درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۰۰۱ تا ۱۱٬۰۲۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
۱۱۰۰۱.

تحلیل تفسیری اندیشه آیه در گفتمان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۲۱-۱۳۶

کلیدواژه‌ها: آیه معجزه گفتمان قرآنی گفتمان پساقرآنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۶۰۶
اندیشه ورزی درباره اعجاز قرآن در گستره تاریخ اندیشه اسلامی، گفتمانی حول قرآن فراهم آورده است. در اینکه این گفتمان، چه نسبتی با خود گفتمان قرآن دارد؟ و آیا این گفتمان ادامه و بسط گفتمان قرآنی است یا از گفتمان قرآنی فاصله گرفته است؟ برخی تصور می کنند تفاوت مورد بحث فقط در سطوح ظاهری و در تفاوت های مفهومی و واژگانی است و «آیه» و «معجزه» به یک معنا و مدعا اشارت دارند. اما تحلیل و مقایسه مختصات دو گفتمان مذکور نشان می دهد حضور مسلط مفهوم آیه در قرآن و سیطره مفهوم معجزه در گفتمان پساقرآنی را نمی توان به تفاوت دو واژه مترادف فروکاست. تفاوت و تحول میان اندیشه قرآنی و پساقرآنی در باب اعجاز قرآن در حد تفاوت گفتمانی است. در جهان نگری قرآنی همه هستی حتی رخدادهای اعجازآمیز، آیه و نمود پروردگارست؛ اما گفتمان پساقرآنی، گفتمانی جدلی کلامی است که این شاخصه ممتاز آیت اندیشی قرآن را نمایندگی نمی کند. آیات در گفتمان قرآنی، کارکردی توحیدی دارند اما معجزات در گفتمان پساقرآنی، کارکردشان اثبات صدق نبی است و این، چرخشِ مهم و معناداری است.
۱۱۰۰۲.

تحلیل و ارزیابی مبانی و براهین تشکیک خاصی وجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸۰)

کلیدواژه‌ها: تشکیک خاصی تشکیک عام اصالت وجود اشتراک معنوی وجود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۳۷۶
تشکیک خاصی حقیقت وجود، یکی از پایه های مهم حکمت متعالیه است که صدرالمتألهین بعد از مبرهن ساختن آن، تبیین و اثبات مسائلی چون وحدت وجود در عین کثرت، حرکت جوهری، برهان صدیقین و مسائل فرعی دیگری را بر آن مبتنی ساخته است. منطقیین و حکمای پیشین تشکیک مفهومی وجود را پذیرفته بودند؛ به این معنا که مفهوم وجود بر مصادیق غیر یکسان حمل میشود و مصادیق وجود به تقدم و تأخر، شدت و ضعف، بیشی و کمی، اولویت و عدم اولویت، با هم اختلاف دارند. آنچه ملاصدرا اثبات کرد این بود که حقیقت وجود بوحدته و بالذات منشأ کلیه آثار، از جمله این اختلافات تشکیکی است. بر این مبنا، وجود، حقیقتی ذومرتبه است که یک مرتبه آن واجب الوجود و بقیه مراتب از صادر اول تا هیولی افراد و مراتب همان حقیقتند. در این نوشتار، سابقه تاریخی بحث تشکیک نزد ابن سینا و شیخ اشراق و بررسی اجمالی براهین هریک، داوری ملاصدرا بین طرفین، پایه ها و مبانی بحث تشکیک یعنی اشتراک معنوی و اصالت وجود و براهین ملاصدرا در اثبات تشکیک مورد بررسی قرار گرفته و با دفاع عقلی و تحلیلی از موضع حکمت متعالیه سعی شده برخی انتقادات به مبانی و استدلالهای ملاصدرا پاسخ داده شود.
۱۱۰۰۳.

نظریه حرمت دفعی خمر از نگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 55 - 92

کلیدواژه‌ها: حرمت خمر تحریم دفعی تحریم تدریجی تناقض محتوایی سکر خمر سکر نوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۷۹
عقل که وجه تمایز انسان از حیوان است، چیزی زیانبارتر از شراب برای آن بیان نشده است که نتیجه استفاده از آن، سقوط آدمی به جایگاه حیوانیت است. بر این اساس، خمر در ادیان آسمانی پیوسته حرام بوده است؛ ولی زمان و چگونگی اعلام حرمت آن در اسلام، به تقابل دو دیدگاه در تحریم دفعی با سکر نوم در معنای سکاری در آیه 43 نساء و تحریم تدریجی با سکر خمر منجر گردیده است. یافته های پژوهش با مطالعه کتابخانه ای و روش تحلیلی توصیفی، بیانگر صحت نظریه حرمت دفعی با دلایل قرآنی، روایی و مؤیدات عقلی و شواهد تاریخی، در اعلام حرمت خمر در آیات مکی در اوایل بعثت و تأکیدی بودن آن در آیه 90 مائده است. در مقابل، عدم صحت نظریه حرمت تدریجی شراب به جهت تناقض محتوایی و مخالفت آن با قرآن ثابت گردید؛ چرا که از طرفی جهت توجیه نظریه تدریجی با قانون عقلی تدریج، تصریح می نمایند که در آغازین مرحله، شراب در وقت نماز با نزول آیه 43 نساء، ششمین سوره مدنی حرام گردید، ولی از طرفی دیگر با نقض قانون تدریج، با اعلام اینکه سوره بقره به اجماع از اولین سور مدنی است که بعد از هجرت نازل شده است، به حرمت مطلق شراب در آیه 219 آن و نیز در برخی آیات مکی تصریح می نمایند. در نتیجه با نفی سکر خمر در معنای سکاری در نظریه تدریجی، شأنِ نزول ها در تفاسیر عامه به انگیزه دفاع از شرب خمر برخی، و نسبت ناروا به برخی دیگر با توجیه ناصواب عدم حرمت شراب تا نزول آیه 43 نساء در مدینه، خروج موضوعی از این آیه دارند. بنابراین تفکیک بین اعلام حکم حرمت شراب در مکه در اوایل بعثت و تأخیر چندین ساله اجرای حد شرب خمر در مدینه در نظریه دفعی، اضافه بر ایجاد انگیزه قوی در ترک و نیز اتمام حجت شرعی، نوعی روش مدارای تربیتی اسلام نیز بوده است. در حالی که اعلام همزمانی حرمت مطلق شراب با اجرای حد آن با نزول آیه 90 مائده از آخرین سور مدنی در نظریه تدریجی، خلاف مدارای تربیتی مورد انتظار آنان است. از جمله آثار مترتب بر اثبات نظریه حرمت دفعی شراب، اضافه بر دستیابی به نظریه صائب قرآنی، عدم توجیه پذیری شرابخواری برخی صحابه در مدینه تا نزول آیه تحریم است.
۱۱۰۰۴.

مفهوم شناسی واژه «حرف» در آیه «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَعْبُدُ اللَّهَ عَلىَ حَرْفٍ»: با تأکید بر آسیب شناسی ترجمه های معاصر فارسی قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۰) 137 - 154

کلیدواژه‌ها: واژه «حرف» واژگان مشترک زبان قرآن زبان فارسی ترجمه قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۲۸۸
ترجمه واژگان مشترک در قرآن کریم و زبان فارسی، از موارد اختلافی میان مترجمان فارسی قرآن کریم است. از میان حدود 900 واژه و 100 ترکیب شناسایی شده در این حوزه، واژه «حرف» از واژگانی است که ترجمه های متفاوتی برای آن یاد شده است. بر اساس ضوابط ترجمه واژگان مشترک در قرآن و زبان فارسی، در حوزه مفهومی، سه گونه وحدت معنایی، وجوه معنایی و اختلاف معنایی وجود دارد. درباره واژه «حرف» دسته ای آن را با معنای رایج در زبان فارسی یکی دانسته و «به زبان و ظاهر» ترجمه کرده اند. اما سایر مترجمان آن را از گونه اختلاف معنایی دانسته و معانی متفاوتی همچون «شک و تردید»، «پرستش یک جانبه»، «به زبان و ظاهر» و «ضعف و سستی» آورده اند. نگارنده با تحلیل آرای مفسران، مترجمان و لغت شناسان و همچنین درنظر گرفتن سیاق و بافت آیات، بر این نظر است که رابطه مفهومی واژه «حرف» از گونه اختلاف معنایی است و ترجمه مناسب برای آن در آیه یادشده، «پرستش یک جانبه برای کسب سود مادی» است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و ناظر به منتخبی از ترجمه های معاصر فارسی قرآن کریم صورت گرفته است.
۱۱۰۰۵.

بررسی دیدگاه ابن رشد و ابن عربی پیرامون معناشناسی و ضرورت تأویل قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 91 - 115

کلیدواژه‌ها: ابن رشد ابن عربی تأویلات دینی عقل شهود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۵۸۵۶
یکی از مسائلی که برخی اندیشمندان در تفسیر آیات قرآن کریم مورد بررسی قرار داده اند، تأویل است. به دلیل کاربرد متعدد واژه تأویل در این کتاب مقدس، بابی در این مورد در آثار اندیشمندان مسلمان گشوده شد که اشتراکات و افتراقاتی به چشم می خورد. یکى از اندیشمندان اسلامی که با ترجمه و شرح آثار ارسطو تأثیر فراوانى در مغرب زمین گذاشته ابن رشد است. وی که به قلم فرسایی در پاسخ به غزالی مشهور است توانست خردورزی در متون مقدس را از راه های گوناگون مانند عقل و نصوص دینی مطرح نموده و یکی از نمونه های آن را تأویلات دینی معرفی می کند. در همان منطقه و مدتی اندک پس از ابن رشد، ابن عربی که اندیشه هایی بس عمیق و بنیادین در عرفان مطرح می کند نیز به تأویلات دینی توجه می کند. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است اندیشه های ابن رشد و ابن عربی درباره بایسته های اهل تأویل را مورد بررسی قرار دهد. یافته های بحث عبارت از اشتراک دیدگاه ابن رشد و ابن عربی درباره توجه به باطن برخی متون دینی که به واسطه اهل تأویل شکل می گیرد. اختلافاتی که در روش عقلی و شهودی آنان در تأویل وجود دارد. ابن رشد به فیلسوف به عنوان اهل تأویل اشاره دارد و ابن عربی به عارف به عنوان مصداقی جامع برای تأویل نمودن توجه می کند.
۱۱۰۰۷.

حوزه های معنایی لیل در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 147 - 170

کلیدواژه‌ها: معناشناسی حوزه های معنایی لیل هم نشین جانشین زوج معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۲۸۳
معناشناسی از رویکردهای نوین در قرآن شناسی قرن اخیر است. این دانش در رشد و ارتقاء هرچه بیش تر قرآن شناسی امروز بسیار کارآمد بوده و مورد اقبال قرآن پژوهان قرار گرفته است. یکی از شاخه های معناشناسی، معناشناسی ساختاری است و در این میان از مباحث آن تعیین حوزه های معنایی یک واژه است. در نوشتار پیش رو، به تبیین حوزه معنایی لیل در قرآن کریم پرداخته شده است. روش انجام پژوهش، تحلیل متنی بر پایه الگوی هم نشینی و جانشینی کلمات با واژه لیل است. این بررسی نشان می دهد، واژگانی که در فرآیند هم نشینی و جانشینی با این واژه در ارتباط اند را می توان به زوج معنایی و زیرمجموعه های روابط معنایی شب و روز(فراگیر شدن، تقلیب لیل و نهار، تکویر لیل و نهار و...)؛ پدیده های همراه شب(ماه، ستارگان و تاریکی)؛ بخش های لیل (شفق، مغرب، و...)، کارکردهای لیل(عبادی، اجتماعی، تقویمی، طبیعی) و گونه های معنایی- مفهومی لیل(مکملی، اشتدادی، توزیعی و تقابلی) در قرآن مورد بررسی قرار داد.
۱۱۰۰۸.

کاوشی تطبیقی در نمودها و ابعاد شیوه تفسیری قرآن به قرآن در تفاسیر سید رضی و زمخشری

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 93-116

کلیدواژه‌ها: سید رضی زمخشری حقایق التأویل الکشاف تفسیر قرآن به قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۶۴
حقایق التأویل سید رضی، دانشمند فرزانه و مولف آثار بزرگی همچون نهج البلاغه، از تفاسیر مهم شیعه در قرن چهارم و پنجم است. تفسیر کشّاف زمخشری نیز یکی از برجسته ترین تفاسیر ادبی، بلاغی و نیز کلامی معتزله در قرن ششم است. در میان مفسّران متقدم، مرحوم شریف رضی و زمخشری هر دو به روش تفسیری قرآن به قرآن اتکا نموده و البته در کنار آن از براهین و اجتهادات عقلی و روایات نیز استمداد جسته اند. در این نوشتار با نگاهی تطبیقی، ابعاد شیوه تفسیری قرآن به قرآن در این دو تفسیر مورد بررسی قرار گرفته و مواردی همچون ارجاع متشابهات به محکمات، تبیین آیات مجمل توسط دیگر آیات، استناد به دیگر آیات قرآن در تبیین معانی واژگان و نکات ادبی قرآن، رفع ابهام از آیه توسط آیات دیگر، حل تعارضات ظاهری و رفع شبهات آیات توسط دیگر آیات و تفسیر آیات با تکیه بر سیاق تبیین شده است.
۱۱۰۰۹.

تبیین حکیم ملّا سلیمان گیلانی از حرکت شناسی ابن سینا؛ مقدمه تحلیلی و تصحیح رسالهالحرکه والسکون والزمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۳ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۹۲)

کلیدواژه‌ها: حرکت شناسی حرکت توسطیه حرکت قطعیه ملّا سلیمان گیلانی ابن سینا الشفاءِ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۶ تعداد دانلود : ۳۶۱
حرکت شناسی ابن سینا بویژه آنچه در کتاب الشفاء مطرح شده، بر اندیشمندان دوره اسلامی تأثیر بسیاری گذاشته است. الشفاء دانشنامه یی فلسفی است که بتعبیر ابن سینا دارای چهار «جمله» منطق، طبیعیّات، ریاضیات و الهیات است. تفصیل و جامعیت این اثر سبب شده است تا اندیشمندان بعدی، بیش از آنکه به شرح و تفسیرنگاری بر آن بپردازند به شیوه حاشیه نگاری بر آن روی آورند. با این وصف، برخی رساله های موجز را میتوان یافت که مصنّفان آن آثار کوشیده اند تا به ایضاح برخی از دشواریهای مربوط به حرکت شناسی ابن سینا در کتاب الشفاء بپردازند بی آنکه وابستگی به الشفاء در عنوان اثر هویدا باشد. حکیم ملّا سلیمان گیلانی، اندیشمند قرن یازدهم هجری، در اثری موجز با عنوان رساله الحرکه والسکون والزمان به بررسی چند دشواری مربوط به تعریف حرکت، انواع حرکت، حرکت توسطیه و حرکت قطعیّه پرداخته است. حکیم گیلانی در این رساله، افزون بر توجه ویژه به آراء ابن سینا و صدرالدین شیرازی، به آراء اندیشمندانی نظیر فخرالدین رازی، اثیرالدین ابهری، نصیرالدین طوسی، و میرسیّد شریف جرجانی نیز در باب حرکت توجه کرده است. ساختار رساله حکیم گیلانی دارای سه بخش است: 1) المقدّمه فی تعریف الحرکه والسکون والزمان، 2) فی بیان أنواع الحرکه، 3) فی بیان ما یزید تحقیقها و سبیل دفع ما یورد علیه. تصحیح و تحلیل این رساله برای نخستینبار انتشار می یابد.
۱۱۰۱۰.

بررسی جواز یا عدم جواز استفاده از تولیدات تراریخته از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 64 - 87

کلیدواژه‌ها: محصولات تراریخته تغییر در خلقت ژنتیک تسخیر خلافت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۰۰
با پیشرفت دانش بشری، انسان توانست در مقام خلیفه الهی دست به تسخیر طبیعت بزند. نمونه بارز آن موفقیت در علم بیوتکنولوژی برای تغییر ژن گیاهان و موجودات است. مقاله حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته است با هدف بررسی تراریخته از منظر آیات قرآن به نقد و بررسی دیدگاه موافقان و مخالفان می پردازد و در پاسخ به این پرسش است که آیا محصولات تراریخته از منظر قرآن قابل استفاده اند یا خیر و دیدگاه معتدلی ارائه می کند. یافته های پژوهش پیشِ رو بیانگر آن است که عمده ترین دلیلی قرآنی که مخالفان تولید تراریخته به آن استناد کرده اند، تمسک به آیه 119 سوره نساء و آیه30 سوره اسراء است. آنان چنین عملی را مغایر با قوانین آفرینش الهی و کرامت انسان تلقی کرده اند. برخی دیگر در مقابل دیدگاه مخالفان به آیاتی چون جواز تسخیر بشر در کائنات و جانشینی وی از طرف خداوند در زمین تمسک جسته اند. این مقاله با ارائه نظری بینابین با عنایت به مقتضیات زمان و ضروریات زیستی انسان در جهان معاصر، به کارگیری این محصولات جدید را امری اجتناب ناپذیر می داند؛ البته مشروط بر اینکه ضرر و خطر استفاده از این محصولات آشکار و مسلم نباشد و شرایط مجاز مصرف آن بر شرایط رعایت اصل احتیاط ترجیح نداشته باشد.
۱۱۰۱۱.

الگوی واژه پژوهی در مطالعات قرآنی و تحلیل مدیریتی آن (با کاربست واژه ی تبعیّت)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 7 - 43

کلیدواژه‌ها: قرآن سازمان مدیریت مدل پژوهی مدل رهبری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۳۴۴
اندیشمندان سازمان و مدیریت برای تبیین پدیده ها و رفتارهای سازمانی از روش های مختلفی بهره برده اند. چه اینکه برخی برای تبیین اثر نور بر بهره وری نیروی انسانی در سازمان ها از روش پژوهش های آزمایشی استفاده کردند. یا برخی برای فهم تجارب مشترک افراد برای ساخت نظریه، روش شناسی داده بنیاد را پیشنهاد دادند و یا برای مطالعه فرهنگ مشترک یک قوم روش شناسی قوم نگاری ابداع شد. همچنین برای درک داستان های یک فرد در مورد یک موضوع خاص روش شناسی روایتی را ارائه دادند و روش های دیگری که برای تحقیقات کمی به کاربرده شدند که هرکدام به دنبال توصیف، تبیین و تولید نظریه یا مدلی در عرصه ی دانش سازمان و مدیریت به کاربرده شدند. در این میان یکی از روش های پژوهش که تمرکز روی واژه پژوهشی دارد، روش مدل سازی و کاربست آن در مطالعات میان رشته ای است؛ زیرا پژوهش های میان رشته ای نیازمند مدل هایی است که اطلاعات منتج از تخصص های مرتبط را در قالبی یکپارچه و در راستای پاسخ پرسش تحقیق، ساماندهی نماید. ازاین رو، این پژوهش با تمرکز بر واژه ی «تبعیت» نمونه ای از کاربرد الگوی واژه پژوهی در مطالعات قرآنی که دارای پرسشی با ماهیت میان رشته ای است، معرفی کرده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، الگوی واژه پژوهی در مطالعات قرآنی با کاربست واژه ی تبعیت دارای فرآیند به هم پیوسته است که اجزای آن را مفاهیم لغوی، تفسیری، روایی، جامع (ترکیب لغت، تفسیر و روایت)، تبیین علت و ریشه ها، بیان آثار و پیامدها، مدل پژوهشی کارکردی با تمرکز بر آیه یا آیات منتخب و مدل سازی تحلیل مدیریتی تشکیل می دهد. متغیرهای چندگانه ی مذکور با جهت گیری تولید نظریه یا الگوی سازمانی و مدیریتی دارای ارتباط متقابل و مکمل همدیگر هست.
۱۱۰۱۲.

بررسی مقایسه ای عزت نفس در متون اخلاق وحیانی و روان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 151 - 170

کلیدواژه‌ها: عزت نفس انسان امام سجاد علیه السلام دعای مکارم الاخلاق روان شناسی جدید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۴۵۷
احساس حرمت، عزت و کرامت برای خود که در متون دینی و اخلاقی مبتنی بر وحی از دیرباز به دو صورت مذموم و ممدوح موردتوجه بوده است در متون روان شناسی جدید تحت عنوان عزت نفس و تنها به صورت مثبت موردتوجه قرار گرفته و مؤلفه ها و علائم و نتایجی برای آن بیان شده است. بررسی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه به عنوان یک متن معتبر اخلاق وحیانی، توجه ویژه امام سجاد علیه السلام بر عواملی مانند بخشش و گذشت، دعا و طلب خیر و شفا برای بهبود بخشی به رذایل اخلاقی دیگر انسان ها، تقویت حرمت و تکریم نفس، هدفمندی و اصلاح و تکمیل نیت را نشان می دهد. این مسائل در روان شناسی جدید در مجموعه ای به نام عزت نفس که دانش جدید از طریق تجربه حسی به زاویه ای از آن الزامات رسیده قابل مشاهده است. در عین حال تفاوت عمده ای بین رهیافت دعای مکارم الاخلاق و روان شناسی در توجه به این عوامل وجود دارد که مایه افتراق دو نوع متن بوده و باعث تفاوت در برخی دستورات شده است. بررسی الزامات اخلاق و روان شناسی مدرن از یک سو نشان دهنده جهان بینی متفاوت متون اخلاقی مبتنی بر وحی با علوم مدرن است و از سوی دیگر دربردارنده این حقیقت است که بایدهای دستیابی به سعادت اخروی نه تنها با سود مادی منافات ندارد بلکه مسیر تحقق سود مادی نیز از آن می گذرد.
۱۱۰۱۳.

روح نظریه تذکر در نگاه ملاصدرا به تعقل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۰ پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۷۷)

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا افلاطون قِدم نفس تذکر تعقل مشاهده از دور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۴۸۰
ملاصدرا در تبیین ادراک، بویژه ادراک عقلی، از سویی با توجه به مبانی فلسفه اش از قبیل اصالت و تشکیک وجود، مساوقت وجود با علم و حرکت جوهری دیدگاهی خاص و متفاوت با گذشتگان دارد و از سوی دیگر، نظریه قدم نفس افلاطون را بر اساس کینونت نفس در عالم مفارقات، همسو با دیدگاه خود درباره حدوث جسمانی نفس تلقی میکند؛ چراکه این کینونت در عالم مفارقات و عقول مجرد بصورت جزئی و ناقص نبوده و نفس در قوس نزول با حرکت جوهری جسم، حدوث جسمانی می یابد و در قوس صعود دوباره به عالم عقول بازمیگردد. این سیر وجودی همان سیر معرفتی نیز هست. بهمین سبب، در ادراک عقلی نفس عالم عقل را مشاهده میکند، همان عالمی که در ابتدای قوس نزول در آن وجودی عقلی داشته است. با در نظر گرفتن درهم تنیدگی وجودشناسی و معرفت شناسی در فلسفه ملاصدرا، همانگونه که سیر نفس انسان در عوالم وجود سعه وجودی او را بدنبال دارد، رحلت از هر کدام از عوالم بسوی عالم دیگر، تکامل ادراکات از حسی و خیالی به عقلی را نیز در پی دارد. ملاصدرا درباره ادراکات عقلی برخلاف ادراکات حسی و خیالی، قائل به افاضه مفاهیم عقلی از سوی عقول مفارق به نفس و مشاهده از دور آنها توسط نفس است. بنابرین علیرغم اینکه ملاصدرا نظریه تذکر افلاطون را نپذیرفته، نگاه خاص او به ادراک عقلی میتواند نوعی تذکر و یادآوری باشد؛ گرچه بر اساس تفاوت مبانی افلاطون و ملاصدرا نمیتوان این دو را کاملاً منطبق بر یکدیگر دانست.
۱۱۰۱۴.

بررسی جواز بیش از چهار همسر برای پیامبر در قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول دوره دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 63 - 77

کلیدواژه‌ها: تعدد زوجات خصائص پیامبر زنان پیامبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۵۹۴
موضوع پژوهش حاضر، رفع یک ابهام تاریخی در مورد پیامبر و چگونگی جواز تعدد همسر برای پیامبر اسلام با استفاده از آیات قرآن است. هدف از این پژوهش، اثبات اختصاصی بودن جواز همزمان بیش از چهار همسر برای ایشان با استفاده از آیات قرآن است. بازخوانی برخی وقایع تاریخی و بررسی اسباب نزول آیاتی از سوره های نساء و احزاب، چگونگی و دلایل اختصاصی بودن این جواز را مشخص می کند. وقتی حضرت رسول ایشان را بین خدا و رسول از یک طرف و دنیا اختیار داد این زنان، خدا و رسول را برگزیدند و خداوند در عوض طلاق دادن آن زنان را بر پیامبر حرام کرد. بعد از محدود شدن زنان برای مردان مسلمان به چهار همسر، چون برای پیامبر از پیش منع شده بود که زنانش را طلاق دهد؛ لذا برای ایشان جایز شد که بیش از چهار همسر داشته باشد. این تحقیق با روش کتابخانه ای انجام شده و مبتنی بر شیوه توصیفی، و از نوع تحلیل محتواست.
۱۱۰۱۵.

بررسی اعجاز محتوایی و شاخصه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 111 - 138

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم اعجاز محتوایی مفسران فریقین بررسی تطبیقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۵ تعداد دانلود : ۶۳۸
بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه مفسران فریقین در سیر اعصار چکیده یکی از وجوه اعجاز قرآن که در کتابهای تفسیر و علوم قرآنی مورد بحث واقع شده، اعجاز محتوایی است که در نگاه عده ای از آنان به اعجاز معنوی نیز تعبیر شده است. اعجاز محتوایی مرتبط با درون مایه قرآن است و توجه به آن در اثبات حقانیت این کتاب الهی نقش بسزایی دارد. به عقیده برخی قرآن پژوهان، نقطه پیدایش این نوع اعجاز ، قرن اول هجری توسط امام علی(ع) بوده و سیر طرح مباحث گوناگون در باره ی آن تا به امروز به صورت صعودی ادامه داشته است؛ به بیان دیگر، نگاه دانشمندان در دوره متقدمان به اعجاز محتوایی کم دامنه تر نسبت به دوره متاخران بوده است. در دوران معاصر این توجه بیشتر شده و غالب نظریه پردازی ها از جانب مفسران شیعه در چند بخش بر مولفه هایی نظیر عدم وجود اختلاف در قرآن، اخبار غیبی که نسبت به برخی وقایع یا افراد به وقوع پیوسته ، معارف قرآنی، گزارش های علمی، جامعیت قرآن، معانی بلند عرفانی و بطون قرآن مطرح می شود. بنابراین این نوشتار میکوشد با رویکردی تحلیلی-توصیفی به بررسی اعجاز محتوایی و مولفه های آن در نگاه فریقین در سیر اعصار بپردازد. کلیدواژه ها: قرآن کریم، اعجاز محتوایی، مفسران، فریقین، بررسی تطبیقی، گزارش.
۱۱۰۱۷.

ادراک توحیدی حیوانات در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳ 111 - 83

کلیدواژه‌ها: ادراک توحیدی تسبیح حیوانات تکامل قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۲۷۳
ادارک یا شعور توحیدی موجودات، آگاهی آنان به وجود خویش و آفریننده خود است که به موجب این علم، خالق خود را ستوده و تسبیح مى گویند. تسبیح حیوانات برای خداوند و شعور آنان نسبت به آن ذات تعالی، از جمله حقایقی است که قرآن کریم در ضمن بازگویی یک ماجرای داستانی یا به موجب امری قابل تذکر از زندگی حیوانات در کنار انسان ها، بیان نموده است. این پژوهش به منظور شناخت کیفیت ادراک توحیدی حیوانات به جمع آوری و بررسی آیات مرتبط با این مسئله، با استفاده از شیوه کتابخانه ای پرداخته است. از جمله نتایج به دست آمده، این است که هر یک از انواع حیوانات دارای شعوری توحیدی متناسب با وجود خود است که به وسیله آن در مسیر تکامل زندگی خویش در حال حرکت است.
۱۱۰۱۸.

نقد و بررسی دیدگاه های مختلف در مورد نسبت بین عام و مطلق در مذاهب خمسه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 68 - 40

کلیدواژه‌ها: عام مطلق مقدمات حکمت نکره ذات المعنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۴۸۴
نسبت بین عام و مطلق از مسائلی است که میان علمای اصول، اختلافنظر وسیعی وجود دارد و همواره معیارهای تمایزبخش این دو مفهوم بخش قابل توجهی از مباحث اصول فقه در باب عام و خاص را دربرگرفته است. این اختلاف دامنهای وسیعی از علوم منطق، فلسفه، ادبیات عرب و اصول فقه را دربرگرفته است، لذا مقتضی است که پژوهشی در این رابطه صورت گیرد. حاصل این پژوهش که با روش تحلیلی – توصیفی با استناد به منابع کتابخانهای انجام گرفته است، این است که بهاتفاق، دانشمندان قائل هستند که عام دلالت وضعی بر شمول دارد؛ لکن در مدلول مطلق اختلافنظر دارند و پنچ نگرش عمده در این زمینه مطرح کردهاند: 1- برخی قائل هستند مدلول مطلق ماهیت بهشرط لا است؛ 2- برخی دیگر مدلول آن را نکره در سیاق اثبات دانستهاند؛ 3- برخی مدلول مطلق را، طبیعت و ذات المعنی دانستهاند و نقش مقدمات حکمت اخذالقیود دانستهاند؛ 4- برخی مدلول مطلق را، طبیعت و ذات المعنی دانستهاند، لکن نقش مقدمات حکمت اخذالقیود دانستهاند؛ 5- برخی بر این عقیده هستند لفظی برای مطلق و مقید وضع نشده است. به نظر میرسد از لحاظ دقتهای عقلی قول به اینکه اطلاق ناشی از وضع نیست و مقدمات حکمت بهنحو رفع القیود است، متین است، ولی از آن جهت که در وضع الفاظ این گونه دقتهای عقلی شأنی ندارد؛ لذا قول به طبیعت لابشرط موجه بهنظر میرسد و انتقادهای واردشده بر این قول به جهات متعدد ضعیف است.
۱۱۰۱۹.

تحلیلی زبان شناختی- بین الادیانی از گزاره قرآنی «لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 25 - 40

کلیدواژه‌ها: نبوت در قرآن استعاره شبانی اهل کتاب مطالعات عهدینی زبان شناسی سامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۴۲۵
یکی از آیات قرآن کریم که در طول سده های متمادی، موضوع گفتگوهای درازدامن قرار گرفته، آیه شریفه بقره/104 است که به گفته مفسران، مسلمانان را از به کارگیری تعبیر «راعِنا» بازداشته و ملزم به جایگزینی آن با تعبیر «انْظُرْنا» کرده است. به رغم آنکه عالمان تفسیر در خصوص معنای «راعنا» و دلایل نهی از گفتن آن، بالغ بر هفت نظرگاه تفسیری پیش افکنده اند، هنوز ابعاد و زوایایی از بحث باقی مانده است که می طلبد با اتخاذ رویکردهای جدیدِ مطالعاتی، از نو به بحث گذاشته شود. پژوهش حاضر با هدف جبران این خلأ مطالعاتی در صدد است با عنایت به داده های زبان شناختی و بین الادیانی که پیشتر از نظرها دور مانده است، تحلیلی جدید از مخاطبانِ این آیه شریفه و معنای «راعنا» عرضه نماید. در این پژوهش اثبات می شود که اهل کتاب با اثرپذیری از آموزه های عهدینی، رابطه «پیامبر اکرم پیروان» را در قالب رابطه «شبان گوسفندان» صورت بندی می کردند. این در حالی است که خداوند متعال در آیه شریفه بقره/104، مؤمنانِ اهل کتاب را به وانهادنِ استعاره عهدینیِ شبانی امر کرده و بدین سان، آنان را نه صرفاً به جایگزینی تعبیر «راعنا» با «انظرنا»، که به تغییر در صورت بندی رابطه پیامبر اکرم(ص) با توده های مردم فراخوانده است.
۱۱۰۲۰.

سبک شناسی گفتمانی ساختارهای مجهول (جزء سی ام قرآن کریم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 125 - 149

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ساختار مجهول سبک شناسی گفتمانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۳۲۴
سبکشناسی گفتمانی متون ادبی را از منظر گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد و با قدم نهادن در عرصههای فراتر از جمله و ورود به عرصه تحلیل گفتمان، موضوعی جدید در مطالعات سبک شناختی، فراهم آوردهاست. مهمترین مؤلفهها در سبکشناسی گفتمانی عبارتند از: تحلیل گفتمان بر اساس بافت موقعیتی جمله-ها، کنشهای گفتاری و سبکهای نحوی. از سویی ساختارهای مجهول غالباً با حذف عامل یا کنشگر، تلاش میکنند مفهومی فراتر از مفهوم ظاهری جمله نشان دهند و واکاوی اینگونه ساختارها با روشهای تحلیل گفتمانی، اهمیت فراوانی در زبان دارد. این مقاله در پی آن است با کمک روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه تحلیل گفتمان، ساختارهای مجهول جزء سیام را از طریق نظریه سبکشناسی گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد، نتایج حاصل از تحقیق نشان دادهاست که کنش گفتاری در ساختارهای مجهول جزء سیام قرآن بیشتر، از نوع ترغیبی و سبک نحوی جملات همپایه است و قرآن کریم به هنگام سخن گفتن درباره رخدادهایی که وحشتآور است از جملات مجهول بیشتر استفاده میکند. در بسیاری از موارد، هدف تأکید بر رویدادها در جملات مجهول و واداشتن انسانها به تفکر و تأمل در رویداد و گاهی نیز هوشیار ساختن افراد غافل است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان