همراه با خورشید: فتاوای قرآنی مقام معظم رهبری
حوزه‌های تخصصی:
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۳۰۱ تا ۱۰٬۳۲۰ مورد از کل ۱۳٬۹۴۱ مورد.
گناهان باطنی
اصول و شاخصه های جریان توحیدی و غیر توحیدی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲
143 - 163
حوزه‌های تخصصی:
انسان برای پاسخ گویی به نیازهای مادی و معنوی خویش، توان زیادی به کار می بندد و از امور مختلف و جریان های اجتماعی گوناگونی استفاده می برد. ولی بسیاری از تلاش های او بی حاصل و گاه بدفرجام است؛ چه، سبک و جریان اجتماعی ای که برگزیده است، بر اصول و مبانی ناسالمی استوار گردیده است. این نوشتار که به روش کتابخانه ای و شیوه توصیفی تحلیلی سامان می یابد، در پی آن است که با مراجعه به قرآن و با روش تحلیل محتوا، شاخصه های جریان اجتماعیِ توحیدی را تبیین نماید؛ جریانی که نیازهای واقعی، مادی و معنوی انسان را می شناسد و به درستی پاسخ می گوید تا بشریت بتواند در جامعه ای سالم، به کمال دنیا و آخرت خویش دست یابد. این جریان نیازها بشر را تحت مدیریت عقل و شرع پاسخ می دهد تا انسان به مسیر رضوان الهی نائل گردد و از اضطراب و نگرانی دور باشد و با کمبودهای مادی از پای درنیاید. ضرورت این بحث آنگاه رخ می نماید که همیشه در مقابل جریان توحیدی، جریان طاغوت نیز مدعی پاسخ گویی به نیازهای بشری است و با برنامه هایی مادی، بسیاری را نیز به پیروی از خویش واداشته است. این جریان، پاسخ گویی به نیازها را در مسیر قدرت طلبی و لذت گرایی دنبال می نماید و به خلأهای معنوی انسان نیز پاسخی مادی می گوید. از این روی، همیشه با ناکامی های فراوان روبه رو می گردد و انسان را از فطرت پاک انسانی دورتر می نماید. این اثر با اشاره به نیازهای مادی و معنوی بشر، به تبیین اصول دو جریان پاسخ گوی آن پرداخته است و عبودیت و خدامحوری، ایمان به غیب و معاد و ولایت حق را اصول جریان توحیدی، و انسان محوری، مادی گرایی و ولایت طاغوت را اصول جریان طاغوت برشمرده و در پایان به شاخصه های این دو جریان پرداخته است.
نقد و بررسی دیدگاه ویلیام فدرر دربارة مصادر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
در سده های اخیر، قرآن پژوهی از اولویت های مهم مستشرقان است. شماری از این آثار به انکار و یا دست کم تردید در وحیانیت قرآنتصریح دارد. ویلیام جوزف فدرر، نویسنده و مورخ معاصر آمریکایی نیز همسو با این نظر، منکر الهی بودن قرآناست. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ابعاد مختلف ادعای فدرر را به بحث می نهد و به بررسی دیدگاه ویلیام فدرر در کتاب «What every American needs to Know about the Qur`an» دربارة مصادر قرآنپرداخته است. نتیجة پژوهش بیانگر نادرستی بسیاری از ادعاهای فدرر است. مهم ترین نقاط ضعف وی عبارتند از: مراجعه نکردن به منابع دست اول و معتبر، آدرس دهی غیردقیق به منابع، مراجعه نکردن به منابع تاریخی، تفسیری و حدیثی شیعه، تعصب نسبت به باورهای مسیحیت و غرض ورزی در برابر معارف قرآنی. نتیجة این پژوهش در حوزة مطالعات استشراق و نیز مباحث کلامی و تفسیری کاربرد آشکار دارد. همچنین، این نتایج در عرصة تبلیغ و جذب نامسلمانان و اقناع فکری ایشان کارایی دارد
بررسی انتقادی ساختارهای اصول فقه شیعه و ارائه طرحی نو
منبع:
مطالعات فقه و اصول سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱
73 - 39
حوزه‌های تخصصی:
دانش اصول فقه از زمان پیدایش آن تاکنون تحول های زیاد و متنوعی به خود دیده و در پس آن، ساختارهای گوناگونی برای تنظیم مباحث آن ارائه شده است. این ساختارها در مراحل آغازین ابتدایی و ساده بوده و به مرور زمان و براساس گسترش مسائل آن، پیچیده و سخت شدند. نداشتن مقسم واحد، عدم رعایت در توازن بخش ها و فصول، ذکر نشدن برخی مباحث مهم، موازی کاری، عدم مناسبت زیرفصل با فصل، ابهام و اجمال از مهم ترین ایرادهای ساختارهای مطرح به شمار می روند. قبول توسط اکثر اهل فن؛ هماهنگی با چینش های گذشته تا حد امکان؛ پوشش همه مباحث؛ مناسبت بحث با جای آن؛ عدم ذکر مباحث استطرادی؛ ترتیب منطقی و منظم؛ عدم پیچیدگی زیاد؛ عدم تکرار؛ پرهیز از اطناب ممل و اجمال مخل؛ بهترین بودن از مهم ترین مختصات ساختار مطلوب است. این مقاله با روش تحقیق توصیفی تحلیلی انتقادی و اسناد کتابخانه ای، مهم ترین ساختارهای پیشنهادی از سوی اصولیان شیعه برای دانش اصول فقه را بررسی کرده و سپس براساس مختصات ساختار مطلوب، چینش پیشنهادی را طرح می کند. این چینش هفت بخش دارد: آشنایی با اصول فقه؛ شناخت احکام؛ تعیین ادله استنباط احکام؛ دلالت ادله احکام؛ عوارض ادله احکام؛ تعادل و ترجیح ادله احکام؛ امتثال احکام.
تفسیر سوره بقره آیه60-61
حوزه‌های تخصصی:
معانی ثانویه باب های افعال و تفعیل و تأثیر آن بر ترجمه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات قرآنی سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۷
137 - 158
حوزه‌های تخصصی:
در این پژوهش با محوریت نظرات عالمانی چون استرآبادی ، ابن هشام انصاری و سیبویه به بررسی معانی جدید باب های افعال و تفعیل پرداخته شده است. هم چنین ضمن آگاهی از ضرورت توجه و دقت در ترجمه قرآن کریم و انتخاب معادل برای کلمات، با ارائه نمونه هایی از ترجمه مرحوم الهی قمشه ای نحوه ترجمه این گونه افعال را مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اهمیت فراوان فعل در زبان عربی و نقش بی بدیل آن در ترجمه متن عربی(از جمله کتاب مقدس قرآن) به زبان دیگر، لازم است کلیه مسائل مربوط به فعل نیز مورد بررسی دقیق و کامل قرار گیرد. از جمله این مسائل نحوه ترجمه ابواب ثلاثی مزید به فارسی است.
بهره گیری مثنوی معنوی از قرآن در موضوع امتحان و ابتلا(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
از محوری ترین مباحث قرآنی بحث ابتلا و امتحان است که اطلاع و آگاهی از معنا و فلسفةآن و راه های برون رفت از آن تأثیر انکارناپذیری در سعادت بشر دارد. به همین مفهوم در کتابی نظیر مثنوی معنوی ، که سرچشمةاصلی مفاهیم خود را از قرآن و روایات می گیرد، بسیار توجه شده است.در این پژوهش، که به روش کتابخانه ای صورت گرفته است، ابتدا آیات مرتبط با ابتلا و آزمایش و پس از تفسیر آن ها،استفادة مولانا از آن ها ذکر شده است.از مجموع 60آیة مرتبط با ابتلا، شامل انواع آن، راه کارهای رهایی، و نیز مفاهیم دیگر مرتبط با آن حدود 20 آیه مورد توجه مولانا بوده و در خلق مثنوی به گونه های متفاوت از آن ها بهره برده است. این اندازه توجه نشان از استغراق مولانا در آیات و روایات دارد.
بررسی نقش عوامل انسجامی در ترجمه های انگلیسی قرآن (بر اساس الگوی هالیدی و حسن)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سراج منیر سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۷
7 - 42
حوزه‌های تخصصی:
انسجام، عوامل و روابط انسجامی در نگاهی ساده موضوعی بدیهی به نظر می رسد، اما نگاهی موشکافانه تر به موضوع مشخص می کند که عوامل انسجامی نقشی مهم در برقراری ارتباط به عنوان وظیفه اصلی زبان ایفا می کنند. در این پژوهش، به اهمیت عوامل انسجامی در ترجمه قرآن مجید به زبان انگلیسی تأکید شده است. در این بررسی مشخص شد که بی توجهی به عوامل انسجامی در ترجمه قرآن، منجر به ترجمه های غیرمنسجم و بی کیفیت می گردد. نویسندگان می کوشند علت این موضوع را بررسی کنند که مترجمان قرآن چگونه می توانند ترجمه های دقیق، فصیح، منسجم و پذیرفتنی ارائه نمایند که به متن قرآن نزدیک تر است. بنابراین، محققان سه مترجم قرآن را انتخاب کرده اند (جان اربری مسیحی، طاهره صفارزاده مسلمان و شیعه، عبدالله یوسف علی مسلمان و سنّی) و نیز دو عامل انسجامی ارجاع و تضاد را نیز از میان عوامل انسجامی بر اساس الگوی هالیدی و حسن برگزیده اند (در پژوهش های مربوط به انسجام متن، پژوهشگران بیشتر نظریات هالیدی و حسن را به طور عام به عنوان الگوی کار قرار، و تحقیقات را انجام داده اند). براین اساس، نویسندگان این مقاله ترجمه های مترجمان نامبرده را درباره این دو عامل انسجامی و بر پایه مدل مربوط در آیات 21 تا 35 سوره ی یوسف بررسی کرده اند و تفاوت های ترجمه آن ها را نیز یاد نموده اند. سرانجام، مشخص شد که جان اربری ترجمه ای دقیق تر، روان تر، فصیح تر و کامل تر را نسبت به دو مترجم دیگر انجام داده است؛ زیرا به عوامل انسجامی مربوط دقت کرده است و آن عوامل را در ترجمه خود مدّ نظر قرار داده است. در نتیجه، ترجمه او پذیرفتنی تر و نزدیک تر به متن مبدأ (قرآن) است.
تحلیل رابطه شهاب در قرآن و دانش اختر فیزیک
منبع:
مطالعات قرآن و علوم سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴
45 - 65
حوزه‌های تخصصی:
قرآن، کتاب هدایت و معجزه الهی است که در راستای رشد و کمال انسان ها، از شیوه های گوناگونی از جمله، اشاره به برخی نکات علمی بهره جسته است. دانش اخترفیزیک، از دانش های تجربی است که در کلام وحی به مجموعه ای از گزاره های آن اشاراتی شده است. در این میان، آیاتی وجود دارد که در ظاهر با یافته های دانش اخترفیزیک ناسازگار بوده و دستاویزی برای برخی معاندان لدود و مخالفان عنود قرآن، برای طرح مسئله تعارض قرآن و علم شده است. نگارنده با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و استنطاقی تعارض ادعا شده را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده، آبشخور شبهه را بیان کرده است. برآیند پژوهش حکایت از آن دارد که نگاه عرفی و تأثیرپذیری از اطلاعات و دانسته های موجود عصر نزول، تمثیلی دانستن مسئله شهاب ها، تمایز قائل شدن بین زبان علم و قرآن موجب شده است که برخی مدعی تأثیرپذیری قرآن کریم از اشتباهات و خرافات رایج عصر نزول شده و گزاره های قرآن کریم را در تضاد با یافته های دانش بشری تلقی کنند. همچنین مشخص شد که این مدعا از جهاتی چند قابل خدشه جدی است: 1-دانش اخترفیزیک جنس و فصل شهاب ها را بیان می کند نه کارکردهای آن را 2- عدم تسری رجم شیاطین و اجنه به تمام شهاب ها 3- نداشتن دلیل متقن اختر فیزیکی بر نفی و ردّ رجم بودن شهاب ها برای شیاطین 4- تمایز عوامل طبیعی با عوامل ماورایی 5- ناصواب بودن تسری اشتباهات تفسیری برخی مفسران به قرآن. نیز روشن شد که موضوع شهاب ها هم در علم و هم در قرآن به تأملات و تحقیقات مفصل تری نیاز دارد.
بازخوانی حق تدین در آیات قرآن کریم با تأکید بر آیه «لا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تفسیری سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱
7-24
حوزه‌های تخصصی:
حق تدین یکی از مباحث بنیادین در عصر حاضر به شمار می رود، این پژوهش در تلاش است تا بررسی نماید که اگر انسان در انتخاب دین مختار و آزاد است، احکامی مانند حکم ارتداد یا جهاد ابتدایی چگونه با این حق سازگاری دارد؟ تفسیر برخی آیات به ویژه آیه « لا إکْراهَ فِی الدِّین ...» رهنماگر آن است که از منظر قرآن کریم حق تدین از حقوق اساسی انسان به شمار می آید. مطالعه حاضر نشانگر آن است که خدای متعال پذیرش دین را اکراه ننموده و انسان را برای دینداری آزاد آفریده است و حکم ارتداد یا جهاد ابتدایی، هیچ تعارضی با آزادی عقیده و حق تدین ندارد اما در برخی موارد با درک نادرست از حقیقت حیات انسانی، دستیابی به حق تدین را با چالش جدی مواجه نموده است.
رفع تعارض از آیات ناظر بر صلح و جنگ(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
آیات قرآن متناسب با شرایط عصر نزول که 23 سال به طول انجامید دستورالعمل جامعی از صلح در روابط خارجی تعریف می کند؛ به گونه ای که این برنامه راهبردی در شرایط صلح و جنگ هم سو با فطرت و عقل بشر بدون هیچ تعارضی می باشد؛ ولی تحلیل های برخی جوامع اسلامی سبب انحرافاتی در این برنامه یکپارچه شده است؛ لذا، لازم است با تحلیل دیدگاه مفسرین در رفع تناقض از آیات مشکله صلح نظر اسلام درباره صلح شرافتمندانه تبیین شود. پیرو این هدف در این مقاله با روش گردآوری کتابخانه ای و شیوه تحلیلی-توصیفی سعی شده است به رفع تناقض ظاهری از آیات 58، 61 و 62 سوره انفال و آیه 35 سوره محمد صلی الله علیه واله وسلم پرداخته شود. شاخصه به دست آمده بیانگر آن است که صلح از دیدگاه اسلام منوط به آن است که: 1. کافر تمایل راستین به انعقاد صلح داشته باشد و مصلحت در پذیرش صلح باشد؛ 2. در صورت احتمال خیانت با توکل بر خدا دعوت صلح را استجابت کنند ولی در صورت وجود دلایل قطعی مبنی بر نقض عهد از جانب کفار، مسلمانان پیمان خود را با اعلام قبلی بشکنند.
تحلیل انتقادی شبهه نامه انگاری قرآن کریم
منبع:
الاهیات قرآنی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰
35 - 55
حوزه‌های تخصصی:
یکی از مباحث مهم و اصولی علوم قرآن، وحیانی بودن آیات قرآن کریم است. با این وجود در عصر حاضر علیه قرآن نظریاتی جدیدی مطرح شده است تا وحیانی و قدسی بودن قرآن، متزلزل شود. شبهه «نامه انگاری آیات قرآن» از مسائل و نظریاتی است که در رابطه با این موضوع در کتاب «نامه هایی برای محمد(ص) پیامبر» ادعا شده است؛ به طوری که در این نظریه آمده است که قرآن کریم یک سری نامه ها و ملحقاتی است که از طرف فرقه ای به نام «ابیونی» بر پیامبر اسلام(ص) ارسال می شده است. در نظریه حاضر آمده است که با طرح این مطلب، بسیاری از مسائل قرآن از قبیل حروف مقطعه و ابهام در ضمایر، حل و فصل می گردد. نویسنده کتاب «نامه هایی برای محمد(ص) پیامبر» برای اثبات فرضیه نامه بودن قرآن کریم به ذکر دلایلی هم چون عدم انسجام در آیات قرآن، وجود لغات غیر عربی و ذکر حروف مقطعه در صدر سور پرداخته است. در این جستار با رویکردی تحلیلی و انتقادی به بررسی فرضیه نامه بودن قرآن کریم پرداخته شد و حاصل پژوهش آن که هیچ کدام از دلایل صاحب فرضیه با آیات قرآن و تاریخ منطبق نیست و نویسنده کتاب «نامه هایی برای محمد(ص) پیامبر» در فرضیه خویش به جای استناد به ادله متقن، بیشتر بر حدسیات و اوهام متکی است.
فرهنگ قرآنى
تحلیل تطبیقی مولفه های میثاق غلیظ در آیات 15-7 سوره احزاب از دیدگاه مفسران فریقین
حوزه‌های تخصصی:
لازمه فهم صحیح متون دینی، واکاوی دقیق تعابیر و اصطلاحات به کار رفته در آن است. اختلاف نظر مفسران درباره بعضی اجزای کلام، این احتمال را گوشزد می کند که ممکن است گرایش ها و مشرب های فکری متفاوت، در آرای تفسیری ایشان موثر باشد. این نشانه بر آن می دارد تا با نگاهی ژرف به حلّ اختلاف اقدام نمود و از دیگر سو، در صورت نبود اختلاف و تشابه دیدگاه ها ذیل آیه یا سیاق واحد، رأی به عدم تأثیرگذاری مشرب های فکری در تفسیر ایشان داد. این امر، بررسی تطبیقی آرای مفسران با مکاتب و مذاهب مختلف تفسیری را ضروری می سازد. بر این اساس، پژوهش حاضر به واکاوی مولفه های کلیدی در آرای مفسران شیعی و اهل سنت، ذیل آیات 7 - 15سوره احزاب، با رویکرد تطبیقی جزئی و روش توصیفی- تحلیلی پرداخته و وجوه افتراق و اشتراک در تفاسیر عرضه شده را مورد توجه قرار داده است. حاصل این پژوهش بر اتفاق آرای مفسران ذیل برخی مولفه ها مانند «امداد الهی» و «ضعف ایمان منافقان» صحه می گذارد، ضمن این که از اختلاف رای و روش ایشان گاه کلی و گاهی نیز در امور جزئی، جهت تبیین مولفه هایی چون «میثاق غلیظ»، «صدق» و «ترس شدید» حکایت می کند.
شناسایی مدلول های تربیتی دعای بیست و پنجم صحیفه سجادیه برای کاربرد در طراحی برنامه درسی قصدشده معارف اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سراج منیر سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹
133 - 161
حوزه‌های تخصصی:
پژوهش حاضر با هدف شناسایی مدلول های تربیتی دعای بیست و پنجم صحیفه سجادیه و چگونگی کاربرد آن ها در برنامه درسی معارف اسلامی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی می باشد. برای گردآوری داده های لازم در نیل به اهداف پژوهش، متن و ترجمه دعای مذکور و نیز دیگر منابع تشریحی با استفاده از فرم های فیش برداری از منابع جمع آوری، و با شیوه های کیفی تجزیه و تحلیل شده است. بر اساس یافته های این تحقیق، در دعای بیست و پنج صحیفه سجادیه به گونه ای ظریف و دقیق برخی از مدلول های تربیتی را می توان استنتاج و استخراج نمود که عبارتند از: استعانت از خداوند، بهره گیری از تقوا، محور قرار دادن محبت راستین، اطاعت پذیری، شناخت دشمن (شیطان)، بصیرت، واگذاری مسئولیت به متربیان، توجه به رشد اخلاقی، طلب رزق طیب و توجه به تربیت جسمانی. برنامه ریزان درسی می توانند از مدلول های تربیتی مذکور با اتخاذ استراتژی های مطرح شده از سوی محققان در طراحی بخش های اهداف، محتوا، روش های یاددهی یادگیری و ارزشیایی برنامه درسی معارف اسلامی استفاده نمایند.
اثرپذیری مارتین لوتر از ریکالدو در رویکرد انتقادی به قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
هدف این پژوهش بررسی چگونگی تأثیرپذیری مارتین لوتر از ریکالدو دومنته کروچه در رویکرد انتقادی به قرآن کریم است. مارتین لوتر بنیان گذار نهضت پروتستان از معدود کسانی است که زمینه تغییر در تاریخ را فراهم نمود، اما او به همان میزان که تأثیرگذار بوده، تأثیرپذیر نیز بوده است. بسیاری از اندیشه های لوتر متأثر از اندیشمندان قرون وسطی است. او به طور خاص در مواجهه با قرآن، از ریکالدو دومنته کروچه کشیش دومینیکی و مبلغ مسیحی قرن سیزدهم اثر پذیرفته است. لوتر از طریق رساله ریکالدو با اسلام و قرآن آشنا شد و به انتقاد جدی از قرآن پرداخت؛ او که ابتدا مؤثرترین دفاع در برابر جاذبه اسلام را استقامت در باورهای مسیحی می دانست، با تغییر روش، تحت تأثیر ریکالدو بهترین رویکرد را نشان دادن خطاهای دین اسلام معرفی کرد. لوتر ضمن حمله به قرآن، آن را وحیانی و معتبر ندانست. با این همه، تلاش کرد از قرآن به عنوان مبنای اثبات آموزه های اساسی مسیحیت مانند تثلیث و الوهیت مسیح استفاده کند. گرچه لوتر در ادعاها و موضع گیری علیه اسلام و قرآن دنباله رو ریکالدو است، اما رفتاری تهاجمی تر و تندتر از او دارد.