشانه شناسی به شمار می رود. در این مدل ارتباطی، به بررسی نقش های زبانی بر اساس عناصر اصلی تشکیل دهنده ارتباط پرداخته می شود. در این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی به تحلیل نشانه شناختی واژه «آیه» در قرآن در مصادیق نشانه های آفاقی، انفسی، معجزه و عبارت زبانی در قالب مدل ارتباطی یاکوبسن پرداخته می شود و دلالت های آن استخراج می گردد. بررسی کارکردهای زبانی واژه «آیه» در مصادیق گوناگون با استفاده از مدل ارتباطی یاکوبسن در نشانه شناسی ویژگی های مشترکی نظیر جنبه غیبی داشتن، تأمل و کارکرد ارجاعی مشترک را برای رمزگان اثبات می نماید و دو سطحی بودن (دنیوی و اخروی) نشانه ها را به نمایش می گذارد.
۷۰۷۹.

نگرشی تحلیلی به نسخ تمهیدی ایلاء با نظرداشتِ نگاه تاریخ محور به نگره ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیایی ۲۷) 39-59

کلیدواژه‌ها: ایلاء نسخ تمهیدی جاهلیت کرامت زن حقوق زنان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۲۵۷
آیه ایلاء از جمله آیات مرتبط با حقوق زنان در قرآن است که درباره حکم موجود در آن، نگره های مختلفی بیان شده است. جستارِ کتابخانه ای حاضر با نظرداشتِ پیوند میان حکم مزبور با حق جنسی زنان، با بهره گیری از روش متن پژوهی و با تکیه بر دیدگاههای قرآن پژوهان و باتوجه به سیر زمانی نگاشته ها، به بررسی نگره های مختلف پرداخته و بدین رهیافت رسیده است که: از دوران متقدم تا کنون، 3 نگره درباره ایلاء مطرح شده است که عبارت اند از: 1- پذیرش مطلق ایلاء؛ 2- پذیرش مشروط ایلاء؛ 3- نسخ تمهیدی ایلاء. از میان سه دیدگاه مزبور، دیدگاه سوم بر پایه ادله ذیل ارجحیت دارد: 1- رویکرد اسلام در اصلاح فرهنگ های نادرست جاهلی، رویکردی تدریجی بوده اما فعلیت بخشیِ تمام و کمال به این اصلاحات در دوران محدود رسالت میسر نبوده است؛ 2- با توجه به تلاش اسلام برای احیاء و ارتقای جایگاه زن، حکم ایلاء با کرامت زن و حق جنسی او تنافی دارد؛ 3- اسلام، به عواملِ ظلم آمیزِ ایلاء تبصره ای نزده بلکه تنها زمان آن را تقلیل داده است، که این مسئله نیز از عدم جاودانگی حکم مزبور حکایت دارد.
۷۰۸۰.

میزان در قیامت از دیدگاه مفسران و متکلمان فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ ۱۸۶-۱۶۹

کلیدواژه‌ها: آیه 25 حدید آیه 47 انبیاء تفسیر کلامی میزان وسیله سنجش عمل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۲۴۵
معاد و قیامت، یکی از مسائل مهمی است که انسان باید از آن آگاهی داشته باشد و بخش مهمی از آیات قرآن کریم درباره آن است. مواقف زیادی در قیامت نظیر: حشر، صراط، میزان، حسابرسی، بهشت و دوزخ وجود دارد. واژه «میزان» یا «موازین» گاه در دنیا به کار رفته است، مانند: «وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ» و گاه در آخرت، مانند: «وَنَضَعُ الْمَوَاز ِینَ الْقِسْطَ لِیَوْم ِ الْقِیَامَهِ». در اینکه مقصود از میزان در دنیا و آخرت از دیدگاه فریقین چیست؟ آیا مراد قسط و عدل است یا میزان در آخرت، جسمی دارای دو کفه یا میزان به عنوان مَثل است؟ در این مقاله تلاش شده تا با روش تحلیلی و استنباطی معنای میزان در قیامت مورد بررسی قرار گیرد؛ نتیجه پژوهش حاضر آن است که مراد از میزان در آخرت، وسیله ای مطابق با تجسم اعمال در آن عالم و خود نیز از نوعی جسمانیت و کیفیت مطابق با آن عالم برخوردار است و بیان حق، عدل، پیامبر و ائمه درباره میزان از باب بیان مصداق و بیان خواص و ویژگی های آن است. همچنین کاربست جمع میزان (الْمَوَاز ِینَ)، به خاطر تعدد افراد، تعدد اعمال و تعدد جوانب اعمال است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان